Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 1. De kunst van het dalen

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 1 De kunst van het dalen

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 2

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 3 Martin Bons De kunst van het dalen 2013 Thomas Rap Amsterdam

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 4

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 5 Voor Thor

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 6

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 7 De één klimt sneller dan de ander daalt, de snelste krijgt een kwieke trui en wie het allersnelst kan dalen, die krijgt een kist en klokgelui. Lévi Weemoedt

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 8

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 9 Col de la Croix-de-Fer (Climbbybike.com.)

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 10

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 11 Inhoud Proloog 13 1 Een renner moet zijn als een roofvogel 19 2 De meest roekeloze duivel op aarde 24 3 Extra Franse francs voor de buschauffeur 32 4 Tim Krabbé weerlegt theorie Dick Swaab 39 5 Ik dacht dat ik zou blijven vallen 44 6 List en bedrog in de afdaling 49 7 Dalen op historische grond 60 8 De daalwinst van Peter Winnen 66 9 Frédéric Vichot wordt ingehaald 73 10 Daaltraining op de Schweiberg 86 11 Gianni Bugno en de monnik 91 12 De leerschool van Fabio Parra 96 13 Redding van Joaquim Agostinho 101 14 De afdaling van Mart Smeets 113 15 De gevaarlijkste bocht in de Tour de France 121 16 De hoogste snelheid ooit 130 17 De schoonheid van het dalen 137 18 Een bizar schouwspel 146 19 Prostituees zorgen voor helderheid 154

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 12 20 Dalen als een oud wijf 158 21 Dalen met gesloten ogen 163 22 De daalcapaciteiten van Lance Armstrong 172 23 Een afdaling met Eric Heiden 178 24 Een noodzakelijke vergeetachtigheid 187 25 Een trui voor de beste daler 200 26 De theorie van Bram Tankink 206 Epiloog 211 Bijlage A De 25 beste dalers van de wereld 214 Bijlage B 25 tips om beter te dalen 218 Verantwoording 220

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 13 Proloog Op zaterdag 14 juni 2008 stond ik op de top van de Col de la Croix-de-Fer. De zesde etappe in de Dauphiné Libéré, de koninginnenrit van Morzine naar La Toussuire, zou passeren. Vanuit Allemont had ik op mijn racefiets de col beklommen. Met ongeveer honderd wielerfans wachtte ik op de renners. Na een kwartier kwam een kopgroep van een man of vijftien als eerste door. Van een Fransman hoorde ik dat de groep favorieten, met onder anderen Cadel Evans, Alejandro Valverde en Robert Gesink, op tien minuten volgde. Tien minuten. Ik had het koud en kwam op het idee weer op mijn racefiets te stappen dan bewoog ik tenminste en de afdaling in te zetten naar de Col de Glandon, tweeënhalve kilometer onder de top van de Croix-de-Fer. Dat was ook de route van de etappe. Officieel mag dat natuurlijk niet, op het parcours fietsen waar de renners ook rijden. Maar de Dauphiné Libéré is niet de Tour de France. Het was op 2068 meter hoogte. De renners kwamen over tien minu- 13

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 14 ten. Er waren lang niet zo veel toeschouwers als in de Tour. De gendarmerie was maar met een paar man vertegenwoordigd. Ik waagde het erop, pakte mijn fiets en begon aan de afdaling. Na een paar honderd meter dook er opeens een Franse motoragent naast mij op en die beval mij hevig gebarend direct naar rechts te gaan. Anderhalve seconde later hoorde ik: Zoeff. Ik schrok me kapot. Aan de linkerkant vloog een renner mij voorbij. Als een windhoos. Ik zag alleen een oranje shirt. Voordat ik goed en wel weer bij mijn positieven was, was de renner al uit het zicht. Ik was verbijsterd, overrompeld. Dat was een mens. Hoe kan dat? Hoe doet hij dat? Hoe kan iemand zo hard op een fiets rijden? Kent hij geen angst? Hoe is het mogelijk dat hij op zo n kort stuk zo veel tijdwinst boekt? Op een recreant weliswaar, maar toch. 64 kilometer. Dat is de hoogste snelheid die ik ooit met mijn racefiets heb gehaald. Na de afdaling van de Mont Ventoux stond ik weer met beide voeten op de grond, keek in Bédoin op mijn teller en zag het getal staan. Ik rilde. Veel wielrenners zien het als een cadeautje. Na al die verwoestende arbeid om de top van een berg te bereiken volgt straks gelukkig een heerlijk toetje: lekker ongedwongen naar beneden suizen. Dat begrijp ik niet. Sterker nog: daar begrijp ik helemaal niets van. Het liefst wil ik een berg zonder afdaling. Waardering voor renners die wel met hoge snelheid van bergen afdalen, heb ik altijd gehad. Maar er is ook verbazing en onbegrip. Dat profs met meer 14

