STEDELIJK MUSEUM Familiespoor Dit is Henri AMSTERDAM vanaf 6 jaar
BONJOUR HENRI! Dit is Henri Matisse. Henri kwam uit Frankrijk. Toen hij 21 jaar was, werd hij ziek en van zijn moeder kreeg hij verf en penselen. Toen wist hij het: ik word kunstenaar. Wel een behoorlijk eigenwijze kunstenaar. Henri probeerde steeds weer iets nieuws. Telkens hetzelfde doen vond hij saai. Maar van planten en dieren schilderen kon hij maar geen genoeg krijgen. Hij zei zelfs: Ik heb zo vaak een slak nagetekend, dat ik er zelf bijna één werd. Lydia Delectorskaya, Matisse aan het werk, Hôtel Régina, Nice, ca. 1952, courtesy Archives Matisse Lezende vrouw, 1895 Dit is één van Henri s eerste schilderijen. Hij deed hier nog z n best om zich aan de regels van de kunstacademie te houden. Hij mocht bijvoorbeeld niet te vrolijke kleuren gebruiken. En moest alles heel precies schilderen. Is het Henri gelukt? Henri oefende veel. En hij ging vaak naar het museum om zijn lievelingsschilderijen na te tekenen. Welk kunstwerk in deze zaal tekenen jullie? KUNNEN JULLIE DIT VINDEN? Henri schreef op zijn allereerste schilderijen zijn naam achterstevoren: essitam. Schrijf hieronder jullie namen andersom (iedereen!) Dit Familie(slakken) spoor is van: Vandaag zijn jullie ook slakken! Zet je ogen op steeltjes en ontdek zelf wat Henri en zijn vrienden allemaal hebben gemaakt. Kun je bijvoorbeeld schilderen met een schaar? Of een slak maken uit vierkante blokken? En? Hoe klinken jullie namen nu? Volg dit slakkenspoor door de zalen! ZAAL 0.1 Henri was graag buiten in de natuur. Maar hij haalde de natuur ook naar binnen. Je ziet vaak planten en bloemen in zijn schilderijen. Zien jullie ze hier ook?
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN? Henri ging op vakantie naar Zuid-Frankrijk. Wat veel zon, licht en kleur! Die móest hij schilderen. Het liefst ging hij de hele dag op pad, met verf en kwasten in zijn tas. Henri en zijn vrienden kozen kleuren die het beste pasten bij het licht dat ze zagen. Zoek schilderijen waar volgens jullie de zon bijna ondergaat het heel warm weer is Kunnen jullie de beroemde kerk Notre-Dame vinden? Die zag Henri als hij uit zijn raam in Parijs keek. Hij schilderde het uitzicht steeds in een ander licht. Toen hij was verhuisd miste hij zijn uitzicht zo, dat hij later weer in hetzelfde gebouw ging wonen. het vroeg in de ochtend is de kunstenaar de schaduwen een rare kleur gaf Toen Henri weer terugkwam in Parijs zat zijn hoofd nog vol met kleuren uit Zuid-Frankrijk. Weg met dat saaie bruin, zwart en groen van de kunstacademie! Tijd voor vrolijkheid! ZAAL 0.2 De lichte maaltijd (De baai van St. Tropez), 1904 André Derain, 1905 Hebben jullie Henri s vriend André Derain gevonden? Wat veel kleuren! Welke kleur heeft zijn oor? En die van jullie? Zien jullie nog meer gekke kleuren? Hij zei: Ik schilder niet precies wat het is, maar meer hoe het voelt. Kijk goed naar het portret. Met welk gevoel schilderde Henri zijn vriend André? Kies een kleur uit je potlood. Wat voor gevoel heb je daarbij? En wat wil je daarmee tekenen? Laat maar zien! ZAAL 0.3 Door die rare kleuren en grove penseelstreken kregen Henri, André en hun vrienden als bijnaam de wilde beesten. UIT WELK SCHILDERIJ KOMT DIT?
