Een uitgave van VAR Limburg Jaargang 7 nummer 2 Mei 2012 Verpleegkundig Magazine Limburg Overdracht aan bed van de patiënt niet altijd vanzelfsprekend.. -door- M. Heijkers- Huijskens en T. Nicolic Het traject visie op zorg dat de kraamafdeling in het Laurentiusziekenhuis heeft doorlopen was de aanleiding om als verbeterproject verpleegkundige overdracht aan bed van de patiënt op te starten. Het resultaat dat we nastreven is: - De patiënt wordt meer betrokken bij haar behandeling. - De communicatie met de patiënt wordt verbeterd en er is duidelijkheid over afspraken. Van de redactie We worden met z n allen steeds mobieler en het aantal abonnementen voor mobiel internet blijft (daardoor) stijgen. Ontwerpers van applicaties leven zich uit om voor gebruikers mooie, handige en leuke - De overdracht verloopt efficiënter. - Er wordt niet gepraat over nietpatiëntgerelateerde zaken. Sinds mei 2010 is de verpleegkundige overdracht aan bed van de vroege naar de late dienst een feit! Zoals overal in de zorg is ook binnen onze afdeling sprake van reorganisatie en bezuinigingen. Daarom dat wij er voor gekozen hebben de overdracht vooralsnog van de dagnaar de avonddienst aan bed bij de patiënt te laten plaatsvinden. toepassingen te maken. Voor de zorg zijn er vele applicaties voor smartphones. Handige toepassingen om te gebruiken bij je werk. De een wat geavanceerder dan de ander. De een duur, de ander Visie: De bevalling wordt gezien als een unieke en ingrijpende gebeurtenis voor het hele gezin. De psychische, sociale en lichamelijke zorgvraag van de vrouw, haar kind en gezin staat binnen onze visie dan ook centraal. De sleutel is vraaggestuurde zorg in alle mogelijke gezinssituaties, waarbij rekening wordt gehouden met de individualiteit van de vrouw en haar kind en waarbij haar definitie van gezin wordt gerespecteerd. De zorg voor de zwangere, het begeleiden van een bevalling en de zorg die in het kraambed wordt gegeven, zal dan ook worden gerealiseerd door deskundig, zorgvuldig, klantgericht en goed georganiseerd samen te werken. gratis. Ook voor verpleegkundigen zijn er een paar interessante apps te vinden. Zoals bijvoorbeeld het farmaceutisch kompas, protocollen, voorbehouden handelingen en medisch rekenen. In dit nummer: Vervolg Overdracht aan bed van de patiënt niet altijd vanzelfsprekend.. Signalering en melding kindermishandeling Klantgerichtheid in het MUMC 5 minuten lijstje Nachtdienst... Hoe blijf je gezond en wakker? 2 3 5 6 Colofon 7 Interessante sites voor apps (voor iphone en android): - http://www.nursing.nl/ home/article/7828/tienandroid-apps-voorverpleegkundigen? cmpid=nlc Nursing 10- apr-2012 Apps% 20voor% 20verpleegkundigen - http://www.zorg20.nl/ zorg20/ bericht/39100511_nursing_ 2.0_-_deel_7_applications http://www.nursing.nl/ leren-en-loopbaan/ article/7808/tien-appsvoor-verpleegkundigen
Vervolg van pagina 1 Een greep uit ervaringen van patiënten: Fijn, je weet wie je aanspreekpunt is voor de komende dienst. Je kunt tijdens de overdracht vragen stellen als iets niet duidelijk is, maar ook aanvullingen geven. Omdat je actief betrokken wordt neem je de informatie veel beter op. Je weet precies wat afgesproken is, maakt het veel gemakkelijker om dan te vragen voor bijvoorbeeld een slaaptablet of pijnstiller. Soms vervelend dat buurvrouw kan meeluisteren, 1-persoonskamer zou ideaal zijn. Draagt enorm bij aan eenduidigheid en duidelijkheid in het behandelplan. Nadelen Overdracht aan bed moet je leren, zeker voor de mindere sprekers is dit toch wel moeilijk. Gezellig met z n allen in de koffiekamer voelt prettiger. Het komt geregeld voor dat de patiënt