Rapport Kindermishandeling en Huiselijk Geweld. Peiling bij Fysiotherapeuten, Oefentherapeuten en Ergotherapeuten

Transcriptie

1 Rapport Kindermishandeling en Huiselijk Geweld Peiling bij Fysiotherapeuten, Oefentherapeuten en Ergotherapeuten Stichting STUK Door Nicole de Haan en Lieke Popelier 2013

2 Algemene informatie Uit recent onderzoek blijkt dat in 2010 van alle kinderen en jongeren in Nederland onder de 18 jaar ruim kinderen en jongeren ruim 3% blootgesteld zijn aan één of meerdere vormen van kindermishandeling (Tweede Nationale Prevalentiestudie Mishandeling van kinderen en jeugdigen, 2011). Een meerderheid van de gevallen betreft fysieke- en emotionele verwaarlozing (inclusief educatieve verwaarlozing en huiselijk geweld in het zijn van een kind), respectievelijk 24 en 36 %. Met 4% wordt seksueel misbruik het minst gemeld. Een schokkende uitkomst, waaruit blijkt dat iedereen dit kan overkomen. Om dit te voorkomen is het belangrijk dat iedereen kindermishandeling kan signaleren (en zo nodig melden). Dit geldt vooral voor sociale beroepen welke veel en intensief in contact komen met kinderen. Stichting STUK heeft eerder dit jaar (2013) een peiling gehouden onder huisartsen. Er werd gevraagd naar ervaringen rondom kindermishandeling en huiselijk geweld. Hieruit bleek dat 67% van de huisartsen aangeeft kindermishandeling 0 tot 3 keer tegen gekomen te zijn de afgelopen 12 maanden. De overige 33% heeft het naar eigen zeggen 3 à 6 keer gesignaleerd. Zij geven hierbij aan veel gevallen denken gemist te hebben. Opvallend is dat bijna alle huisartsen in dit onderzoek aangeven wel eens of regelmatig weerstand te voelen ten aanzien van het omgaan met het onderwerp kindermishandeling. Deze weerstand wordt met name gevormd door angst voor onterechte beschuldiging of het verliezen van patiënten. Een andere genoemde reden is onvoldoende kennis om goed te signaleren. De oorzaak van deze onmacht kan wellicht het gebrek aan educatie over dit onderwerp zijn. Volgens de huisartsen zou de opleiding meer aandacht moeten besteden aan het onderwerp kindermishandeling. Niet alleen huisartsen komen veel met mensen in contact tijdens in hun praktijk, fysiotherapeuten, oefentherapeuten en ergotherapeuten herkennen dit ook in hun beroep. Wietse Groenink, bestuurslid van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF), is zich hiervan bewust: De signaleringskans van huiselijk geweld of kindermishandeling is groot bij fysiotherapeuten. Het contact met patiënten is immers veelvuldig en intensief. Een vijfde van de Nederlanders gaat naar een fysiotherapeut. Om te meten of fysiotherapeuten, oefentherapeuten en ergotherapeuten hetzelfde denken over en omgaan met het fenomeen kindermishandeling, is bij deze disciplines een vragenlijst afgenomen. Op de volgende pagina wordt de volledige vragenlijst, zoals voorgelegd aan de verschillende disciplines, getoond. 2

