Dieren in papier-maché

Dieren in papier-maché Er zijn verschillende manieren om de les aan te pakken. Ik geef enkele suggesties. Je vindt informatie over het verloop van de activiteit, over het werken met papier-maché, over bedreigde diersoorten Verloop van de les Wil je de leerlingen zelf laten kiezen welk dier ze nemen? Of wil je met de hele klas rond hetzelfde dier werken? De les hangt af van deze keuze. Als je zelf 1 dier kiest is het bespreken van de vorm iets eenvoudiger. De les is eenvoudiger als je werkt met 1 dier: je hebt minder materiaal nodig en organisatorisch is het gemakkelijker. De les verloopt iets moeilijker als je de leerlingen zelf een dier laat kiezen. Hier moet je meer individueel begeleiden. Maar het leidt wel tot meer creativiteit en zelfstandigheid bij de leerlingen. Je kan realistisch werken: dus het dier zo natuurgetrouw weergeven. Je kan de leerlingen ook wat abstracter laten werken. Of je kunt het werkstuk een functie laten geven, bvb een bewaardoos, een afvalvreter, een houder voor een kaarsje. Zorg er hier wel voor dat er niet clichématig wordt gewerkt. Hang geen foto s van resultaten aan het bord, anders apen de leerlingen gewoon na in plaats van zelf creatief te zijn. Hou er rekening mee dat het maken van deze dieren enkele lessen in beslag kan nemen. Je kan dit niet in 1 namiddag maken. Sommige stukken moeten eerst drogen vooraleer je kan verder werken of afwerken. 1

1. Inleiding: leergesprek en aanschouwelijk aanbieden Zorg ervoor dat al het materiaal (zie verder) klaarstaat en dat een heleboel kranten door de leerlingen in repen zijn gescheurd. De bedreigde diersoorten: Internetopdracht (url s zie verder): je kan algemeen te werk gaan of je kan het hebben over 1 specifiek dier. De leerlingen zoeken informatie over het dier(en). Leergesprek over de oorzaken: hoe komt het dat dit dier of de dieren in gevaar zijn? Wat kunnen wij er aan doen? Hang foto s van enkele bedreigde diersoorten aan het bord. Probleemstelling: het maken van één van de bedreigde diersoorten in papier-maché waarbij rekening wordt gehouden met de vorm, de verhoudingen, de kleuren en de originaliteit. 2. Kern: leergesprek, aanschouwelijk aanbieden, demonstratie en individuele opdracht. Vormanalyse: Bespreek de basisvorm van het dier of de dieren. Er zijn verschillende mogelijkheden naargelang het soort dier. Probeer eerst samen met de leerlingen de basisvorm (kubus, balk, eivormig, cilinder, ) te zoeken van het dier. Toon hierbij enkele voorbeelden. (Bijvoorbeeld met een knuffel, op foto s, een eigen uitvoering of een uitvoering van een leerling uit een andere groep) Zorg voor voldoende goede en duidelijk foto s van het dier of de dieren. Eventueel kan je ze de leerlingen laten zoeken, maar zorg ook voor eigen exemplaren. Je bespreekt eerst de basisvorm van het lijf, daarna bespreek je de rest van de lichaamsdelen. 2

Demonstratie: Je toont aan de hand van het meegebrachte materiaal hoe je de basisvorm construeert. (Zie verder) Individuele opdracht: De leerlingen maken de basisvorm van het dier Demonstratie: Je toont aan de hand van het meegebrachte materiaal hoe je de ledematen op de basisvorm construeert. (Zie verder) Individuele opdracht: De leerlingen werken de constructie van het dier af. Demonstratie: Kleven van papier-maché. (Zie verder) Individuele opdracht: De leerlingen leggen enkele lagen papier-maché. Bij sommige constructies kan je niet onmiddellijk doorwerken omdat het werkstuk eerst een tijd moet drogen. Afwerken: 3. Slot Hierbij moet het werkstuk helemaal droog zijn. Er zijn verschillende manieren van afwerken. (Zie verder) Kies één techniek, geef een demonstratie en laat dan de leerlingen aan het werk gaan. Opruimen Nabespreking: Bespreek de dieren naar vorm en kleur. Geef ze samen met de leerlingen een mooie plaats in de school of in de klas. 3