lekker ligt te rusten, vervelend om de patiënt dan wakker te maken. Soms moet je bezoek wegsturen, zij hebben hier niet altijd even veel begrip voor. Het is heel erg lastig wanneer een patiënt geen Nederlands spreekt. Als het extreem druk is kun je niet altijd goed verpleegkundigen aan patiënten koppelen, zeker in geval van functiedifferentiatie. De privacy van de patiënt kan in het gedrang komen met name wanneer de patiënt op een meerpersoonskamer ligt. Het is nu 2012 nog steeds proberen we dagdagelijks de overdracht van de dag- naar de avonddienst aan bed te realiseren, maar dat valt lang niet altijd mee. We zijn snel geneigd om terug te vallen in oude patronen. De voordelen raken dan op de achtergrond en de nadelen op de voorgrond. Concluderend kunnen wij zeggen dat de verpleegkundige overdracht aan bed van de patiënt een duidelijke meerwaarde heeft, zowel voor de patiënt als voor ons als verpleegkundige. Maar we zijn snel geneigd terug te vallen in oude patronen, weer samen gezellig in de koffiekamer is heel aanlokkelijk zeker wanneer je weet dat de overdracht aan bed elders in het ziekenhuis nog bijna nergens gebeurt, waarom zouden wij het dan wel doen? Gelukkig is er een groot aantal collega s die de meerwaarde en voordelen er van inziet en telkens weer bereid is om de schouders er onder te zetten. Onder het motto de aanhouder wint blijken we toch in staat te zijn, ondanks bezuinigingen en niet altijd even optimale voorwaarden om deze verandering/ verbetering door te voeren. Zoals de titel al aangeeft een cultuurverandering is niet vanzelfsprekend en vraagt doorzettingsvermogen! Miriam Heijkers-Huijskens, lactatiekundige en Tanja Nikolic, teamcoördinator Kraamafdeling Laurentiusziekenhuis Roermond. Praktijkervaringen van verpleegkundigen: Laatst deed ik overdracht aan bed aan een patiënte, de baby lag l ekker rustig te slapen bij haar op de kamer, de temperatuur was prima. Opviel dat de baby nog niet optimaal aan de borst zoog. In de loop van de avond begon de baby te kreunen, de temperatuur schommelde en zoog niet meer aan de borst. Een infectie? Toch maar even de kinderarts gewaarschuwd. Deze was zeer verbolgen dat er in de dagdienst niet gebeld was over het kind. Echter er was toen helemaal geen reden om te bellen. Alles was in de rapportage duidelijk vermeld, maar het meest blij was ik met de overdracht aan bed. Daar had ik namelijk een goed kind overgedragen waarop dat moment niets mis mee was. Getuigen waren mijn collega en de ouders. Ik vind het prettig dat je veel beter onthoudt welk verhaal bij welke patiënt hoort, daarnaast kun je gelijk belangrijke overdrachtspunten kortsluiten met collega en patiënt, met name knelpunten. Bovendien kun je de patiënt observeren als er een en ander verteld wordt en krijg je een veel beter idee van wat de patiënt ervan vindt. Maar het belangrijkste van alles is dat de patiënt gelijk kan reageren. De patiënt staat zoals wordt nagestreefd centraal Het is veel persoonlijker, de patiënt weet precies wat er gezegd wordt, m.n. de afspraken betreffende borstvoeding. De patiënt kan meteen aanvullen en het is heel prettig voor de patiënt om te weten wie de dienst overneemt. De verpleegkundige maakt kennis met de patiënt bij aanvang van de dienst. Pagina 2 Verpleegkundig Magazine Limburg