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN? ZAAL 0.9 Wat liet hij weg in zijn blauwe schilderij? Noem allemaal één voor één iets op, tot je niets meer kunt bedenken. Als slak heb je steeds een ander uitzicht vanuit je huisje! Henri was niet de enige kunstenaar die steeds minder precies ging schilderen. Piet Mondriaan gebruikte zelfs alleen strepen en vlakken voor de gevels van de huizen. Kunnen jullie zijn kunstwerk vinden? Hé, dit uitzicht hebben we al eens gezien. Dat is weer de Notre-Dame! Herkennen jullie de brug nog? En de rivier? Henri zei: Ik wil de kunst makkelijker maken. Hier zien jullie een foto van het uitzicht dat hij naschilderde. ZAAL 0.4 Gezicht op de Notre-Dame, 1914 Hélène Adant, Foto van de Notre-Dame vanuit het raam van Matisse studio Kostuum voor een rouwklager, ontwerp voor het ballet Le chant du rossignol, 1920 Henri ontwierp ook kostuums voor balletvoorstellingen. Dit balletkostuum bedacht hij voor iemand die verdrietig was. Hoe zou die persoon dansen? Kunnen jullie dat nadoen? En hoe zou het kostuum eruit zien voor iemand die vrolijk is? Teken het hier: Henri zei: Door de dansers lijken de balletkostuums net op een schilderij met kleuren en vormen die bewegen. Wat hebben jullie vandaag aan? Lijkt dat op een bewegend schilderij? Hoe zou je in jouw vrolijke kostuum dansen? Tip: het is geen schilderij! KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN? ZAAL 0.13 Henri werd heel ongelukkig van de grauwe, donkere winters. Hij miste alle zomerse kleuren en geuren. Daarom ging hij graag naar de zon. Naar Marokko bijvoorbeeld. Daar kocht hij een heleboel kleden. Met koffers vol vertrok hij weer naar Frankrijk. Thuis bouwde hij een mini-marokko in een hoek van zijn kamer. Dat zien jullie op dit schilderij. Hij gebruikte de mooiste kleuren en patronen door elkaar. Hoeveel verschillende stoffen tellen jullie? Henri schilderde ook graag vrouwen. Net als veel andere kunstenaars. Kijk maar rond in deze zaal. Over welke kunstwerken gaat dit? Deze vrouw is hoekig en blauw Deze vrouw houdt van netjes Hier hangt ook een kunstwerk van de beroemde kunstenaar Pablo Picasso. Weten jullie welke? (tip: deze vrouw is trots op haar okselhaar) Pablo en Henri waren vrienden. Toen Henri overleed, maakte Pablo dit schilderij speciaal voor hem. Deze vrouw valt bijna van de bank Deze vrouw zit onder de verf ZAAL 0.10 Twee odalisken waarvan een ontkleed, ornamentale achtergrond en dambord, 1928 Rood interieur: stilleven op blauwe tafel, 1947 Dit schilderde Henri in zijn huis in Zuid- Frankrijk. Henri koos een hoek van de kamer uit, pakte zijn vrolijkste kleuren en begon te schilderen. Heel snel: het hoefde niet netjes. Hij liet zelfs stukjes van het doek leeg. Zien jullie waar? Even testen: zijn jullie het met elkaar eens? Vink aan! We kijken naar buiten door een: Raam Deur In de tuin staat een: Bloemenstruik Palmboom Op de tafel liggen: Appels Sinaasappels Linksboven in dit schilderij zien jullie een klein portret. Dit is Camille, Henri s eerste liefde. Met hoeveel lijnen tekende hij haar? lijnen Het fruit ligt op een: Kleedje Schaal Het schilderij