Rijksuniversiteit Groningen Voormeting kennis en argumentatie Instructie onderdeel kennis: Hieronder staan 22 vragen over tijdvak 6 en 7. Probeer de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Omcirkel met zwarte of blauwe pen de letter van het juiste antwoord. Mocht je een fout hebben gemaakt, zet dan een kruis door de letter die je hebt omcirkeld en omcirkel opnieuw het gewenste antwoord. Vraag 1 In welke eeuw begint tijdvak 6? A 15e eeuw B 16e eeuw C 17e eeuw D 18e eeuw Vraag 2 Wat is geen kenmerkend aspect van tijdvak 6? A Het streven van vorsten naar absolute macht B De bijzondere plaats van de Republiek de Verenigde Nederlanden C Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie D De uitbouw van de Europese overheersing en de opkomst van het abolitionisme Vraag 3 Wat voor bestuursvorm past het best bij het absolutisme? A Democratie B Republiek C Dictatuur D Aristocratie Vraag 4 Wie was het hoogste gezag in de Republiek? A Gewestelijke staten B Vroedschappen C Staten-Generaal D Stadhouder Vraag 5 Welk gewest had de meeste politieke macht in de Republiek? A Holland B Overijssel C Zeeland D Brabant Vraag 6 Welke eeuw duiden wij aan als de Gouden Eeuw? A 16e eeuw B 17e eeuw C 18e eeuw D 19e eeuw Vraag 7 Wie was geen uitvinder ten tijde van de wetenschappelijke revolutie? A Antoni van Leeuwenhoek B John Newton C Leonardo da Vinci D Christiaan Huygens
Vraag 8 Tussen welke gebieden ging de driehoekshandel? A Tussen Europa, Azië en Afrika B Tussen Europa, Azië en het Midden-Oosten C Tussen Europa, Afrika en Amerika D Tussen Europa, Azië en het Midden-Oosten Vraag 9 Wanneer werd de VOC opgericht? A 1600 B 1602 C 1604 D 1606 Vraag 10 Welk verschil was er tussen de VOC en de WIC? A De VOC mocht andere schepen overvallen, de WIC niet B De VOC dreef handel met Azië, de WIC niet C De VOC dreef handel met Amerika, de WIC niet D De VOC deed aan slavenhandel, de WIC niet Vraag 11 Welk godsdienst was dominant in Nederland in de 17e eeuw? A Calvinisme B Lutherisme C Rooms-katholicisme D Islam Vraag 12 Welk huidig land was geen kolonie van Nederland in de 17e eeuw? A Suriname B Indonesië C Aruba D Marokko Tijdvak 7 Vraag 13 In welke eeuw begint tijdvak 7? A 15e eeuw B 16e eeuw C 17e eeuw D 18e eeuw Vraag 14 Wat is geen kenmerkend aspect van tijdvak 7? A Rationeel optimisme en verlicht denken B De democratische revoluties in westerse landen C Het verlichte absolutisme D De wetenschappelijke revolutie Vraag 15 Welke eeuw is de eeuw van de Verlichting? A 16e eeuw B 17e eeuw C 18e eeuw D 19e eeuw
Vraag 16 Wie waren de abolitionisten? A Tegenstanders van de slavernij B Eigenaren van plantages C Voorstanders van de slavernij D Eigenaren van slavenschepen Vraag 17 Wat is geen kenmerk van de Verlichting? A Rationeel denken B Vrijheid van het individu C Geloof in god D Gelijkheid tussen mensen Vraag 18 Wat is geen bekende democratische revolutie? A De Amerikaanse revolutie B De Franse revolutie C De Bataafse revolutie D De Engelse revolutie Vraag 19 Bij welke kenmerkend aspect hoort de uitspraak: 'alles voor het volk, maar niets door het volk'. A Rationeel optimisme en verlicht denken B De democratische revoluties in westerse landen C Het verlichte absolutisme D De wetenschappelijke revolutie Vraag 20 Wanneer was de Franse revolutie? A 1759 B 1769 C 1779 D 1789 Vraag 21 Bij welk kenmerkend aspect past het best bij de volgende woorden: 'trans-atlantische slavenhandel' A Rationeel optimisme en verlicht denken B De democratische revoluties in westerse landen C Het verlichte absolutisme D De uitbouw van de Europese overheersing en de opkomst van het abolitionisme Vraag 22 In Frankrijk werd de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger opgesteld. In welk periode zou deze verklaring het meest waarschijnlijk opgesteld kunnen zijn? A 1600-1650 B 1650-1700 C 1700-1750 D 1750-1800
Instructie argumentatie: Hieronder staan vier open vragen over de geschiedenis. Geef zo goed mogelijk en zo volledig mogelijk antwoord op de onderstaande vragen. Denk aan je argumentatie! Heb je niet genoeg ruimte, vraag dan de docent om een apart blaadje. Bron 1 In de zomer van 1573 komt de schilder Paolo Veronese in moeilijkheden. Hij moet verschijnen voor de Inquisitie (kerkelijke rechtbank) om zich te verdedigen tegen een beschuldiging van ketterij. Hieronder staat een deel van zijn verhoor: V(raag): Waar is het een schilderij van? A(ntwoord): Het is een schilderij van het Laatste Avondmaal dat Jezus genoot met zijn discipelen in het huis van Simon. V: En dit Avondmaal van Onze Heer, heb je er ook bedienden op geschilderd? A: Ja, mijnheer. V: Zeg hoeveel bedienden en wat elk aan het doen is. A: Eerst is er de meester van het huis, Simon; onder hem heb ik een bediende geplaatst, waarvan ik aanneem dat die is gekomen voor zijn eigen plezier om de tafeldekking te zien. Er zijn nog verschillende andere, die ik mij vanwege het grote aantal figuren op het schilderij