Projectdossier bijzettafel 3 BHT Leerkracht: P. Adriaenssens M. De Wilde Leerling:..
INHOUD VOORBEREIDING Tekening op schaal Schetsen: Formulier houtstaat Werkgang VHO: bevestigingsmaterialen, de zwaluwstaartverbinding, plaatmateriaal. Toetsen over de bevestigingsmaterialen, de zwaluwstaartverbinding, plaatmateriaal. Informatie houtsoort:... PRAKTIJK Opdracht: Bijzettafel Opdracht: Maken van werktekening op schaal 1/1 Opdracht: Uitvoeren van project.. EVALUATIE Opvolgingsfiche van uitvoering Globale evaluatie Opdracht VHO: INFORMATIE Bijzonder taken. Veiligheidsinstructiekaart freesmachine Materialen: Website houtsoorten 3 BHT 2
1 BEVESTIGINGSMIDDELEN 1.1 Algemene omschrijving van het begrip Onder bevestigingsmiddelen verstaan we alle materialen die twee of meerdere stukken aan elkaar verbinden. Zelfs bij toepassing van pen en gat of een andere constructiemethode worden bevestigingsmiddelen aangebracht als bijkomende versteviging van de verbinding. 1.2 Soorten bevestigingsmiddelen Naargelang de specifieke toepassing bestaan er zeer veel verschillende soorten bevestigingsmiddelen. Wij gaan ons beperken tot het bespreken van de meest gebruikte, namelijk: 1. Nagels. 2. Schroeven. 3. Drevels. Naast deze vaak gebruikte bevestigingsmiddelen bestaan er ook nog speciale ankers, pluggen, houtbouten, keilbouten, draadstangen, kramplaten enzovoort. 3 BHT 3
1.3 NAGELS (DRAADNAGEL OF SPIJKER) 1.3.1 Gebruik Nagels worden gebruikt om constructies te verstevigen die niet demonteerbaar moeten zijn. Dit gaat van timmerwerk (zeer zwaar werk) tot het opnagelen van kleine lijstjes op een kast (zeer fijn werk). 1.3.2 Soorten nagels De meest gebruikte nagels zijn die met de ronde en de platte kop. De platte kop (PK) nagel wordt gebruikt daar waar de nagel mag zichtbaar blijven b.v. timmerwerk. Deze nagel biedt meer trekkracht dan de nagel met ronde kop. De ronde kop (RK) nagel wordt gebruikt daar waar de nagel niet zichtbaar mag blijven b.v. opnagelen van lijsten, beplanking enzovoort. De ronde kop nagel wordt met de doordrijver onder het houtoppervlak gedreven. Deze nagel biedt minder weerstand tegen trekkrachten dan de platte kop nagel. 3 BHT 4
1.3.3 Grondstof Naargelang de toepassing worden nagels uit diverse grondstoffen vervaardigd. De gewone nagel is vervaardigd uit ijzer, maar er bestaan ook spijkers in inox (roestvrij staal), koper (voor sierwerk) en staal (om in steen te nagelen). 1.3.4 Handelsafmetingen De afmetingen van nagels wordt aangegeven in millimeter. Het eerste cijfer staat voor de dikte, het tweede cijfer staat voor de lengte van de nagel. Hieronder volgt een tabel met de meest voorkomende handelsafmetingen. Plattekop Diameter in mm. 1,0 1,2 1,5 1,8 2,0 2,2 2,4 2,7 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 Lengte in mm. 15 20 25-30 30-40 35-40 45 50 50-55-60 50-55-65 50-65-70-80 90-100 100 110-125-140 Rondekop Diameter in mm. 1,0 1,2 1,5 1,8 2,0 2,2 2,4 2,7 3,0 3,5 4,0 5,0 Lengte in mm. 15 20 25 30-40 35-40 45 50 50-60 55-65-80 80 100 125 5,5 125-140-150 6,0 160 6,5 180 7,0 200 3 BHT 5
1.4 Praktische tips bij het nagelen Nagel nooit te dicht bij de kop van een werkstuk, het hout kan gaan splijten! Bij het nagelen op moeilijk bereikbare plaatsen maak je gebruik van de doordrijver. Wanneer je zeer kleine nageltjes moet plaatsen en het moeilijk is om deze vast te houden kan je gebruik maken van een stuk stevig karton of triplex waar je de nagel doorsteekt. Een bijkomend voordeel is dat je werkstuk niet beschadigd wordt met de hamer! Vragen 1 Wanneer maken we gebruik van nagels? 2 Geef twee andere benamingen voor nagel. 3 Wanneer gebruik je ronde kop nagels en wanneer gebruik je platte kop nagels? 4 Noem vier verschillende grondstoffen waaruit nagels kunnen vervaardigd worden. 3 BHT 6
1.5 SCHROEVEN 1.5.1 Gebruik Schroeven worden gebruikt om constructies te verstevigen die demonteerbaar moeten blijven en om verbindingen te maken die bestand moeten zijn tegen trekkrachten. 1.6 Verschillende delen van een schroef 1.6.1 Soorten schroeven Schroeven worden ingedeeld volgens: afmeting vorm van de kop grondstof waar ze uit vervaardigd is 3 BHT 7
