Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw. DGZ Drive-In

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw DGZ Drive-In

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw BEDRIJFSPROBLEEM Benadering: hoe?

Inleiding Spreken over afweer spreken over ziekte infectiedruk immuniteit 3

Inleiding Probleem: meerdere oorzaken LADENKAST Elk schuifje = probleem BVD IBR Koecomfort Mineralen. Wanneer te veel schuifjes open 4

Inleiding KAST VALT OM: gezondheidsproblemen productie daling STERFTE! 5

Case 1: Melkveebedrijf, uiteenlopende problematiek 6

Beschrijving bedrijf: Melkvee bedrijf +/- 130 koeien gemolken Productie 7000 8000 L/jaar/koe 2 x robot + KV automaat Zero grazing (beetje weide beloop in droogstand) 7

Duiding problematiek: Na afkalven zowel vaarzen als koeien: Daling eetlust Slecht opstarten, soms daling productie later in de lactatie Productie algemeen te laag (cfr. hoger) Meerdere dieren vermageren en vertonen diepliggende ogen Niet meer recht kunnen, wegkwijnen, met euthanasie tot gevolg of opruimen Weinig of geen andere typische symptomen Na behandeling NSAID en Ab soms kortstondig verbetering, meestal hervallen zeer moeilijk om dieren op dit bedrijf te genezen.. 8

Duiding problematiek (vervolg): Soms kalveren met problemen, diarree (cfr. hoger) Vorige winter wat pinken griep bij het jongvee, hiervoor wordt gevaccineerd: bovipast Onlangs enkele abortussen, één daarvan was een tweeling, moeilijk te interpreteren Twee kalveren onlangs blind geboren (hier differentiaal diagnose BVD SBV (schmallenberg virus) CCN. 9

Afweerproblematiek Rantsoen Mineralen, spoorelementen en vitaminen Infectieus diercomfort 10

Lades van kast definiëren! Rondgang Reeds eerder uitgevoerde onderzoeken Sanitaire toestand probleem Kalveropfok Rantsoen gerelateerde aandoeningen Uiergezondheid Vruchtbaarheid gegevens 11

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Rondgang op het bedrijf

Welke items? Conditie van de dieren Koeien in lactatie Droogstaande dieren Jongvee en kalveren Huisvesting Melkkoeien Anderen (jongvee, droogstand.) Algemeen (toestand ligboxen en roosters, overbezetting ) Activiteit in de kudde Herkauwactiviteit Rust of niet Rantsoen (eerste aanblik) Aanwezigheid ad libitum Gemengd structuur 13

Conditie dieren Melkkoeien Allen aan magere kant / vrij uniforme conditie BCS 2 of lager 50 % kreupele dieren Erg mank op één of meerdere poten Zwelling kroon en hoger Dikke hakken Zwellingen op uitsteeksels heupen, schouders, rug Veel tussenklauwontstekingen Droogstaande koeien Meestal te goed in conditie Jongvee en kalveren: +/- ok. 14

Huisvesting melkvee Geen beweiding (cfr. eerder) Oudere stal, laag plafond, doch verluchting verbeterd door verlaging zijmuren Breeknet Ventilatoren Twee gescheiden helften met elk een robot Dieren ad random in de twee stallen onder gebracht 15

Huisvesting melkvee (vervolg) Twee helften Rechts Lichte overbezetting Ligboxen verouderd (hier en daar stuk) Roosters versleten en ongelijk Klein buitenbeloop Links Meer ruimte Boxen in betere staat Geen overbezetting NIEUWE STAL NODIG!! juli 2013: werken in uitvoering. 16

Huisvesting droogstand en jongvee Huisvesting droogstaande dieren en drachtige vaarzen: Andere stal, boxen en rooster Of beweiding in droogstand (beperkt) Jongvee Aparte stal boxen en rooster 17

Activiteit in de kudde algemeen 1/3 ligt 1/3 herkauwt 1/3 eet In dit geval: Kreupele dieren 18

Rantsoen Melkvee Ad libitum aanwezig Goed gemengd Samenstelling (vragen aan veehouder) Kuilanalysen uitgevoerd.. Vooral: structuur en verschil met rantsoen droogstaand Droogstand rantsoen: Vooral structuur (en verschil met lactatie rantsoen) Veehouder is no goed op de hoogte, indien hier afwijkingen en samen met beeld van de dieren vermoeden van fouten nader bekijken 19

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Sanitaire toestand

Sanitaire toestand IBR: I 3 statuut, met vaccinatie BVD: Recent Ag PCR tankmelk: NEG Verder geen gegevens Wat zegt dit? Dieren op datum van staalname in tank gemolken zijn geen drager..meer NIET.! ParaTbc: deelnemer programma, alles negatief 21

