KIES 18 MAART MEER BANEN SCHONE ENERGIE
Provincie Utrecht Verkiezingsprogramma 2015-2019 Algemene inleiding 3 Energie Van achterblijver naar koploper 4 Natuur en Waterkwaliteit 7 Mobiliteit Mobiliteit die mensen en hun omgeving verbindt 10 Economie Inzet op duurzame groei 13 Kunst en Cultuur Utrecht als cultureel hart 16 Wonen en Leefomgeving - Hier willen we allemaal wel wonen 18 Landschap en Erfgoed Een mooie provincie is een aantrekkelijke provincie 20 Bestuursstijl en Financieel Beleid 22 DOE MEER MET JE STEM: STEM OOK VOOR DE EERSTE KAMER EN WATERSCHAP! Je stem voor de provincie telt dubbel. Want enige tijd na de Provinciale Statenverkiezingen kiezen de statenleden de leden van de Eerste Kamer. Dus ook voor landelijke thema s zijn deze verkiezingen belangrijk. Bovendien worden dit jaar op dezelfde dag ook de Waterschapsverkiezingen gehouden. De waterschappen zijn belangrijk voor waterveiligheid, schoon water, natuur en recreatie. We roepen iedereen op die de visie van GroenLinks een warm hart toedraagt voor het waterschap te stemmen op Water Natuurlijk. Water Natuurlijk is een samenwerkingsverband van diverse natuur- en milieuorganisaties, ondersteund door GroenLinks en D66. Een sterk Water Natuurlijk helpt ons op provinciaal niveau bij het bereiken van onze speerpunten op het gebied van schoon water, natuur, landschap, erfgoed en recreatie.
ALGEMENE INLEIDING GroenLinks staat voor een provincie waar mensen gezond en gelukkig kunnen leven. Een provincie waar mensen zich kunnen ontplooien, werk kunnen vinden en die hen stimuleert om hun dromen te verwezenlijken. Een provincie waarin we genieten van natuur en landschap. Een provincie die de uitdagingen van deze tijd aangaat: werkgelegenheid, duurzame energie, behoud van plant- en diersoorten, onderlinge solidariteit en zorgzaamheid. Kortom, een provincie waar je graag wilt zijn, waar je trots op bent. GroenLinks boekt belangrijke resultaten als coalitiepartner Om deze idealen te realiseren is er nog veel werk te verzetten. De afgelopen vier jaar heeft GroenLinks in de provincie laten zien dat zij daadkrachtig en realistisch kan besturen. Na vele jaren van constructieve oppositie heeft GroenLinks in 2011 een coalitie gevormd met VVD, CDA en D66. We zijn trots op de resultaten die we bereikt hebben: Impuls aan alternatieven voor automobiliteit, zoals openbaar vervoer en fiets; Aanpak van leegstaande kantoren en herstructurering van bedrijventerreinen; Ondersteuning van de opwekking van zonne-energie en windenergie door een provinciale zonatlas en diverse locaties voor windenergie; Versterking van waardevolle landschappen en recreatiemogelijkheden rond steden en dorpen; Extra investeringen in natuur en ecoducten; Behoud van belangrijke culturele activiteiten zoals festivals, het bibliotheeknetwerk en cultuureducatie; Voortvarende en zorgvuldige overdracht van de jeugdzorg aan gemeenten; Utrecht is goed op weg om de eerste Fairtrade Provincie van Nederland te worden! Voor GroenLinks Utrecht is de provincie een waardevol bestuur dat op belangrijke thema s als duurzame mobiliteit, ruimtelijke ordening, schone energie, goede leefomgeving, natuur en landschap en cultuur een grote bijdrage kan leveren. Dit programma bevat in korte thematische hoofdstukken onze visie en speerpunten voor de periode 2015-2019. In het laatste hoofdstuk Bestuursstijl en financieel beleid geven we aan wat voor provinciaal bestuur wij in het algemeen voorstaan. Verkiezingsprogramma 2015-2019 3
ENERGIE Van achterblijver naar koploper GroenLinks wil zo snel mogelijk overstappen naar een energievoorziening die geen wissel trekt op de toekomst. Door samen met gemeenten, bedrijven en burgers in te zetten op energiebesparing en duurzame energie kunnen we de Utrechtse economie sterker maken, minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen, klimaatverandering beperken, radioactief afval voorkomen en de luchtkwaliteit verbeteren. Er is veel werk aan de winkel, want het aandeel duurzame energie is in Utrecht het laagste van alle provincies. Ons doel is om deze achterstand gauw in te lopen en uiterlijk in 2040 in Utrecht een volledig duurzame energievoorziening te realiseren. Daarvoor moeten we nu inzetten op forse energiebesparing in woningen, bedrijven en mobiliteit en tegelijkertijd op veel meer energieproductie uit wind, zon en verantwoorde inzet van biomassa. GroenLinks heeft de volgende ambities: Tenminste 10% energiebesparing ten opzichte van 2013 en 20% duurzame energie in de provincie in 2020. De provincie neemt het initiatief bij het realiseren van deze doelstellingen, door intensieve samenwerking met gemeenten, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgerinitiatieven en het oprichten van een Energiefonds. De provincie stimuleert het energiezuiniger en liefst energieneutraal maken van bestaande woningen en gebouwen met gunstige leningen en garantstellingen. De provincie stimuleert zonne- en bio-energie in de agrarische sector. Sneller duurzaam Het aandeel duurzame energie in Utrecht ligt met 2,5% ver onder het Nederlandse gemiddelde (4,5%) en is nog ver verwijderd van de landelijke doelstelling van 14% in 2020. GroenLinks wil dat deze achterstand zo snel mogelijk wordt ingelopen. Utrechtse bedrijven en burgers moeten minder afhankelijk worden van fossiele en nucleaire energiebronnen. GroenLinks vindt dat de provincie voor duurzame energie tenminste de landelijke doelstelling moet halen. Voor energiebesparing wil GroenLinks een hogere doelstelling dan landelijk, namelijk 2% jaarlijkse efficiency-verbetering in plaats van 1,5%. Verkiezingsprogramma 2015-2019 4
