PAGODE stap 2+3: verhoogde aldosteron-renine ratio, versie juli 2013 1 INFORMATIEFOLDER Geachte heer/mevrouw, Onlangs is bij u een verhoogde bloeddruk vastgesteld. Bij het bloedonderzoek bleek uw aldosteron-renine ratio verhoogd. Dit kan wijzen op primair hyperaldosteronisme, een aandoening van de bijnieren die anders behandeld moet worden dan een gewone hoge bloeddruk. Om zekerheid te krijgen over de diagnose verwijst uw huisarts u naar het Universitair Medisch Centrum St Radboud in Nijmegen. Hier krijgt u een zoutbelastingstest en een echo van het hart. Wanneer blijkt dat u primair hyperaldosteronisme heeft, wordt u in het kader van onderzoek een aantal extra onderzoeken en een behandeling aangeboden. In deze folder leest u informatie over primair hyperaldosteronisme en deze extra onderzoeken. Leest u de folder rustig door. Eén van onze onderzoekers zal contact met u opnemen voor een eventuele afspraak. ACHTERGROND Ongeveer de helft van de mensen tussen de 35 en 70 jaar heeft een te hoge bloeddruk. Hoge bloeddruk verhoogt het risico op hart- en vaatziekten (zoals een beroerte) en wordt meestal behandeld met leefstijladviezen in combinatie met medicijnen die de bloeddruk verlagen. Recente onderzoeken laten zien dat 8 tot 13% van de mensen met een hoge bloeddruk een overschot aan het hormoon aldosteron heeft. Deze mensen reageren vaak niet goed op de bloeddrukverlagende medicijnen van de huisarts: hierdoor blijft de bloeddruk langere tijd te hoog. Het is om twee redenen belangrijk om te weten of de hoge bloeddruk door een te hoog aldosteron is ontstaan: 1) Hoge bloeddruk op basis van een te hoog aldosteron moet anders behandeld worden dan een gewone hoge bloeddruk; 2) Een te hoog aldosteron verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, dit verhoogde risico komt bovenop het verhoogde risico door de hoge bloeddruk. WAT IS PRIMAIR HYPERALDOSTERONISME? Primair hyperaldosteronisme (PHA) is een aandoening waarbij te veel aldosteron ontstaat. Aldosteron wordt geproduceerd door de bijnier en veroorzaakt in hoge concentraties hoge bloeddruk. PHA ontstaat meestal door een goedaardig gezwel op één van de bijnieren ( bijnieradenoom ) of door tweezijdige toename van bijnierweefsel ( dubbelzijdige bijnierhyperplasie ). Omdat zowel de hoge bloeddruk als het te hoge aldosteron het risico op hart- en vaatziekten verhoogt, is het belangrijk dat bij de behandeling van PHA de bloeddruk én het aldosteron verlaagd worden: In het geval van een bijnieradenoom wordt het gezwel tijdens een kijkoperatie verwijderd, waardoor bloeddruk en aldosteron vaak normaliseren; In het geval van dubbelzijdige bijnierhyperplasie zijn er speciale medicijnen (namelijk mineralocorticoïd receptor antagonisten, MRA), die zowel de bloeddruk verlagen als de slechte effecten van aldosteron op hart- en bloedvaten tegengaan.