niet meer kan herinneren. V: Wat is de betekenis van de mannen in Duitse kledij met een hellebaard (soort lans) in hun hand? ( ) A: Wij schilders maken gebruik van dezelfde vrijheid die geldt voor dichters en narren. Ik heb die twee hellebaardiers geplaatst, één is aan het eten en de andere aan het drinken bij de trap, maar ze staan beide klaar om elke taak te vervullen die van hen geëist wordt: het leek me passend dat een meester van een huis dat zo rijk en groot was - zoals ik al had gezegd - zulke bedienden had. ( ) V: Wie denk je dat er werkelijk aanwezig waren bij het Laatste Avondmaal? A: Ik geloof dat Christus en zijn apostelen aanwezig waren, maar op de voorgrond van het schilderij heb ik figuren geplaatst als versiering, die heb ik zelf bedacht. V: Was je opgedragen figuren als Duitsers en narren te schilderen? A: Nee, mijnheer, maar aan mij was opdragen het schilderij zo goed mogelijk te versieren, en aangezien het een groot schilderij is, moest dat naar mijn mening met veel figuren. V: Begrijp je nu dat je een fout hebt gemaakt het zo te schilderen en dat het niet kan worden goedgekeurd? A: Grote Heren, ik verdedig het niet maar ik dacht dat ik er juist aan deed. Vraag 23 Gebruik bron 1. Twee interpretaties: 1. Uit het verhoor van Veronese blijkt dat het plaatsvindt in een tijd van overgang. 2. Het verhoor is uit te leggen als een reactie op de Reformatie. Ondersteun beide interpretaties.
Vraag 24 Sommige historici noemen het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat (de Tachtigjarige oorlog); een burgeroorlog of een opstand tegen de politiek van centralisatie van de koning van Spanje in de Nederlanden. Ondersteun beide opvattingen met een argument.
Bron 2 In een rede op oudejaarsavond 1564 in Brussel geeft Willem van Oranje, op dat moment nog een belangrijk adviseur van koning Filips II, zijn mening over het godsdienstbeleid van de koning in de Nederlanden: Het is nu de tijd om ronduit tegen de koning te spreken, want de toestand in het land is zo onheilspellend dat er iets gedaan moet worden. De koning vergist zich als hij meent dat in de Nederlanden, te midden van landen waar godsdienstvrijheid bestaat, de bloederige plakkaten nog langer te handhaven zijn. En hoezeer ik aan het katholieke geloof gehecht ben, ik kan niet goedkeuren dat vorsten over het geweten van hun mensen willen heersen en hun de vrijheid van geloof en godsdienst willen ontnemen. Toelichting: Plakkaten zijn hier de maatregelen van de koning, waarmee strenge straffen werden opgelegd aan burgers die naar de Reformatie overgingen. Vraag 25 Gebruik bron 2. Uit deze rede van Willem van Oranje is het godsdienstbeleid van koning Filips II af te leiden. Het politieke doel dat koning Filips II hiermee wilde bereiken past bij een kenmerkend aspect van de late middeleeuwen. Noem de kern van het godsdienstbeleid van koning Filips II en leg uit welk politiek doel hij daarmee wilde bereiken.
Bron 3 De Portugese ontdekkingsreiziger Pêro Vaz de Caminha schrijft, na zijn aankomst in het tegenwoordige Brazilië op 23 april 1500, in een brief aan de Portugese koning Manuel I: Dinsdagochtend gingen we weer aan land om meer brandhout en water te halen. Er waren weer elegant beschilderde inboorlingen. Cabral (de leider van de expeditie) beval ons dat wij rechtstreeks naar het kruis dat tegen de boom vlak bij de rivier stond, moesten gaan, dat wij moesten knielen en het moesten kussen, zodat de inboorlingen konden zien hoeveel respect wij ervoor hadden. ( ) Ze werken niet, telen geen vee, er is hier geen koe, geen os, geen geit noch enig ander dier dat gewend is aan de levenswijze van de mens. Ze eten slechts knollen die hier overvloedig groeien, en de zaden en vruchten die de bodem en de bomen zelf voortbrengen. ( ) Vandaag, vrijdag 1 mei, gingen we met onze vlag aan land. We begaven ons naar de zuidkant van de rivier, waar de plek ons beter leek om het kruis met de wapenschilden en de vaandels van Zijne Majesteit op te stellen. Vervolgens droeg pater Enrique de mis op. De Indianen die daar waren gingen bij ons zitten of knielen, zoals ook wij deden. ( ) Nicolau Coelho had tinnen kruisen meegebracht, die hij vervolgens stuk voor stuk aan hen uitdeelde. ( ) Dit land dat wij tot de zuidelijke punt hebben bezocht en waarvan we de noordelijke punt vanaf ons schip kunnen zien, moet zo groot zijn dat het een kustlijn van 60 of 65 zeemijlen moet hebben. Het binnenland leek zeer groot. Tot op heden zijn we er niet achter gekomen of er goud of zilver is, of enig ander metaal. Dit land is ongerept en als men het wil benutten, kan men er alles laten groeien, dankzij de zoete wateren die het heeft. Op deze wijze, mijnheer, bericht ik Zijne Majesteit wat ik in dit land heb gezien. Vraag 26 Gebruik bron 3. Uit dit verslag blijken politieke, godsdienstige en economische motieven van deze ontdekkingsreizigers. Ontleen aan de bron een voorbeeld van elk van deze drie motieven.