Kien: Ook NEN is een schakel in de keten Ketenintegratie op basis van kwaliteitsborging Slimmer samen werken. Dat is het thema van de Vakbeurs Elektrotechniek 2013 die van maandag 30 september tot en met vrijdag 4 oktober wordt gehouden in de Jaarbeurs Utrecht. En dat is precies wat de Stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (Kien) doet. Zij toont in de praktijk aan dat alle technologische innovaties die binnenkort weer in Utrecht worden gepresenteerd, alleen met voldoende rendement kunnen worden toegepast als alle partijen in de bouw- en installatieketen integraal samenwerken. Behalve deze ketenintegratie is in de ogen van Kien nog iets anders nodig om het vertrouwen van investeerders in nieuwe installatietechnieken weer terug te winnen. Dat is een objectieve en onafhankelijke waarborg van de kwaliteit van de elektrotechnische installateur. Vanaf haar oprichting bijna twee jaar geleden smeedde Kien zelf ook tal van samenwerkingsketens om haar regionale 0-energieprojecten te realiseren. Het uiteindelijke doel van de stichting is op deze wijze de huidige en toekomstige marktpositie van elektrotechnische installateurs in vooral het MKB te versterken. Eenduidige waarborg Ketenintegratie alleen is hiervoor niet genoeg, zegt Kien-directeur Adrie van Duijne: Daarnaast moet de kwaliteit door de hele keten heen beter worden gewaarborgd naar opdrachtgevers toe. Alleen dan durven hun bankiers weer te investeren in renovatie en nieuwbouw, en komt uiteindelijk de hele economie weer uit het dal. Een sterke waarborg voor kwaliteit en vakmanschap is gebaseerd op objectieve en onafhankelijke maatstaven, normen dus. Daarom ziet Van Duijne ook NEN als schakel in de keten. Voor de Kien-directeur is er namelijk geen discussie over mogelijk: innovatieve installaties in woningen, gebouwen, de industrie en de infrastructuur besparen energie en dus geld. Maar alleen als ze Installatiesector blij met energieakkoord Kien en andere organisaties in de elektrotechniek staan achter het Nationaal Energie akkoord dat de afgelopen zomer is gepresenteerd. Volgens branchevereniging Uneto-VNI kan deze impuls voor energiebesparing voor extra werkgelegenheid zorgen. De beroeps vereniging voor woningen gebouwtechnici TVVL is eveneens tevreden met het bereikte akkoord. Voorzitter Titia Siertsema van Uneto-VNI: Het belangrijkste is dat het akkoord een consistent energiebeleid betekent voor de langere termijn. Nu is er brede consensus over de toekomst van onze energievoorziening, die verder gaat dan een volgende kabinetsperiode. Dat biedt perspectief voor groene groei en innovatie in de elektrotechnische installatiebranche. Ferry de Vries, voorzitter van beroeps vereniging TVVL: Met dit akkoord is een belangrijke stap gezet in de richting van een betaalbare en schone energievoorziening en meer werkgelegenheid. Dit is in de huidige economische situatie een welkome impuls voor de bouw- en installatiesector. Uneto-VNI is vooral positief over het fonds van 600 miljoen euro dat beschikbaar komt voor energiebesparing in de particuliere sector. Siertsema: Wij verwachten veel van de overheidsondersteuning van burgerinitiatieven om duurzame energie op te wekken. Daarnaast gaat de overheid jaarlijks 100 miljoen investeren in het energiezuinig maken van huurwoningen. Dit gaat de installatiebranche veel werk opleveren. Eerder becijferde de branchevereniging al dat een stimulerend beleid voor duurzame energie tienduizenden banen extra kan opleveren. Zelfregulering Uneto-VNI heeft met een heel aantal andere partijen die betrokken zijn bij de Nederlandse elektrotechniek de krachten gebundeld in de Stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (Kien). In bijgaand artikel legt Kien-directeur Adrie van Duijne uit wat het belang van verdere zelfregulering is voor deze bedrijfstak, om de nu geboden overheidszekerheid ten volle te kunnen benutten. 38 Mag1010 / Nummer 6 / 2013