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 15 dan honderd kilometer de berg af suizen en dat men, dat wil zeggen de renners, maar ook de organisatoren en het publiek, dat zomaar accepteert. Dat het gewoon is. Brommerrijders die veertig kilometer per uur rijden zonder helm, worden bekeurd. Wielrenners dalen op smalle bandjes twee tot drie keer zo snel, hebben een dun shirt en korte broek aan en waren tot 2003 niet eens verplicht een helm te dragen. Pas na het dodelijke ongeval met Andrej Kivilev moesten zij een wielerhelm op, in vergelijking met de helm van een motorrijder een lachertje. De combinatie van bewondering en verwondering was al de basis, maar door de oranje windhoos wilde ik nu meer weten over dalen. Ik merkte dat er relatief weinig over is geschreven. Zowel in wielerverslagen als in literatuur komt het dalen er bekaaid af. In de geschiedenisboeken staat vrijwel altijd: In 1905 werd met de Ballon d Alsace (1178 meter) de eerste berg in de Tour de France beklommen. Wat trouwens niet waar is, want in 1903 en 1904 werd de Col de la République (1161 meter) al door de renners beklommen. Maar nergens wordt vermeld dat in 1905 de renners voor het eerst van een berg afdaalden. De stichter van de Tour de France, Henri Desgrange, wilde complete winnaars van zijn wedstrijd: zij moesten kunnen tijdrijden, sprinten en klimmen. Waarom noemt de Tourbaas, net als velen na hem, alleen deze disciplines? Waarom staat dalen niet in dat rijtje? Dalen is het ondergeschoven kindje. Desgrange maakt het nog bonter. In 1933 voerde 15

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 16 hij het bergklassement in, omdat hij vond dat klimmers werden benadeeld. De voorsprong die klimmers op de top hadden, werd in de afdaling geregeld weer ingeleverd. Zij moesten beschermd worden. En daarom diende er een speciale bergprijs te komen. Maar waarom? Het is net of dalen niet bij het wielrennen hoort. Waarom is er bijvoorbeeld geen prijs of trui voor de beste daler? Een equivalent van de bolletjestrui? Waarom is er geen daaltijdrit? Dalen lijkt een noodzakelijk kwaad, een bijzaak. En dat is niet terecht. Het blijkt dat afdalingen zeer bepalend zijn geweest in de historie van de wielersport. Om bij de Tour de France van 1933 te blijven: Vicente Trueba was de eerste winnaar van het bergklassement. Geen renner kon bergop bij de vlo in het wiel blijven. Maar zo goed als de Spanjaard kon klimmen, zo slecht was hij in dalen. In 1933 had hij op de Galibier twaalf minuten en vijftig seconden voorsprong op zijn directe concurrenten. Na de afdaling waren daar nog slechts enkele minuten van over en op de streep geen seconde meer. Trueba heeft nooit een etappe of een gele trui gewonnen in de Tour. Hoe komt het dat Trueba niet kon dalen? Waarom kan de oranje windhoos dat wel? Heeft het met techniek te maken? Met angst? Wat zijn de wetten, de trucs en de geheimen van het dalen? Hebben slechte dalers last van hoogtevrees? Kun je leren dalen? Wat denkt een daler? Denkt hij überhaupt wel? Zijn er trends in het dalen? Was Lance Armstrong een goede 16

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 17 daler? Wie waren eigenlijk de beste dalers in de geschiedenis? Wat kenmerkt een goede daler? Is een valpartij in een afdaling toeval? Wat zijn de gevaarlijkste cols? Werkt doping bij dalen? De vragen bleven komen. En nu, vier jaar later, sta ik weer op de top van de Col de la Croix-de-Fer en daal ik nogmaals af naar Allemont. Heeft de zoektocht me iets opgeleverd? Zal ik mijn record van 64 kilometer kunnen verbreken? Krijgt Vincenzo Nibali er een concurrent bij? Ik ben benieuwd. 17

