Werkstuk door een scholier 3639 woorden 3 december 2001 6,9 527 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Voorwoord Hst.1 Het voedsel van de tuimelaar. Hst.2 Het uiterlijk van een tuimelaar Hst.3 De zintuigen Hst.4 Leefsituaties tuimelaars Hst.5 Tuimelaars en hun jong Hst.6 Bedreigd Hst.7 Sekse Hst.8 Mensenvriend Hst.9 Familie Hst.10 Het dolfinarium Hst.11 Dolfijnen E.H.B.O. Hst.12 Opvang Neeltje Jans Hst.13 De tuimelaar en zijn naam Afsluiting Voorwoord Dit onderwerp heb ik gekozen omdat ik me veel voor dolfijnen interesseer en met name tuimelaars. Het gedrag van de dolfijn is ook heel anders dan een ander dier. De tuimelaar zelf is ook weer heel anders dan andere dolfijnen. Ze zijn meer speels en nieuwsgierig. Zij treden ook altijd op en zijn dus heel fanatiek. Ze voelen ook als een mens een ziekte heeft. Daarom ben ik ook langs het Dolfinarium geweest. Ik heb daar gekeken naar hen. In mijn werkstuk vallen allerlei dingen te zien en te lezen. Zoals: het voedsel dat tuimelaars eten, het uiterlijk van het dier, de omgeving waar de tuimelaar leeft, zintuigen van de tuimelaar en ik geef ook nog informatie over het Dolfinarium Dit is van de grootste spelletjes van een tuimelaar: Boogjes springen en dan met de staart op het water slaan. Hst.1 Het voedsel van de tuimelaar. https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 1 van 8
De tuimelaar eet voornamelijk tonijn maar ze eten ook veel andere vissen die ze in ondiep water vangen. Meestal eten ze kleine visjes die ongeveer in de tien of twintig centimeter zijn. Als de tuimelaars in een groepje zijn, vangen ze ook samen hun voedsel. Als ze de prooi hebben gevonden, omsingelen ze hun prooi. Ze gaan dan in twee evenwijdige lijnen tegen de klok in zwemmen. Zodra de tuimelaar klaar is om hun prooi te vangen duiken ze de massa vissen binnen. In het Dolfinarium eten de tuimelaars een speciaal menu. Dat menu bestaat uit: haring, makreel, sprot, wijting en inktvis. De tuimelaars eten gemiddeld ongeveer 8 kilo vis per dag. In het dolfinarium hoeven de tuimelaars niet met hun sonar te werken. De tuimelaars in het dolfinarium en de wilde tuimelaars kauwen niet, maar slikken de vis gelijk door. Zij hoeven niet te kauwen want zij hebben achter in hun keel een kringspier waardoor de vis verder gaat en het zoute water achter blijft. De tuimelaars en de andere dolfijnen gebruiken ook hun tong om het zoute water buiten te houden. De tuimelaar kan zich zo niet verslikken. Dat komt omdat de slokdarm en de luchtpijp gescheiden zijn. Een tuimelaar heeft vier magen. Een: kropmaag(dit is een maag voor het opslaan van vissen als er een school vissen langs komt), een echte maag, en nog twee kleinere magen. Met zijn vele tanden grijpt de tuimelaar een inktvis. Hst.2 Het uiterlijk van een tuimelaar Een tuimelaar is een zwaar dier. Het weegt ongeveer rond de 200 kilo. Precies weet ik niet, want in alle boeken stond iets anders. De lengte van hen is ongeveer tussen de 2 en 3 meter. Het langste wat ze kunnen worden is ongeveer 4 meter. Door hun staart kunnen ze wel 60 km per uur zwemmen alleen dit houden ze niet lang vol. Op hun lijf hebben ze ook nog drie vinnen. De: borstvin die gebruiken ze om te sturen, de rugvin die ze gebruiken om in balans te blijven en dan hebben ze ook nog hun staartvin die gebruikt wordt om te springen en waar alle kracht vandaan komt. De tuimelaar zwemt zo hard omdat hij een horizontale staart heeft. Die staart beweegt van boven naar beneden en niet zoals een vis van links naar rechts. Maar een tuimelaar gaat ook zo snel omdat hij geen uitstekels aan zijn lichaam heeft. Hij is dus eigenlijk helemaal gestroomlijnd. De tuimelaar dolfijn