WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL DE KIEZENDE PATIENT SYMPOSIUM ZorgVallei 30 october 2008
GEFELICITEERD! Het webportal ZorgVallei is af Hierdoor wordt het mogelijk een rationelere keuze te doen uit een breed regionaal aanbod MAAR Wat is een keuze? Wat is rationeler? Wat is een breed regionaal aanbod? Wordt het alleen maar mogelijk? Voor wie wordt het mogelijk? En is het eigenlijk wel nodig?
Wat gaan we doen Ik neem U mee op een verkenningstocht in mijn vak: de sociale psychologie Daar is over menselijk denken en besluitname erg veel ontdekt Een deel daarvan gaan we bespreken U zult merken dat tussen droom en daad nogal wat wetten in de weg staan, en practische bezwaren Maar we weten allemaal dat de wetenschap wel goed is in beschrijven, maar minder in voorspellen
DENKEND KIEZEN KIEZEND DENKEN
Wat is kiezen? Kiezen is het hart van de economie Daarmee veronderstelt kiezen rationaliteit Mens kan enigszins rationeel denken, maar rationeel handelen ligt meestal geheel buiten ons vermogen Interessant is hoe dat komt Want als dit waar is, bestaan er geen kiezende patiënten Maar slechts dolende patiënten Als ze achteraf merken hoe het afgelopen is, prijzen of laken ze hun keuze en zeggen dat deze of heel slim van ze was, of dat ze in handen van knoeiers zijn gevallen
Rationaliteit 2006 JP van de Sande RuG Is vooral een overweging in Prescriptieve (normatieve) modellen Wat is Rationaliteit? Keuzemakers kennen utilities van alle mogelijke uitkomsten en kunnen deze met elkaar vergelijken Keuzemakers hebben als doel de eigen opbrengst te maximaliseren Keuzemakers weten voor welke termijn ze kiezen Keuzemakers zijn volledig op de hoogte van de regels en mogelijkheden van de situatie, en ze kennen de kansen
Wat is ratio? Middel om de natuur te slim af te zijn. Hoe beter een dier kon leren, en daar conclusies uit trekken, hoe groter overlevingskans Door het categoriseren van de levensgevallen kan men ze beter onthouden Ratio is in belangrijke mate categoriseren Vervolgens kan men met die categorieën aan de slag Belangrijk punt is afweging: besluitname Deze wordt sterk door conditionering beïnvloed: Meeste gedrag is gewoontegedrag & automatisch
Wat wil de mens? Een rationeel antwoord is: Hij/Zij wil zo hoog mogelijke opbrengsten bij zo laag mogelijke kosten Dus: kerngezond, maar er niets voor doen Velen denken daarbij vooral op korte termijn Anderen houden ook rekening met de langere termijn Dus sommigen niet, anderen wel een gezonde leefstijl Zowel sommigen als de anderen worden toch, tegen hun zin ziek. Dokter velt het vonnis, dat kan mee of tegenvallen. Zowel de sommigen als de anderen achten het de verantwoordelijkheid van de arts dat ze uitstel van executie krijgen
De mens wil ook wel beslishulpen Met zoveel niet-medische academici in en rond gezondheidsland gebeurt er natuurlijk wel veel. Een van deze dingen is het maken van beslishulpen Deze hebben meestal de vorm van een multicriterium nutsfunctie, uitmondend in een Daverende top 10, 40 of 100 Maar: de privacy mag niet geschonden. Dus: wel een top 10 van ziekenhuizen, maar geen top 10 van dokters Een ander van deze dingen is marketing van ziekenhuizen (Zieken)huisstijl, nieuwe namen, fusies, uitbreiding diensten pakket Gevolg is dat mensen nu weer weinig aan de beslishulpjes hebben
Waarheid of relativisme? 2006 JP van de Sande RuG Things that people believe to be real, are real in their consequences (Thomas dictum) Waarheid is daarom een te abstract begrip Waarheid is eerder een persoonlijke of groeps-waarde dan een feit Feiten kunnen dus meer of minder waar gevonden worden De verwachte consequenties spelen hierbij een grote rol 2 dimensies beinvloeden waarheids-gevoel sterk: Angsten en Wensen
Moderne inzichten over denken Studie van menselijk denken leverde op: Verschillende typen denken, met eigen wetmatigheden: Problem solving, Attributie, Persoonswaarneming, Zelfbeeld Mensen zijn cognitive misers : heuristieken: Representativiteit (waar lijkt het op?) Toegankelijkheid (komt het me bekend voor?) Anchoring (wat is normaal met dit soort dingen?) Denken berust sterk op geheugen(retrieval/imprinting; short/long-term) Denken gaat via schemata (klaar liggende verbanden tussen concepten) Mensen kunnen niet meer dan 5-7 ballen in de lucht houden Denken wordt sterk beïnvloed door Biases (Self serving/ Actor-Observer/ Positivity/ Primacy-recency) Denken sterk beïnvloed door toegankelijkheid/priming Denken komt in vele gevallen pas na nemen beslissing. Misschien heet het daarom wel: Na-denken
Enkele veel onderzochte biases Actor observer bias (actor geeft schuld aan omgeving, observator doet dat aan actor) Self serving bias (mens neemt alles zo waar dat het voor zijn zelfgevoel goed uitkomt) Fundamentele attributiefout (ieder neigt er toe de schuld van fouten eerder aan [andere] mensen toe te schrijven dan aan omstandigheden) Onrealistisch optimisme (ieder vindt zichzelf slimmer, gezonder, sterker en beter dan de gemiddelde mens) False consensus (we denken dat anderen veel op onszelf lijken) Heuristieken (Kahneman): Representativiteit, Beschikbaarheid en Ankering Framing effecten (Bij hoop op winst heel andere schattingen dan bij vrees voor verlies)
Ouderwetse inzichten over denken Hij ziet de splinter in het oog van de ander, maar niet de balk in zijn eigen oog =actor-observer bias Een ezel stoot zich in t gemeen, geen tweemaal aan den zelfden steen =loss frame Zoals de waard is, vertrouwt ie zijn gasten =false consensus Elk denkt zijn uil een valk te zijn =onrealistisch optimisme L embarras du choix =Hoe meer keuzes je iemand geeft, hoe moeilijker de keuze wordt
Twee manieren van denken 2006 JP van Sande RuG
we komen nu aan de vraag toe: HOE GAAT DIT AFLOPEN?
Enkele hypothesen Naarmate de bewakers van de site zich meer met feiten dan met beleid bezighouden, loopt het beter af Het is niet te verwachten dat de op de site geplaatste informatie begrepen zal worden op de wijze zoals bedoeld We kunnen verwachten dat de two step flow of information gaat werken Het is te verwachten dat de site succesvoller zal zijn naarmate er meer plaats komt voor het verhaal van de klant We kunnen verwachten dat de meest handigen op het internet de minste belangstelling voor gezondheidsproblemen zullen hebben We kunnen verwachten dat problemen zullen leiden tot veel publiciteit en dus veel bezoekers Ik wens U dus veel problemen
2 slot