Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A - Thuisloket, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstr. 7 - dienst Cultuur, Aankondigingen worden aangenomen: dienst Cultuur stad Oostende tel.: 059/562016 - email: cultuur@oostende.be V.U. Kristof Beuren, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Vuurtorenwijk: Bakkerij Maenhout, Voorhavenlaan 152 - Raversijde: Volg ons dagelijks op www.oostende1418.be Stadssecretaris, Kruidenier de 4 seizoenen, Nieuwpoortsesteenweg 919A - Zandvoorde: Bakkerij Filip, Zandvoordedorpstr. www.oostendecultuurstad.be Vindictivelaan 1, 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg 105 - Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102 www.facebook.com/gazetvanoostende 8400 Oostende https://twitter.com/a_vervliet (@A_Vervliet) Nieuws van het front Het westfront: Frankrijk-België De gevechten doven uit tegen 24 december. De Britse en Duitse linies bevinden zich op dezelfde plaats als bij het begin van de gevechten. Alleen in Champagne, waar de Fransen matige winst boeken ten koste van veel gesneuvelden, duurt de strijd voort tijdens de wintermaanden. De Britse verliezen bedragen het dubbele van de Duitse: 4.000 tegen 2.000. De geallieerde strijdmachten hebben de sterkte van het Duitse loopgravensysteem alsook de goede training van de Duitse soldaten onderschat. In de winter van 1914 was er hier en daar sprake van verbroedering aan het Westfront. Op Kerstmis wisselden soldaten her en der voedsel en souvenirs met elkaar uit. Er was sprake van een kort en informeel vredesbestand. Na 1914 zouden dergelijke verbroederingen niet meer voorvallen. De legerleiding was sterk gekant tegen deze Pax Noël en ging ervan uit dat de verbroederingen de strijdlust en de discipline aantastten. Het vijandsbeeld moest kost wat kost in stand gehouden worden. Legerorders verboden dergelijke praktijken en legden straffen op als voor hoogverraad of muiterij. http://www.wo1.be/nl/geschiedenis/slagen-in-de-westhoek/ de-ieperboog/de-vergeten-winter-23-november-1914-21- april-1915. Internet, laatst geraadpleegd op 16/10/2014. I. WESTWELL, 1914-1918. De Eerste Wereldoorlog dag na dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, 192 p. D. VERHOFSTADT, 1914. Het vervloekte jaar, Antwerpen/Utrecht, Uitgeverij Houtekiet, 2014, pp. 223-227. Zeeoorlog: Middellandse Zee 21 december. Het Franse slagschip Jean Bart is getorpedeerd door de SM U-12 van de Oostenrijks-Hongaarse marine. Het Franse slagschip Jean Bart. www.europeana.eu. Internet, laatst geraadpleegd op 10/12/2014. National Library of France. De torpedering van het slagschip Jean Bart was een indicatie van wat zich in de komende jaren op zee zou afspelen. De oorlogsbodem was niet ten prooi gevallen aan het kanonvuur van een vijandelijk slagschip, maar aan een Oostenrijkse duikboot: een machtig, duur oorlogsschip werd door een kleiner en veel goedkoper wapen gekelderd. Het was ook op onderzeeërs -de beruchte U-boten- dat Oostenrijks bondgenoot Duitsland uiteindelijk een beroep zou doen in een poging om de oorlog ter zee te winnen (zie - Week 36). G. SHEFFIELD, 1914-1918. De eerste Wereldoorlog herdacht, Londen, Carlton Publishing Group, 2013, 131 