is niet helemaal grijs want de onderkant is wit. Van boven zijn ze donkerder dan onder. Dit dient als een soort schutkleur. Want als je dan van boven af kijkt zie je niets door de donkere kleur van het water. Een dolfijn voelt heel raar aan. Onder bij de buik voelt het weer anders want daar bevindt zich het vet. Als je van dichtbij een tuimelaar bekijkt of een andere dolfijn hebben ze allemaal krassen. Dit krijgen ze van het spelen of stoeien met andere dolfijnen. Er komt een andere kleur op en dus blijf je het altijd een beetje zien. Aan het einde van de staart, borstvin of rugvin zie je een soort "rafels", dit zijn een soort rimpels. Dit is heel gewoon. Hoe ouder ze worden hoe meer "rafels" ze krijgen. Hst.3 De zintuigen De neusopening is aan de bovenkant van het lichaam geplaatst. Zijn neusopening heet een blaasgat. De tuimelaar haalt adem met zijn longen net als een mens. Ze moeten dus ook geregeld boven water komen want ze moeten adem halen. Onder water houden ze hun adem in. De tuimelaars hebben rare oren. Het is eigenlijk meer een oorgaatje. Ze kunnen er heel goed mee horen. https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 2 van 8
Zelfs geluiden die voor een mens te hoog zijn. Het gevoel van een tuimelaar is ook goed ontwikkeld. De huid is erg gevoelig, hij voelt dan ook iedere aanraking. De smaak van een tuimelaar is niet zo goed. Dit komt omdat ze hun voedsel direct doorslikken. Maar hij proeft wel wat. Bijvoorbeeld als je een haring geeft en daarna een makreel dan spuugt hij de makreel uit. De tuimelaar kan heel goed zien. Ze zien als er gevaar dreigt maar ook als er vis zwemt. Hoe ver de tuimelaar kan zien hangt af van de helderheid van het water. Als het heel erg troebel is kan hij niet zo ver kijken. Als het water erg troebel is gebruikt de tuimelaar zijn sonar. Hier mee kan hij zien als er een school vis zwemt of als er een grote steen ergens ligt. Een sonar wordt weerkaatst. Hij zendt dan hele hoge pieptonen uit, en als er dan iets zwemt of ligt wordt de sonar weerkaatst. Zelfs als je een tuimelaar blinddoekt en ergens een vis zwemt kan de tuimelaar nog steeds de vis te pakken krijgen. De echo die ontstaat bij het gebruiken van een sonar wordt opgevangen door de onderkaak. Sonar betekend in het Engels eigenlijk: Sound, Navigation, And, Ranging. Sound betekend geluid, navigation betekent besturing, and betekent en, ranging betekent afstandbepaling. Hst.4 Leefsituaties tuimelaars Je kunt eigenlijk over ter wereld wel tuimelaars vinden maar dan wel bij water. Tuimelaars komen meestal voor in grote groepen. Ze bestaan dan uit ongeveer tien tuimelaars. Als ze midden in de oceaan of zee zijn dan zijn ze ook wel eens met zijn honderden. Ze komen het meeste voor vlakbij de kust. Tuimelaars komen eigenlijk voor in alle oceanen en zeeën. Behalve hele koude zeeën. Dus in : de Grote Oceaan, de Atlantische Oceaan, de Indische Oceaan, de Middellandse Zee, de Zwarte Zee en zelfs ook nog de Noordzee. Maar in de Noordzee komen wel minder tuimelaars voor omdat de zee erg koud is. Doordat er veel vervuiling is maar ook doordat de tuimelaars vast komen te zitten in netten komen er steeds minder tuimelaars voor. Tuimelaars verdrinken dan in de netten want ze hebben lucht nodig om te ademen. Hst.5 Tuimelaars en hun jong Een tuimelaar is een zoogdier dus ze krijgen geen eieren, maar ze krijgen levende jongen. Tuimelaars krijgen gemiddeld een jong per bevalling. De jongen worden ook in het water geboren. Als de vrouwtjes tussen de vier en tien jaar zijn vallen ze op de mannetjes. Tussen de zes en tien jaar zijn ze geslachtsrijp. Als het mannetje en het vrouwtje belangstelling voor elkaar