1.6.2 Afmetingen De afmetingen van schroeven wordt uitgedrukt in millimeters (eerst de dikte, dan de lengte). Wat de lengte betreft wordt de kop geheel, gedeeltelijk of niet mee gerekend (zie punt twee: vorm van de kop). In éénzelfde lengtemaat bestaan er verschillende diktematen (zie onderstaande tabel). Lengte Nr van de plaatmal (oude benaming) 14/15 16 18 19 20 21 22 23/24 26 Diameter (nieuwe benaming) 2 2,5 3 3,5 4 4.5 5 6 8 8 X X 10 X X X X 12 X X X X X 16 X X X X X X X 20 X X X X X X X X 22 X X X X X X X X 25 X X X X X X X X 30 X X X X X X X X X 35 X X X X X X X X 40 X X X X X X X 45 X X X X X X X 50 X X X X X X X 55 X X X X X X X 60 X X X X X X X 70 X X X X X 75 X X X X X 80 X X X X X 90 X X X X X 100 X X X 110 X X X 120 X X X 3 BHT 8
1.7 Vorm van de kop Platte kop: de kop zit volledig verzonken in het materiaal en wordt dus ook meegerekend bij het bepalen van de lengte van de schroef. Lenskop: de kop zit gedeeltelijk verzonken in het materiaal, de lengte van deze schroef wordt gemeten tot waar hij verzonken wordt. Ronde of bolle kop: de kop wordt niet verzonken in het materiaal, de kop van de schroef wordt dus niet meegerekend bij het bepalen van de lengte. 3 BHT 9
Schroeven met kruiskop of inwendige zeskant zijn beter te verwerken dan schroeven met een sleufkop. De nieuwe schroef of spaanplaatschroef onderscheidt zich van de oude schroef door zijn dunne kern en diepe, scherpe schroefdraad. Daardoor biedt deze schroef meer weerstand tegen trekkrachten en is voorboren vaak niet nodig (afhankelijk van het materiaal waarin men schroeft). 3 BHT 10
1.8 Grondstof 1.8.1 Schroeven worden gemaakt van 1. staal (ijzer): ze worden verzinkt, gebichromateerd of gelakt om roesten te voorkomen. 2. messing: deze schroeven worden gebronsd, vernikkeld of verchroomd, deze behandelingen dienen om de schroefkop zichtbaar te laten en op die manier als versiering van het werkstuk te dienen. 3. roestvrij staal (inox): deze schroeven zijn vrij duur en worden enkel gebruikt daar waar ze echt nodig zijn vb. voor het schroeven van terrasplanken en tuinmeubilair. 1.8.2 Verpakking Schroeven worden verhandeld per stuk, de dozen tellen 100, 200, 300, 500 of 1000 stuks, dit is afhankelijk van de schroefgrootte. In de doe - het - zelf zaken zijn er kleinere verpakkingen te verkrijgen maar dit komt vrij duur uit! 1.8.3 Praktische tips Schroeven met een kruiskop laten zich gemakkelijker verwerken dan schroeven met een sleufkop. Gebruik steeds een perfect passende schroevendraaier of bit (bij gebruik van een boormachine). Afhankelijk van de hardheid van het te schroeven materiaal zal men moeten voorboren met een boor die 0,5 tot 1 mm groter is dan de schroefdikte. 3 BHT 11
Naargelang de vorm van de schroefkop moet men het schroefgat souvereinen om te beletten dat de schroefkop afbreekt. Naargelang de toepassing (zwaar of licht werk, binnen of buiten, gezien of niet gezien) maakt men de keuze van de grondstof waaruit de schroef is gemaakt. Vragen 1 Noem twee redenen waarom we gebruik maken van schroeven i.p.v. spijkers. 2 Duid op onderstaande tekening de verschillende delen van een schroef aan. 3 Soorten schroeven worden ingedeeld volgens drie verschillende punten. Benoem deze punten. 4 Benoem op onderstaande tekening de verschillende soorten koppen. Duid ook aan tot waar de lengte van de schroef gemeten wordt. 5 Hoe herkent men de nieuwe spaanplaatschroef? 6 Wat zijn de voordelen (twee) van deze schroef t. o. v. de klassieke schroef? 7 Wanneer maakt men gebruik van inox schroeven? Geef ook een toepassing. 8 Geef vier praktische tips bij het schroeven. 3 BHT 12