Benodigdheden Kranten Behangerslijm Dozen: papierrolletjes, verpakkingsdozen, Karton: dun karton (zoals van dozen ontbijtgranen) en golfkarton Schaar Cuttermes Vloeibare lijm, eventueel lijmpistool Tape Schuurpapier (om het karton voor te bewerken voordat je het met lagen papier-maché gaat beplakken en om het papier-maché te schuren voordat je gaat verven) Aan de slag Voorbereiding o Bedek de tafels met plastiek en kleef dit vast. o Hou een doekje bij de hand om je handen aan af te vegen Plaksel: Je kan een hoeveelheid behangerslijm maken. Dit poeder kan je kant en klaar kopen, maar het is wel redelijk duur. Je kan het plaksel ook zelf maken: Benodigdheden: 125 g witte bloem, 500 ml water, een steelpan, een lepel, een plastic bewaardoos. Werkwijze: 1. Roer het water en de bloem in de steelpan door elkaar totdat er geen klontjes meer in zitten 2. Breng het mengsel op een middelhoog vuur en laat onder voortduren toeren koken. Het is dan dik en romig. Laat nog 10 seconden koken en giet het plaksel in de plastic bewaardoos. 3. Laat het plaksel even afkoelen en haal dan het vel eraf dat zich erop heeft gevormd. Met een deksel erop blijft het plaksel drie dagen goed in de koelkast. Als het zuur begint te ruiken of het wordt roze of groen, gooi het dan weg. 4

Kranten scheuren: Kranten kun je gemakkelijk in rechte repen scheuren als je ze in de lengte scheurt. Scheur repen af van ongeveer 2,5 cm op 15cm. Ook als je een groot oppervlak moet bedekken, houd je deze grootte aan omdat de repen elkaar overlappen. Dat maakt je werkstuk sterker. Voor kleine delen of voor ronde vormen heb je kleinere repen nodig van 1 op 5 cm of nog kleiner. Het plaksel erop doen: Houd een reep krantenpapier in je hand, doop je vinger in het plaksel en strijk het over de krantenreep. Bedek de reep goed, maar niet te dik. Maak ieder klontje glad of strijk het eraf. De repen in lagen aanbrengen: Leg de repen papier-maché allemaal in dezelfde richting. Leg de randen over elkaar heen. Als de vorm helemaal bedekt is, breng je een nieuwe laag aan. Leg de repen van deze laag in tegenovergestelde richting zodat je goed kunt zien welk deel je nog moet doen. Voor een deel dat lang en dun is, zoals een nek of een been, wikkel je een reep schuin om de vorm heen. De volgende reep wikkel je er zo omheen, dat je alle tussenruimten bedekt. Plak de extra repen op onderdelen die aan de vorm vastzitten, zoals een oor aan het hoofd. Hoeveel lagen? Hoeveel lagen papier-maché je erop moet plakken, hangt af van je werkstuk. Als je een stevige kartonnen vorm bedekt, zijn vier lagen gewoonlijk voldoende. De werkstukken waarvoor je een mal gebruikt of die je maakt met een vorm die je later weghaalt, hebben ten minste tien lagen nodig. Het drogen Nadat je vier of vijf lagen papier-maché hebt aangebracht, moet je het werkstuk helemaal laten opdrogen. Als je te veel lagen ineens aanbrengt, duurt het veel te lang voordat alles goed droog is. Bovendien kan het dan gaan beschimmelen. Papier-maché heeft meestal ten minste één dag nodig om te drogen. Als het koud aanvoelt, is het nog niet helemaal droog. Het droogt het snelst op de vensterbank van een zonnig raam of in de buurt van een warmtebron. Zet je werkstuk op een rekje of zet er lege tissuedoosjes onder zodat de lucht eronderdoor kan, of leg het ondersteboven om de onderkant te laten drogen. Je kunt de vorm in model brengen door het voorzichtig te buigen voordat het droog is. Houd het met een elastiekje op zijn plaats als dat nodig is. 5

