MEMO Aan: Projectorganisatie Oranjebonnen gemeente Rotterdam, Natuurbegraven Nederland, APPM Van: Hoogheemraadschap van Delfland Onderwerp: Effecten natuur- en natuurbegraven Bonnenpolder op watersysteem Delfland Datum: 14 december 2017 Inleiding Binnen het gebiedsproces Oranjebonnen wordt een integraal gebiedsontwerp gemaakt voor de realisatie van 128 ha natuur met onder andere natuurbegraven. Het realiseren van dit plan heeft naar verwachting een significante invloed op de waterhuishouding in het gebied en dient daarom zorgvuldig in beeld te worden gebracht. Denk hierbij o.a. aan mogelijke effecten op (grond)waterkwaliteit en de effecten van het ophogen van het gebied op grond- en oppervlaktewater. Deze onderbouwing is nodig bij het watertoetsproces (t.b.v. het bestemmingsplan) en bij de aanvraag van de watervergunning(en). Voor het gebiedsproces Oranjebonnen zien wij een aantal aandachtspunten op het gebied van water waarmee het project te maken krijgt en die vanuit de taken en verantwoordelijkheden van Delfland aandacht behoeven. Graag geven wij deze punten dan ook aan de voorkant van het proces aan gemeente Rotterdam en de initiatiefnemer van de natuurbegraafplaats mee. Onderstaande inventarisatie is niet limitatief. Dat wil zeggen dat er nog punten bij kunnen komen, af kunnen vallen of dat afzonderlijke punten nog kunnen wijzigen afhankelijk van de nadere detaillering van het ontwerp. Verder worden er geen uitspraken gedaan over kostenverdeling. Delfland gaat ervan uit dat er binnen het project voldoende budget beschikbaar is om effecten van het ontwerp in zowel de aanleg als de beheerfase te compenseren of anderszins maatregelen te nemen. Delfland ziet dit overzicht als een tussenstation voor de gesprekken met de gemeente en initiatiefnemer over watergerelateerde onderwerpen, om in goed overleg tot een passend waterhuishoudkundig ontwerp te komen. Voorstel waterhuishoudkundigplan Het voorstel dat Delfland bij verschillende overleggen (6/10/2016, 15/8/2017, 25/10/2017) met de initiatiefnemers (en gemeente) heeft gedaan is om de onderbouwing van de effecten op het watersysteem een plek te geven in een waterhuishoudkundigplan en parallel te laten oplopen met het ontwerp-proces. Dit waterhuishoudkundigplan kan vervolgens zowel als onderbouwing van het watertoetsproces dienen, als voor een onderbouwing bij de aanvraag van de watervergunning(en). Voor zover bij ons bekend strekt het plangebied van het bestemmingsplan zich uit over de gehele Oranjebonnen en beslaat dus een groter gebied dan alleen de 128 ha voor het integraal gebiedsontwerp voor natuur met natuurbegraven. Het is van belang dat het waterhuishoudkundigplan zich uiteindelijk richt op het gehele bestemmingsplangebied. Algemeen beleidsuitgangspunten Het Hoogheemraadschap van Delfland staat voor duurzaam waterbeheer. Duurzaam waterbeheer wil zeggen het hebben en houden van een robuust en veerkrachtig watersysteem en een doelmatige afvalwaterketen tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. Voor het hebben en houden van een CONTACT Walter Vincent T 015 260 8085 E wvincent@hhdelfland.nl ADRES Phoenixstraat 32, Delft www.hhdelfland.nl
Effecten natuur- en natuurbegraven Bonnenpolder op watersysteem Delfland / 2 robuust en veerkrachtig watersysteem heeft Delfland de volgende beleidsuitgangspunten: Veiligheid: blijvend beschermen tegen overstroming, ook op lange termijn. Een watersysteem bestand tegen extreem natte en extreem droge situaties en in staat om extreme hoeveelheden neerslag vast te houden, te bergen of af te voeren. Een schoon en zichtbaar aantrekkelijk watersysteem. Een gezond ecologisch functionerend watersysteem. Doelmatige en duurzame inzameling, transport en zuivering van afvalwater (afvalwaterketen). Duurzaam behoud en beheer van het grondwatersysteem. Blijvend