1.9 DREVELS 1.9.1 Gebruik Drevels worden meestal gebruikt om verbindingen in plaatmateriaal te verstevigen. Ze worden zelden alléén gebruikt, maar komen vaak voor in combinatie met andere bevestigingsmiddelen zoals lijm en schroeven. Bij producten die in de massa geproduceerd worden, zoals de goedkopere binnendeur, worden pen en gatverbindingen vaak vervangen door een zware drevelverbinding. Deze verbinding bespaart tijd en grondstof, maar is, constructief gezien, niet aan te raden! 1.9.2 Kenmerken van een drevel Een drevel is een rond stukje langshout dat in de handel gebracht wordt in drie verschillende afmetingen: Ø 6 mm Ø 8 mm Ø 10 mm. (voor specifieke toepassingen worden ook drevels van een grotere diameter vervaardigd). Meestal wordt de drevel vervaardigd uit beuk, maar er bestaan ook kunststof drevels. De beide uiteinden zijn lichtjes afgeschuind om het plaatsen te vergemakkelijken. Over de ganse lengte zijn er fijn groefjes aangebracht, dit om de lijm die aangebracht wordt in het gat een plaats te geven. 3 BHT 13
1.9.3 Hulpstukken voor het boren van de drevelgaten Omdat het boren van de drevelgaten met een grote nauwkeurigheid moet uitgevoerd worden zijn er een aantal hulpstukken op de markt gebracht die dit werk vergemakkelijken. Specifieke houtboor van een aangepaste diameter. Metalen busje met centerpunt. (om de plaats van het tegenoverliggende gat te bepalen) Aangepaste klemmen die er voor zorgen dat de drevelgaten in beide stukken juist recht over elkaar geboord worden. 3 BHT 14
Vragen 1 Wanneer maakt men gebruik van drevels? 2 In welke maten zijn drevels te verkrijgen? 3 Waarvoor dienen de fijne groeven die over de ganse lengte van drevel zijn aangebracht? 4 Uit welke houtsoort zijn drevels vervaardigd? 5 Ken je ook nog een andere grondstof? 6 Voor het boren van de drevelgaten zijn er een aantal hulpstukken op de markt gebracht. 7 Waarom maak je best gebruik van deze hulpstukken? 3 BHT 15
2 FINEER 2.1 Wat is fineer? Fineer is de specifieke benaming voor dunne houtbladen. Afhankelijk van het productieproces is er schilfineer en snijfineer. 2.2 Waarom fineer? Fineer wordt aangewend om: economische redenen, dure en/of zeldzame houtsoorten kunnen optimaal benut worden. het afwerken van decoratieve oppervlakken (bijzonder tekeningen of motieven). plaatmateriaal te vervaardigen en/of te beleggen en aldus stabiele, brede stukken te verkrijgen. 2.3 Het vervaardigen van fineer 2.3.1 Schilfineer Schilfineer wordt geproduceerd van rechte stamstukken, de stamdelen worden op indrukwekkende machines als het ware afgeschild (afgerold). Schilfineer wordt gebruikt bij de productie van multiplex - en triplexplaten. De stamdelen die afgeschild worden zijn afgekort volgens de gewenste plaatlengte of plaatbreedte. De fineerdikte varieert van 2 tot 5 mm afhankelijk van de plaatproductie. Stamdeel afgekort volgens plaatbreedte. Stamdeel afgekort volgens plaatlengte. 3 BHT 16
2.3.2 Snijfineer Snijfineer wordt bekomen door blokken (gezaagde stamdelen) te snijden in bladen (vellen). De fineersnijmachine kan horizontaal of verticaal werken. De dikte van de fineerbladen is enerzijds afhankelijk van de houtsoort (fijne of grove houtstructuur) en anderzijds van de fineerbestemming (toepassing). De dikte van de fineerbladen wisselt van 0,3 tot 3 mm. De meeste houtsoorten worden echter gesneden op een dikte variërend van 0,4 tot 0,7 mm. De lengte en de breedte van de bladen zijn uitermate variabel: lengte = 0,40 m tot 4 m en meer. breedte = 0,06 m tot 0,60 m en meer. 3 BHT 17
De structuur (tekening) van het fineerhout is afhankelijk van de zaagwijze waarop het stamdeel versneden wordt. Zone 1 = dosse. Zone 2 = vals of half kwartier. Zone 3 = kwartier. Vals of half kwartier. Kwartier. Snijfineer is bestemd voor decoratieve afwerking, vandaar dat een mooie kleur en tekening van groot belang zijn. Stammen die bepaalde groeistoornissen vertonen worden speciaal gebruikt om tot fineer te verwerken, dit vanwege de bijzondere tekening die verkregen wordt. 3 BHT 18
2.4 Voegen van fineer Om brede stukken te verkrijgen of om bepaalde motieven te bekomen gaat men meerdere fineerbladen samenvoegen door middel van een lijmdraad (smeltdraad), dit gebeurt op grote voegmachines. Men kan ook handmatig te werk gaan met voegpapier bv. voor het samenstellen van kleine, ingewikkelde motieven. 3 BHT 19