Directeur Adrie van Duijne bij een van de projecten van de Stichting Kien: het Gelderse dorp Enspijk wordt energieneutraal. over een langere periode veilig en betrouwbaar blijven functioneren. Dus willen opdrachtgevers en vooral hun banken er alleen in investeren wanneer de prestatie, veiligheid, betrouwbaarheid en het rendement van een nieuwe of gerenoveerde installatie over een langere periode worden gewaarborgd. Daarnaast moet ook de vakbekwaamheid van de mensen die deze installaties ontwerpen, aanleggen, onderhouden en inspecteren in zijn ogen beter worden gewaarborgd: Nu de overheid of energiebedrijven niet meer op de vakbekwaamheid toezien, kunnen zij zich alleen door zelfregulering van de markt onderscheiden van minder goede aanbieders. Certificatie Een goed voorbeeld is het certificeringsschema dat de elektrotechnische inspecteurs, verenigd in de Nederlandse Vereniging van Inspectiebedrijven (NVIB) kortgeleden overeengekomen zijn. Dat wordt zelfs onder toezicht van de Nederlandse Raad voor Accreditatie gebracht. De kwaliteit van hun werk wordt onder meer gewaarborgd door de elektrotechnische normen vast te leggen in privaatrechtelijke overeenkomsten als bestekken, inspectie-overeenkomsten en de erkenningsregeling zelf. Zo zou er in de optiek van Kien ook een meer eenduidig systeem van certificatie op basis van normen moeten komen voor de installateurs. Van Duijne: Natuurlijk, er zijn al jaren tal van waarborg- en erkenningsregelingen voor verschillende vakdisciplines binnen de elektrotechnische installatietechniek. Maar die verschillen qua aard en inhoud te veel van elkaar. Dat stelsel is voor opdrachtgevers en banken niet transparant genoeg. Alleen met een eenduidige, objectieve en onafhankelijke certificeringsregeling kunnen de aanbieders van hoogwaardige installatietechniek zich naar opdrachtgevers toe onderscheiden van minder vakbekwame marktpartijen. NEN in de keten Daarom ziet Van Duijne ook het Nederlands normalisatie-instituut NEN als een van de schakels in de keten. Want kwaliteit, betrouwbaarheid, duurzaamheid, rendement en veiligheid kunnen alleen hard worden gemaakt op basis van objectieve en onafhankelijke normen. Die worden in Nederland samen met alle belanghebbende marktpartijen door NEN ontwikkeld, geïmplementeerd en uitgegeven. En soms worden normen door de overheid aangewezen als methoden om te voldoen aan de eisen in wetgeving of Europese regelgeving. Zoals NEN 1010, NEN 3140 en de brandveiligheidsnormen bij bouw- en arbowetgeving. Ook verschillende organisaties die producten, installaties, vakbekwaamheden en bedrijfsprocessen aan deze normen toetsen en ze op basis daarvan certificeren, ziet Kien als schakels in de keten. Zekerheid binnen de keten Overigens moet in zijn ogen een certificeringsregeling op basis van normen niet alleen voldoende zekerheid bieden aan de opdrachtgevers en eindgebruikers van installaties en hun banken. Ook onderling moeten alle partijen die als schakels in Mag1010 / Nummer 6 / 2013 39
onderschrijven, waaronder branche-organisatie Uneto-VNI, de TU Eindhoven, andere kennis instituten, fabrikanten en importeurs van ET-componenten en materialen, en de overheid. Toen de brancheorganisaties Uneto en VNI tien jaar geleden fuseerden bleef er bij de Stichting Elektrotechnische Ondernemers (Seto) een restkapitaal over. Daar is Kien uit voortgekomen en met dat geld gaan we nu echt wat doen. Dat beloofde voorzitter Gerard Manshanden vorig jaar bij de eerste verjaardag van de stichting, die is gevestigd bij de Technische Universiteit Eindhoven. Kien-voorzitter Gerard Manshanden presenteert de andere 0-energieprojecten. Met haar regionale aanpak en de samenwerking tussen burgers, opdrachtgevers, installateurs en gemeentelijke overheden heeft Kien de Innovatieprijs van Agentschap NL gewonnen. de bouw- en installatieketen samenwerken blindelings kunnen vertrouwen op elkaars kwaliteiten en vakbekwaamheden. Anders