p. http://en.wikipedia.org/wiki/sm_u-12_(austria-hungary). Internet, laatst geraadpleegd op 10/12/2014. Zeeoorlog: Noordzee 1 januari 1915. De Duitse U-24 torpedeert in het Kanaal het Britse slagschip HMS Formidable waardoor het zinkt. Het voorval kost aan 547 mensen het leven. De HMS Formidable werd in dienst gesteld in 1901 en maakte deel uit van de Kanaalvloot bij de mobilisatie in 1914. Het nam deel aan het transport van troepen voor de verdediging van Oostende op 25 augustus 1914. http://www.forumeerstewereldoorlog.nl/wiki/index.php/ Formidable_klasse. Internet, laatst geraadpleegd op 10/12/2014. Christmas Truce In augustus 1914 ging iedereen ervan uit dat de oorlog slechts enkele maanden zou duren. Maar toen de bewegingsoorlog veranderde in een stellingenoorlog begon het besef langzaam maar zeker door te dringen dat het nog lang zou kunnen duren De ijskoude regen van november en december 1914 hadden de loopgraven van beide kampen in modderpoelen veranderd. De barre omstandigheden zorgden ervoor dat de partijen in een groot deel van de noordelijke sector van het westelijke front elkaar met rust lieten. Dat gold vooral voor de Duitse en Britse troepen. Op 24 december vroor het. De grond werd harder en de geur van rottend vlees nam af. Kerstavond 1914 werd op verschillende plaatsen aan het westfront echter een speciaal moment zonder oorlogsgeweld. De soldaten beseften dat ze allemaal in hetzelfde schuitje zaten en dat iedereen eigenlijk liever thuis wilde zijn. Duitse soldaten begonnen kerstliederen te zingen en verlichte kerstbomen te planten langs de verschansingen. Britse soldaten begonnen mee te zingen of te applaudisseren. Na verloop van tijd begaven de manschappen zich
door het niemandsland: er werden handen geschud, gepraat, gelachen, foto s getoond van familie en gezongen en gefeest. Soldaten ruilden blikjes vlees, borstels, whisky, bier, chocolade en sigaretten. In Mesen spelen Duitsers en Engelsen voetbal. Soms wordt er een gezamenlijke mis gevierd. De beide partijen haalden hun gesneuvelde kameraden uit het niemandsland weg om ze achter de linies te begraven. Op sommige plaatsen duurde de verbroedering meer dan een week. Een Kerstmis zoals die van 1914 zou een unieke gebeurtenis blijken tijdens de Eerste Wereldoorlog. Kerstnacht aan de IJzer in 1914 van kunstschilder Sam De Vriendt (1884-1974). In het schilderij Kerstnacht aan de IJzer laat Sam De Vriendt Duitse soldaten een monstrans overhandigen aan Belgische soldaten. De schilder symboliseert de (unieke) gebeurtenis aan het front (in 1914) waarbij vijandelijke soldaten aan vrede en menselijke warmte voor één keer de bovenhand geven. De gebeurtenis zal de geschiedenis ingaan als het Het Kerstbestand van 1914. Het relaas van onderluitenant Raoul Snoeck 28 december 1914. Ingekwartierd in Adinkerke. 