2.5 Verhandeling en opslag van fineer Snijfineer wordt normaal verhandeld per pakken van 24 / 28 of 32 bladen. Speciaal fineer bv. wortelhout wordt verhandeld per m² of zelfs per kg. Fineer wordt best gestockeerd op een droge plaats en afgeschermd tegen het fel licht. De pakken fineer moeten goed vlak gestapeld en bovenaan afgedekt worden met een vlakke plaat, dit om krullen van de bovenste fineerbladen te voorkomen. Vragen 1 Wat is fineer? 2 Wat zijn de voordelen van fineer? 3 Welke twee procedures ken je om fineer te vervaardigen? 4 Welk procédé wordt gebruikt om multiplex en triplexplaten te vervaardigen? 5 Wat is het onderscheid tussen deze twee procédés? 6 Op welke twee manieren, en waarom, kan men fineer samenvoegen? 7 Beschrijf de opslag (stockeren) van fineer. 3 BHT 20
3 PLAATMATERIAAL 3.1 SPAANPLAAT 3.1.1 Vervaardiging De spaanplaat wordt vervaardigd door rondhout te verspanen, te drogen en te zeven, met lijm te vermengen en te persen. 3.1.2 Densiteit Meestal bestaan de buitenste lagen uit fijnere spaanders dan de binnenste. In totaal kunnen er drie tot vijf lagen zijn, de overgang van laag tot laag kan echter geleidelijk zijn. De "persing van de plaat" kan onder min of meer hoge druk gebeuren, dit naargelang de toepassing van de plaat. 3.1.3 Toepassingen Naargelang de toepassing moet de spaanplaat aan bepaalde eisen voldoen. Zo bestaan er Bouwspaanplaten Al of niet watervast verlijmd. ( groen ) Meubelspaanplaten Vlasschevenplaat Geïmpregneerde plaat Gipsspaanplaat Voor meubels en binnenafwerking onder droge omstandigheden. Is lichter dan de rest en wordt gebruikt als deur- en wandvulling. Schimmelwerend of brandvertragend.(rood). Heeft als bindmiddel gips i.p.v. lijm of hars, zo bekomt men een plaat die sterker is dan de gewone gipskartonplaat 3 BHT 21
3.1.4 Handelsafmetingen De meeste spaanplaten komen voor onder de dikten: 8, 10, 12, 16, 18, 22 en 28 mm. Wat betreft de afmetingen heeft men platen van: - 250 / 125 cm. - 305 / 125 cm. Bij spaanplaten met speciale eigenschappen (water- en brandwerend) kunnen er zich afwijkingen in de afmetingen voordoen. 3.2 HARDBOARD 3.2.1 Vervaardiging Hardboard is een vezelplaat, dit wil zeggen dat het hout verkleind wordt tot op het niveau van de vezel: men vindt dus geen houtstructuur meer terug in de platen. Hardboard wordt vervaardigd volgens het natte procédé. Het natte vezelmateriaal wordt in een mat uitgestrooid en dan samengeperst. Tijdens het persen verliest de plaat water langs de onderzijde, waar ze op een zeef rust. Hierdoor krijgt de plaat achteraan een gewafeld uitzicht. Als bindmiddel wordt de lignine uit het hout gebruikt, maar veelal wordt er ook nog een kleine hoeveelheid kunsthars aan toegevoegd. 3.2.2 Toepassing Hardboard wordt vooral gebruikt voor achterkanten van kasten, andere meubelonderdelen, deuren en in de verpakkingsindustrie. Zo bestaan er Oil tempered hardboard Oil treated hardboard Gelakt hardboard Geperforeerd hardboard Behandeld met hete olie om beter bestand te zijn tegen vocht Behandeld met olie, maar niet heet is dus minder bestand tegen vocht. Langs 1 of 2 zijden behandeld met een kunststof - of fineerlaag Deze plaat wordt meest gebruikt als rug voor kasten waar elektrische toestellen in staan zoals: tv, stereo, video, enz 3 BHT 22
3.2.3 Handelsafmetingen De meeste hardboardplaten komen voor onder de dikten: 3,3 of 4,8 mm. Wat betreft de afmetingen heeft men: Hoogte: Breedte: 244 cm 122 cm 275 cm 122 cm 305 cm 122 cm 265 cm 173 cm 260 cm 205 cm 3.3 M.D.F.-PLAAT: (Medium Density Fiberboard) 3.3.1 Vervaardiging M.D.F. is zoals zijn naam het zegt een vezelplaat van gemiddelde densiteit. Gemiddelde densiteit wil zeggen: qua hardheid te plaatsen tussen hardboard en zachtboard. M.D.F. onderscheidt zich ook van de andere vezelplaten doordat de binding van de vezels niet gebeurt door vervilting maar door kunsthars. Het fabricageproces is een droog procédé. 3.3.2 Toepassing M.D.F. werd ontwikkeld met de bedoeling een product voor de meubelindustrie te maken dat de bewerkbaarheid van massief hout zou bezitten. Het is inderdaad mogelijk M.D.F. te zagen, schaven, profileren en zelfs erin te beeldhouwen zoals bij massief hout. 3 BHT 23