gaat hun gezamenlijke eindproduct - de nieuwe of gerenoveerde intelligente en duurzame installatie - nooit optimaal functioneren en renderen. Nieuwe economie En dat is juist het doel dat Kien wil bereiken. Want eigenlijk is er geen sprake meer van een recessie, meent Van Duijne. Dit is gewoon de nieuwe economie. Duurzaamheid levert geld op voor alle marktpartijen. Maar eerst moet erin worden geïnvesteerd. De banken willen of mogen sinds de bankencrisis geen grote risico s meer nemen. Dus willen ze een waarborg voor de kwaliteit en prestaties van installaties. En voor de vakbekwaamheid van de mensen die ze ontwerpen, installeren, onderhouden, beheren en inspecteren. Krijgen ze die, dan wordt er weer geïnvesteerd en komt de hele bouw- en installatieketen uit het dal. Dat is niet alleen voor de installatiesector zelf van belang, maar voor de Nederlandse economie als geheel. Over Kien Het versterken van de positie van de elektrotechnische installateur, zowel in de markt als in de bouw- en installatieketen. Daarvoor werd de Stichting Kien bijna twee jaar geleden opgericht. En dat moet worden bereikt door vanuit bovenomschreven visie technologische innovatie te vertalen naar reële marktkansen in de dagelijkse praktijk, aldus Adrie van Duijne. Dat zal niet lukken van vandaag op morgen. We hebben gekozen voor een langetermijnstrategie. Er zal namelijk nog veel moeten veranderen in deze bedrijfstak. En dat kan alleen door slimmer samen te werken. De Stichting Kien doet dat zelf ook. Zij wordt ondersteund door een brede mix van organisaties die het belang van elektrotechnische innovatie 0-energie De afgelopen periode zijn eerst nog veel meer banden gesmeed met partners die bij de innovatie van de elektrotechniek in ons land zijn betrokken. Zo werd deze zomer nog met negen organisaties vanuit wetenschap, onderwijs, installatietechniek en bouw- en energieadvies de intentieverklaring Duurzame samenwerking voor duurzame energie opgesteld. Deze krachtenbundeling is een oproep om gezamenlijk werk te maken van duurzaamheid. De Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra, E.nu, Sameen, Saxion Hogescholen, TU/e, Uneto- VNI, United Brains en VEC Noord-Brabant beloven zich samen met Kien in te zetten voor een integrale aanpak van een duurzame 0-energie omgeving. Ook willen ze maatschappelijke organisaties, overheden en het bedrijfsleven aanmoedigen hetzelfde te doen en zich aan te sluiten. De intentieovereenkomst werd getekend tijdens het evenement Technologie van overmorgen ontstaat vandaag van Kien. Innovatief licht in Deltaplan Dementie Eerder al tekenden de vereniging van elektriciteitsnetbeheerders Dutch Power en de vereniging van De Stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (Kien) roept minister Schippers op om innovatieve en duurzame verlichtingssystemen op te nemen in het Deltaplan Dementie. Gesteund door een groot aantal wetenschappers en wetenschappelijke instituten wil Kien aantonen dat de juiste verlichting een grote positieve invloed heeft op mensen met dementie en het personeel dat hen verzorgt. Deze kennis is niet nieuw, zegt Kien, maar de implementatie ervan gaat te traag. www.kien.nl Mag1010 / Nummer 6 / 2013 41
Kien ontwikkelt niet alleen regionale duurzame installatieprojecten, de stichting levert er ook de nieuwe verdienmodellen bij. leveranciers van elektrotechnische componenten en materialen Fedet een convenant met Kien. De NVTB en Vernieuwing Bouw hebben voor de toekomst hun medewerking toegezegd. 