Schuren: Sommige kartonnen verpakkingen hebben een wasachtig of glanzend oppervlak. Schuur dat om het ruw te maken, zodat het papier-maché goed blijft plakken en er later geen luchtbellen ontstaan. Als je het papier-maché heel glad wilt maken, moet je het als het droog is lichtjes schuren. Vormen maken Voor werkstukken die een kartonnen vorm als basis hebben, moet die zo stevig mogelijk gemaakt worden. Als er voor het figuurtje aparte delen aan worden vastgemaakt, moet je die heel goed met afplakband vastzetten. Fouten: Het fijne van papier-maché is dat je heel gemakkelijk fouten kunt herstellen. Snijd er gewoon stukjes af, voeg er andere delen aan toe en bedek het met nog wat meer lagen papiermaché. Delen eraan bevestigen: De delen die aan de vorm bevestigd worden en uitsteken moeten 1 cm langer worden gemaakt. Je hebt twee lagen nodig voor deze delen. Als je de eerste laag hebt uitgeknipt, trek er dan een lijntje omheen en knip de tweede laag uit. Lijm de lagen op elkaar, maar smeer geen lijm op de extra 1 cm. Als de lijm droog is, vouw dan het deel zonder lijm naar buiten in een T-vorm: De flappen worden met lijm en afplakband aan de vorm vastgemaakt. 6

Afwerken Grondverf: Je hebt witte grondverf nodig (bvb latexverf) om het oppervlak voor te bewerken voordat je gaat verven. Breng zo n twee lagen grondverf aan zodat de drukletters er niet meer doorheen schijnen. Gekleurde klanteninkt, vooral rood, is moeilijk te bedekken. Verf en kwasten: Acrylverf is het beste omdat het snel droogt, niet afgeeft en niet schilfert. Bovendoen zijn de kleuren helder en kleurvast. Je kan ook andere verf, zoals plakkaatverf gebruiken. Je kan deze verf beschermen met een laag acrylvernis, maar test dat eerst op een klein stukje om er zeker van te zijn dat de verf niet uitloopt. Verftips: o Spoel de verfkwasten na gebruik meteen af en vervang het water regelmatig, anders gaan de kleuren er minder helder uitzien. o Verf donkere kleuren over lichte kleuren en laat de verf steeds opdrogen voordat je een nieuwe laag aanbrengt. o Als je kleuren mengt, begin dan met een lichtere kleur en voeg er beetje bij beetje een donkerder kleur aan toe. o Het oppervlak van papier-maché is gewoonlijk bobbelig, dus het kan moeilijk zijn om details te schilderen. Maak grote ontwerpen. o Je kan ook sponzen. Dat is een snelle manier om structuur en verschillende lagen kleuren aan te brengen. Dop een klein stukje spons in de verf en dep het op het oppervlak. o Droogverven: je doet een nieuwe kleur over de andere kleur, waarbij je de eerste kleur erdoorheen blijft zien. Dop een droge kwast in de verf, strijk de meeste verf er op je verfbordje af en verf dan heel lichtjes over het oppervlak van je werkstuk. o In plaats van verven kan je ook kleine vierkantjes gekleurd papier, koffiefilters, tissues, inpakpapier, wit papier, als laatste laag van het papier-maché gebruiken. 7

