Voorwoord Kijk je naar de Gevangenpoort, dan zie je een ruim 700 jaar oud gebouw. Binnen komt de geschiedenis tot leven. Je staat in de mooie cel waarin de oude Dirk Volkertsz Coornhert gevangen zat. Daar werd hij geïnspireerd door het gejammer van de mensen in de gajolen beneden hem om zijn Boeventucht te schrijven. Dat boek is het wereldwijde begin van het idee dat mensen niet als beesten moeten worden opgesloten. Je kijkt naar buiten en je stelt je voor hoe hiervandaan de gebroeders De Witt werden weggesleurd en afgeslacht omdat het volk niet langer tevreden waren over deze leiders van het land tijdens de hoogtijdagen van de Gouden Eeuw. Net als Coornhert zijn zij wegbereiders voor de rechtsstaat Nederland. In de andere vertrekken zie je de verhalen van hier opgesloten zeehelden en diplomaten. Die herinneren eraan dat in ons land al heel lang wordt gedacht dat vrede en recht voorwaarden zijn voor rijkdom en invloed. Was Hugo de Groot, schrijver van Het recht van oorlog en vrede hier niet ooit toezichthouder geweest? Daarom is de Gevangenpoort meer dan een oud gebouw, waar straf- en martelwerktuigen zijn te zien. Het is een monument voor de Nederlandse rechtsstaat en een baken voor Den Haag als stad van vrede en recht. Prof. mr. Y. Buruma, raadsheer in de Hoge Raad der Nederlanden lid van de Raad van Toezicht van Stichting Haags Historisch Museum Museum de Gevangenpoort
Nationaal Icoon Eeuwenlang was de Gevangenpoort de gevangenis van het machtige Hof van Holland. In dit historisch monument, ooit gebouwd als toegangspoort tot het Binnenhof, voel je de geschiedenis. Hier hoor je de verhalen van historische sleutelfiguren als Johan en Cornelis de Witt, Hugo de Groot en Dirck Coornhert en zie je de nationale collectie martel- en strafwerktuigen. Dat maakt de Gevangenpoort tot een unieke plek, een nationaal icoon voor de ontwikkeling van onze Nederlandse rechtsstaat. Al sinds 1882 is de Gevangenpoort een museum, een van de oudste van ons land. In 2010 volgde een uitgebreide verbouwing en restauratie. Nu is het museum toe aan een nieuwe fase. We willen mensen aan het denken zetten door historische context te bieden bij actuele maatschappelijke Missie thema s. De verworvenheden De Gevangenpoort laat je zien van onze rechtstaat staan en beleven hoe mensen vroeger immers steeds vaker ter discussie. Daarom vernieuwen beschuldigd van crimineel gedrag. werden behandeld als zij werden we de komende jaren onze Als bezoeker word je je er soms vaste presentatie en brengen pijnlijk van bewust hoe mensen we de verhalen van de vroeger in Nederland dachten Gevangenpoort voor het voetlicht, levendiger dan ooit. jouw eigen opvattingen over misdaad en straf en hoe nu worden beïnvloed door actuele maatschappelijke ontwikkelingen, hier en elders.
We beheren de nationale en grootste collectie straf- en martelwerktuigen van ons land. Daar zijn we trots op. De komende jaren richten we de museale presentatie opnieuw in: meer aandacht voor audiovisuele en inhoudelijke interactie met het publiek en meer aandacht voor de verhalen die in de Gevangenpoort te vertellen zijn. Dat doen we vanuit drie samenhangende thema s: Misdaad en straf, Vervolging en vrijheid en Rechtstaat en vrede. Bij elk thema leggen we een verbinding tussen heden en verleden, vanuit actuele maatschappelijke vragen rond straf, vervolging en rechtsstaat. Zo informeren we niet alleen onze bezoekers, we zetten ze ook aan het denken over hun eigen opvattingen en die van anderen. Daarbij tonen we in alles respect voor het eeuwenoude monument en de historische vertrekken waar je als bezoeker komt. Vernieuwde vaste presentatie
Meer verhalen en actualiteit Museum de Gevangenpoort is een eeuwenoud gebouw en de thematiek is nog altijd relevant. Daarom koppelen we de verhalen aan de actualiteit. Dat doen we in onderwerpen als: Het leven achter tralies. Weinig mensen kennen gevangenissen van binnenuit. Worden gevangenen in Nederland verwend? Zijn gevangenissen luxe hotels geworden met (te) veel vrijheden en rechten? We willen onze bezoekers laten zien en beleven wat zich in de Gevangenpoort heeft afgespeeld. Daarom vertellen we het verhaal van het gebouw en de dagelijkse gang van zaken. Humor, verbazing en afgrijzen gaan daarbij hand in hand. Naming and shaming op internet zien we elke dag. In het moderne strafrecht speelt de publieke opinie steeds vaker een bepalende rol, zowel in het aan de schandpaal nagelen van de dader als in het opkomen voor het slachtoffer. Nu onvoorstelbaar, maar vroeger kon ook de rechter publieke vernedering als straf opleggen onze collecties schand borden en strafwerktuigen spreken boekdelen. Er is een terugkerende roep om strenger straffen, maar ook verzet tegen al te strenge straffen. Kritische Nederlanders voeren actie tegen de doodstraf in andere landen. Tot in de 19de eeuw werd ook in ons land de doodstraf nog toegepast. Wat is het effect van strenger straffen? Wanneer maakt een straf onze samenleving veiliger, wanneer schiet het door in een rechtssysteem met totalitaire trekjes?