Zo bestaan er Watervaste M.D.F. Brandvertragende M.D.F. Gewone M.D.F. Werkbladen, parket, plint- en lijstwerk, planchetten, enz 3.3.3 Handelsafmetingen De meeste M.D.F. platen komen voor onder de dikten: 5, 6, 8, 9, 12, 15, 18, 22 en 30 mm. Wat betreft de afmetingen heeft men: Hoogte : Breedte: 244 cm 122 cm 275 cm 122 cm 305 cm 122 cm 260 cm 205 cm 420 cm 205 cm 520 cm 205 cm Naargelang de specificatie zijn er nog tal van afmetingen voorhanden. 3 BHT 24
Vragen SPAANPLAAT 1 Beschrijf de vervaardiging van een spaanplaat. 2 Wat weet je over de densiteit? 3 Geef vijf toepassingen van spaanplaten. 4 Welk soort spaanplaten zien: groen: rood: 5 Geef de handelsafmetingen van spaanplaten. dikten: hoogte + breedte: 6 Verzamel documentatie over de spaanplaat en over de toepassing ervan. HARDBOARD 1 Beschrijf de vervaardiging van hardboard. 2 Wanneer spreekt men van een spaanplaat. vezelplaat. 3 Geef de verschillende soorten hardboard en beschrijf ze. (+ geef toepassingen). 4 Wat weet je over de handelsafmetingen van hardboard? dikte: hoogte en breedte: 5 Zoek documentatie over hardboard en toepassingen met hardboard. 3 BHT 25
M.D.F. 1 Beschrijf de vervaardiging van M.D.F. 2 Wat wil gemiddelde densiteit zeggen? 3 Geef de verschillende soorten M.D.F. (+ toepassingen). 4 Wat weet je over de handelsafmetingen? dikte: hoogte en breedte: 5 Zoek documentatie over M.D.F. en toepassingen met M.D.F. 3 BHT 26
4 PLAATHOUTMATERIAAL MULTIPLEX 4.1 Omschrijving Multiplex is de algemene benaming voor een plaatmateriaal dat bestaat uit minstens drie op elkaar gelijmde bladen schilfineer, waarvan de vezelrichting elkaar kruisen onder een hoek van 90. Indien de plaat slechts bestaat uit drie lagen schilfineer dan spreekt men van triplex. 4.1.1 Algemene opbouw van triplex (drie lagen) De dekbladen zijn altijd van dezelfde houtsoort. De middelste laag kan dikker en van dezelfde of een andere houtsoort zijn. De vezelrichting van de dekbladen verloopt meestal volgens de grootste afmeting van de plaat. 4.1.2 Algemene opbouw van multiplex (5, 7, 9, lagen) De dekbladen zijn altijd van dezelfde houtsoort. De vullingslagen kunnen van dezelfde of van een andere houtsoort zijn. De vullingslagen kunnen verschillende dikten hebben, maar zijn steeds symmetrisch opgebouwd tegenover de middenlaag. De vezelrichting van de dekbladen verloopt meestal volgens de grootste afmeting van de plaat. 3 BHT 27
4.2 Verschillende kwaliteiten Naargelang de toepassing van de plaat gaat men een keuze maken uit verschillende kwaliteiten. Er wordt bepaald van welke houtsoort de dekbladen zijn en welke gebreken er eventueel zichtbaar zijn. Ook de duurzaamheid van de plaat speelt een belangrijke rol in het maken van een keuze. 4.2.1 Uitzicht De kwaliteit volgens uitzicht wordt bepaald door de fineerkwaliteit van de gebruikte dekbladen. Met het oog op de latere afwerking worden drie kwaliteitsklassen onderscheiden. Klasse A: Hierbij mag het oppervlak (dekfineer) geen gebreken vertonen. Het is bestemd om zichtbaar te blijven en eventueel transparant af te werken. Klasse B: Hierbij mag het oppervlak (dekfineer) enkele kleine gebreken en/of reparaties vertonen. Deze platen zijn bestemd om te schilderen of om te beplakken met edelfineer (bv. Eik). Klasse C: Hierbij mag het dekfineer verschillende fouten bevatten (niet sluitende voegen, grote inzetstukken, ruw en grof vezelverloop). Deze platen worden gebruikt als het uiterlijk niet van belang is! 3 BHT 28
* De dekfineren kunnen aan voor en achterzijden van gelijke of van verschillende kwaliteiten zijn. Beide oppervlakken worden steeds benoemd door aanduiding van twee gescheiden letters bv. A/B of B/B of A/A. 4.2.2 Duurzaamheid De duurzaamheid van multiplex is van meerdere factoren afhankelijk: De duurzaamheid van de lijmverbindingen. De duurzaamheid en de laagdikte van de gebruikte houtsoorten. De afwerking met verduurzaming - en/of beschermproducten. 3 BHT 29