3 Vragenlijst oefentherapeuten Om te peilen wat de fysiotherapeuten, oefentherapeuten en ergotherapeuten vinden is een enquête opgesteld en verspreid. De vragenlijsten verschillen per discipline waar nodig. Zo wordt bij fysiotherapeuten van het KNGF gesproken, bij oefentherapeuten van het VvOCM etc. Als voorbeeld de enquête voor oefentherapeuten: Wat is uw functie? Mensendieck therapeut Cesar therapeut Anders, namelijk Wat is uw functie binnen de praktijk waar u werkzaam bent? Leiderschap Medewerker Stagiair Met welke leeftijdscategorie werkt u (bij benadering)? van jaar tot jaar. Hoe betrokken ziet u uzelf bij de VvOCM? (Vereniging van Oefentherapeuten Cesar en Mensendieck) Nauw betrokken, ik ben altijd op de hoogte van nieuwe richtlijnen etc. Betrokken, ik houd meestal de belangrijkste ontwikkelingen bij. Nauwelijks betrokken, ik heb sporadisch contact met deze organisatie. Ik ken deze organisatie niet. De Vereniging van Oefentherapeuten Cesar en Mensendieck is sinds 2004 de beroepsvereniging van oefentherapeuten in Nederland. De VvOCM is het resultaat van een fusie tussen de Vereniging Bewegingsleer Cesar (VBC) en de Nederlandse Vereniging van Oefentherapeuten Mensendieck (NVOM). Bent u bekend met de VvOCM meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld? Ja, in onze praktijk hebben wij een meldcode geïmplementeerd. Ja, ik ben bekend met de algemene meldcode. Nee, maar ik heb er wel ooit van gehoord. Ik weet niet wat hiermee bedoeld wordt. De VvOCM meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld bestaat uit de volgende stappen en is ook te vinden op 1. In kaart brengen van signalen van kindermishandeling 2. Overleg met collega bij AMK (Algemeen Meldpunt Kindermishandeling) of SHG (Steunpunt Huiselijk geweld) 3. Gesprek met ouders over vermoeden 4. Overleg met collega s (uit eigen of andere praktijken, huisarts etc.) 5. Zelf hulp inschakelen of melden bij AMK/SHG 3

4 Stap 1 van de VvOCM Meldcode is signaleren. Wat is volgens u de definitie van kindermishandeling? Bent u wel eens kindermishandeling tegen gekomen in uw praktijk? Ja, ik heb dit altijd gemeld. Ja, maar ik heb dit niet altijd gemeld. Nee, maar wel wat twijfelgevallen. Nee, in mijn praktijk heb ik dat nooit gezien. Hoe vaak denkt u kindermishandeling tegen te zijn gekomen in de praktijk in het gehele jaar 2012 (ongeacht of u daar melding van heeft gedaan)? Acht u uzelf in staat om kindermishandeling te signaleren? Ja Ik twijfel Nee, ik heb hier niet genoeg kennis voor Nee, dit is niet mijn taak (als oefentherapeut) Wie is volgens u wel de juiste persoon om tegen huiselijk geweld en kindermishandeling in actie te komen en waarom? Volgens de Wet op Jeugdzorg art. 11 is de juiste definitie van kindermishandeling Kindermishandeling is 'elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel'.. Na het lezen van de definitie volgens de Wet op de Jeugdzorg, acht u zichzelf in staat om kindermishandeling te signaleren? Ja, nog steeds Ja na het lezen van de definitie wel Ik twijfel nog steeds Ik twijfel na het lezen van de definitie Nee, na het lezen van de definitie niet meer Nee, zoals ik al eerder aangaf heb ik hier niet genoeg kennis voor Nee, zoals ik al eerder aangaf is dit niet mijn taak (als Oefentherapeut) Hoe vaak denkt u, na het lezen van de definitie, kindermishandeling tegen te zijn gekomen in de praktijk in het gehele jaar 2012? Voelt u weerstand om actie te ondernemen bij een vermoeden van kindermishandeling? Ja ik voel meestal weerstand Ik voel soms weerstand 4

5 Nee ik voel geen weerstand Anders, namelijk.. Wanneer voelt u weerstand? (meerdere antwoorden mogelijk) Wanneer ik alert moet zijn op de signalen van kindermishandeling. Wanneer ik het vermoeden van kindermishandeling met het kind bespreek Wanneer ik het vermoeden van kindermishandeling met de ouders bespreek Wanneer ik het vermoeden van kindermishandeling bij het AMK meldt. Hoe komt het dat u weerstand voelt? Ik vindt dat ik niet het juiste persoon ben om in actie te komen tegen kindermishandeling Ik vindt dat ik niet over genoeg ervaring/kennis beschik om dit vermoeden aan te kaarten Hoe komt het dat u geen weerstand voelt? Vindt u dat u over genoeg kennis en informatie beschikt om kindermishandeling te signaleren, uw vermoedens te bespreken en actie te ondernemen? Ja Ja maar altijd meer is welkom Nee Hoe bent u aan informatie over kindermishandeling gekomen? (Meerdere antwoorden mogelijk) Vanuit de opleiding Vanuit de Praktijk Via het VVOCM Door middel van bijscholing Via een Congres of symposium Vanuit adviserende organisaties als het AMK Van het internet Niet van toepassing Wat is de naam van de opleiding die u heeft afgerond om als Ergotherapeut werkzaam te kunnen zijn? Aan welk instituut heeft u deze opleiding gevolgd? In welk jaar heeft u deze opleiding afgerond? Hoeveel aandacht heeft uw opleiding aan het onderwerp kindermishandeling besteed? Genoeg (ik ben in staat te signaleren, vermoedens te bespreken en actie te ondernemen). 5