PAGODE stap 2+3: verhoogde aldosteron-renine ratio, versie juli 2013 2 OPZET EN DOEL VAN HET ONDERZOEK Bij een vermoeden op PHA behoren de zoutbelastingstest en de echo van het hart tot de standaard onderzoeken. De onderzoeken van de vaten en de urine zijn extra onderzoeken die worden uitgevoerd in studieverband: deze onderzoeken worden tijdelijk aangeboden aan mensen met een vermoeden op PHA én mensen met nieuw ontdekte hoge bloeddruk, zodat vergeleken kan worden in hoeverre het hart en bloedvaten tussen deze mensen van elkaar verschillen. Het is namelijk bekend dat mensen met lang bestaand PHA vaatafwijkingen hebben, maar het is niet bekend of deze mensen bij het vroeg ontdekken van PHA al vaatafwijkingen hebben. Als mensen met vroeg ontdekte PHA al tekenen van vaatschade laten zien, is dit een reden om PHA zo vroeg mogelijk te ontdekken om direct de juiste behandeling te kunnen geven. Indien blijkt dat u PHA heeft, krijgt u gedurende vier maanden een bloeddrukverlagende behandeling. Ook deze behandeling wordt uitgevoerd in studieverband: mensen met PHA en mensen met een hoge bloeddruk (zonder PHA) krijgen dezelfde medicatie, waarvan de laatste maand medicatie speciaal voor PHA. Doel van het onderzoek is observeren in hoeverre de bloeddruk daalt bij beide groepen. Wanneer blijkt dat bij mensen met primair PHA de bloeddruk daalt, zou dit een extra reden zijn om voortaan te screenen op PHA. Want, zoals u inmiddels weet: bloeddrukverlaging alleen is niet genoeg, ook het aldosteron moet verlaagd worden. ONDERZOEKEN ( STAP 2 ) 1) Echo van de bloedvaten in de hals: met eenzelfde transducer als bij de echo van het hart worden de bloedvaten in de hals in beeld gebracht. Er wordt gekeken naar de vaatwand (een onregelmatige vaatwand kan een aanwijzing voor vaatschade zijn), de stroomsnelheid, de richting van het bloed en naar eventuele vernauwingen in de vaten. Het onderzoek is pijnloos, tijdens het onderzoek ligt u op een bed. 2) Polsgolfsnelheid ( pulse wave velocity ): met een drukgevoelig apparaatje ( tonometer ) wordt de snelheid gemeten waarmee het bloed van de hals naar de lies stroomt. Hiervoor wordt het apparaatje op de huid tegen het onderliggende bloedvat gehouden. Het onderzoek is pijnloos, tijdens het onderzoek ligt u op een bed. 3) Meten van de centrale bloeddruk : ook bij dit onderzoek wordt de tonometer gebruikt. Het wordt tegen de slagader van de pols gehouden, terwijl aan de andere arm de bloeddruk wordt gemeten. Uit het signaal van de tonometer en de bloeddruk van de arm wordt door een computer de bloeddruk in de grote lichaamsslagader (aorta) berekend. Het onderzoek is pijnloos, tijdens het onderzoek ligt u op een bed. 4) Meten van verwijding van het bloedvat door toegenomen bloedstroom ( flow-mediated dilation ): terwijl u op een bed ligt, wordt gedurende enkele minuten een strakke band om de bovenarm opgepompt (vergelijkbaar met een bloeddrukmeting). Bij het loslaten van de band, zal er extra bloed in de arm stromen waardoor de armslagader zich onder normale omstandigheden verwijdt. Dit onderzoek kan onaangenaam zijn doordat de bloedtoevoer naar de arm enige tijd onderbroken wordt, maar dit is ongevaarlijk. 5) Urineonderzoek: u vangt wat urine op in een potje, dit wordt nagekeken in het laboratorium. Te veel eiwit in de urine kan wijzen op nierschade.
PAGODE stap 2+3: verhoogde aldosteron-renine ratio, versie juli 2013 3 BEHANDELING ( STAP 3 ) Voordat de behandeling start krijgt u een 24-uurs bloeddrukmeting, waarbij op een normale werkdag gedurende 24 uur de bloeddruk wordt gemeten. Dit gebeurt met een draagbare bloeddrukmeter, zodat u tijdens de bloeddrukmeting uw normale werkzaamheden kunt blijven doen. In het ziekenhuis ontvangt u uitleg en wordt de bloeddrukmanchet aangebracht om uw bovenarm. De bloeddruk wordt geregistreerd door een kleine monitor (ongeveer 10x8x3 cm). Deze wordt bevestigd aan een riem of gedragen in een tasje. Het onderzoek is pijnloos, maar kan s nachts vervelend zijn omdat u wakker kunt worden door het (automatisch) meten van de bloeddruk. De volgende dag brengt u de bloeddrukmeter terug, zodat deze uitgelezen kan worden en indien nodig gelijk met medicatie kan worden gestart. In totaal wordt op deze manier vier keer de bloeddruk gemeten: vóór start met behandelen, na 8 weken, na 12 weken en na 16 weken. Na 4 weken laat u de bloeddruk bij de huisarts controleren: naar aanleiding van de bij de huisarts gemeten bloeddruk nemen wij contact met u op zodat u weet of u de daarop komende 4 weken extra medicatie moet gebruiken. Schematisch is de behandeling als volgt: Indien u PHA heeft, vindt na het einde van de studie verder onderzoek plaats naar het type PHA (bijnieradenoom of dubbelzijdige bijnierhyperplasie). WAT HOUDT DE MEDEWERKING AAN HET ONDERZOEK IN? Alle vijf onderzoeken samen duren ongeveer 90 minuten. Aan deze extra onderzoeken zijn voor u geen kosten verbonden.