5 PLAATHOUTMATERIAAL MEUBELPLAAT 5.1 Omschrijving Meubelplaat is een plaatmateriaal dat bestaat uit een kern of vulling van latten met aan beide zijden een laag schilfineer dwars over de kern. Verschillende plaattypen volgens samenstelling: Afhankelijk van de samenstelling van de meubelplaat worden er drie typen onderscheiden. 5.2 Blokplaat 5.2.1 Dekbladen De dekbladen bestaan uit twee lagen schilfineer van ± 2 à 3 mm dik die dwars over de latten gelijmd zijn. 5.2.2 Kern De kern bestaat uit aan elkaar gelijmde latten die in de breedte variëren van ± 12 tot 26 mm. De dekbladen aan voor en achterzijde zijn van dezelfde houtsoort maar kunnen van elkaar verschillen in kwaliteit en uitzicht. De fineerlaag op de achterzijde kan barsten of sporen van herstelde gebreken vertonen. 3 BHT 30
5.3 Staafjesplaat 5.3.1 Dekbladen De dekbladen bestaan uit twee lagen schilfineer van 2 à 3 mm dik die dwars over de latten gelijmd zijn. 5.3.2 Kern De kern bestaat uit aan elkaar gelijmde fijne latten (ook lamellen genaamd). Maximum breedte van de lamellen: 8 mm. 5.4 Crosbandplaat 5.4.1 Dekbladen De dekbladen bestaan uit twee lagen schilfineer van 2 à 3 mm dik die dwars over de latten gelijmd zijn. De dekbladen zijn op hun beurt voorzien van een extra fineerlaag die dwars over het eigenlijke dekblad gelijmd wordt. 5.4.2 Kern De kern kan zowel van het type blokplaat of staafjesplaat zijn. 3 BHT 31
5.5 Opmerking Blokplaten hebben het nadeel dat de latten niet allemaal op dezelfde manier werken waardoor er zich streperige oneffenheden kunnen aftekenen op het oppervlak. Om dit nadeel weg te werken zijn de types staafjesplaat en crosbandplaat ontwikkeld. Nog een variatie die men ontwikkelt heeft, om dit nadeel uit de weg te ruimen, is de meubelplaat met als dekbladen dunne (4 à 5 mm) spaanderplaten. 3 BHT 32
5.6 Voor en nadelen van plaatmateriaal t.o.v. massief hout 5.6.1 Voordelen Plaatmateriaal is sterk en niet vervormbaar (het werkt niet). Plaatmateriaal splijt of barst niet. Plaatmateriaal is verkrijgbaar in diverse handelsafmetingen. Plaatmateriaal is verkrijgbaar in diverse kwaliteiten en houtsoorten. 5.6.2 Nadelen Plaatmaterialen lenen zich niet om lijstwerk (freeswerk) aan uit te voeren. Gezien de beperkte dikte van de deklaag is doorschuren niet uitgesloten! De meeste plaatmaterialen zijn niet tegen vochtigheid bestand, doch er zijn plaatmaterialen in de handel verkrijgbaar die wel waterbestendig zijn. 5.7 Handelsafmetingen van plaatmateriaal Dikten 4 5 6 9 12 15 en 18 mm. Er zijn plaatmaterialen verkrijgbaar tot 40 mm en meer op aanvraag! Lengte en breedte Naargelang de specifieke soort plaatmateriaal bestaan er een aantal verschillende handelsafmetingen. Bij aankoop van een bepaald soort plaatmateriaal is het aangewezen een leverancier of platenhandel te raadplegen i.v.m. de bestaande handelsafmetingen. 3 BHT 33
Enkele veel gebruikte handelsafmetingen zijn TPX MPX: 1.53 m x 1.53 m (berk) 2.14 m x 1.22 m 2.44 m x 1.22 m 2.50 m x 1.25 m 3.05 m x 1.53 m Meubelplaat: 2.44 m x 1.22 m 2.50 m x 1.25 m 3.05 m x 1.53 m Vragen 1 Wanneer spreekt men van multiplex? 2 Wanneer spreekt men van triplex? 3 Benoem de verschillende kwaliteitsklassen van MPX en TPX. 4 Van welke factoren hangt de duurzaamheid van multiplex af? 5 Benoem de drie verschillende typen meubelplaat. 6 Welke oplossing past men toe om het streperige aftekenen van de latten (bij meubelplaat) door de dekbladen weg te werken? 7 Geef drie voordelen en drie nadelen van plaatmateriaal t.o.v. massief hout. 8 Geef de meest voorkomende handelsafmetingen qua dikte. 9 Geef de meest voorkomende handelsafmetingen qua lengte en breedte. MPX TPX: Meubelplaat: 3 BHT 34