Initiatieven versnellen De provincie gaat een actieve rol spelen bij het versnellen van initiatieven voor energiebesparing en opwekken van duurzame energie. Juist in de regio Utrecht is een versnelling mogelijk met haar kennisinstellingen, bedrijven en overheden. Het is belangrijk dat de provincie hierin een voortrekkersrol gaat spelen zoals is afgesproken in het nationale energieakkoord. Dit zal de provincie doen door met andere partijen als gemeenten, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers een gezamenlijke ambitie vast te stellen en een actieplan op te stellen. In dit actieplan wordt uitgewerkt welke bijdragen de verschillende partijen aan de gemeenschappelijke doelstelling gaan leveren. De provincie treedt hierbij op als aanjager en faciliteert waar nodig. Goede lokale projecten, zoals Zonnig Utrecht, kunnen met hulp van de provincie worden uitgebreid naar meer gemeenten. Samen met gemeenten kan de provincie innovatieve, duurzame bouwers van woningen en kantoren verleiden om juist in Utrecht te bouwen en te renoveren. De provincie kan lokale projecten mogelijk maken door het geven van gunstige leningen en garantstellingen uit een op te richten Energiefonds. Er komt een jaarlijkse prijs voor de meest inspirerende duurzame energieprojecten van burgers en bedrijven. Daarnaast is het een taak van de provincie om voldoende ruimte te scheppen voor windenergie en waar nodig plekken aan te wijzen. Energieneutrale woningen en gebouwen Het versnellen van energiebesparing zorgt voor groene banen. Woningen worden geïsoleerd, zonnepanelen worden geïnstalleerd, bedrijven kopen zuiniger apparatuur. Fors investeren in energiebesparing zorgt ervoor dat zowel het geïnvesteerde als het uitgespaarde geld in de Utrechtse economie blijft. Dat versterkt de concurrentiekracht van de regio op een duurzame manier. Energiebesparing in sociale huurwoningen wordt een speerpunt ondersteund vanuit het energiefonds. Zonne- en bio-energie in het landelijk gebied In de agrarische sector is veel ruimte voor het opwekken van duurzame energie, zowel bio-energie als zonne-energie. Door deze ontwikkelingen te versnellen krijgt ook het landelijk gebied een duurzaam steuntje in de rug. De provincie gaat landelijke subsidies zoals Asbest van het dak, zonnepanelen er op actiever onder de aandacht van agrarische bedrijven brengen. Hoe gaan we dat doen? De provincie sluit met Utrechtse bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties een Utrechts Energieakkoord en stelt een energiefonds in om projecten voor energiebesparing en hernieuwbare energie in de provincie financieel te kunnen ondersteunen. Dit fonds zou kunnen worden gefinancierd met indexering en een evt. verhoging van de opcenten op de motorrijtuigenbelasting. Met goed ruimtelijk beleid zorgt de provincie voor inpassing van grootschalige duurzame energieopwekking, zoals windmolens, bio-energie en zonneparken. Provinciale procedures mogen niet de vertragende factor zijn! Voor zonne-energie is nog een groot potentieel op daken; dit willen we met voorrang optimaal benutten. De provincie neemt de regie om de met het Rijk vastgelegde doelstelling van 65,5 MW windenergie in 2020 zo snel mogelijk realiseren, en liefst meer dan dat. Omwonenden moeten financieel kunnen participeren in windmolens. Dat vergroot het draagvlak voor windenergie. Verkiezingsprogramma 2015-2019 5
Samen met de gemeenten en corporaties, streven we naar het substantieel verlagen van de energierekening van Utrechters met lage inkomens door alle sociale huurwoningen goed te isoleren en te voorzien van zonnepanelen. In samenwerking met gemeenten moedigt de provincie woning- en vastgoedbezitters aan te investeren in energiebesparing, ondersteund met energieleningen en praktische informatie. De provincie geeft samen met gemeenten de Omgevingsdienst(en) opdracht actief aan de slag te gaan met energiebesparing bij bedrijven en (zorg)instellingen. Achterblijven wordt niet geaccepteerd: investeringen die zich binnen vijf jaar terugverdienen moeten tenminste uitgevoerd worden, zoals reeds is vastgelegd in de Wet Milieubeheer. Utrecht gaat samen met andere provincies actief lobbyen in Brussel voor een ambitieuzer Europees beleid op het gebied van klimaat, duurzame energie en energiebesparing. Utrecht gaat samen met andere provincies actief lobbyen bij het Rijk om beleid aan te passen ten gunste van duurzame energieinitiatieven en belemmeringen weg te nemen. De provincie geeft zelf het goede voorbeeld door fors te investeren in energiebesparing in eigen panden en bij openbare verlichting en door het opwekken van zonnestroom op eigen terrein. Eigen zonnestroom kan worden benut om elektrische auto's op te laden. We dagen gemeenten en het waterschap uit hetzelfde te doen. Verkiezingsprogramma 2015-2019 6