30 december 1914. We voeren herstellingswerken uit aan de loopgraven die door de regen tot modderpoelen zijn herleid. Met z n allen moeten we aan de verschansingen werken, zowel arbeiders, boeren als intellectuelen. Iedereen doet zijn best. Wij zijn naar de oorlog getrokken om met geweer of bajonet te vechten. Maar we hebben nooit gedacht dat we met de schop zouden moeten strijden. Als zovele andere beproevingen hebben we ook dit lot aanvaard. Eenmaal de kuilen gemaakt, waken we erin als soldaten. Dat is onze enige beloning. Een tocht door de loopgraven is moeilijk: je zakt in de modder weg tot aan je knieën. De karwei is af. We wachten op de mannen die ons komen aflossen. In onze slechte onderkomens achter de linies wordt achteraf niettemin vrolijk gepraat, ongeacht onze potsierlijke, ja soms koddige uitdossing. We vergeten de oorlog en de plek waar we zijn en smeden plannen voor de toekomst. A. GYSEL (vert.), In de modderbrij van de IJzervallei. Oorlogsdagboek van onderluitenant Raoul Snoeck, Gent, Snoeck-Ducaju & Zoon, 1998, pp. 60-61. Collectie: Erwin Mahieu I. WESTWELL, 1914-1918. De Eerste Wereldoorlog dag na dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, 192 p. H.P. WILLMOTT, Eerste Wereldoorlog, Tielt/Utrecht, Uitgeverij Lannoo n.v./uitgeverij Het Spectrum b.v., 2004, 319 p. G. SHEFFIELD, 1914-1918. De eerste Wereldoorlog herdacht, Londen, Carlton Publishing Group, 2013, 131 p. Gedicht - Vrede Rupert Brooke God zij nu dank, die ons Zijn uur toedacht en onze jeugd beetgreep en ons deed ontwaken met hand die zeker werd, heldere blik, verscherpte macht, ons af deed wenden, als zwemmers die de sprong gaan maken het reine in, weg van een wereld oud en koud en bang, van zieke harten door geen eer bewogen, van half-mensen en hun smerige gezang en van de liefde het armzalige pogen! O, wij die schaamte kenden vonden hier respijt, waar geen verdriet, geen ziekte is, maar slaap die heelt, niets stuk, alleen dit lijf, alleen de adem kwijt, niets dat van t lachend hart de lange vrede stoort, behalve doodsstrijd, en die heeft zijn eind, als ergste vriend en vijand slecht de Dood. Eind december 1914. Vertaald uit het Engels door Jan Eijkelboom. Tussen Kerst en Nieuwjaar maakt onderluitenant Rupert Brooke zijn cyclus van vijf War Sonnets af die hem wereldfaam zal brengen. Op 23 april 1915, twee dagen voor de Britse landingen op Gallipoli, sterft hij aan de gevolgen van een insectenbeet. G. BUELENS (samenstelling en verantwoording), De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog, Antwerpen, Veen Bosch & Keuning uitgevers n.v., pp. 62. ACTIVITEITENKALENDER Lezingenreeks - concept en coördinatie dienst Cultuur: Op donderdag 29 januari 2015, op Gedichtendag, om 19.00 uur in de Forumzaal, Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstraat 7, met Onno van Gelder jr. en Reinout Vandepitte. Tussen het kanongebulder door schreven soldaten hun gedachten, ervaringen, pijn en verlangens neer. Sommigen in brieven aan het thuisfront, anderen in een dagboek, weer anderen in gedichten. Bekende War Poets zoals Siegfried Sassoon en Leslie Coulson bundelden in verzen hun twijfels en verzet tegen een establishment dat de oorlogsmachine draaiende wilde houden. In deze lezing rond dichters die De Groote Oorlog hebben meegemaakt, gaat niet enkel aandacht uit naar de antioorlogspoëzie van de War Poets, maar ook naar de gedichten van vrouwen die tijdelijk of voorgoed afscheid moesten nemen. Op die tonen trokken honderdduizenden soldaten ten strijde, klaar om te doden en klaar om beweend te worden. Tickets: gratis - vooraf inschrijven: cultuur@oostende.be of 059/56.20.16.