6 Verbinding met doorgaande zwaluwstaarten Deze verbinding wordt veelal toegepast bij het vervaardigen van schuiven, het voorstuk van een schuif moet bestand zijn tegen trekkrachten! Een nadeel is echter dat dit (manueel) en zéér moeilijke verbinding is die de grootste nauwkeurigheid vraagt bij het uitvoeren ervan. Het aantal staarten wordt bepaald door de breedte van de stukken. Bijvoorbeeld: 1 staart: 1/ 4 1/ 2 1/ 4. 2 staarten: 1/ 8 1/ 4-1/ 4-1/ 4-1/ 8. De praktische uitvoering hiervan wordt besproken in de werkgang (cursus praktijk). Bij deze verbinding worden niet de benamingen pen en gat gebruikt maar staart en nest. 3 BHT 35
De lengte van de staart = dikte van het hout. De schuinte van de staart = 1/5 tot 1/7 van de staartlengte. De schuinte wordt ook vaak met een speciaal daarvoor voorziene afschrijfmal geplaatst. Na het maken van de staarten en de nesten kunnen er nog weinig aanpassingen gebeuren om de verbinding op een degelijke manier te laten sluiten. Deze verbinding eist dus van in het begin: Aandacht. Zéér grote nauwkeurigheid. Voorzichtigheid. Gevoel. Houtkennis. Kortom, alle goede eigenschappen van een vakman! 3 BHT 36
7 Verbinding met niet doorgaande zwaluwstaart Deze verbinding wordt toegepast wanneer er vanaf een bepaalde zijde geen kopshout zichtbaar mag zijn. De constructieprincipes zijn gelijk aan die van de doorgaande zwaluwstaart, alleen dat hier de lengte van de staarten niet gelijk is aan de dikte van het hout waarmee men werkt. De lengte van de staarten bedraagt 2/3 van de houtdikte. 3 BHT 37
Opmerking Bij het paren van de constructie gelden de volgende regels: (we nemen het paren van een schuif als voorbeeld) de paringstekens worden op de diktekanten van de stukken geplaatst, het voor en achterstuk van de schuif worden als regels gepaard, hier komen de nesten, de zijstukken worden als stijlen gepaard, hier komen de staarten. Plaats de paringstekens op nevenstaande tekening. Vermeld ook de voorzijde. Vragen 1 Geef vijf toepassingen waar hoekverbindingen in de houtbreedte toegepast worden. 2 Welke zijn de vier eisen waaraan een goede hoekverbinding in de houtbreedte moet voldoen? 3 Benoem de acht verschillende constructiemethoden. 4 Waarvan hangt de verdeling van het aantal staarten af bij een hoekverbinding met zwaluwstaart? Geef de twee besproken verdelingsmethoden (in breukvorm). 3 BHT 38
5 Hoeveel bedraagt de schuinte van de zwaluwstaarten? 6 Vul aan: - de lengte van de staarten = (doorgaand). - de lengte van de staarten = (niet doorgaand). 7 Plaats de paringstekens op onderstaand bovenaanzicht van een schuif. Plaats ook de aanduiding van voorstuk. Waar komen de staarten? Waar komen de nesten? 8 Welke verbinding zou jij toepassen wanneer er: - totaal geen kopshout zichtbaar mag zijn: - aan beide zijden geen kopshout zichtbaar mag zijn: 3 BHT 39
TEKENING OP SCHAAL 3 BHT 40
SCHETS 3 BHT 41
HOUTSTAAT 3 BHT 42
WERKGANG Nr. Bewerking Gereedschap 1 2 3 4 5 6 7 8 3 BHT 43
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 3 BHT 44
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 3 BHT 45
OPVOLGINGSFICHE VAN DE UITVOERING Week 1 Maandag datum uren Verrichte taak opmerking Dinsdag Donderdag Vrijdag Week 2 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag Week 3 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag 3 BHT 46
Week 4 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag Week 5 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag Week 6 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag 3 BHT 47
Week 7 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag Week 8 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag Week 9 Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag 3 BHT 48