foto Anne Eichhorn NATUUR EN WATERKWALITEIT Dieren, bomen en planten zijn voor GroenLinks van grote waarde en verdienen bescherming. De natuur heeft ons bovendien veel te bieden: recreatiemogelijkheden, ontspanning, schoon water, mooi landschap, gezondheid en een goed vestigingsklimaat. De sterke concurrentiepositie van Utrecht is hier mede aan te danken. De Utrechtse natuur is weliswaar goed voor de aantrekkelijkheid als vestigingsplaats, voor plant- en diersoorten is de natuur nog niet op orde. De diversiteit aan soorten is de afgelopen decennia in Nederland en Europa sterk afgenomen, en die afname is nog steeds gaande. Door stedelijke uitbreidingen, doorsnijdingen door (spoor-)wegen en vervuilende uitstoot door verkeer, landbouw en industrie staan leefgebieden onder druk. GroenLinks heeft de volgende ambities: Natuur is overal: ondersteuning van initiatieven van burgers en bedrijven. Uitbreiding en toegankelijkheid van natuurgebieden. Handhaven van milieuregels. Realiseren van waterkwaliteitsdoelen. Overal natuur De aanwezigheid van natuur biedt vaak natuurlijke oplossingen voor problemen als wateroverlast en stress. Natuur in en rond stedelijke gebieden is belangrijk in de vorm van speelbossen en groene recreatiegebieden. Ook op bedrijventerreinen zijn goede mogelijkheden voor natuurontwikkeling, net als op nog braakliggende terreinen (tijdelijke natuur). Bij de aanleg van infrastructuur moet als vanzelfsprekend rekening houden met natuur- en landschapswaarden. Dat betekent goede inpassing en maatregelen om de versnippering die ontstaat door infrastructuur op te heffen, bijvoorbeeld door faunapassages, oversteekplaatsen en ecoducten. GroenLinks vindt het daarnaast essentieel dat agrariërs hun band met de natuur in ere herstellen: minder monocultuur, meer bloemrijk grasland, weidevogels, natuurvriendelijke oevers, houtwallen en geriefbosjes rond akkers en weilanden. Dit betekent niet dat we terugverlangen naar landbouw uit vroeger eeuwen. We staan juist voor verdere innovatie met veel diervriendelijker stallen. Het gaat erom dat agrariërs als vanzelfsprekend rekening houden met de natuur- en landschapswaarden van de plek waar zij ondernemen. Dit betekent Verkiezingsprogramma 2015-2019 7
ook dat wij in het landelijk gebied naar grondgebonden agrarische bedrijven streven, dat wil zeggen dat er een directe relatie is tussen aantal dieren en gronden in de nabijheid die voedsel voor die dieren leveren. Zo kunnen we weidegang behouden en onnodig transport van voedsel en mest over grote afstanden voorkomen. De in gang gezette beweging om natuur en beleving van mensen meer te verbinden steunt GroenLinks. Er zijn steeds meer initiatieven van inwoners om zelf natuur te ontwikkelen en/of te beheren. De provincie moet zulke initiatieven van vrijwilligers ondersteunen en indien nodig belemmeringen in regels wegnemen. Evenementen in natuurgebieden moeten in overeenstemming zijn met het karakter van het gebied. Meer ruimte voor natuurgebieden Hoewel natuur overal is, verdient de natuur ook specifieke bescherming. De in Utrecht beschermde natuurgebieden maken deel uit van een landelijk en Europees natuurnetwerk. Door keuzes van onze nationale regering staan de budgetten voor natuurbeheerders onder druk. GroenLinks wil dat er voldoende geld beschikbaar blijft voor deze beheertaken. Daarnaast streeft GroenLinks naar uitbreiding van het areaal natuurgebied, te beginnen met de 1500 hectare extra natuur uit het met natuuren landbouworganisaties gesloten Akkoord van Utrecht. Rondom het landelijke natuurnetwerk ligt de zgn. groene contour. Dit zijn gebieden die ook van belang zijn voor dat netwerk en waar natuur op vrijwillige basis kan worden gecreëerd. De provincie ondersteunt actief kansen om hier ook natuur te creëren. Respect voor dieren GroenLinks staat voor een respectvolle omgang met dieren. Dat betekent dat in het wild levende dieren beschermd worden en ruimte krijgen om te leven. Enig ongemak voor de mens in de vorm van schade hoort er in onze ogen bij. Bij grote schade achten we schadevergoeding redelijk en kan ook populatiebeheer van bijvoorbeeld wilde zwijnen, reeën of ganzen noodzakelijk zijn. Omwille van de verkeersveiligheid zijn bovendien ecoducten en verkeersmaatregelen nodig. Dieren in de veehouderij moeten in staat zijn zich natuurlijk te kunnen gedragen. Dit betekent in elk geval voldoende ruimte binnen en buiten. Daarnaast stelt dit eisen aan de inrichting, omgang en bedrijfsvoering. GroenLinks staat voor een dier-, mensen milieuvriendelijke veehouderij. Voor dieren betekent dit bijvoorbeeld dat alle bedrijven een steeds hogere score halen in het sterrensysteem van de Dierenbescherming. Het gaat ons niet in de eerste plaats om de grootte van landbouwbedrijven, het gaat ons om de leefomstandigheden. In de praktijk kunnen veel bedrijven door een beperkte groei juist betere leefomstandigheden creëren, maar daar zit een grens aan. Grote stallen met slechte leefomstandigheden ( megastallen ) en/of een toename van de belasting van de omgeving wijzen we vanzelfsprekend af. Vervuiling voorkomen Bij bescherming hoort ook het naleven van regels. GroenLinks wil natuur beter beschermen en vervuiling tegengaan. Dit kan door betere handhaving van milieuregels in natuurgebieden bijvoorbeeld om illegale afvaldumping en verstoring in rustgebieden tegen te gaan. Ook bij bedrijven is handhaving noodzakelijk, juist om de goede ondernemers te beschermen tegen degenen die over de grenzen van de wet trachten te gaan. Alleen dan kan het profijtelijk zijn om met slimme innovaties te bouwen aan duurzame landbouwbedrijven, waarin in elk geval de stikstofuitstoot vermindert. Grote concentraties stikstof zorgen er namelijk voor dat de meestal kwetsbare en zeldzame planten (en de daarvan levende dieren) die weinig stikstof verdragen verdwijnen. Verkiezingsprogramma 2015-2019 8