0-energie Om alle belanghebbende marktpartijen van haar visie te overtuigen initieert en ondersteunt de Stichting Kien tal van projecten in de praktijk. Zo worden in zes Nederlandse gemeenten al stappen gezet richting een 0-energieomgeving. Het Gelderse dorp Enspijk bijvoorbeeld wil het eerste energieneutrale dorp van ons land worden. Met de regionale aanpak en de samenwerking tussen burgers, opdrachtgevers, installateurs en gemeentelijke overheden heeft Kien de Innovatieprijs van Agentschap NL gewonnen. Keten smart grids Hiermee is niet alleen de bouw- en installatieketen gesloten, maar ook de keten voor de realisatie van innovatieve en intelligente netten (smart grids) voor opwekking, distributie en eindverbruik van duurzame elektriciteit uit hernieuwbare bronnen. Dit is nodig vanwege de sterk gestegen economische en maatschappelijke afhankelijkheid van elektrische energie, in combinatie met de transitie van fossiel naar duurzaam in het kader van internationaal overeengekomen milieudoelstellingen. Deze innovatieve verduurzaming van maatschappij en economie, gekoppeld aan veiligheid, betrouwbaarheid en comfort, kan in de ogen van Kien-directeur Van Duijne bij de huidige economische recessie alleen door ketenintegratie tot stand komen: Daarin zien wij de beste kansen voor rendementsherstel in de installatiesector. En ook bij haar opdrachtgevers, dus uiteindelijk voor de economie als geheel. Nog meer ketens Verder organiseerde Kien de afgelopen anderhalf jaar verschillende bijeenkomsten voor elektrotechnische installateurs over onder meer nieuwe pv-technieken, lokale duurzame energiebedrijven, energieprestatiecontracten, smart grids, e-mobility, tijdelijke elektriciteitsopslag, en elektrotechnische innovatie in het algemeen. Bij dat laatste ging het niet alleen om technologische innovatie, maar ook weer om het vernieuwen van de manier van ondernemen in de elektrotechniek, ofwel slimmer samen werken. Niet alleen binnen de bouw- en installatieketen, maar 42 Mag1010 / Nummer 6 / 2013
ook met de opdrachtgevers, eindgebruikers, overheden en financiers. Zo moeten de afzon derlijke ketens samen uitgroeien tot grotere krachtige verbanden. Vooral MKB-installateur De heel grote installatiebedrijven verenigen vaak al verschillende elektro- en bouwtechnische vakdisciplines binnen de eigen gelederen, waardoor zij intern en extern in toenemende mate tot ketenintegratie komen, zo signaleert Adrie van Duijne. Prestatiecontracten met als gevolg een lagere total cost of ownership voor hun opdrachtgevers of eindgebruikers zijn voor hen zo langzamerhand wel bekende begrippen. Maar de genoemde internationale energietransitie begint en eindigt vooral in de enorme voorraad kleinere bestaande gebouwen, bedrijven en woningen. Daar kan door installatietechnische innovatie bij renovatie de meeste energie worden bespaard. En ook de meeste duurzame elektriciteit zal uiteindelijk daar worden opgewekt en verbruikt. Dus daar, op lokaal niveau, liggen de kansen voor de installateurs in het midden- en kleinbedrijf (MKB). Kansen benutten Om die kansen te benutten zullen de MKBinstallateurs zich net als de grootinstallateurs moeten opstellen als volwaardige gesprekspartner Om haar 0-energie projecten werkelijk in de praktijk te realiseren is de Stichting Kien vanaf haar oprichting bijna twee jaar geleden direct slimmer gaan samenwerken met andere schakels in de keten. Eerst werden nauwe banden gesmeed met onder meer de elektriciteitsnetbeheerders verenigd in Dutch Power en leveranciers van elektrotechnische componenten en materialen verenigd in Fedet. Daarna volgden De Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra, E.nu, Sameen, Saxion Hogescholen, TU/e, Uneto-VNI, United Brains en VEC Noord-Brabant. De NVTB en Vernieuwing Bouw hebben hun medewerking ook al toegezegd. voor lokale overheden, individuele opdrachtgevers, de kwaliteit van de installaties die zij opleveren. woningbouwverenigingen en banken. Anders zullen de banken van de opdracht gevers En vooral zij, herhaalt Van Duijne, moeten hun projecten niet financieren. Ook van de hun vakbekwaamheid en betrouwbaarheid op vele elektrotechnische MKB-bedrijven eisen zij onomstotelijke wijze, dus objectief en onafhankelijk gewaarborgd, kunnen aantonen. Net als n BK prestatie- en kwaliteitsgaranties. n Mag1010 / Nummer 6 / 2013 43