Basisvormen Eieren: Prik met een naald voorzichtig een gaatje aan de boven- en onderkant van het ei. Blaas door één gaatje en laat het vocht uit het andere gaatje in een kommetje naar buiten spuiten. Spoel het ei voorzichtig af en maak het droog. Kartonnen dozen: Schuur de kartonnen doos lichtjes om de glans eraf te halen. Zo blijft het papier-maché beter plakken. Als je meerdere dozen gebruikt als basisvorm, kleef deze dan goed vast aan elkaar. Je kan ook een doos gebruiken met een deksel (met scharnier, bvb waspoeder). Verstevig dan het scharnierende deel waar het deksel aan de doos vastzit langs de binnen- en buitenkant met tape. Controleer of het deksel nog steeds open- en dichtgaat. Glazen of plastic fles: Bedek de fles met vier lagen papier-maché en laat het drogen. 8

Ballon: Blaas de ballon op tot op de gewenste grootte. Knoop er een touwtje omheen. Plak de knoop van de ballon op je werkplek. Bedek de ballon, maar niet de knoop, met vijf lagen papiermaché. Hang de ballon aan het touwtje op om hem te laten drogen. Herhaal dit twee of drie keer zodat de vorm stevig is. Als er nog zachte delen zijn, moet je nog meer papier-maché aanbrengen. Trek de ballon uit het papier-maché door aan de knoop te trekken en de ballon kapot te laten knallen. 9

Kom Smeer de binnenkant van een glazen kommetje in met vaseline. Daardoor kun je straks gemakkelijker de papier-machékom eraf halen. Bedek de binnenkant van de kom met vijf lagen papiermaché. Strijk de repen glad in de vorm van de kom. Laat het papier-maché drogen in de kom. Haal het papier-maché voorzichtig uit de kom. Lukt dit niet, ga dan met een mesje langs de rand. Veeg met stukjes keukenpapier de vaseline van het papiermaché. Plak vier lagen papier-maché op de buitenkant van de papiermachékom en laat ze drogen. Herhaal deze stap één of twee keer. Als alles droog is, knip je de rand met een schaar bij. Kippengaas Je kan kippengaas gebruiken om een basisvorm te maken. Geef dan eerst vorm aan het lijf: maak een cilinder met kippengaas en snijd en duw die in de gewenste vorm. De ledematen bevestig je er apart aan. 10

Van basisvorm naar dier, enkele voorbeelden 11

Enkele resultaten 12

13

14

15

Bedreigde diersoorten Enkele voorbeelden: panda, neushoorn, Aziatische olifant, panter, jachtluipaard, gorilla Zie op http://www.tenan.vuurwerk.nl/indexnl.htm en klik op het overzicht. Ook: http://www.kennisnet.nl/special/bedreigdedieren & http://www.wnf.nl/website/index.cfm/id=8b62adcd-3176-489e-ab2c2351d1ae718d Op deze pagina's kunt u meer te weten komen over de zeven soortengroepen waar het Wereld Natuur Fonds zich speciaal voor inzet: Neushoorns Olifanten Mensapen Reuzenpanda s Tijgers Walvissen Zeeschildpadden Deze dieren worden niet alleen ernstig bedreigd, ze hebben ook veel ruimte nodig om te leven. Door hen ruimte en bescherming te bieden, beschermt het Wereld Natuur Fonds ook meteen heel veel andere dieren en planten die in hetzelfde gebied leven. Meer hierover bij soortenbescherming. http://nl.wikipedia.org/wiki/bedreigde_diersoort Bedreigde soort Een bedreigde soort is een soort dat in aantal zo klein is dat het met uitsterven bedreigd wordt. Veel landen hebben speciale wetten die het jagen, vissen en plukken van planten verbieden. 1.1 Soorten 1.2 Vogels 1.3 Zoogdieren Inhoud 1.3.1 Neushoorn 1.3.2 Apen 1.3.3 Olifanten 1.3.4 Tijgers 1.3.5 Walvissen 1.3.6 Schildpadden 16