Midden-Oosten: Kaukasus 29 december 1914. De Russische bevelhebber generaal Vorontsov verijdelt de Turkse opmars naar Kars aan de Turks-Armeense grens. omdat hij op de steun van de volkeren van de Kaukasus hoopte maar ook omdat het gevechtsterrein voor de Russen wel erg ver weg lag. Duitsland was het met zijn plan eens omdat het mooi aansloot bij zijn eigen strategische belangen. Omdat de Geallieerden pas op 5 november de oorlog verklaarden aan de Turken, gingen ze er niet van uit dat er in de winter van 1914-1915 een groot offensief zou plaatsvinden in de Kaukasus. Maar een Russische opmars in Oost-Anatolië irriteerde Enver Pasha die persoonlijk op 19 december het bevel op zich nam over het Derde Leger. Hij begon aan een ondoordacht tegenoffensief. De moeilijkheden van oorlogvoering midden in de winter in een gebied waarin bijna geen wegen of spoorlijnen liepen -het belangrijkste transportmiddel waren lastdieren- werden ernstig onderschat. Enver Pasha wilde een fors aantal troepen inzetten op een hoogte van soms meer dan 3.000 meter bij temperaturen waarbij een blote hand vastvroor aan de loop van een geweer. De logistieke voorzieningen van de Ottomanen waren uiterst slecht en de soldaten beschikten vaak niet over een basisuitrusting zoals warme kleding. Het belangrijkste doel was de inname van de stad Sarikamis, ongeveer 45 km ten zuidwesten van Kars. Aanvankelijk werden de Russen onder druk gezet waardoor op 2 januari 1915 het Russische opperbevel een verzoek om hulp stuurde naar de Britten en De Fransen. Dit zou een van de factoren zijn die leidden tot de latere Gallipolicampagne. I. WESTWELL, 1914-1918. De Eerste Wereldoorlog dag na dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, 192 p. 22 december 1914-17 januari 1915 - De Slag van Sarikamis. Zo n 100.000 Russen bevechten een Turkse opmars naar de stad Kars. De enige aanvoerder van de Turkse aanval is Enver Pasha, wiens 95.000 manschappen tellende leger enorm lijdt onder de barre koude. (zie ook - Week 44). Het idee van een campagne in de Kaukasus sprak de Turkse minister van Oorlog Enver Pasha wel aan. Niet alleen H.P. WILLMOTT, Eerste Wereldoorlog, Tielt/Utrecht, Uitgeverij Lannoo n.v./uitgeverij Het Spectrum b.v., 2004, 319 p. G. SHEFFIELD, 1914-1918. De eerste Wereldoorlog herdacht, Londen, Carlton Publishing Group, 2013, 131 p. Weerkundige waarnemingen Enver Pasha ( Istanbul, 22 november 1881 - +Doesjanbe (Tadzjikistan), 4 augustus 1922) was een nationalistisch Turks leider en militair die droomde van één groot Turks en islamitisch rijk, de Turan, en die tevens de alliantie samenstelde tussen het Duitse Rijk en het Osmaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op 23 januari 1913 pleegde hij een staatsgreep waardoor het constitutionele bewind moest wijken voor een feitelijke dictatuur van het driemanschap Enver, Djemal en Talaat Pasha. Hij werd in 1914 in de regering-talaat minister van Oorlog en opperbevelhebber van het Turkse leger. http://kids.britannica.com/comptons/art-141869/ Enver-Pasha. Internet, laatst geraadpleegd op 14/12/2014.
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT Een Duitse Kerst in Oostende De Duitsers vierden Kerstmis in december 1914 zeer uitgebreid. 47 wagons met liebesgaben afkomstig uit Duitsland kwamen toe in Oostende. De pakketten, bestemd voor de Duitse soldaten, bevatten boter, cacao en melk, Camenbert, suiker, een doos muntjes, een zakje pralines, groenten in blik en tien sigaren. Verder kregen ze een fles wijn per drie personen. Er waren ook tien wagons met biertonnen aangekomen die uitgedeeld werden. 