Cruciaal voor natuur is de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater. Medicijnresten, meststoffen en bestrijdingsmiddelen vormen een bedreiging voor die kwaliteit. Met tal van partijen wordt tot 2027 een programma uitgevoerd om het water beter geschikt te maken voor waterplanten, vissen en ander leven rondom de sloot. GroenLinks wil dat de ambities van dat programma worden waargemaakt. Hoe gaan we dat doen? Realisatie van Natuurnetwerk Nederland door het nakomen van de afspraken uit het Akkoord van Utrecht. Dit betekent 1500 ha extra natuur en in de zogenaamde groene contour ook natuur ontwikkelen. Populatiebeheer van dieren door jagen zoveel mogelijk voorkomen door alternatieve maatregelen zoals ecoducten, verkeersmaatregelen, natuurlijke vijanden etc. De provincie bevordert mens-, dieren milieuvriendelijke veehouderij door regels te stellen aan de ontwikkeling van agrarische bedrijven en investeert in innovatie voor duurzame landbouw. De provincie stelt voldoende geld beschikbaar voor beheer van natuurgebieden en groene recreatiegebieden, in samenwerking met de verschillende beheerders. Vasthouden aan de doelen voor schoon grond- en oppervlaktewater in de Kaderrichtlijn Water. De provincie neemt het initiatief voor een visie en actieplan over de toekomst van het veenweidegebied, samen met andere betrokkenen (o.a. provincie Zuid-Holland, gemeentes, het Veenweide centrum in Zegveld). Hierin wordt de toekomst geschetst van de diepe polders en een plan uitgewerkt om de problemen rond bodemdaling en waterhuishouding het hoofd te bieden, waarbij we ook de natuur en het karakter van het Groene Hart in stand houden. Met een veranderend klimaat wordt dit steeds belangrijker. De provincie initieert pilots met natuur op bedrijventerreinen, tijdelijke natuur, natuur in stedelijk gebied (in samenhang met wateropgaven). De provincie draagt bij aan duurzame ontwikkeling van landbouw, natuur en water door regie te voeren op de inzet van middelen uit de Kaderrichtlijn Water, het inzetten op groen-blauwe diensten, gemeenschappelijk landbouwbeleid en investeringen in natuur. De provincie onderkent het belang van de inbreng van maatschappelijke organisaties en betrekt hen bij de ontwikkeling van haar plannen. Vanwege de kennis, netwerken en bijdragen van deze organisaties is een financiële bijdrage vanuit de provincie gewenst. Verkiezingsprogramma 2015-2019 9
MOBILITEIT Mobiliteit die mensen en hun omgeving verbindt Een goede bereikbaarheid draagt bij aan een goed en fijn leven en is belangrijk voor onze economie. GroenLinks wil moderne, efficiënte en comfortabele mobiliteit, waarbij schonere lucht, minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, veiligheid en gezondheid vanzelfsprekend zijn. In Utrecht is mobiliteit een belangrijke bron van luchtvervuiling en geluidsoverlast. Dat kan anders. GroenLinks heeft de volgende ambities: Ruim baan voor de fiets. Werken aan slimmere mobiliteit samen met bedrijven. Beter en efficiënter openbaar vervoer. Schonere, stillere, veiliger voertuigen en mobiliteitsoplossingen. Ruim baan voor de fiets Onlangs is de GroenLinks-motie Actieplan Fiets aangenomen. Hierin is afgesproken dat de provincie Utrecht een provinciaal sluitend fietsnetwerk gaat realiseren, dat comfortabel, snel en direct is. De fietsverbindingen tussen en in de woonkernen worden verbeterd. Omfietsen is in de toekomst niet meer nodig: de routes zijn direct, hoogwaardig en de fietsers krijgen zoveel mogelijk voorrang en zo weinig mogelijk stops bij verkeerslichten. Het fietsnetwerk moet naadloos aansluiten op het OV-netwerk en fietsvoorzieningen bij OV-knooppunten worden verbeterd. GroenLinks maakt zich er hard voor dat dit plan komende jaren wordt uitgevoerd en verder uitgebouwd. Slimmere mobiliteitsoplossingen voor bedrijven Er zijn veel kansen om de mobiliteit te verduurzamen en tegelijk de bereikbaarheid en aantrekkelijkheid van de provincie te verbeteren. Steeds meer bedrijven zoeken naar slimmere oplossingen voor woon-werkverkeer, zakelijke mobiliteit en goederenvervoer. De provincie kan dit versnellen door intensiever met hen samen te werken, bijvoorbeeld via de U15, een groep van grote in Utrecht gevestigde bedrijven. Zij hebben ambitieuze plannen om via mobiliteitsmanagement, Het Nieuwe Werken en stimulering van fiets en openbaar vervoer onder werknemers en klanten hun mobiliteit te verduurzamen. Voorbeelden laten zien dat schonere lucht, gezondere werknemers en Verkiezingsprogramma 2015-2019 10
besparing op mobiliteitskosten prima samen kunnen gaan. In het goederenvervoer kan veel winst worden geboekt door slimmere oplossingen zoals Binnenstadservice en Cargohopper. Door ladingen te bundelen aan de rand van de stad hoeven er veel minder vracht- en bestelauto s de stad in. Dat is schoner, veiliger en scheelt veel overlast. Beter en efficiënter openbaar vervoer GroenLinks wil dat de provincie investeert in modern en efficiënt openbaar vervoer. Dit betekent o.a. een slimmere openbaarvervoerconcessie, waarin het niet langer draait om lijnen en dienstregelingen maar om reizigers, dienstverlening en een betere afstemming van vraag en aanbod. Wij willen voorkomen dat door veranderingen in het OV-netwerk mensen in een sociaal isolement raken. We willen ruimte en financiële ondersteuning bieden aan initiatieven van burgers om waar onrendabele lijnen zullen gaan verdwijnen zelf maatwerk-vervoer te organiseren. Ook willen we samen met gemeentes de busen treinstations tot aantrekkelijke economische knooppunten maken, met scholen, winkels, kantoren en zorgvoorzieningen. We ondersteunen lokale projecten voor (elektrische) deelauto's. Utrecht moet dé deel-auto-provincie van Nederland worden. Schoner, stiller, veiliger GroenLinks wil dat er veel meer schonere voertuigen komen. Daarvoor zijn meer laadpalen en snellaadpunten nodig voor elektrische auto s. Bedrijven die veel rijden in woonkernen stimuleren we om elektrisch te gaan rijden, bijv. door medefinanciering van laadinfrastructuur in samenwerking met gemeentes. Er