PAGODE stap 2+3: verhoogde aldosteron-renine ratio, versie juli 2013 4 Tijdens de behandeling krijgt u in de eerste twee maanden de medicijnen die u ook van uw huisarts zou hebben gehad wanneer u niet zou hebben meegedaan aan dit onderzoek. De laatste maand krijgt u een medicijn speciaal voor PHA: spironolacton, een bloeddrukverlagend medicijn dat ook de slechte effecten van aldosteron tegengaat. Nadelen van de behandeling zijn dat u 4 keer een 24-uurs bloeddrukmeting krijgt en 1 keer extra bloed moet prikken. Voor dit deel van het onderzoek is uw schriftelijke toestemming nodig (zie toestemmingsverklaring achterin deze folder). DEELNAME Uw deelname voor de aanvullende onderzoeken en de behandeling is geheel vrijwillig. Indien u uw toestemming geeft voor deelname aan het onderzoek en u om welke reden dan ook erop wenst terug te komen, bent u volledig vrij om te stoppen. Dit heeft geen invloed op de verdere behandeling. U WILT WEL DEELNEMEN AAN DE ONDERZOEKEN, MAAR NIET AAN DE BEHANDELING Wanneer u ervoor kiest om deel te nemen aan de aanvullende onderzoeken (stap 2), zult u na afloop gevraagd worden of u mee wilt doen met stap 3 van de studie, namelijk de behandeling. U bent volledig vrij om af te zien van deelname aan stap 3. In dat geval zal direct verder onderzoek naar de onderliggende oorzaak van PHA plaatsvinden, waarna gestart wordt met de voor u meest geschikte behandeling. COMMISSIE MENSGEBONDEN ONDERZOEK De Commissie Mensgebonden Onderzoek regio Arnhem-Nijmegen heeft dit onderzoek beoordeeld op nut, belasting en risico s voor de deelnemers: de PAGODE-studie heeft toestemming voor uitvoering van het onderzoek gekregen. RISICO S De extra onderzoeken zijn geen experimenten. Het zijn allemaal bekende, veilige onderzoeken, die vaak worden uitgevoerd. De medicijnen die in dit onderzoek gebruikt worden, zijn medicijnen die al door veel mensen met hoge bloeddruk worden gebruikt. Wanneer u last heeft van bijwerkingen, wordt het medicijn gestopt en vervangen door een ander medicijn. De bijwerkingen gaan dan over. Indien u PHA heeft, krijgt u gedurende drie maanden medicijnen die voor hoge bloeddruk worden gebruikt, maar niet speciaal voor mensen met PHA: de bloeddruk zal waarschijnlijk lager worden, maar het aldosteron zal niet verlaagd worden. Echter, gezien het feit dat bij u het PHA relatief vroeg ontdekt is (binnen één maand tegenover 8 jaar), is de verwachting dat het gedurende drie maanden onthouden van de juiste behandeling in deze vroege fase van het PHA niet schadelijk zal zijn. Vervolgens zult u gedurende 4 weken geen medicijn tegen hoge bloeddruk gebruiken. Deze periode is zo kort dat dit geen nadeel heeft op uw gezondheid. Mocht u onverhoopt klachten krijgen door uw hoge bloeddruk, dan wordt de behandeling herstart.