Signalering en melding kindermishandeling binnen OMC -door- A. Meurs en C. Vaessen Artsen en andere hulpverleners herkennen kindermishandeling nog onvoldoende. Onder kindermishandeling verstaan we: elke vorm van bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte waarvan de minderjarige in een afhankelijkheidsrelatie of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek letsel of psychische stoornissen (Inclusief verwaarlozing en onthouden van essentiële hulp, medische zorg en onderwijs en getuige zijn van huiselijk geweld! (Wet op de Jeugdzorg 2005). Er zijn verschillende vormen: zo kennen we fysieke mishandeling en verwaarlozing, affectieve verwaarlozing, seksuele mishandeling (inclusief vrouwelijk genitale verminking), psychische verwaarlozing en mishandeling en niet te vergeten het slachtoffer zijn van het syndroom van Munchhausen by proxy. Naar schatting komt het bij 30 op de 1000 kinderen voor en overlijdt er zelfs één kind in Nederland per week aan de gevolgen van enige vorm van kindermishandeling! Het is vaak erg moeilijk signalen van kindermishandeling te ontdekken. Maar kindermishandeling wordt vaak ook niet gesignaleerd, omdat de hulpverlener de situatie bagatelliseert, stigmatiseert of angst heeft voor represailles. De hulpverlener wil de vertrouwensrelatie niet beschadigen, weet vaak niet hoe hij moet ingrijpen en is niet bekend met de richtlijnen en meldcode van de KNMG (2008). Kinderen praten niet snel over hun mishandeling wegens loyaliteit jegens de mishandelaar, aangezien dit een persoon is van wie het kind afhankelijk is, gedwongen geheimhouding, schaamte of omdat ze denken dat het zo hoort. En dat maakt het extra moeilijk om tijdig vermoedens op kindermishandeling te signaleren. De gevolgen van kindermishandeling zijn echter ernstig. Elke vorm van mishandeling kan op korte of lange termijn tot fysieke, psychosociale en maatschappelijke problemen leiden. Niet alleen op de kinderleeftijd zijn er gevolgen merkbaar, maar ook de rest van het leven van een slachtoffer kan ernstig beschadigd blijven. Er kunnen klachten ontstaan zoals buikpijn, hyperventilatie, concentratieproblemen en eetstoornissen. Maar ook kunnen er gedragsproblemen ontstaan gericht op de persoon zelf (verslavingsgedrag, depressiviteit, sociale isolatie, angsten en suïcidaliteit) als op de omgeving (agressiviteit, wreedheid ten opzichte van dieren, vernielzucht en delinquent gedrag). Een op de drie volwassenen die vroeger slachtoffer was van kindermishandeling, heeft kans dat hij of zij de eigen kinderen mishandelt!. In het Orbis medisch centrum is er veel aandacht voor het signaleren van kindermishandeling. Sinds 2007 is er een actief Team Kindermishandeling, dat wordt gevormd door de volgende medewerkers: kinderarts (voorzitter), twee spoedeisende hulp verpleegkundigen, maatschappelijk werkster, vertrouwensarts van het AMK, consulente BJZ, kinderverpleegkundige van de kinderafdeling, GZ-psychologe, SEH-arts/ poortarts met secretariële ondersteuning vanuit de poli pediatrie. Via de SEH of de dienstdoende kinderarts kan ten alle tijden een van de leden worden benaderd. Het team heeft tweewekelijks een bijeenkomst. Casuïstiek met vermoedens van kindermishandeling die zich voordoen op de SEH of in de kliniek worden besproken. Vervolg op pagina 4 Jaargang 7 nummer 2 Pagina 3
Vervolg van pagina 3 Protocol Het team heeft zich afgelopen drie jaar ingezet om een goed protocol te ontwikkelen, waarin alle aspecten rond kindermishandeling zijn opgenomen. Inmiddels is dit ziekenhuisbreed geaccordeerd en via het intranet voor iedereen te raadplegen. Er is gewerkt aan digitale screeningsformulieren kindermishandeling (Benger en Sputovamo). Er zijn scholingsmomenten gehouden, zowel intramuraal als extramuraal. Er is een goede samenwerking met andere ketenpartners van de omringende ziekenhuizen. Dit jaar willen we ons gaan richten op het ontwikkelen van het protocol alcoholabusus bij minderjarigen en de daarbij, hier