Een afvalvreter 1 Verstevig het scharnierende deel waar het deksel aan de doos vastzit langs de binnen- en buitenkant met klussentape. Controleer of het deksel nog steeds open- en dichtgaat. Dit is een dinosaurus die zich goed voelt in onze wereld. Voer hem alleen papierafval. 2 Knip voor de snuit twee driehoeken uit het golfkarton. De onderkant moet ongeveer even breed zijn als de doos. Maak één driehoek cm langer. Trek om beide driehoeken een lijntje en knip de vormen uit. Lijm de lagen op elkaar. JE HEBT NODIG papier-machébenodigdheden en plaksel (blz. 4-6) een grote waspoederdoos van ongeveer 27 cm hoogte dun karton en golfkarton afplakband en klussen tape aluminiumfolie verfbenodigdheden (blz. 10-11) lint acrylvernis (naar keuze)

3 Lijm de grotere driehoek op de bovenkant van het deksel. Vouw 2,5 cm van de onderrand van de andere driehoek en lijm het 2,5 cm onder de bovenrand van de doos. Verstevig het met afplakband en controleer of het deksel nog dicht kan. 5 Verfrommel krantenpapier en plak het met afplakband vast aan de zijkanten en de achterkant van de doos om de vorm te verbergen. Plak papier aan de boven- en onderkant van de snuit en aan de bovenkant van het deksel om de kop rond te maken. Het deksel moet nog open kunnen. 4 Verfrommel voor de buik wat krantenpapier en zet het met afplakband aan de voorkant van de doos vast. 6 Knip een lange, kromme puntstaart uit het golfkarton. Trek er een lijn omheen en knip de vorm uit. Lijm de lagen op elkaar. Lijm dan het rechte eindstuk aan de onderkant van de doos. Verstevig het met afplakband. Knijp een beetje in de staart om hem wat minder plat te maken.

7 Knip uit het golfkarton driehoeken van verschillende grootte voor de stekels op de kop en de staart. Trek om elke stekel een lijntje en knip de vormen uit. Lijm de lagen op elkaar, maar laat langs de onderrand 1 cm ongelijmd. Vouw die rand naar buiten en lijm dan de driehoeken op de kop en langs de rug en de staart. Verstevig ze met afplakband en controleer of het deksel nog steeds opengaat. 9 Verfrommel voor de ogen twee stukjes folie van 30 cm 2 tot balletjes en maak ze aan één zijde plat. Lijm ze op de kop en verstevig ze met afplakband. 8 Bedek de hele binnen- en buitenkant met vier lagen papier-maché, maar plak slechts twee lagen langs de bovenrand van de doos. Anders sluit het deksel niet goed meer. Laat het deksel open tijdens het drogen. 10 Knip tanden uit dun karton. Trek om elke tand een lijntje en knip de vormen uit. Lijm de tanden op elkaar, maar laat 1 cm ongelijmd. Vouw dat deel naar buiten, lijm de flappen aan de binnenkant van de bek en verstevig ze met afplakband. 11 Bedek de tanden, de ogen en de rest van het lijf met vier lagen papier-maché en laat het drogen.

Knip twee dijen en twee armen uit 12 golfkarton. Trek om elk deel een lijntje en knip de vormen uit. Lijm de lagen op elkaar. 1 5 Lijm de armen en dijen aan het lijf en verstevig ze met af plakband. Als er openingen tussen het lijf en de dijen of schouders zitten, vul je die op met krantenpapier. Versterk alles met vier lagen papier-maché en laat het drogen. 1 3 Buig de voeten bij de enkels zodat de voeten plat komen te staan en verstevig ze met afplakband. Verfrommel wat folie (of krantenpapier) en zet het met afplakband aan één zijde van elk deel vast. Zorg ervoor dat je een linkeren rechterarm en een linker- en rechterpoot hebt. Buig de armen lichtjes, zodat ze rondom het lijf zitten. 16 Schuur de afvalvreter voorzichtig, doe er witkalk op en verf hem. Lijm het lint rondom de binnenkant van de dekselrand om te voorkomen dat het aan de verf blijft plakken. Als je wilt, kun je de binnenkant 1 7 beschermen met vernis. 14 Bedek de armen en dijen met ten minste vier lagen papier maché en laat het drogen.