PAGODE stap 2+3: verhoogde aldosteron-renine ratio, versie juli 2013 5 VERZEKERING Bij elk wetenschappelijk onderzoek wordt een verzekering afgesloten die door het wetenschappelijk onderzoek veroorzaakte schade door dood of letsel van de patiënt dekt. Op pagina 7 vindt u verdere informatie over de verzekering die het Radboudziekenhuis voor dit onderzoek heeft afgesloten. VOORDELEN Het is bewezen dat de juiste behandeling van PHA de bloeddruk verlaagt (soms zelfs normaliseert) én dat het de schadelijke effecten van aldosteron op het hart kan herstellen. Op dit moment is de gemiddelde tijd vanaf de diagnose hoge bloeddruk tot de diagnose PHA 8 jaar. In het geval van bevestiging van de diagnose PHA, wordt u dus gemiddeld 8 jaar onnodige behandeling bespaard en krijgt u in plaats daarvan de juiste behandeling. Daarnaast blijkt dat de reactie op spironolacton voorspellend is op het effect van een eventuele operatie. VERGOEDING Wanneer u meedoet aan de behandeling en u woont buiten Nijmegen, krijgt u als u dat wilt een reiskostenvergoeding van 18 eurocent per kilometer. HUISARTS Uw huisarts zal worden geïnformeerd over de resultaten aan dit onderzoek. Indien u hier bezwaar tegen heeft, kunt u niet deelnemen aan het onderzoek. PRIVACY De informatie die tijdens uw deelname wordt verkregen, wordt vertrouwelijk behandeld door de medewerkers van het UMC St Radboud. Alle onderzoeksgegevens worden gecodeerd. Alle informatie die wordt verkregen zal bij publicatie niet tot de persoon herleidbaar zijn. MEER INFORMATIE Als u meer wil weten over onze studie of over de aandoening PHA, kijkt u dan op onze website: www.pagodestudy.com Wanneer u vragen of opmerkingen heeft die u wilt bespreken met een arts die niet bij het onderzoek betrokken is (onafhankelijk arts), kunt u contact opnemen met dr N Riksen, internist. 024-3610614 CONTACT Wij hopen u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Mochten er nog onduidelijkheden of vragen zijn, dan kunt u uiteraard altijd contact met ons opnemen. Contactpersoon: drs Sabine Käyser Arts in opleiding tot huisarts-onderzoeker Universitair Medisch Centrum St Radboud E-mail: S.Kayser@elg.umcn.nl
PAGODE stap 2+3: verhoogde aldosteron-renine ratio, versie juli 2013 6 VERZEKERINGSINFORMATIE Voor de deelnemers aan dit onderzoek is door het UMC St Radboud een verzekering afgesloten. Deze verzekering dekt schade door dood of letsel die het gevolg is van deelname aan het onderzoek, en die zich gedurende de deelname aan het onderzoek openbaart, of binnen vier jaar na beëindiging van de deelname aan het onderzoek. De schade wordt geacht zich te hebben geopenbaard wanneer deze bij de verzekeraar is gemeld. De verzekeringspolis is afgesloten met Centramed. In geval van schade kunt u uw vordering indienen bij: Onderlinge Waarborgmaatschappij Centramed B.A. Postbus 191 2270 AD Voorburg Tel. 070-3017070 Contactpersoon: de heer mr. A.E. Santen die door de verzekeraar is gemachtigd de vordering in behandeling te nemen. De verzekering biedt een maximum dekking van Euro 450.000,-- per proefpersoon en Euro 3.500.000,-- voor het gehele onderzoek en Euro 5.000.000,-- per jaar voor alle onderzoeken van dezelfde opdrachtgever. De dekking van specifieke schades en kosten is verder tot bepaalde bedragen beperkt. Dit is opgenomen in het Besluit verplichte verzekering bij medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen. Informatie hierover kunt u vinden op de website van de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek: www.ccmo.nl. Voor deze verzekering gelden een aantal uitsluitingen. De verzekering dekt niet: - Schade waarvan op grond van de aard van het onderzoek zeker of nagenoeg zeker was dat deze zich zou voordoen; - Schade aan de gezondheid die ook zou zijn ontstaan indien u niet aan het onderzoek had deelgenomen; - Schade aan nakomelingen, als gevolg van een nadelige inwerking van het onderzoek op u of uw nakomeling; - Bij onderzoek naar bestaande behandelmethoden: schade die het gevolg is van één van deze behandelmethoden; - Bij onderzoek naar de behandeling van specifieke gezondheidsproblemen: schade die het gevolgd is van het niet verbeteren of van het verslechteren van deze gezondheidsproblemen.