functioneren van een robuust en veerkrachtig watersysteem door efficiënt en kosteneffectief beheer & onderhoud en een gemakkelijk aanpasbaar/uitbreidbaar (adaptief) watersysteem vanwege klimaatverandering. Stand still principe voor alle kerntaken: geen verslechtering van de huidige situatie toestaan. Regelgeving & beleid De eisen en randvoorwaarden die Delfland aan de waterhuishouding stelt, komen voort uit de Keur, de algemene regels, het beleid en de leggers. Via de volgende link zijn de bijbehorende documenten te vinden: https://www.hhdelfland.nl/overheid/beleid-en-regelgeving Daarnaast heeft Delfland een Handreiking watertoets voor gemeenten opgesteld. Hierin is opgenomen hoe Delfland adviseert bij ruimtelijke plannen in het kader van het watertoetsproces. Deze handreiking is via de volgende link te vinden: https://www.hhdelfland.nl/overheid/ruimtelijke-plannen/watertoets Uit deze documenten kunnen de algemene richtlijnen/regels worden gehaald die Delfland hanteert in het kader van het watertoetsproces/ de watervergunning. Watertoetsproces of watervergunning? Een deel van onderstaande aandachtspunten dient tijdens het watertoetsproces inzichtelijk te worden gemaakt om het waterbelang te kunnen wegen in het kader van een goede ruimtelijke ordening. Een ander deel kan in een latere fase worden uitgewerkt wanneer de watervergunning(en) worden aangevraagd. Onderstaand is daarom per aandachtspunt aangegeven of dit punt in beeld gebracht moet worden tijdens het watertoetsproces (WT) of ten tijde van de aanvraag van de watervergunning (V). Voldoende water In het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) is afgesproken dat alle watersystemen voldoen aan het beschermingsniveau tegen wateroverlast door inundatie. Daarbij is het van belang dat er in elk watersysteem een balans is tussen water vasthouden, water bergen en het afvoeren van water. Inmiddels is dit verankerd in de Waterwet en de provinciale verordening. Conform het advies van de commissie Waterbeheer 21e eeuw moet elke overheid (Rijk, provincie, gemeente en waterschap) zich houden aan deze zogenoemde drietrapsstrategie. Uitgangspunt is dat de wateroverlast niet mag worden afgewenteld op andere waterstaatkundige eenheden, maar dat iedere instantie zelf maatregelen moet nemen om wateroverlast tegen te gaan, door middel van de voorkeursvolgorde water vasthouden - bergen - afvoeren. In plaats van overtollig water zo snel mogelijk af te voeren, is het beter om het water zoveel mogelijk vast te houden. Pas als vasthouden of bergen onvoldoende zijn, is afvoeren van het water een oplossing.
Effecten natuur- en natuurbegraven Bonnenpolder op watersysteem Delfland / 3 - Stand-still beginsel Delfland hanteert het stand-still beginsel. De kans op wateroverlast als gevolg van ruimtelijke ontwikkelingen mag in het invloedsgebied niet toenemen en de structuur van het watersysteem (aan- en afvoermogelijkheden) mag niet verslechteren. De initiatiefnemer moet ervoor zorgen dat de negatieve gevolgen worden gecompenseerd. Enkele specifieke aandachtspunten hieromtrent zijn: - Geef aan welke bestemming(en) het gebied krijgt en welk beschermingsniveau tegen wateroverlast vanuit de provinciale waterverordening Zuid-Holland hierbij hoort. (WT) - Breng in beeld hoe aan deze beschermingsniveaus wordt voldaan. (WT) - In geval van (gedeeltelijk) ophogen van de polder; wat betekent deze ophoging voor het risico op wateroverlast? Denk hierbij enerzijds aan betere drooglegging voor opgehoogde percelen, anderzijds verlies aan maaiveldberging voor het overige gebied. (WT) - De naastgelegen glastuinbouwgebieden Krimsloot en Haakweg voeren hun neerslag af via de Bonnenpolder. Neem ook de huidige en mogelijk toekomstige afvoer van neerslag uit deze gebieden mee in de beschouwing van het wateroverlastrisico