komen strenge milieueisen bij de aanbestedingen van openbaarconcessies. Ook goederenvervoer in steden, zoals bevoorrading van winkels, moet zoveel mogelijk elektrisch. Waar mogelijk wordt dit gecombineerd met het lokale opwekking van zonne- of windenergie. De leefomgeving wordt veiliger en gezonder door in woongebieden en binnensteden autogebruik te ontmoedigen en mensen te stimuleren zoveel mogelijk te fietsen en te lopen. GroenLinks wil dat luchtkwaliteit meer prioriteit krijgt. Gebieden die volgens de provinciale roetkaart zeer ongezond zijn en waar veel mensen wonen, moeten snel worden aangepakt. Gezondheidswinst is belangrijker dan de wettelijke norm. Hoe gaan we dat doen? Realisatie van goede, veilige en snelle fiets- en wandelinfrastructuur en bij doorgaande verbindingen voor snelfietsroutes, waaronder uitvoering en op termijn verdere uitbouw van de onlangs aangenomen GroenLinks motie Actieplan Fiets. De provincie neemt het voortouw bij het realiseren van fietsroutes met provinciaal belang over de gemeentegrenzen heen (ook onderhoud en strooien bij gladheid). De Uithof krijgt goede fietsverbindingen in alle windrichtingen, o.a. aansluitend op de zogenaamde voorstadstations. Waar nog niet aanwezig aanleg van vrij liggende fietspaden langs N- wegen (o.a. langs de Bergweg tussen Amerongen en Scherpenzeel en de provinciale weg in Doorn). Voor de kwaliteitseisen aan de fietsinfrastructuur wordt het Inspiratieboek Snelle Fietsroutes van het CROW (2014) gevolgd. De provincie investeert niet in weguitbreidingen en stelt alles in het werk om de overbodige verbredingen van de A27 te voorkomen en de maximumsnelheid op rijkswegen rondom Utrecht en Amersfoort te verlagen naar 80 km/uur voor gezondheid (lucht, geluid) en klimaat. De minister heeft de aanpak van de Noordelijke Randweg Utrecht (NRU) uitgesteld tot 2026. Dit biedt kansen om verder te bouwen op de door Verkiezingsprogramma 2015-2019 11
bewoners aangedragen ideeën en het regelen van de daarvoor benodigde financiering. Op korte termijn moeten maatregelen worden genomen om de lucht- en geluidsoverlast voor Overvecht te verminderen. Voor het beleid t.a.v. luchtkwaliteit en geluid moeten de effecten op de gezondheid leidend zijn en niet enkel het halen van de Europese normen. Het doel is om in de hele provincie Utrecht uiterlijk in 2020 te voldoen aan de door de Wereldgezondheidsorganisatie aanbevolen maximum concentraties luchtvervuilende stoffen. Bij de aanbesteding van de OV-concessies en vervanging van de regiobussen in de huidige BRU-concessie letten we extra op klantgerichtheid, toegankelijkheid, hogere reizigersaantallen en, in navolging van de provincie Limburg, volledig emissievrije voertuigen. De provincie ondersteunt burgerinitiatieven om zelf lokaal maatwerkopenbaar vervoer te organiseren in plaats van onrendabele buslijnen. De frequentie van het Randstadspoor moet naar minimaal 6 treinen per uur. Het spoor tussen Woerden en Leiden wordt verdubbeld, waardoor een intercity tussen Utrecht en Leiden kan rijden. Leidsche Rijn Centrum en Woerden worden intercitystation. Regio-stations rond Utrecht CS krijgen betere voorzieningen om de druk op het hoofdstation te verlichten. Samen met de betreffende gemeentes wordt het plan voor een regionaal tramnetwerk vanuit de stedelijke centra Utrecht en Amersfoort uitgewerkt (o.a. een tram naar Utrecht Leidsche Rijn). De provincie gaat afspraken maken met de grootste attracties/trekpleisters in de provincie over duurzame bereikbaarheid. Verlaging van de maximumsnelheden op provinciale wegen naar 60 km/u in en in de buurt van natuurgebieden of woonwijken (bijv. tussen Bunnik en Utrecht en in het nationale park Utrechtse Heuvelrug). Bij groot onderhoud van provinciale wegen worden gescheiden rijstroken de norm in verband met de gebleken veiligheid. De provincie intensiveert in de samenwerking met de U15 (een initiatief van grote Utrechtse bedrijven) en ondersteunt hun initiatieven voor het duurzamer en slimmer inrichten van hun mobiliteit en draagt die uit naar andere bedrijven in de provincie. De provincie zal zich als werkgever ook aansluiten bij de U15. De provincie ondersteunt het bedrijfsleven en gemeenten bij het realiseren van extra (snel)laadpunten voor elektrische auto s en fietsen in combinatie met duurzame energieopwekking (bijv. bij de ruimtelijke inpassing en de financiering). Ondersteunen en uitbreiden van het Utrechts Verkeersveiligheidslabel (UVL), het Utrechtse kwaliteitskeurmerk voor basisscholen die verkeerseducatie van de leerlingen en verkeersveiligheid rond de school structureel aanpakken. De provincie introduceert een sloopregeling voor oude vrachtwagens en bestelbusjes en een subsidie voor schonere binnenvaartschepen (naar het voorbeeld van Zuid-Holland). Verkiezingsprogramma 2015-2019 12