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 18

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 19 1 Een renner moet zijn als een roofvogel Het is fris op de top. Het regent niet, maar wel hangen er donkere wolken boven de bergen. Trek ik een regenjas aan? Een krant onder mijn shirt? Of daal ik af met alleen mijn wielershirt aan? Erik Dekker koos als het even kon voor het laatste. Hij vond het lekker om na een zware klim wat verkoeling te krijgen. Binnen vijf minuten ben je een paar honderd meter lager en daar is het al weer warmer. Jan Ullrich vergat in de Tour van 1998 op de top van de Galibier een regenjack aan te doen en verloor, bevangen door de kou, in de afdaling minuten op Marco Pantani en daarmee de Tour de France. Wat is wijsheid? Ik kies voor het jack. De overwinning van de Ronde van Frankrijk staat niet op het spel, maar ik wil vandaag snel dalen. Bevangen worden door de kou lijkt me dan geen goed idee. Ik klik mijn rechtervoet in de pedaalclip, trek nog eens aan de ritssluiting van mijn regenjas en wens mezelf succes. 27,53 kilometer is de lengte van de afdaling. De eerste meters zijn niet steil, weet ik door 19

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 20 Climbbybike.com. Urenlang kan ik op die site staren naar grafieken en profielen van cols. Het stijgingspercentage van de laatste tweeënhalve kilometer van de klim vanuit Allemont naar de Col de la Croix-de- Fer is gemiddeld 6 procent. Dat betekent voor mij dus nu tweeënhalve kilometer 6 procent naar benéden. Waarom spreekt men altijd over stijgingspercentages en nooit van dalingspercentages? Hoe steiler de afdaling, des te krampachtiger zit ik op de fiets. 6 procent dalen is te doen. Toch zit ik nog gespannen. De mantra die ik heb ingestudeerd, komt vanzelf: handen in de beugels, diep zitten, concentreer je op het wegdek, kijk vooruit, zoek de ideale lijn. De Noor Thor Hushovd beheerst dat tot in de finesses. Thor Hushovd wordt in 2009 in L Équipe door ploegleiders verkozen tot beste daler. In de Tour de France van 2011 maakt hij dat meer dan waar. De dertiende etappe gaat van Pau naar Lourdes. Hushovd, een sprinter, met tachtig kilo een van de zwaardere renners uit het peloton, kan tijdens de beklimming van de Col d Aubisque zijn medevluchters David Moncoutié en Jérémy Roy niet bijhouden. Op de top heeft hij op Moncoutié bijna een minuut achterstand en op Roy twee minuten. Een afdaling naar Lourdes volgt nog. Moncoutié is een slechte daler en al snel heeft Hushovd de Fransman te pakken. Maar ook Roy moet eraan geloven. Hushovd haalt hem in op twee kilometer voor de finish en boekt volgens eigen 20

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 21 zeggen zijn mooiste overwinning in de Tour de France. Hushovd heeft als hoogste snelheid 112 kilometer per uur. De cameraman die de afdaling filmde, zei later op de Franse televisie dat hij nog nooit zoiets had meegemaakt. Lionel Marie, de ploegleider van de Noor, bekende dat hij in elke bocht zijn zenuwen nauwelijks de baas was. En wat zei Hushovd na afloop? I didn t take any too large risks. Tijdens de afdaling had hij aan zijn dochtertje Isabel gedacht en besloten dat het geen enkele zin had om tot het uiterste te gaan. Hoe kon hij toch zo snel dalen? Hushovd: Het wegdek een paar meter voor de fiets zie ik wel, maar veel belangrijker is om vooruit te kijken. Mijn ogen zijn gefocust op de weg ver voor mij. Dat is cruciaal voor het handhaven van een lijn die kan bijdragen aan mijn hoogst mogelijke snelheid. Hoewel hij dus 112 kilometer rijdt, is het niet zijn topsnelheid, die bepaalt hoe snel hij daalt, maar zijn gemiddelde snelheid in de afdaling van een berg. Door een perfecte lijn te rijden kan Hushovd tijdens de gehele afdaling zijn snelheid zo hoog mogelijk houden. Thor Hushovd komt uit Grimstad. Daar komt ook zijn jeugdidool Dag Otto Lauritzen vandaan. Lauritzen was in 1987 de eerste Noorse wielrenner die een etappe won in de Tour de France en hij kon ook geweldig dalen. Volgens het Limburgs Dagblad dankte hij daar zijn ritzege aan. Het was tekenend voor de gekke ontwikkelingen in deze open Tour dat deze ko- 21