16.00 uur vond er een protestantse dienst plaats en om 17.00 uur een katholieke dienst. De kerk zat tijdens de beide vieringen afgeladen vol. Ook de Duitse officieren waren aanwezig. Om het kerstfeest te kunnen vieren eisten de Duitsers lokalen op die tot dan toe vrij toegankelijk waren gebleven. De feestzaal van de Katholieke Volksbond en de eetzaal van de Volkskeuken moesten dienen als gelagzaal voor de Duitse bezetter op kerstavond. Ze verorberden bijzonder veel eten en drank. Op sommige plaatsen was het een echte zwijnenboel. Er bleef enkel een versierde kerstboom over samen met een berg lege flessen wijn, champagne en likeur en lege etensdozen. s en di De bakkerij Pierloot bakte enorm veel koekebroden. In veel huizen werd een kerstboom gezet. De kerstbomen werden uitgebreid versierd met kleurige lichtjes en klatergoud. Op 24 december vonden er erediensten plaats in de Sint-Petrus- en Pauluskerk. Om Op kerstdag zelf vond er om 10.00 uur op bevel van admiraal Schröder nog een protestantse dienst plaats in de Sint-Petrus- en Pauluskerk. Een uur later vond er een katholieke hoogmis plaats voor de parochianen. Op 25 december weerklonk er, ondanks de vredesboodschap die Kerstmis bracht, geweervuur in Oostende. In Westende vonden zware gevechten plaats. De volgende dag werden in de lazaret van het Atheneum 24 lijken binnengebracht. Enkele dagen later vernam men dat de Duitsers bij deze gevechten 4.700 man verloren hebben. 137-138. Vindplaats: Archief stad Oostende. t Lunapark brandt af! C Justitiemeester Gläsmer heeft een onderzoek ingesteld naar de oorzaak van de brand. Kwatongen beweren dat de brand aangestoken is door Duitse matrozen. De Duitse bezetter laat volgend bericht verspreiden: r, u tu ul Op 21 december brandt het Lunapark, een houten gebouw gelegen op het einde van de Koninginnelaan, af. Vermits het gebouw dienst doet als munitieopslagplaats, vinden er lichte ontploffingen plaats. De brand verwoest het hele gebouw. De omringende villa s blijven gelukkig gespaard. Er raakt niemand gewond. ad st os O Uit het onderzoek dat werd ingesteld door de heer Danneels, hoofdcommissaris bij de Politie, bleek dat de brand te wijten was aan nalatigheid van de conciërge van het Lunapark. Hij had enkele bokalen buskruit die tentoongesteld stonden, getoond aan Duitse soldaten. Ze waren naar het Lunapark gekomen om voorbereidingen te treffen voor het stallen van paarden in het gebouw. Eén van de soldaten hield een brandende lucifer tegen het buskruit maar de vlam doofde uit. Toen de bewaarder hetzelfde probeerde, vond er echter een ontploffing plaats. Het gezicht van de Duitse soldaat verbrandde. Het vuur verspreidde zich vervolgens in het gebouw met de totale vernieling tot gevolg. de n te Rechts: een (gedeeltelijk) zicht op het Lunapark. Links: de Koninginnelaan. Het Lunapark is op vandaag te situeren ter hoogte van de parking van de Bibliotheek Kris Lambert. http://www.beeldbankoostende.be/. Internet, laatst geraadpleegd op 10/12/2014.
De resten van het Lunapark na de brand: een hoop verwrongen staal. http://www.beeldbankoostende.be/. Internet, laatst geraadpleegd op 10/12/2014. Oostende gedurende de Duitsche bezetting. Ostende pendant l occupation Allemande. Uitgave F, Oostende, De Vriese, s.d., pp. 14-15. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert, Fonds Ostendiana. 123. Vindplaats: Archief stad Oostende. Bericht aan de Burgerwacht Verhuizen uit de Alfons Pieterslaan? Op 22 december krijgen de inwoners van de Alfons Pieterslaan in Oostende slecht nieuws. Plaatscommandant Bittinger geeft omstreeks 16.00 uur geeft bevel alle huizen te ontruimen om er tegen 18.00 uur Duitse soldaten te kunnen huisvesten. Dit bericht veroorzaakte grote opschudding bij de voormalige leden van de Burgerwacht. Ze wisten niet waaraan ze zich mochten verwachten. Allerlei tegenstrijdige geruchten deden de ronde. Achteraf bleek dat het enkel registratie betrof. Oostende gedurende de Duitsche bezetting. Ostende pendant l occupation Allemande. Uitgave G, Oostende, De Vriese, s.d., pp. 2-3. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert, Fonds Ostendiana. 123-124. Vindplaats: Archief stad Oostende. Nieuwsjes & Militaire opeisingen Zicht op de Boulevard du Midi (of Zuidlaan) anno 1910. In 1912 werd de straatnaam veranderd in Alfons Pieterslaan. De plechtstatige huizen leken een geschikt onderkomen voor Duitse soldaten tot grote consternatie van de bewoners. Collectie: Erwin Mahieu Dit zorgt voor een grote paniek. Iedereen wil nog snel zijn kostbaarste bezittingen in veiligheid brengen. Het is er een drukste van jewelste. Wanneer het bijna 18.00 uur is, krijgen de mensen te horen dat ze hun huizen toch niet moeten verlaten. Dit brengt bij vele Oostendenaars een schaterlach teweeg, behalve bij degene die druk in de weer waren geweest om te verhuizen. De oorzaak van dit voorval was de weigering tot inkwartiering van Duitse soldaten door sommige Oostendenaars. Plaatscommandant Bittinger reageerde met vermeld absurd bevel. 124. Vindplaats: Archief stad Oostende. 30 december. De Duitse bakkerij in de kazerne wordt afgebroken en vervangen door tien ovens op wagens (zie - Week 50). In de volksmond wordt dit de vliegende bakkerij genoemd. De Stad krijgt het bevel drie hangaars voor vliegtuigen te bouwen in de nabijheid van de hoeve van Passchijn. De Stad kreeg de opdracht de hotelier van het Excelsia Hotel te verzoeken zijn vier badkamers ter beschikking te stellen van Duitse officieren, van 9.00 uur tot 18.00 uur aan 1 frank per bad. 114 & 117. Vindplaats: Archief stad Oostende.
Elleboudt en Lefèvre verhalen: Den 22 n (december) kwamen de inwoners toe van St.-Pieterskapelle, Slype en Mannekensveere, vervoerd met hunne eigen wagens waarop al hun huisgerief geladen was. Zelfs was er eene familie die eene koe en eene geit medevoerden. Het zwijn hadden ze geslacht en dat lag gezouten in eene kuip welke op den wagen stond. Ze vertelden dat ze uitgedreven waren en naar Brugge moesten omdat men in eene herberg te St.-Pieters- Vluchtelingen kapelle onder eene ton een toestel gevonden had van telegraaf zonder draad. Denzelfden dag moesten ook al de mannen Middelkerke verlaten. Enkel het gemeentebestuur, een dokter en een apotheker mochten blijven benevens al de vrouwen en kinderen. bezetting 1914-1918, Oostende, Drukkerij Elleboudt, s.d., pp. 93. Vindplaats: Archief stad Oostende. De Volkskeuken De Volkskeuken die door deken Caemerlynck op 22 december 1914 in de Katholieke Volksbond werd geïnstalleerd, heeft van 22 tot 31 december reeds 1.100 middagmaaltijden geserveerd. bezetting 1914-1918, Oostende, Drukkerij Elleboudt, s.d., pp. 108. Vindplaats: Archief stad Oostende. Brief van de Middenstandsbond Op 22 december 1914 ontvangt het College van Burgemeester en Schepenen volgende brief: - IN MEMORIAM - Onze Oostendse gesneuvelden DATUM ONBEKEND - 1914 Defloor Eugene, 10 e Linie, Oostende op 26 november 1891, van Arthur, timmerman en Dufait Nathalie, Amsterdamstraat 25, gestorven in Stuivekenskerke in 1914. Depauw Karel-Henri-Josef, 8 e Linie, Oostende op 29 mei 1898, van Charles en Beyer Jeanne, Euphrosina Beernaertstraat 91A, verdwenen sedert 1914. Hij was slechts 16 jaar. De Duinengalm, 18 februari 1921. http://god.biboostende.be/. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende Initiële research en concept: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende Samenstelling: Tammy Deley, historica; Virginie Michils en Erwin Mahieu Extern adviseur: Erwin Mahieu Coördinatie: Amelie Ingelbrecht, dienst Cultuur Oostende Eindredactie: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende en Martine Meire, directeur Druk en lay-out: drukkerij Lowyck Dank aan: Martine Vandermaes & Nadia Stubbe, Bibliotheek Kris Lambert; Claudia Vermaut, archivaris stad Oostende Le Bulletin Communal 1915, pp. 7-8. Vindplaats: Archief stad Oostende.