hebben ontstaan er knuffel- en stoeipartijen. Een mannetje proeft aan het water als er een vrouwtje in de paartijd is. De paring vind plaats onder water. Ze gaan dan met de buiken tegen elkaar aan. Een tuimelaar kan meestal om de twee of drie jaar jongen. De draagtijd van een tuimelaar duurt ongeveer 12 maanden. En dan gebeurt de geboorte onder water. Als een jonkie wordt geboren komt eerst de staart en dan het hoofdje. Maar heel soms komt ook eerst het hoofdje en dan de staart. Maar dan is er wel een risico bij, want de bevalling kan langer gaan duren en dan kan het jonkie niet ademen en verdrinkt dus. Na een aantal uren verliest de moeder de nageboorte. De navelstreng breekt af tijdens het laatste deel van de bevalling. In het begin is er bij het kleine dolfijntje nog een bobbel te zien waar de navelstreng gezeten heeft. Dit wordt later een deuk dus de navel. https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 3 van 8
Meteen naar de bevalling gaat het jong heel snel naar de oppervlakte om adem te halen. Daarna pikt de moeder het jong op en zwemt aan haar zijde. Zo komt het jong in een "slipstream" terecht. Dit is een soort stroming. Dat komt doordat de moeder hard zwemt en dan hoeft het jong niet te zwemmen. Zo kan de moeder het jong beschermen en helpen tegen gevaarlijke dingen. Als je dichtbij een jonge dolfijn gaat kijken zie je strepen. Dit zijn geboortestrepen. Dat zie je omdat het jonge dolfijntje opgevouwen ligt in de baarmoeder. Als de moeder het jonge dolfijntje niet zoogt kan de jonge dolfijn overlijden want de jonge dolfijn heeft zelf geen genoeg weerstand. Het jong krijgt weerstand door het moedermelk. Deze melk is erg voedzaam, stroperig en vet. Een jong krijgt zijn melk meestal ongeveer om de twintig minuten. Tijdens het zogen legt het jong zijn mond om de tepel. De moeder spuit de melk in het mondje van het jong. Omdat het jong zelf geen genoeg kracht heeft spuit de moeder met al haar kracht het melk naar buiten. De moeder heeft daar een speciale spier voor. De tepels van een moeder zitten aan de buikzijde bij het witte gedeelte. De moeder blijft het jong meestal drie maanden bewaken. Het jong blijft soms wel ander half jaar bij hun moeder zogen. Hoe ouder het dier wordt hoe sterker het wordt en dus geen moedermelk meer hoeft te drinken. Na ongeveer drie maanden gaat het jong spelen met vis en wordt dan niet meer gezoogd. De andere dieren die om hun moeder heen zwemmen, en de moeder helpen heten 'tantes'. Op het plaatje A zie je duidelijk dat het staartje eerst komt. Hst.6 Bedreigd De tuimelaar heeft het niet gemakkelijk in het zeewater. Er zijn veel bedreigde dingen waar tuimelaars voor moeten oppassen. Het zeewater is ook erg vuil. Er worden ook vaak chemische stoffen in het zeewater gegooid. Dit komt dan terecht in het voedsel van de tuimelaar. En daar kunnen tuimelaars ziek van worden. Maar ook door olieboringen en de scheepvaart kunnen deze dieren hier veel last van hebben. Ook gaan er veel tuimelaars dood aan de visnetten. De vissers die jagen op tonijn. En ze weten dat tuimelaars gek zijn van tonijn. Dus als de vissers een tuimelaar zien dan weten ze dat daar ook tonijn in de buurt zit. Ze komen dan met de boten op de tuimelaar af. En dan drijven de vissers de tuimelaars in grote netten. Want dan hebben ze gelijk tonijn of ander vis te pakken. De tuimelaars die niet kunnen ontsnappen verdrinken, want ze moeten lucht hebben. Ook laten de vissers vaak oude, lange drijfnetten in het water vallen. Dan kunnen ook tuimelaars in de netten verstrikt raken. Dit drijfnet vangt alles wat langs zwemt. Maar dit is al bijna verboden. Soms komt er ook een speciaal reddingsteam als