PROJECTRAPPORT: ZELFEVALUATIE en PROJECTRAPPORT Max. Punten Opmerking Voorbereiding Schetsen: juiste verhoudingen, voldoende groot, alle maten en duidelijkheid. 8 Begrijpen van de werktekening: vooraanzicht, doorsneden, zorg, inkleuring (arcering), correctheid van de afmetingen stippellijnen en volle lijnen. 14 Houtstaat 10 Werkgang correct opstellen 5 Toets over bevestigingsmaterialen. 10 Toets over de zwaluwstaartverbinding 10 Toets over het plaatmateriaal 10 Praktijk:Het blad Schaven van het hout: vlak, haaks, juiste breedte en juiste dikte. 8 Plaatsen paringstekens: juiste plaats (niet op de verbinding), op de juiste zijde (de mooiste), voldoende groot, duidelijkheid en de juiste paringstekens. 5 Afschrijven van het hout: plaatsen van eindlijnen, minageringen op de juiste plaats, duidelijke lijnen, correcte kruishoutlijnen en aanduiden van het overtollige hout. 10 Gaten boren en pennen zagen: juiste dikte van de pen, evenwijdig en juiste diepte van het gat. 6 De machinale bewerkingen: instellen van de machine, zuiverheid van het freeswerk, gefreesd op de juiste plaats. 15 Stukken vergaren: correctheid van de verbindingen, haaksheid, vlakheid, juiste afmeting volgens de werktekening. 10 Juistheid v/d afmetingen volgens tekening 3 BHT 49 10
Werkstukken zuiver maken: aan de dagzijden, machineslag weg, geen dwarse schuurstrepen, zuiver kopshout, breken van de scherpe kanten. Lijmen van het blad: geen overbodige lijm, correct opspannen, juiste spangereedschappen gebruiken, haaks spannen en overtollige lijm verwijderen. 6 Praktijk:Het onderstel Schaven van het hout: vlak, haaks, juiste breedte en juiste dikte. Plaatsen paringstekens: juiste plaats (niet op de verbinding), op de juiste zijde (de mooiste), voldoende groot, duidelijkheid en de juiste paringstekens. 5 Afschrijven van het hout: plaatsen van eindlijnen, minageringen op de juiste plaats, duidelijke lijnen, correcte kruishoutlijnen en aanduiden van het overtollige hout. 10 Gaten boren en pennen zagen: juiste dikte van de pen, evenwijdig en juiste diepte van het gat. 6 De machinale bewerkingen: instellen van de machine, zuiverheid van het freeswerk, gefreesd op de juiste plaats. 15 Stukken vergaren: correctheid van de verbindingen, haaksheid, vlakheid, juiste afmeting volgens de werktekening. 10 Juistheid v/d afmetingen volgens tekening 10 Werkstukken zuiver maken: aan de dagzijden, machineslag weg, geen dwarse schuurstrepen, zuiver kopshout, breken van de scherpe kanten. 8 Lijmen van het onderstel: geen overbodige lijm, correct opspannen, juiste spangereedschappen gebruiken, haaks spannen en overtollige lijm verwijderen. 6 Praktijk:Monteren van blad op onderstel Monteren: het blad juist op het onderstel leggen, de bevestigingslatten op de juiste plaats schroeven en de juiste schroeven gebruiken. 8 Praktijk:Maken en monteren van de lade Schaven van het hout: vlak, haaks, juiste breedte en juiste dikte. 8 Plaatsen paringstekens: juiste plaats (niet op de verbinding), op de juiste zijde (de mooiste), voldoende groot, duidelijkheid en de juiste paringstekens. 5 Afschrijven van het hout: plaatsen van eindlijnen, afschrijven van de staarten en nesten. En aanduiden van het overtollige hout. 3 BHT 50 8 8 10
Maken van de verbinding: aansluiten van de staarten, voldoende spannen, geen beschadigingen en voldoende diep uitgekapt. 15 Lijmen van de lade: dagkanten zuiver geschuurd, juiste spangereedschap, geen overtollige lijm en haaks opspannen. 6 Lade monteren: correct laten glijden van de lade en juist monteren van het front. 10 Praktijk:Aanbrengen van de afwerkingslagen. Zuiver slissen na het aanbrengen van de poriënvuller geen aflopers, geen strepen, geen onbehandelde plaatsen. 10 Vernissen: geen aflopers, geen strepen, geen onbehandelde plaatsen. 10 Attitudes Orde en netheid: op de werkbank, in de gereedschapskoffer, rond de werkbank en de netheid van het werkpak. Zorg voor materiaal en gereedschap: gebruik van scherp gereedschap, zuinig omspringen met materialen, veilig opbergen v/h gereedschap (tegen beschadigingen). Veiligheid: gebruik van veiligheidsbril, gehoorbeschermers, toepassen van de veiligheidsvoorschriften aan de machines, deftig dragen van de werkkledij, wassen van de handen bij het beëindigen van de les. Zelfstandigheid: zelf problemen oplossen, weinig of geen uitleg vragen aan de leraar, zelf kunnen beslissen wanneer een project af is. Vooropgestelde afwerkingtermijn Zoekopdracht over de houtsoort 10 10 20 5 5 10 Totaal 338 Handtekening Ouders 3 BHT 51