6 Niet voldoende (om ben in staat te signaleren, vermoedens te bespreken en actie te ondernemen). Geen aandacht aan besteed. Welk onderdeel van het thema kindermishandeling heeft uw opleiding voldoende behandeld? Signaleren Gesprekstechnieken om vermoedens met het kind te bespreken. Gesprekstechnieken om vermoedens met de ouders te bespreken. Stappen doorlopen om tot een melding te kunnen komen Welk onderdeel van het thema kindermishandeling heeft uw opleiding onvoldoende behandeld? Signaleren Gesprekstechnieken om vermoedens met het kind te bespreken. Gesprekstechnieken om vermoedens met de ouders te bespreken. Stappen doorlopen om tot een melding te kunnen komen Aan welke informatie heeft u nog behoefte om met het thema kindermishandeling in uw praktijk om te gaan? Informatie over het signaleren Informatie over de sociale kaart Informatie over gesprekstechnieken/bespreekbaar maken Informatie over de meldcode Casuïstiek om het in de praktijk beter te kunnen herkennen Geen behoefte aan meer informatie Bedankt voor het invullen van de vragenlijst! Heeft u opmerkingen na aanleiding van de vragenlijst. 6

7 Resultaten enquête De enquêtes zijn verspreid onder oefentherapeuten (cesar en mensendieck) ergotherapeuten en fysiotherapeuten. De volgende tabel geeft een overzicht van de respondenten: Cesar therapeuten % Mensendieck % Ergotherapeuten % Kinderoefentherapeuten 5 8.8% Fysiotherapeuten 3 5.3% Onbekend 3 5.3% Totaal % Hierbij is ook gekeken naar de functie van de respondent in zijn of haar beroepspraktijk. Opvallend is dat veel van de respondenten zelf eigenaar zijn van de praktijk (82.5%). Leeftijd In de praktijken worden over het algemeen patiënten van alle leeftijden behandeld. Overkoepelende verenigingen Voor iedere discipline bestaat er een overkoepelende vereniging; het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapeuten (KNGF), de Vereniging van Oefentherapeuten Cesar en Mensendieck (VvOCM) en Ergotherapie Nederland (EN) voor Ergotherapie. Opvallende is dat 14% zich niet betrokken voelt bij een de betreffende vereniging voor zijn of haar discipline. De meesten (66%) voelen zich redelijk betrokken bij de betreffende vereniging en 14% voelt zich nauw betrokken. Definitie Voordat de definitie van Kindermishandeling van de Wet op Jeugdzorg gegeven werd, is de respondenten gevraagd een eigen definitie van kindermishandeling te geven. In onderstaand tabel kan men zien in hoeverre de definitie overeenkomt met die uit de Wet op de Jeugdzorg: Alomvattende definitie Alle onderdelen Kindermishandeling behalve Huiselijk geweld Fysieke en psychische mishandeling Enkel verwaarlozing Enkel fysieke mishandeling Opvallend is dat een groot deel van de respondenten weten wat kindermishandeling kan inhouden, helaas vergeten de meeste daarbij het aspect van huiselijk geweld. Ook werd verwaarlozing vaak niet genoemd, ze noemden hier alleen fysiek en psychisch geweld. Meldcode 7