Klassenjustitie: Wie geld heeft en een dure advocaat kan betalen is nog steeds beter af, luidt het verwijt. In de Gevangenpoort kwamen verschillende groepen gevangenen, arm en rijk, elkaar tegen. Zij werden niet op dezelfde manier behandeld, berecht en bestraft. Nu is zoiets onvoorstelbaar of toch niet? De politieke afrekening: Aanvallen op burgemeesters en andere gezagsdragers zijn steeds vaker in het nieuws. Vroeger was het niet anders. Soms leidde collectieve angst en volkswoede tot escalatie: het lynchen van de gebroeders De Witt. Of een machthebber misbruikte het recht om af te rekenen met een politieke tegenstander: Johan van Oldenbarnevelt werd op het Binnenhof onthoofd. De eerste protestantse martelaar in Holland (Jan de Bakker) zat in de Gevangenpoort, na hem vele anderen. In de poort werden geregeld mensen opgesloten of zelfs ter dood veroordeeld vanwege hun geloof, politieke overtuiging of seksuele geaardheid. Het recht op gelijke behandeling en vrije meningsuiting zien we als grondrecht. Maar gelden die rechten voor iedereen, ook als er sprake is van haat zaaien?
Online meer ruimte Bij de openstelling als museum in 1882 bezochten enkele honderden mensen jaarlijks de Gevangenpoort. Inmiddels komen er meer dan 60.000 bezoekers per jaar over de drempel. De ruimte in het gebouw is echter beperkt. We willen veel meer ver halen vertellen, inzicht geven en vragen oproepen dan nu mogelijk is. Daarom gaan we onze online zichtbaarheid aanzienlijk vergroten en organiseren we speciale activiteiten. Tijdens deze activiteiten staan we stil bij de actua liteit. Professionals en experts nodigen we uit hun kennis te delen en in gesprek te gaan over deze onderwerpen. Hun kennis, meningen en inzichten delen we vervolgens met alle bezoekers: Online, in blogs en in aansprekende filmpjes. Ook voor onze programmering gaan we graag in gesprek met juridische partners en andere relevante professionals en experts. Zo doen we recht aan de betekenis van de Gevangenpoort als nationaal icoon van de Nederlandse rechtsstaat.
Partners gevraagd Contact De herinrichting, nieuwe website en nieuwe programmering van Museum de Gevangenpoort kost ongeveer 450.000. Daarvan is bijna 200.000 reeds gedekt. Maar we zijn er nog niet. Daarom doen we graag een beroep op uw steun! Marco van Baalen directeur-bestuurder Stichting Haags Historisch Museum Museum de Gevangenpoort, tel. 070 312 30 67 of vanbaalen@haagshistorischmuseum.nl Om nog meer publiek te bereiken, ook mensen die niet in staat zijn het museum fysiek te bezoeken. Om mensen aan het denken te zetten over de geschiedenis van het strafrecht en over de vraag hoe Nederland zich ontwikkelde tot de rechtsstaat die het nu is. Om onze verhalen in het museum en online nog beter tot leven te brengen en de interactie met het publiek te vergroten. Diana Timmer hoofd Publiekszaken, tel. 070 312 30 65 of timmer@haagshistorischmuseum.nl Hans Gramberg senior medewerker Marketing en Communicatie, tel. 070 312 30 66 of gramberg@haagshistorischmuseum.nl Daarom vragen we uw hulp: in betrokkenheid, inhoudelijke expertise en belangstelling. Maar zeker ook financieel. Museum de Gevangenpoort wil blijven intrigeren, informeren en nuanceren. Helpt u ons daarbij? Planning 2018 onderzoek en planontwikkeling 2019 uitvoering en herinrichting 2020 opening heringerichte ruimtes en nieuwe website Colofon Museum de Gevangenpoort Tekst en redactie: Annemoon van Hemel, Hans Gramberg Ontwerp: Studio Berry Slok Fotografie: Kees Hageman, A.M. Minnaard Fotografie, Bart van Vliet, Eveline van Egdom, Romy Meijer
Museum de Gevangenpoort Buitenhof 33 2513 AH Den Haag 070 346 08 61 info@gevangenpoort.nl www.gevangenpoort.nl