er gemeld is dat er een tuimelaar of andere dolfijn vastzit. Zij komen dan het net los snijden. De vissers kunnen ook vis vangen zonder tuimelaars of andere dolfijnen te doden of te verwonden. Jij kan helpen door bijvoorbeeld in de winkel een blikje tonijn kopen waarop staat: "dolfijn vriendelijk" hieraan kun je zien dat de tonijn, dolfijn vriendelijk zijn gevangen. Als alle mensen nou een blikje dolfijn vriendelijke tonijn koopt dan kan de tuimelaar weer veilig ademhalen. Er zijn ook dieren die de tuimelaar bedreigen. Meestal is dat de orka. De orka eet tuimelaars maar ook andere dolfijnen. Vergeleken met de tuimelaar is de orka best agressief. Soms beschermt de tuimelaar zichzelf goed. Door met zijn snuit keihard tegen de orka aan te drukken. Zo helpt de tuimelaar ook vaak mensen van een haai. Een haai bedreigt de tuimelaar ook. Maar weer met zijn snuit beschermt de tuimelaar zich. De tuimelaar heeft namelijk een harde, spitse snuit. https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 4 van 8
Hst.7 Sekse Bij een tuimelaar kan je de mannetjes en vrouwtjes niet goed onderscheiden. Er is alleen een verschil te zien aan de onderkant van hun buik. Daar zit hun geslachtsdeel. Een tuimelaarvrouwtje heeft een kleinere snee dan een mannetje. In tegendeel tot een vrouwtje heeft een mannetje een lange snee. Toch heeft een mannetje ook een penis. Als de tuimelaars paren gaan ze ook met hun buikjes tegen elkaar aan. Hst.8 Mensenvriend Een tuimelaar is niet zoals alle andere wilde dieren. De tuimelaar is niet bang voor mensen, hij vindt het juist prettig in gezelschap. Zoals je dat al ziet bij het plaatje. Tuimelaars houden van allerlei spelletjes. Een aantal spelletjes zijn: uit het water springen of heel hard met zijn staart op het water slaan. Maar een van de leukste spelletjes is: spelen met een boot. Ze gaan dan naast een boot zwemmen. En omdat een boot zo hard gaat hoeft de tuimelaar niet te zwemmen. En gaan dus in de stroomversnelling van een boot mee zwemmen. De dolfijn redt ook vaak mensen. Meestal redt de tuimelaar een mens van een haai. De duiker is dan uitgeput en dan helpt de tuimelaar hem. Er is ook een verhaal wat gaat over een mens die was gered door de tuimelaar. Dit was echt gebeurt. De duiker was toen te uitgeput om te zwemmen. Toen heeft de tuimelaar de duiker naar de kust gebracht. Ook was er een waargebeurd verhaal over een kind dat op het punt was te verdrinken. Toen heeft de tuimelaar het kind boven water gebracht. Maar een van de beroemdste verhalen van een tuimelaar is deze. Het was in Indonesië gebeurt in de maand november van 1988. De zee in Indonesië is meestal erg ruig. Op een dag is de zee woester dan ooit. Het schip "Elphina" vergaat. Het is midden in de nacht. De overlevenden houden zich vast aan losse stukken hout. De bemanning weet dat de zee vol zit met haaien. Snel nadat het schip verging doken er dieren uit het water. De bemanning dachten dat het haaien waren. Maar ze hadden het mis. Het waren tuimelaars. Zij duwden de bemanning in richting van het eiland Java. Uren later zien de bemanning licht, ze zien land. Ze zwemmen naar het eilandje dat vlakbij is. En zo is hun leven gered door de tuimelaar maar ook wel door andere dolfijnen. Nog meer van zulke verhalen zijn bekend uit de oudheid. Hst.9 Familie Tuimelaars behoren bij de walvisachtigen. Het zijn dus eigenlijk kleine walvissen. De walvisachtigen worden weer ingedeeld in twee groepen. Ze worden ingedeeld in de "baleinwalvissen" en de "tandwalvissen". De baleinwalvissen worden zo genoemd omdat ze geen tanden in de mond hebben maar baleinen. De baleinwalvissen zijn erg groot, soms wel 30 meter lang en een gewicht