8 14% van de respondenten weet niet wat de meldcode kindermishandeling en huiselijk is of inhoudt. 83.8% van de respondenten bleek wel bekend met deze meldcode. De helft van deze respondenten hanteert deze ook in de praktijk. Prevalentie en signalering Gevraagd werd hoe vaak de respondenten een geval van Kindermishandeling of Huiselijk geweld hebben gezien in hun praktijk. Van de respondenten heeft 38.6% dit nooit gezien, 36% twijfelt, 14% heeft wel een geval gezien maar niet gemeld en maar 5% heeft daadwerkelijk een geval gezien en gemeld. Hoe veel gevallen men heeft gezien verschilt: % % % <5 1.8% Om een melding te kunnen doen moet men eerst kunnen signaleren. 35.2% denk van de respondenten denkt dit wel te kunnen. 52.6% twijfelt en 10.5% acht zichzelf niet in staat om te signaleren. Vervolgens is gevraagd of men zichzelf in staat acht om een melding te doen. 35.6% denkt van wel, 42.1% twijfelt en 7% denkt niet dat hij of zij dit kan. WJZ Na het lezen van de definitie van Kindermishandeling in de Wet op Jeugdzorg werd nogmaals gevraagd hoe vaak de respondenten nu denken dat ze in de praktijk een geval van Kindermishandeling of Huiselijk geweld hebben gezien. Na het lezen va deze definitie gaf bijna iedere respondent hetzelfde antwoord als op voorgaande vragen. Weerstand 15.8% voelt altijd weerstand bij signaleren en het doen van een melding, 45.6% soms. Grootste weerstand voelen zij bij het bespreken van vermoedens met de ouders en eventueel het kind. Ook bij het doen van de melding zelf word vaak weerstand gevoeld. 26.3% voelt geen weerstand, de helft hiervan stelt dat ze over genoeg informatie beschikking om een melding te doen. Als oorzaak van de weerstand worden verschillende redenen gegeven: Niet over voldoende kennis beschikken Niet de juiste persoon om een melding te doen Bang voor de reactie van de ouders (eventueel agressie) Betwisten of ze het bij het juiste eind hebben Een grote beschuldiging als deze kan leiden tot problemen Gevoelig onderwerp, de relatie met de ouders kan worden aangetast Te weinig ervaring op dit gebied Bang voor negatieve consequenties Bang om een valse beschuldiging te doen Instituut 22 van de 57 respondenten heeft aan de Hoge School van Amsterdam zijn opleiding afgerond. 8

9 Van alle respondenten heeft 60.7% dit voor 2000 gedaan en 39.3% dit na het jaar 2000 afgerond. Opleiding Gevraagd werd aan de respondenten of er in hun opleiding aandacht wat besteed aan de onderwerpen Kindermishandeling en Huiselijk Geweld. 64.9% geeft aan dat er geen aandacht aan werd besteed, 15.8% vond dat er niet voldoende aandacht aan werd besteed en maar 8.8% vond dat er voldoende aandacht aan werd besteed. Ook werd gevraagd aan welke thema s onvoldoende aandacht werd besteed. 21.1% vond dat er te weinig aan gesprekstechnieken met de ouder werd besteed en 17.5% vond dat er ook te weinig aan de gesprekstechnieken met het kid werd besteed. 10.5% vond dit bij melden en 7% bij signaleren. Vervolgens mochten de respondenten aangeven aan welke aandachtspunten ze meer behoefte hadden. Het 70% gaf aan dat ze meer informatie wilden over de gesprekstechnieken. Ook casuïstiek, signaleren, de sociale kaart en informatie over de meldcode scoorden hoog. 9

10 Conclusie Uit de peiling blijkt dat fysiotherapeuten, oefentherapeuten en ergotherapeuten in dit onderzoek over meer kennis van het fenomeen Kindermishandeling beschikken dan de huisartsen in ons voorgaand onderzoek. Daarbij moet vermeld worden dat de verschillende therapeuten wel nog wat onzeker in de schoenen staan bij het in de praktijk brengen van deze kennis. Ze voelen bijvoorbeeld weerstand bij het signaleren en bij het doen van een melding. Vooral de confrontatie met de ouders is een hoge drempel waar ze zich niet op voorbereid voelen. Ook wordt aangegeven dat in de opleiding weinig tot geen aandacht wordt besteed aan dit onderwerp. Veel respondenten zouden dit wel graag willen. Vooral gesprekstechnieken op dit gebied zijn welkom. Onze aanbeveling voor het huidige onderwijs van fysiotherapeuten, oefentherapeuten en ergotherapeuten is om het onderwerp Kindermishandeling standaard in het curriculum te behandelen. Belangrijke aspecten hierbij zijn signalering en gesprekstechnieken. 10