ECONOMIE Inzet op duurzame groei GroenLinks hecht veel waarde aan een gezonde economie. Die zorgt voor werkgelegenheid en schept kansen voor mensen om zich te ontwikkelen. Een gezonde economie betekent voor GroenLinks ook een duurzame econome die kostbare grondstoffen spaart, minder beslag legt op de ruimte, zuinig is met het milieu en eerlijke kansen biedt voor iedereen. GroenLinks heeft de volgende ambities: Utrecht moet koploper worden op het gebied van een groene, duurzame economie. Meer aandacht voor het middenen kleinbedrijf en startende ondernemers. Meer werkgelegenheid, vooral voor mbo- en lager opgeleiden en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een goed vestigingsklimaat voor bedrijven door veel aandacht voor cultuur, natuur, schone lucht en een aantrekkelijke openbare ruimte Utrecht koploper in groene groei GroenLinks kiest voor een groene economie die kostbare grondstoffen spaart, minder beslag legt op de ruimte, zuinig is met het milieu en zorgt voor een duurzame energievoorziening. Dit levert een groeiende markt op voor nieuwe diensten en producten. Vanwege de vele kennisinstellingen (met de Universiteit Utrecht als grootste universiteit van het land), een sterke creatieve sector en veel dienstverleners op het gebied van duurzaamheid is de regio bij uitstek geschikt om hierin een voortrekkersrol te spelen. De economie kan een belangrijke bijdrage leveren aan de transitie van fossiele en nucleaire energievoorzienig naar een duurzame energievoorziening en energiebesparing. Dit zorgt ook voor groene banen, wat goed is voor de werkgelegenheid. GroenLinks wil dat de provincie het bedrijfsleven en kennisinstituten uitdaagt om met slimme initiatieven te komen die de productie van duurzame energie stimuleren en lokale werkgelegenheid genereren. Meer aandacht voor MKB en starters Om de economie te stimuleren werkt de provincie samen met de Economic Board waarin naast de provincie, gemeenten, bedrijven en kennisinstellingen betrokken zijn. De Economic Verkiezingsprogramma 2015-2019 13
Board brengt deze partijen met elkaar in contact waarmee innovatieve kennis kan worden vertaald in praktische toepassingen. Een voorbeeld van een succesvol project van de Economic Board is de Incubator in Nieuwegein, die tot doel heeft startende ondernemingen samen met zorginstellingen en de overheid aan praktisch oplossingen te laten werken op het snijvlak van techniek en zorg en op die manier werkgelegenheid te scheppen. Als het aan GroenLinks ligt, moet de Economic Board zich hierbij nadrukkelijk richten op het midden- en kleinbedrijf en startende ondernemers. Zoals in heel Nederland is immers ook in Utrecht het midden- en kleinbedrijf de motor van de economie. Veel kleine bedrijven bezitten veel kennis en beschikken over een geweldige innovatiekracht. Deze kennis wordt vaak nog onvoldoende benut, omdat bedrijven uit verschillende sectoren elkaar onvoldoende vinden. Werkgelegenheid voor iedereen Belangrijk is dat niet alleen hoger opgeleiden profiteren van de groei van de economie. Ook in Utrecht is de werkloosheid juist onder de lager opgeleiden en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt het hoogst. De provincie en Economic Board moeten zich daarom niet alleen richten op hoogtechnologische bedrijven maar ook op de dienstensector en de maakindustrie die werkgelegenheid biedt aan lager opgeleiden. Verder is het belangrijk dat de provincie er samen met het onderwijs en het bedrijfsleven voor zorgt dat er voldoende stageplaatsen voor mbo- en lbo-opgeleiden zijn en dat er bedrijfsbezoeken worden georganiseerd om scholieren kennis te laten maken met de mogelijkheden die er zijn binnen bedrijven. Door een goede aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt kan bijvoorbeeld voorkomen worden dat er een tekort ontstaan aan technisch personeel en krijgen mbo-ers een perspectief op een baan. Een aantrekkelijke vestigingsplaats Utrecht is de meest concurrerende regio in Europa. Dit hebben we onder meer te danken aan de centrale ligging, vele kennisinstituten, een groot aandeel hoogopgeleiden, goede bereikbaarheid over spoor, weg en water en een aantrekkelijk woon- en leefklimaat. Om aantrekkelijk te blijven voor bedrijven en instellingen is het van groot belang dat de provincie blijft investeren in een mooie en stimulerende omgeving met veel cultuur en natuur en waarin schone lucht en een aantrekkelijke openbare ruimte vanzelfsprekend zijn. Hoe gaan we dat doen? De provincie neemt de regierol bij de herstructurering van bedrijventerreinen en het geven van een andere bestemming aan leegstaande kantoorpanden. We zien dat er minder behoefte is aan traditionele bedrijventerreinen en kantoorpanden. Utrecht heeft veel startende bedrijven die behoefte hebben aan flexibele kantoorruimte, de mogelijkheid om kennis te delen en een goed bereikbaarheid met het openbaar vervoer. De provincie biedt ruimte aan en ondersteunt smart-cityconcepten waarbij leven, wonen en werken samenkomen. De Nieuwe Stad in Amersfoort is hier een goed voorbeeld van, maar we zien elders in de provincie vergelijkbare initiatieven. De provincie moet doorgaan met het sluiten van green deals met het bedrijfsleven om duurzame economie te stimuleren. Verkiezingsprogramma 2015-2019 14
De provincie stimuleert het bedrijfsleven en kennisinstituten om met innovatieve initiatieven te komen die de productie van duurzame energie stimuleren en lokale werkgelegenheid genereren. De provincie zet instrumenten in als de MKB-incubator om startende midden- en kleinbedrijven te stimuleren en geeft een vervolg aan Mijn bedrijf 2.0 dat het midden- en kleinbedrijf in Utrecht stimuleert op het gebied van (sociale) innovatie. De provincie komt met een aanpak om onnodige winkelsluitingen te voorkomen en voorkomt op die manier een aantasting van het leefmilieu in steden en kernen en zorgt voor behoud van werkgelegenheid. De provincie brengt kennisinstellingen, bedrijven en zorginstellingen met elkaar in contact om aan concepten te werken voor het betaalbaar houden van de gezondheidszorg en om mobiliteitspool op te zetten die tegelijk kunnen bijdragen aan werkgelegenheid in de zorg. De provincie stimuleert regionale afstemming tussen ROC s en werkgevers om daarmee opleidingsprogramma s beter aan te laten sluiten op de arbeidsmarkt en zo leerlingen te helpen bij het vinden van een stageplek of baan. De provincie schrijft milieuvriendelijke technieken actief voor in vergunningen en handhaaft milieuregels. Milieuvriendelijke technieken hebben o.a. betrekking op het maximaliseren van de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen (circulaire economie). Verkiezingsprogramma 2015-2019 15