besproken, behorende alcoholpoli oprichten. Een ander streven is een start te maken met de campagne top-teen onderzoek bij minderjarigen tot 10 jaar. Elk kind jonger dan 17 jaar dat zich meldt op de SEH, ongeacht de zorgvraag, wordt gescreend op kindermishandeling. Indien een vermoeden bestaat wordt er een positieve Benger (screeningsformulier kindermishandeling) afgegeven en wordt gehandeld volgens protocol. Het consult op de SEH kan alleen worden afgesloten indien de Benger wordt geaccordeerd door de behandelend arts. Consult kindergeneeskunde Bij vermoedens op enige vorm van kindermishandeling volgt direct een consult kindergeneeskunde. In 2009 is de registratie gestart vanaf 1 oktober, in dat jaar zijn 13 kinderen positief bevonden. In 2010 hadden 48 kinderen een positieve Benger en volgde een consult kindergeneeskunde. In 2011 was dat aantal 46. Alle casuïstiek met een positieve Benger worden besproken binnen het team kindermishandeling en de ondernomen acties hierop worden digitaal genoteerd. Dit jaar zal waarschijnlijk de leeftijdsgrens waarop we screenen op de SEH met betrekking tot bengervragen verhoogd worden naar 18 jaar. Kortom: kindermishandeling komt frequent voor en presenteert zich in verschillende vormen. Het komt vaak voor terwijl we het niet herkennen. Indien men als hulpverlener een kind en zijn ouders/verzorgers adequaat en effectief wil helpen, dient men op de hoogte te zijn van de verschillende vormen van kindermishandeling en risicofactoren. Het is van groot belang kennis te hebben van mogelijke signalen om een vermoeden van kindermishandeling tijdig te herkennen. Er zijn duidelijke regels opgesteld, waarvan de Meldcode van de KNMG een belangrijke leidraad vormt. Maar het is minstens zo belangrijk te weten dat het team Kindermishandeling bij verdenking en sigsnalering een belangrijke adviserende rol kan spelen. Blijf alert, blijf vragen stellen, kom op voor de belangen van het kind! SEH-verpleegkundige Angela Meurs en kinderarts Colleen Vaessen, Orbis Medisch Centrum Pagina 4 Verpleegkundig Magazine Limburg
Klantgerichtheid in het MUMC 5 minutenlijstje -door VAR MUMC Aanleiding Patiënt centraal is een kreet die het Maastricht universitair medisch centrum (MUMC+), net als een heleboel andere ziekenhuizen al geruime tijd gebruikt. Uit een in 2007 uitgevoerd imago onderzoek bleek dat onze vakkennis zeker hoog in aanzien staat, maar dat de klantgerichte houding, het inleven in de patiënt en diens begeleider voor verbetering vatbaar is. Project Klantgerichtheid Dit resulteerde in de start van het project klantgerichtheid met als doel de patiënt centraal te stellen op basis van 3 deelgebieden namelijk: * Klantvriendelijkheid * Tevredenheid over bejegening * Fysieke omgeving en geboden faciliteiten Klantgerichtheid, deskundig en tijdig behandeld en bereikbaarheid van zorg is goed. Klantsturing/klantparticipatie; mening van patiënt is zichtbaar binnen het (zorg)beleid. Om dit te realiseren zijn er o.a. gedragsregels ontwikkeld en een continue meting van patiënttevredenheid (quickscan) ingevoerd. Eind 2009 constateerde de afdeling orthopedie dat de laatste kwartaalmetingen minder goed scoorden op het ontslaggesprek (dit was te algemeen geformuleerd), op het gebied van persoonlijke aandacht van verpleegkundigen voor de patiënt en informatieverstrekking naar de patiënt. De vraagstelling in het standaardvragenformulier leverde te weinig informatie op om hier verbeteracties op in te (kunnen) zetten. Dit was voor het verpleegkundig team van orthopedie voldoende aanleiding om een eigen vragenlijst de zogenaamde 5 minutenlijstjes te creëren welke (voldoende) informatie oplevert en een goed middel is om de aandacht voor de patiënt te verbeteren. Instrument en werkwijze De 5 minutenlijstjes zijn gebaseerd op het instant feedback instrument van het CBO en bestaan uit de volgende 4 vragen: * Wat vindt u positief aan de werkwijze van de zorgverleners op de afdeling orthopedie? * Heeft u verbetersuggesties voor de afdeling? * Vindt u de informatieverstrekking duidelijke en voldoende? * Heeft u nog vragen aan mij, of andere onderwerpen die u met mij wil bespreken? De implementatie heeft in januari 2010 plaatsgevonden door een werkgroep bestaande uit afdelingsverpleegkundigen. De 5 minutenlijstjes worden minimaal 2 maal per opname afgenomen bij de patiënt. Antwoorden en suggesties worden geïnventariseerd en teruggekoppeld binnen het afdelingsoverleg. Indien er aandachtspunten cq verbeteracties zijn die direct door de verpleegkundige opgelost cq uitgevoerd, dan wordt dit ook daadwerkelijk uitgevoerd. Evaluatie In het voorjaar van 2010 heeft een evaluatie met betrekking tot het gebruik van de vragenlijsten plaatsgevonden. Verpleegkundigen ervoeren een beter contact en een betere communicatie met de patiënt. Daarnaast leverde de vragenlijsten bruikbare informatie op om de verpleegkundige zorgprocessen aan te passen en waar nodig te verbeteren. Patiënten ervoeren meer begrip voor gevoelens, ervaring en emoties. Jaargang 7 nummer 2 Pagina 5
Nachtdienst. Hoe kom je deze gezond en wakker door? Iedereen die regelmatig nachtdienst draait weet dat wakker blijven op momenten dat anderen lekker op een oor liggen niet altijd gemakkelijk is en ook impact heeft op je gezondheid. Om gezond en ook wakker nachtdiensten te kunnen draaien heeft NU 91 handige tips. De zorg in instellingen draait 24 uur per dag. Verpleegkundigen en verzorgenden zijn dit gewend, het is onderdeel van hun werk (op enkele uitzonderingen na). Maar hoe blijf je nou het beste wakker? En hoe kom je zo n nachtdienst gezond door? Gelukkig kun je daar zelf invloed op uitoefenen door juist dingen te doen en andere te laten. Gezonde voeding voor in de nacht Wat je eet in de nacht beïnvloed je alertheid. Eet liever geen suikerrijke voeding of snacks. Deze zorgen voor een tijdelijke verhoging van je bloedsuiker maar zorgen daarna juist voor een dip met vermoeidheid tot gevolg. Gebruik liever koolhydraatrijke voeding zoals brood, pasta of aardappelgerechten. Deze zorgen voor een constantere bloedsuiker en voorkomen zo dipjes. Gebruik deze voeding dan ook vooral op tijdstippen dat een dipje zich kan aandienen. En drinken? Ook daar kun je kiezen voor water, sappen en karnemelk welke goede dorstlessers zijn. Drink liever geen koffie, thee of cola tegen het einde van de nacht. Deze beïnvloeden je slaap nadelig overdag. Ook chocolade op het einde van de nacht wordt derhalve afgeraden. Voorbereiden op slapen overdag Wanneer je naar huis gaat dan is het raadzaam je tegen het daglicht te beschermen door middel van een zonnebril of een roze bril. Deze zorgt ervoor dat je bij thuiskomst beter in slaap kunt komen. Zorg ook voor een goed geventileerde kamer en voor voldoende verduistering. Wakker blijven tijdens de nacht Bij voorkeur verblijf je in een ruimte die goed verlicht is. Hiervoor bestaan speciale lampen die het natuurlijk daglicht zoveel mogelijk nabootsen en zo zorgen voor een zo natuurlijk mogelijke situatie voor je lichaam. Wie veel in de nacht werkt en gevoelig is voor het missen van daglicht voorkomt zo ook nog eens het risico van depressie door het onvoldoende verblijven in daglicht. Soms is het niet mogelijk je werkruimte goed te verlichten maar heb je wel de mogelijkheid bespreek dit dan eens met je leidinggevende. Wanneer je beter wakker blijft komt dit je productiviteit en alertheid immers ten goede. Fouten komen veelvuldig voor in de nachtdienst vanwege vermoeidheid. Voorkomen is altijd beter dan genezen. Jaargang 7 nummer 2 Pagina 6