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 22 ninginnenrit door de Pyreneeën niet een klimmer maar een daler als etappewinnaar kreeg. Dag Otto Lauritzen bezorgde Noorwegen de eerste etappezege in de Tour. De ex-politieman stortte zich in druilerige regenbuitjes onvervaard in de afdaling van de Aubisque. Hij nam in de afzink zo veel voorsprong dat hij op weg naar de top van Luz-Ardiden (1720 meter) de onderling duellerende klimmers voorbleef. Ik fiets boven de tweeduizend meter. Volgens Rini Wagmans, de beste daler die Nederland heeft gekend, moet een renner op zulke hoogten zijn als een roofvogel. Hij moet elke muis, elk konijn of elke marmot zien lopen. Door de berg te scannen en te doorgronden kan een renner beter anticiperen en daardoor zal hij beter gaan dalen. Ik rijd op de route van La Marmotte, dé wielerwedstrijd voor recreanten. De wedstrijd heeft zijn naam gekregen omdat hier veel marmotten leven. Er schijnen in het gebied ook steenarenden voor te komen. De roofvogel kan van twee kilometer hoogte een marmot waarnemen en heeft het knaagdier boven aan zijn menu staan. De steenarend zal het moeilijk hebben vandaag, want ik heb nog geen marmot gezien. Zijn ze er echt niet? Of daal ik nog niet als een roofvogel? Ik passeer het punt waar de windhoos me voorbijkwam, zie de oranje flits weer en herinner me opeens dat hij meetrapte. Ik heb nog nooit meegetrapt tijdens een afdaling. Alleen als het dalingspercentage lager is dan 5 procent, wil ik erover nadenken. Dit is 22

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 23 6 procent. Normaal te steil. Maar ik heb nu ervaring. In theorie, dat wel. Ik wil meetrappen. Mijn systeem weigert. Kom op, man. Je wilt toch goed dalen. Snel dalen. Daarom ben je hier. Kom op. Hoppekee. Meetrappen. Ik ga meetrappen. Heel langzaam haal ik de pedalen rond. Nee, niet zo. Sneller. Doorrammen. Kom op. Het is een rechte weg. Het asfalt is goed. Er is geen tegemoetkomend verkeer. Heb je die zoektocht naar de geheimen van het dalen nu voor niets gedaan? Ik ga sneller meetrappen. Het gaat. Nog sneller. whooow. Ik kijk op mijn tellertje: 62, op een relatief vlak stuk. De adrenaline schiet door me heen. De steile dalingspercentages moeten nog komen. Dat belooft wat. 23

Bons De kunst van het dalen 25-03-13 16:27 Pagina 24 2 De meest roekeloze duivel op aarde Het wegdek is goed. Het weer is grauw. Af en toe komt een flard mist mij tegemoet. Mist speelde in de afdaling van Port d Envalira tijdens de Tour de France van 1964 een doorslaggevende rol. Op maandag 6 juli in dat jaar wordt de etappe Andorra-Toulouse gereden. De etappe begint direct met de beklimming van de Port d Envalira, 2047 meter hoog. Jacques Anquetil, een uitstekende daler, is de grote favoriet om de Tour te winnen. Raymond Poulidor en Federico Bahamontes zijn zijn belangrijkste concurrenten. Direct aan de voet van de Port d Envalira demarreren de twee. Anquetil moet passen. Tijdens de klim zit hij er helemaal doorheen en er lijkt zich een drama te gaan voltrekken. De Franse renner Louis Rostollan schreeuwt naar hem: Ben je vergeten dat je Anquetil heet? Je hebt het recht niet om te stoppen zonder te vechten. Zijn ploegleider Raphaël Géminiani, die als renner ook goed naar beneden kon, roept naar Anquetil dat hij alles moet geven tijdens de afdaling om er weer bij te komen. Anders is het 24