KUNST EN CULTUUR Utrecht als cultureel hart Cultuur is van levensbelang. Uiteraard voor een prettige en bruisende woonomgeving, maar het draagt bovendien bij aan werkgelegenheid en zorgt voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat, waardoor mensen hier graag willen werken, wonen en studeren. Onderzoek laat zien dat cultuur meer toevoegt aan de welvaart dan de belastingbetaler erin stopt. Zeker in de Utrechtse regio is de culturele sector een economische factor van belang. De grote bijdrage van cultuur aan het Utrechtse vestigingsklimaat rechtvaardigt een actieve rol van de provincie. De provincie moet zich met name richten op activiteiten die alleen door bovenlokale samenwerking gerealiseerd kunnen worden. En cultuuraanbod dat Utrecht (inter-)nationaal op de kaart zet. GroenLinks heeft de volgende ambities: De provincie investeert in festivals, culturele evenementen en instellingen met (inter-) nationale uitstraling. De provincie ondersteunt culturele instellingen en initiatieven met moderne financieringswijzen en heeft daarbij oog voor verdere ontwikkeling van ondernemerschap. De provincie werkt samen met gemeenten om het regionale cultuuraanbod op peil te houden. Zij investeert daarom in cultuureducatie en zorgt dat het bibliotheeknetwerk op peil wordt gehouden. Cultureel ondernemerschap ondersteunen Veel culturele instellingen zijn ondernemend en realiseren een groot deel van hun jaaromzet met eigen inkomsten. Het is echter onrealistisch te verwachten dat de sector geheel onafhankelijk van subsidie kan werken. De provincie participeert, ondersteunt en financiert culturele organisaties zodanig dat dit bijdraagt aan ondernemerschap. Daarbij ligt de focus op samenwerking, nieuwe allianties en moderne bedrijfsvoering. Verkiezingsprogramma 2015-2019 16
Festivals om trots op te zijn Utrecht heeft festivals met internationale uitstraling zoals het Festival Oude Muziek, Spring Performing Arts Festival, het Nederlands Film Festival en het Tweetakt Festival. GroenLinks vindt het belangrijk dat de provincie steun blijft geven aan deze grote festivals en ook aan andere festivals die bijdragen aan de profilering en de aantrekkelijkheid van de regio. Daarnaast wil GroenLinks dat de provincie grote regionale culturele evenementen ondersteunt. Uiteraard wordt hiervoor per situatie een afweging gemaakt. Topgezelschappen die in een moeilijke markt opereren (zoals het jeugdtheater) moeten kunnen rekenen op provinciale steun. Met de organisatoren van festivals en evenementen maakt de provincie afspraken over duurzame energie, afval en Fairtrade. Samenwerking met gemeenten: Cultuurpacts In de afgelopen periode is de provincie begonnen met het sluiten van cultuurpacts met gemeenten. De cultuurpacts zorgen ervoor dat de activiteiten op cultureel gebied van gemeente en provincie elkaar versterken. GroenLinks wil dat de provincie daarbij een beperkt budget kan bieden om gezamenlijke activiteiten goed van de grond te laten komen. Vrijwilligers spelen bij al die activiteiten een belangrijke rol. GroenLinks wil hen goed faciliteren en middels een cultuurprijs in het zonnetje zetten. Hoe gaan we dat doen? De provincie ondersteunt festivals die bijdragen aan de positionering van Utrecht als regio van kennis en cultuur. Daarbij is ruimte voor regionale spreiding en voldoende vertegenwoordiging van potentiële groeiers. De provincie versterkt door kunstprojecten de belevingswaarde van de omgeving van provinciale wegen en andere ruimtelijke projecten waarin de provincie investeert. GroenLinks wil een nieuwe eenvoudige stimuleringsregeling/ cultuurprijs. Denk aan voorheen de Kei van Utrecht. Deze prijs richt zich op makers en kwartiermakers in de amateurkunst. De cultuurhuizen in veel kleine gemeenten kunnen een impuls gebruiken. De provincie gaat gemeenten hierbij ondersteunen. Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht blijven dé provinciale partners op het gebied van cultuureducatie. Het zwaartepunt van de provincietaak ligt nu bij educatie in het basisonderwijs, dit wordt als het aan GroenLinks ligt verbreed. De provinciale organisatie geeft zelf het goede voorbeeld door zoveel mogelijk Utrechtse cultuurmakers in te schakelen. Een provinciale bijdrage aan kunst- en cultuureducatie en het bibliotheeknetwerk biedt meerwaarde op lokaal en landelijk beleid. Dit sluit aan bij ons streven om gemeenten te ondersteunen bij een vitaal netwerk van cultuurhuizen. Verkiezingsprogramma 2015-2019 17