Kwaliteit en veili gheid van ver pleegkun dige zorg waar borgen en ver beteren. VAR Limburg Atrium MC Parkstad Orbis MC, Sittard-Geleen Maastricht UMC Laurentius ziekenhuis, Roermond VieCuri MC, Noord-Limburg; St. Jans Gasthuis, Weert Redactie: var@atriummc.nl Telefoon: (045) 5766776 Mei 2012 Jaargang 7 Nummer 1 ISSN 1871-658X Verenigd sterk! De redactie van het Verpleegkundig Magazine Limburg is altijd op zoek naar suggesties, reacties en/of artikelen voor het magazine. Mail naar var@atriummc.nl Geneviève Sprenkels en Marieta Brand redactie. Met dank aan: Miriam Heijkers-Huijskens en Tanja Nikolic, Angela Meurs en Colleen Vaessen, VAR MUMC Organisatie Provinciaal Landelijk Organisatie Provinciaal Landelijk Expertise overdragen Expertise overdragen (vakinhoudelijk en procesmatig) (vakinhoudelijk en procesmatig) VAR Limburg VAR Limburg Kwaliteit en veiligheid van verpleegkundige zorg waarborgen en verbeteren. Gezamenlijk organiseren van refereermomenten, Gezamenlijk organiseren symposia, van dag refereermomenten, symposia, dag van de verpleging van de verpleging Interessante websites Interessante websites Invloed uitoefenen op beleid (politiek Invloed uitoefenen en AVVV, curriculum op beleid (politiek en AVVV, curriculum van de vakinhoud) van de vakinhoud) www.cbo.nl www.bigregister.nl www.webnurse.nl www.avvv.nl www.cbo.nl www.decubitus.nl www.bigregister.nl www.nursing.nl www.webnurse.nl www.levv.nl www.avvv.nl www.verpleegkunde.net www.decubitus.nl www.verpleegkunde.startkabel.nl www.nursing.nl www.nizw.nl www.levv.nl www.verpleegkunde.pagina.nl www.verpleegkunde.net www.gobnet.nl www.verpleegkunde.startkabel.nl www.prismant.nl www.nizw.nl www.verpleegkundige.goedbegin.nl www.verpleegkunde.pagina.nl www.gobnet.nl www.prismant.nl www.verpleegkundige.goedbegin.nl www.venvn.nl Agenda 20-24 augustus International Continence Society ( Rotterdam ) Voor de agenda van interessante symposia, lezingen en workshops verwijzen wij U naar de site van 13 september Symposium V&VN Palliatieve Verpleegkunde Zorgen voor jezelf ( Antwerpen ) 14 september 6e Congres Spoedzorg; VAR VWS, Atrium Universiteiten MC Parkstad: van Utrecht en Nijmegen www.integratedcare.nl 14 september Workshop richtlijnen, www.atriummc.nl/var LEVV, Utrecht 20 27 september Cursus Stomazorg ( basisprogramma ), Amsterdam 21 september Overgewicht in de jeugdzorg, Nunspeet 27 september Nurse Practitioner Andere als onderzoeker informatie? Bezoek: 28 september Workshop Patiëntveiligheid, LEVV, Utrecht 4 oktober V&VN Netwerkdag VAR www.varlimburg.nl ( Ede ) 5 oktober Humor in de hulpverlening, Geestelijke Gezondheidszorg Duffel ( België ) 8 oktober Refereeravond Wetenschap in Praktijk 11 oktober Jonge drenkelingen, Nijmegen www.venvn,nl 19 oktober Afasie, Neurologie Duffel ( België ) 25-27 oktober 5th European Congress on Violence in Clinical Psychiatry (Amsterdam) November 2007 Tweedaagse workshop palliatieve www.nursing.nl zorg Turnhout ( België ) info bij: Felix Punt, telefoon: 06-52087858, e-mail: mailcontrapunt@planet.nl November 2007 Leerwerkafdelingen: hype of de toekomst? Vooraankondiging symposium www.google.nl over het project ZIC (samenwerking onderwijs- en zorginstelling). Plaats: Heerlen. Kosten: niet bekend. Organisatie: Sevagram www.zicsevagram.nl Voor meer informatie: www.venvn,nl of www.nursing.nl of www.google.nl