van 130.000 kilo(blauwe vinvis). Baleinwalvissen eten plankton, maar soms ook kleine visjes die ze met hun baleinen uit het water zeven. Tot de baleinwalvissen behoren de: Blauwe vinvis, de Dwergvinvis en de Groenlandse walvis. De tandwalvissen heten zo omdat ze tanden in hun bek hebben. Tandwalvissen eten veel soorten vis. De tandwalvissen vangen hun prooi met hun scherpe tanden, vervolgens slikken ze hem helemaal door. Bij deze groep behoren: de Potvissen, de Orka's, de Bruinvissen en de Dolfijnen. De verschillen tussen de https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 5 van 8
baleinwalvissen en de tandwalvissen heb ik al eerder opgenoemd. Maar de overeenkomsten nog niet. De overeenkomsten zijn: het zijn allebei zoogdieren. Net als een kat, hond, paard en nog veel meer andere dieren. Eigenlijk is de naam van de walvisachtigen dan verkeerd. Dat komt doordat de mensen vroeger dachten dat de walvisachtigen vissen waren. Doordat ze in het water leefden. Men weet dat het zoogdieren zijn omdat: ze levende jongen ter wereld brengen, ze jongen zogen, ze adem halen met longen, ze warmbloedig zijn en omdat ze behaard zijn. Hst.10 Het dolfinarium Er zijn veel dolfinaria in de hele wereld. In Harderwijk staat het grootste dolfinarium in Nederland. De tuimelaars geven daar een show. Maar ook andere dieren geven een show zoals: een zeeleeuw en nog veel andere dieren. Ze doen allemaal kunstjes zoals: tegen een ring aan zwemmen enzovoort. Er werken daar voornamelijk tuimelaars, want zij kunnen beter tegen gevangenschap. Er wordt voor de show veel geoefend. Ze moeten het allebei goed kunnen zowel de tuimelaar als de trainer. De trainer moet allemaal precies weten wanneer en hoe de tuimelaars iets gaat doen. De trainer moet bijvoorbeeld goed weten hoe hij of zij op een rug van een tuimelaar stapt. In een dolfinarium zit het publiek op een soort tribune. Het dolfinarium haalt de tuimelaars meestal helemaal uit Florida. Een van de taken die het dolfinarium heeft, is de opvang en verzorging van alle dolfijnensoorten die levend op de Nederlandse kust stranden. De gestrande dieren zijn meestal verzwakt of ziek. Als ze weer beter zijn worden ze weer terug gezet in hun eigen omgeving. Maar als de tuimelaar of andere dolfijnen soorten te lang in het dolfinarium zijn gebleven kan hij niet meer terug naar de zee. Ze zijn dan te gewend geraakt aan het dolfinarium. Ze hoeven namelijk in het dolfinarium niet met hun sonar te werken. Sommige tuimelaars in het dolfinarium kunnen niet tegen de gevangenheid en worden ziek. Mensen vinden het leuk om te kijken naar de tuimelaars in het dolfinarium, maar of de tuimelaars het wel zo leuk vinden is en blijft een vraag. Ik heb al eerder in het hoofdstuk "voedsel" vertelt wat de tuimelaars te eten krijgen. In het dolfinarium krijgen de dolfijnen en tuimelaars dode vis te eten. Hst.11 Dolfijnen E.H.B.O. Als er een tuimelaar of andere dolfijnen verzwakt of ziek zijn, komt de dolfijnen E.H.B.O hun helpen. Maar als de E.H.B.O. niet op tijd komt, moeten de mensen de regels volgen die het E.H.B.O. hebben gemaakt. Hier volgen ze: 1. Kom rustig dichterbij 2. Niet teveel mensen om het dier heen 3. Houd honden weg 4. Houd het blaasgat altijd boven water(anders verdrinkt het dier) 5. Leg de tuimelaar of andere dolfijn op een zachte bodem zoals kleding 6. Koel het dier steeds af met water maar het blaasgat wel vrijhouden 7. Leg natte doeken op het dier 8. Als er zon is maak dan schaduw 9. Bel het nummer 0314-467467(nummer van dolfinarium Harderwijk) Zodra de dolfijn is opgehaald door de E.H.B.O. wordt het zo snel mogelijk naar "Fort Heerewich" gebracht. https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 6 van 8