in de Bonnenpolder. (WT) - Waterpeil - Indien er wensen zijn om het waterpeil in het gebied te wijzigen, dienen de mogelijkheden hiervoor onderbouwd te worden. Daarnaast biedt het plan wellicht kansen om peilgebieden te vergroten (lees afwijkende peilgebieden op te heffen). Het verzoek is om de mogelijkheden hiervoor in beeld te brengen. (WT) - Een aandachtspunt hierbij is dat het verlagen van het waterpeil (bijvoorbeeld om voldoende ontwateringsdiepte voor de graven te realiseren) niet is toegestaan vanwege bodemdaling. (WT) - Dempen van watergangen (beleidsregel Dempen en graven 2009) Delfland hanteert het beginsel van dempen = graven, waarbij de in een (peil)gebied beschikbare bergingscapaciteit tenminste behouden blijft (standstill- principe). Dit betekent dat als gevolg van de ontwikkelingen binnen de Oranjebonnen water gedempt wordt, dit water gecompenseerd moet worden. (V) Ophogen gebied Een specifiek aandachtspunt bij de realisatie van een (natuur)begraafplaats is het realiseren van voldoende ontwateringsdiepte voor de graven. Om deze ontwateringsdiepte te bereiken wordt een deel van het gebied opgehoogd. - Aandachtspunten bij ophogen - Welke levensduur (zichttermijn) moet worden aangehouden voor de natuurbegraafplaats (ofwel; over welke termijn gelden de eisen t.a.v. minimale ontwateringsdiepte)? (WT) - Welke bodemdaling en zetting als gevolg van ophoging wordt verwacht gedurende deze levensduur? (WT) - Wat betekent dit voor de aanleghoogte van het toekomstige maaiveld? (WT) - Hoe worden opgehoogde percelen ontwaterd? (WT) - Wat betekent de ophoging voor de bestaande waterstructuur? (WT) Schoon water - Behoud goede waterkwaliteit Het is aan de initiatiefnemer om te onderbouwen en aan te tonen dat de waterkwaliteit in het gebied niet verslechtert. Delfland zal vervolgens zowel de onderbouwing als de conclusie beoordelen. Vooralsnog denken wij dat voor de onderbouwing in ieder geval onderstaande punten in beeld moeten worden gebracht:
Effecten natuur- en natuurbegraven Bonnenpolder op watersysteem Delfland / 4 - Is er een minimale afstand van een stoffelijk overschot tot het oppervlaktewater en zo ja wat is deze afstand? (WT) - Bij reguliere begraafplaatsen wordt in veel gevallen gewerkt met een bufferende ringsloot, al dan niet aangesloten op de riolering, om verontreiniging te voorkomen. Hoe wordt in dit geval voorkomen dat er verontreiniging van het oppervlaktewater optreedt? (WT) - Bij reguliere begraafplaatsen wordt in veel gevallen gewerkt met drainage ten behoeve van de gewenste ontwateringsdiepte, vaak aangesloten op de riolering. Wordt de natuurbegraafplaats voorzien van drainage en waar en hoe wordt dit water afgevoerd? (WT) - In de huidige situatie lopen er diverse afwaterende watergangen en greppels in het gebied. Blijven deze gehandhaafd en in hoeverre kunnen deze afwateringsmogelijkheden waterverontreiniging faciliteren/versnellen? (WT) - Ecologische waterkwaliteit Welke maatregelen worden genomen om de ecologische waterkwaliteit te behouden/verbeteren? Denk hierbij aan natuurvriendelijke oevers. Deze zijn van belang voor een goed functionerend aquatisch ecosysteem. Dergelijke met planten begroeide oeverzones bieden immers schuilgelegenheid aan een groot aantal diersoorten en fungeren als paai-, opgroei- en foerageergebied voor onder andere vissen. (WT) - Monitoring (grond)waterkwaliteit en beheermaatregelen Tijdens de realisatie- en beheerfase is het van belang om te monitoren of er daadwerkelijk geen negatief effect optreedt op de grond- en oppervlaktewaterkwaliteit. Ons voorstel is dat u tijdens het watertoetsproces een monitoringsplan opstelt. In dit monitoringsplan dient ook aan bod te komen wie welke beheermaatregelen neemt indien blijkt dat er toch ongewenste effecten op de (grond)waterkwaliteit zijn. (WT) Grondwater - Kwantitatieve en kwalitatieve grondwateraspecten Ook voor de grondwaterkwaliteit geldt dat het aan de initiatiefnemer is om een onderbouwing en conclusie op te stellen t.a.v. de effecten hierop. Ook deze zal door Delfland worden beoordeeld. Vooralsnog denken wij dat in de onderbouwing in ieder geval onderstaande punten aan bod moeten komen: - Welke grondwaterstromen zijn in het gebied aanwezig en wat is de richting van deze stromen? (WT) - Welk effect heeft de ophoging op de grondwaterstand en/of stroming? (WT) - Wat betekent de eventuele wijziging in grondwaterstand (als gevolg van ophoging) voor de bestaande functies (onder andere: Staelduinsebos, bestaande bebouwing, infrastructuur, etc.). (WT) - Wat is de verblijftijd van het grondwater? (Ofwel, hoe lang duurt het totdat stoffen die bij afbraak in het grondwater terecht komen in het oppervlaktewater terecht kunnen komen?) (WT) - Bij de afbraak van een menselijk stoffelijk overschot komen allerlei afbraakstoffen vrij; organische stoffen (nutriënten), ammonium, sulfaten etc. Daarnaast kan het menselijk lichaam milieuvreemde stoffen bevatten, zoals medicijnresten, implantaten en verontreinigingen in vetweefsel. Is de toename in de grond (en daarmee het grondwater) van deze stoffen te kwantificeren? Zijn de risico s van deze stoffen in beeld? En wat is de verwachte influx naar het grond- en oppervlaktewater? (WT) Stevige dijken - Medegebruik op/nabij polderkade Tussen het Staelduinsebos en de Bonnenpolder is (deels) een polderkade aanwezig (zie onderstaande figuur). Indien het de wens is om op of nabij de polderkade het maaiveld op te hogen (WT) en/of beplanting (bomen) aan te
Effecten natuur- en natuurbegraven Bonnenpolder op watersysteem Delfland / 5 brengen (V) dan dienen de effecten hiervan op de waterkering in beeld te worden gebracht en de haalbaarheid te worden aangetoond. Figuur 1: ligging polderkade Gezuiverd Afvalwater - Rioolpersleidingen Door/langs de Bonnenpolder lopen een tweetal rioolpersleidingen (hoofdtransportleidingen). Zie onderstaande figuur. Detailtekeningen zijn reeds aan de initiatiefnemer toegestuurd per email op 30-10-2017. Deze leidingen hebben een beschermingszone van 5 m ter weerszijden van de leiding, waarbinnen beperkingen gelden. Zo is bijvoorbeeld ophoging van het maaiveld binnen deze zone slechts onder voorwaarde mogelijk. Dit om zetting en scheuring van de leiding te voorkomen. Geef aan hoe de veiligheid van deze leidingen geborgd is. (WT) Delfland stelt voorwaarden aan het werken op en nabij een afvalwater persleiding. Deze voorwaarden zijn per email d.d. 31-10-2017 aan de initiatiefnemer verstrekt. Figuur 2: ligging rioolpersleidingen (in paars) Beheer en onderhoud - Beheer- en onderhoudskosten. Wij gaan er vooralsnog van uit dat de aanleg en het beheer van de natuurbegraafplaats voor Delfland niet resulteert in een toename van de onderhoud- en beheerkosten in de beheerfase. Mochten de voorwaarden die
Effecten natuur- en natuurbegraven Bonnenpolder op watersysteem Delfland / 6 worden gesteld aan het ontwerp en het beoogde beheer dit niet kunnen uitsluiten, dan wil Delfland hierover vroegtijdig nadere afspraken kunnen maken. (WT) - Ruimte voor beheer en onderhoud Het is belangrijk om letterlijk ruimte te scheppen/houden voor het beheer en onderhoud van de waterstaatswerken (sloten, dijken, kunstwerken etc). Het ruimtelijk plan dient geen belemmering voor beheer en onderhoud van het watersysteem te vormen. Dat kan betekenen dat een onderhoudsstrook vrij moet worden gehouden van obstakels zoals bebouwing en bomen. (WT) Uitvoering - Fasering in aanleg Er moet een plan worden gemaakt van de fasering van de waterhuishoudkundige werkzaamheden tijdens de uitvoeringsfase. Hierbij is het van belang dat de waterhuishoudkundige situatie ten alle tijden voldoet. (V)