is: Rustig Druk Kunnen jullie dat ook? Teken elkaar hier om de beurt van opzij: KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN? ZAAL 1.1 Wat zijn deze mensen aan het doen? (Tip: kijk op het titelkaartje.) Ze zijn aan het Doe van één de houdingen na. Kan de ander raden welke het is? Henri maakte dit als schets voor een enorme muurschildering. Best lastig om de vormen op hun plek te krijgen. Maar als ik ze losknip, dacht Henri later, kan ik ze makkelijk schuiven. Wat een ontdekking! Henri kon er geen genoeg van krijgen. Knippen was bijna nog leuker dan schilderen: hij vloog door het papier heen. In deze zaal hangen al twee knipsels. Kunnen jullie die vinden? De dans: blauwe harmonie, 1930 1931 de zee, 1946 Brief van Henri Matisse aan Amélie Matisse, 29 mei, 1930 Toen Henri 70 jaar was, werd hij weer ziek. Hij kwam niet meer veel buiten. Dromend over zijn verre reizen knipte hij een zwaluw. Zijn assistente Lydia plakte die over een vlekje op de muur. Wat mooi! Voor Henri het wist, zat de muur vol geknipte herinneringen. Henri dacht bijvoorbeeld terug aan de keer dat hij onder water zwom met een houten duikbril op. Hij zei: Het licht is onder water net een tweede hemel. Doe je ogen dicht: je zwemt onder water in de zee. Wat zie jij als je naar boven kijkt? Verzin om de beurt één ding en schrijf het hieronder op: WAAR HANGT DIT KNIPSEL? Henri prikte de knipsels eerst met punaises vast, daarna plakte hij ze pas. Zien jullie de gaatjes nog? Eén van jullie is nu een knipsel, de ander is Henri. Schuif met elkaars armen, benen en hoofd. Welke houding komt er tevoorschijn? Ogen nog steeds op steeltjes? Glibber snel door naar boven! ZAAL 0.14 Polynesië, In een brief aan zijn vrouw beschreef Henri hoe hij zwom in de zee: Beneden zie je vissen en koraal en als je naar boven kijkt zie je kleine golven en patronen die de zon maakt. Hij maakte zelfs een tekening van zichzelf met zijn houten duikbril, kijk maar:
DIT KUNSTWERK HEET: De parkiet en de zeemeermin, 1952 1953 ZAAL 1.1 Omdat hij niet meer goed kon schilderen, tekende Henri met zijn vingers in de lucht. Zijn assistentes trokken de beweging over op papier. Daarna knipte hij de vorm zelf uit. Wat hoort volgens jullie in Henri s papieren tuin? Teken het in de lucht en laat de ander jouw beweging hieronder overtrekken: De zieke Henri zat alleen nog maar binnen en miste de natuur. Dus wat deed hij? Hij pakte de schaar en knipte zijn eigen bloemen en planten van papier! Lydia prikte de knipsels op de muren van zijn kamer. Zo is het net een tuin waarin ik kan wandelen, zei Henri. Doe ook alsof jullie in Henri s tuin stappen: Is het mooi of slecht weer? Henri verstopte eerst een slak in de tuin. Later haalde hij die weer weg. Waar zou de slak gezeten hebben? Waar ruikt het naar? Balpenlijnen op de achterkant van een deel van vorm 125 in De parkiet en de zeemeermin Welk geluid maakt de parkiet? Wat gebeurt er in de hoek rechtsboven? Psst Bijna niemand weet dat je achterop het blauwe blad boven de parkiet kindertekeningen kunt zien. Sommige onderzoekers denken dat de kinderen van Pablo Picasso die hebben gemaakt!