Daar wordt medische hulp gegeven. Een speciaal team van het Dolfinarium Harderwijk verzorgt de dieren en let ongeveer een dag op de dolfijn. Meestal zijn de dolfijnen zo ziek dat ze niet kunnen zwemmen. Dan worden ze in een "hangmatje" gelegd. Dat is een soort doek die is dubbelgevouwen. Daar ligt dan de zieke of verzwakte dolfijn in. Zo is het Dolfijnen E.H.B.O er ook zeker van dat hun blaasgat niet onder water gaat. De jongere dieren worden tien keer per dag gevoed met pap. Die pap is heel speciaal, want er zitten speciale stoffen in. Die pap wordt gegeven met een slangetje. Dat wordt via de keel in de maag gebracht. De dolfijnen vinden dat niet vervelend omdat het lekker warm is. Als de dolfijn zover is hersteld dat hij weer kan zwemmen wordt hij naar het opvangcentrum gebracht. Daar zijn ook veel andere dolfijnen die ooit een keer verzwakt of ziek zijn geweest. In het opvangcentrum leren ze om weer een vis te vangen. Als ze dat goed kunnen worden ze weer terug gebracht naar de Noordzee waar ze vandaan komen. Hst.12 Opvang Neeltje Jans Als sommige dolfijnen te lang in het opvangcentrum zijn geweest worden ze naar het Waterland Neeltje Jans in Zeeland gebracht. Waterland Neeltje Jans is een stuk zee van 20 bij 30 meter en 4 meter diep, waar dolfijnen die te lang in het opvangcentrum zijn geweest worden opgevangen. De dolfijnen moeten daar dan wennen aan de zee omstandigheden. Ze worden daar goed in de gaten gehouden, maar ze worden ook aan zich zelf overgelaten. Veel meer dan het Opvangcentrum in Harderwijk. Ze moeten bijvoorbeeld deels hun vis zelf vangen. Als ze dat allemaal goed kunnen worden weer terug gebracht naar de Noordzee. Ze zijn dan beter voorbeid op het leven in de zee. Er zijn al veel dolfijnen en andere soorten tandwalvissen naar het Waterland Neeltje Jans gebracht. Een daarvan is "Tjitske". Zij was ook erg verzwakt. Maar met behulp van Waterland Neeltje Jans is zij er weer boven gekomen. Hst.13 De tuimelaar en zijn naam Ieder dier heeft in het Grieks een naam, zelfs de tuimelaar. De Griekse naam voor de tuimelaar is: Tursiops truncatus. Dit betekent gewoon tuimelaar. Zoals ik al eerder had vermeld hoort de tuimelaar bij de dolfijnen. De dolfijn heeft ook een aparte Griekse naam. Zijn naam in het Grieks is: Delphinus delphis. Deze naam lijkt wel een beetje op de naam dolfijn. De dolfijn heeft niet voor niks zijn naam. Als je goed kijkt naar de naam staan er twee namen in. Namelijk dol en fijn. De dolfijn heet zo omdat hij altijd zo dol en vrolijk is. Ze zijn ook dol op spelen en vinden het fijn om met mensen te spelen. Afsluiting Ik wist al veel van dolfijnen, maar van tuimelaars nog niet zoveel. In dit werkstuk heb ik dus veel over de tuimelaars geleerd. Wat ik heel bijzonder aan een tuimelaar vind zijn deze dingen: ik vind het heel bijzonder dat de jongen met de staart uit de vagina komen. Maar ik heb geleerd dat daar een speciale reden voor is namelijk: de bevalling kan te lang duren en dan kan het jong stikken. Maar wat ik ook erg bijzonder vond is dat de tuimelaars een blaasgat hebben. Dit wist ik al, maar nog niet dat ze geregeld https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 7 van 8
boven water moesten komen. Tuimelaars hebben namelijk longen en dus moesten ze boven water komen. Eigenlijk ben ik een beetje anders over het dier gaan denken. Namelijk dat de dolfijn heel intelligent en knap is. Dit vind ik zo omdat ze longen hebben en toch lang onder water kunnen blijven. Maar ook heel knap vind ik dat de tuimelaar kan zien wanneer een mens een ziekte heeft zoals kanker. https://www.scholieren.com/verslag/3625 Pagina 8 van 8