foto Anne Eichhorn WONEN EN LEEFOMGEVING Hier willen we allemaal wel wonen Een fijne woning en een gezonde, veilige en sociale leefomgeving is voor iedereen belangrijk, maar helaas niet voor iedereen vanzelfsprekend. Gemeenten en bewoners zijn hierin bepalend, maar de provincie heeft ook een belangrijke rol. Natuur en recreatiemogelijkheden moeten voor iedereen goed bereikbaar zijn. GroenLinks heeft de volgende ambities: Verdere verstedelijking blijft binnen de huidige bebouwde kom. Voldoende verschil in woningaanbod in de regio, dus ook ruimte voor sociale woningbouw. Verkeersoverlast wordt teruggedrongen. Hiermee verbetert de luchtkwaliteit en vermindert het lawaai. Strenge en consequente naleving van de milieuwetgeving. Leegstand is achteruitgang GroenLinks hecht aan zorgvuldig ruimtegebruik. Centraal staat dat gebieden buiten de bebouwde kom niet opgeslokt mogen worden door bebouwing. Deze buitengebieden vergroten de kwaliteit van de leefomgeving. Bovendien zijn er meer dan voldoende mogelijkheden om binnen bebouwd gebied te ontwikkelen. Denk daarbij aan hergebruik en herontwikkeling van leegstaande kantoor-, bedrijfs- en winkelpanden (zoals de verbouw van het voormalig provinciehuis voor studentenhuisvesting). Gezien de vele leegstand in kantoorpanden moet de bouw van nieuwe bedrijfslocaties heroverwogen worden. Balans in woningaanbod vereist regie De provincie moet ervoor zorgen dat het woningaanbod van gemeenten in de regio goed op elkaar is afgestemd. Het gaat dan om een goede verdeling in soorten woningen, waar ook vraag naar is en vooral ook voldoende ruimte voor sociale woningbouw. Daarnaast is regie nodig om te voorkomen dat bouwplannen in verschillende gemeenten met elkaar concurreren. Gezond en veilig wonen Voor GroenLinks zijn gezondheid en veiligheid belangrijke aspecten van de leefomgeving. Wij willen dan ook verder gaan dan het halen van wat Europese luchtkwaliteitsnormen. Minder verkeersoverlast en betere voorzieningen voor Verkiezingsprogramma 2015-2019 18
niet-vervuilend verkeer verbeteren voor iedereen de leefomgeving (zie het hoofdstuk over Mobiliteit voor concrete plannen). De nieuwe omgevingswet kan de provincie benutten om een hogere ambitie voor een gezonde en veilige leefomgeving te stellen. Overlast aan banden Voor een gezonde, veilige en prettige leefomgeving is het ook van belang dat bewoners ervan op aan kunnen dat de provincie milieuregels handhaaft, zeker bij overlastgevende bedrijven. De provincie moet dit in samenwerking met gemeenten doen, omdat die ook voor een deel van de bedrijven verantwoordelijk zijn. GroenLinks vindt dit een belangrijke taak voor de provincie en wil dat er strengere en consequentere handhaving plaatsvindt. Immers, de goede ondernemers moeten in hun concurrentiepositie niet geschaad worden door ondernemers die kosten afwentelen op het milieu. Hoe gaan we dat doen? Handhaven van de huidige regels over waar wel en niet gebouwd mag worden, de zogenaamde rode contouren. Ruimtelijke ontwikkelingen in de randen van steden en dorpen moeten leiden tot een betere kwaliteit van dat gebied. Het terugdringen van luchtvervuiling en geluidsoverlast moet een speerpunt zijn in het mobiliteitsbeleid. Leegkomende (bedrijfs)panden en zorgcomplexen moeten worden hergebruikt. Indien nodig met een andere bestemming zoals starterswoningen, een creatieve broedplaats of een hotel. De oude bestemming is niet heilig. Meer controles bij overlast gevende bedrijven. Zorgen voor toegankelijkheid van natuur en landschap en bereikbare natuur en recreatiemogelijkheden voor alle inwoners van de provincie. De provincie ontwikkelt een visie op en stimuleert de ontwikkeling en het gebruik van een sluitend, hoogwaardig en fijnmazig provinciaal wandelroutenetwerk met een knooppuntensysteem, dat aansluit op het landelijk netwerk van wandelroutes. Het tegengaan en oplossen van infrastructurele barrières voor langzaam verkeer is daarbij een belangrijk aandachtspunt. Ook wordt samenwerking gezocht met toeristische promotieorganisaties om de recreatieve en toeristische mogelijkheden bekend en toegankelijk te maken. De provincie zorgt voor een balans in het aanbod van verschillende soorten woningen in de regio, die zo goed mogelijk aansluit op de vraag naar woningen en maakt hierover afspraken met gemeenten. Utrecht verklaart zich tot kernafvalvrije en schaliegasvrije provincie. Verkiezingsprogramma 2015-2019 19
LANDSCHAP EN ERFGOED Een mooie provincie is een aantrekkelijke provincie De provincie Utrecht is rijk aan mooi landschap en cultureel erfgoed. Denk bijvoorbeeld aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Grebbelinie, het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de vele beeldbepalende buitenplaatsen en boerderijen. Ook kent de provincie tal van voorbeelden van waardevol industrieel erfgoed, zoals de steenfabrieken langs de Lek en de tabaksschuren in Amerongen. De vliegbasis Soesterberg is een uniek voorbeeld waar natuur, cultuur en erfgoed elkaar (nog veel meer kunnen) versterken. Tastbaar en toegankelijk erfgoed verstevigt de band die mensen voelen met hun omgeving en regio. De provincie heeft hierin vanwege haar regionale (kern)taak een grote verantwoordelijkheid. Naast mooi en historisch waardevol zijn landschap en erfgoed van belang voor het vestigingsklimaat, het toerisme en de recreatie. Het landschap is kwetsbaar door uitbreidingen van wegen, bedrijventerreinen en woonwijken, klimaatinvloe-den en door de eenvormige geïndustrialiseerde landbouw. Daarom is bij de aanleg en het onderhoud van wegen de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van wegen, rotondes, bruggen en viaducten een belangrijk criterium. Erfgoed en landschap kunnen we niet statisch conserveren, maar moeten steeds opnieuw ontwikkeld worden in samenhang met de omgeving. Daarbij is het belangrijk dat ruimtelijke ontwikkelingen zo goed mogelijk aansluiten op bestaande kwaliteiten. De provincie is bij uitstek in staat om dat te stimuleren en waar nodig te handhaven. GroenLinks heeft de volgende ambities: Beschermen en toegankelijk maken van landschap en erfgoed. Erfgoedlocaties ondersteunen om nog meer publiek te trekken. De provincie investeert (met mensen en middelen) in instandhouding van waardevol erfgoed. Minder stallen in het landelijk gebied door het aanpakken van leegstand. Verkiezingsprogramma 2015-2019 20