ZAAL 1.34 UIT WELK KUNSTWERK KOMT DIT? Ergens in deze blokken zit een slak verstopt. Waar zit z n kop? En welke kleuren heeft zijn huisje? Of zien jullie iets héél anders? Henri gebruikte hier niet alleen een schaar. Sommige stukken scheurde hij. Zien jullie de rafelranden nog ergens zitten? En nu jullie! Haal de gekleurde vellen uit je Familiespoor en scheuren en schuiven maar. Titel van jullie kunstwerk: De slak, 1953 1 2 3 5 6 7 8 9 10 11 4 THUIS DOEN! Krijg je net als Henri geen genoeg van knippen en scheuren en plak je het liefst je hele huis vol? Beschilder grote vellen papier, knip de mooiste vormen en tover je kamer om tot je eigen knipseltuin. Stuur je een foto van het resultaat naar educatie@stedelijk.nl? 1 Henri Matisse, Lezende vrouw, 1895, Musée départemental Matisse, Le Cateau- Cambrésis 2 Henri Matisse, De lichte maaltijd (De baai van Saint- Tropez), 1904, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf, Foto: Walter Klein 3 Henri Matisse, André Derain, 1905, Tate: verworven met steun van het Knapping Fund, het Art Fund, de Contemporary Art Society en particuliere begunstigers, 1954, Foto Tate, Londen 2015 4 Henri Matisse, Gezicht op de Notre-Dame, 1914, The Museum of Modern Art (MoMA) Aangekocht met steun van het Lillie P. Bliss legaat, Henri Ittleson, A. Conger Goodyear, Mr. & Mrs. Robert Sinclair Funds, en het Anna Erickson Levene legaat, ter nagedachtenis van haar man Dr. Phoebus Aaron Theodor Levene, 1975, 2015. Digital image, The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence 5 Henri Matisse, Kostuum voor een rouwklager, ontwerp voor het ballet Le chant du rossignol, 1920, Victoria & Albert Museum, Londen 6 Henri Matisse, Twee odalisken waarvan een ontkleed, ornamentele achtergrond en dambord, 1928, Moderna Museet, Stockholm 7 Henri Matisse, Rood interieur, stilleven op blauwe tafel, 1947, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf, Foto: Walter Klein 8 Henri Matisse, De dans: blauwe harmonie, 1930 1931, Musée Matisse, Nice 9 Henri Matisse, Polynesië, de zee, 1946, Collection Mobilier National, Parijs, foto: Isabelle Bideau 10 Henri Matisse, De parkiet en de zeemeermin, 1952 1953, Stedelijk Museum Amsterdam, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt en het Prins Bernhard Cultuurfonds, 1967 11 Henri Matisse, De Slak, 1953, Tate: aangekocht met steun van de Vrienden van de Tate Gallery 1962, Foto Tate, London 2015 Alle werken: Succession H. Matisse, c/o Pictoright Amsterdam 2015
NOG MEER HENRI? Het Familielab is omgetoverd tot Henri s Tuin: Kom tekenen, scheuren en knippen. Alle muren mogen vol! Hoe zat dat nou met die parkiet, zeemeermin en slak? Speciaal voor de tentoonstelling maakte Annemarie van Haeringen een prachtig kinderboek. Te koop in de museumwinkel. Veel kunstenaars van nu zijn ook fan van Henri. Tijdens de kinderworkshops ontdek je samen met hen nóg meer over Henri. De totstandkoming van De oase van Matisse wordt mede mogelijk gemaakt dankzij de Turing Foundation, BankGiro Loterij, Fonds 21, Mondriaan Fonds en additionele steun van AON Corporate Solutions, Stichting Zabawas en het K.F. Hein Fonds. Het Stedelijk Museum is hoofdsponsor Rabobank Amsterdam zeer erkentelijk voor het mede mogelijk maken van deze tentoonstelling. Kijk in de agenda op onze website. Stedelijk.nl/families Publiek & Educatie Stedelijk Museum Amsterdam 2015 educatie@stedelijk.nl Illustraties afkomstig uit het kinderboek De parkiet, de meermin en de slak door Annemarie van Haeringen Niet alle rechthebbenden van het gebruikte beeldmateriaal konden worden achterhaald. Belanghebbenden wordt verzocht contact op te nemen met de afdeling Publiek & Educatie, educatie@stedelijk.nl. Het Stedelijk Museum dankt de begunstigers van het Stedelijk Museum Fonds voor hun bijdrage. Het Stedelijk Museum wordt ondersteund door: DANKZIJ DE DEELNEMERS VAN DE Hoofdsponsor Partner