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Rantsoen gerelateerde kliniek

Vragen te stellen. Voorkomen van LDL Meer dan enkelen per jaar.? Slepende melkziekte / ketonemie Veel voorkomend of niet Indien niet: wordt consequent preventief behandeld Kalfziekte / hypocalcemie (idem vorig) Hoefbevangenheid / laminitis Dieren met de typische kliniek Mager Vierkant mank / bang om een stap te zetten. 23

Op dit bedrijf: OK De vele kreupele dieren hebben waarschijnlijk niet alleen een rantsoen gerelateerde oorzaak. 24

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Vruchtbaarheid

Vruchtbaarheid TKT: < 420 KI per dracht: +/- 1,7 (geschat wegens gebruik stier) Protocol dekking Vaarzen: stier Koeien: KI 2 x, indien dan niet drachtig: stier Nageboorte: +/- 3/10 26

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Uiergezondheid

Uiergezondheid Uiergezondheid: Celgetal 280.000 Geen of zelden klinische mastitis Vet / eiwit: 43 / 34 Ureum: +/- 270 28

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Kalveropfok

Kalver en jongvee opfok In eerste instantie weinig problemen gemeld Toch af en toe diarree Positief voor Cryptosporidiose Positief voor Rota maatregelen? Pinkengriep Blinde kalveren geboren DD.? Recent enkele abortussen 30

Lades van kast definiëren! Rondgang Reeds eerder uitgevoerde onderzoeken Sanitaire toestand probleem Kalveropfok Rantsoen gerelateerde aandoeningen Uiergezondheid Vruchtbaarheid gegevens 31

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Eerder uitgevoerde onderzoeken

Eerder uitgevoerde onderzoeken Reeds enige tijd geleden: Meerdere dieren met kliniek: elektroforese, geen afwijkingen BHB en NEFA onderzoek bij meerdere dieren: geen ernstige afwijking, af en toe verhoging Zinvol? Spoorelementen e.a. Selenium: ok Koper: ok Abortusprotocol: enkelen, zonder duidelijke oorzaak, soms BVD As pos (moeder) 33

Eerder uitgevoerde onderzoeken Aankoopprotocol: bij de weinige aankopen uitgevoerd BVD: hier en daar ter gelegenheid van abortusprotocol enkele malen POS voor As. Parasitair: weinig van geweten wegens dieren geen buitenbeloop voorzichtig.. 34

Wat met prioriteit verder bekijken? Rantsoen Huisvesting Infectieus IBR BVD Andere. 35

Aanpak BVD: kennis ziekte.. Wat is de belangrijkste wijze waarop de besmetting zich verspreidt en in stand houdt in de kudde? koe -> koe besmetting (transiënt) verticale besmetting (dragers) 36

Aanpak BVD: kennis ziekte.. Wat is de gevaarlijkste periode tijdens de dracht voor een BVD-infectie? 0-39 d 40-119 d 120-240 d 240-285 d 37

Aanpak BVD Wat is de meest economische manier om na te gaan of er een BVD-besmetting is op een bedrijf? antigen opsporen antistof opsporen klinische tekenen abortus en aankoopprotocol strikt toepassen 38

Aanpak BVD Hoe kan ik best een eerste indruk krijgen van de aanwezigheid van BVD op het bedrijf? at random aantal dieren verspreid in het bedrijf 3-tal dieren van elke leeftijdscategorie (3 cat.) 10 dieren tussen 6m en 18m ouderdom 10 dieren na eerste weideseizoen 39

Aanpak BVD Op dit ogenblik (nog geen bestrijdingsprogramma) As JVV afhankelijk van resultaat (alleen volledig negatief is een goed resultaat, zelfs dan jaarlijks herhalen) Dragers opsporen: Ag bepaling Ag ELISA serum Ag PCR (pool tankmelk) administratief zeer goed bijhouden elk dier op bedrijf: neg Ag resultaat op welke manier ook. 40

Aanpak BVD (vervolg) ALLE dieren Melkvee: tankmelk PCR Jongvee vanaf 3 m ouderdom en alle niet melkgevende dieren op moment tankmelk bemonstering PCR pool 20 stuks Zoogkoeien:» Indien pool pos: ELISA Ag individueel pools 20 stuks alle dieren vanaf 3 m BVD PCR groep < 3 maanden: wachten tot 3 m oud: pool PCR Ag BVD Of direct pool PCR, maar. 41

Aanpak BVD (vervolg) Hoe komt het dat bij een positieve PCR pool van dieren < 6m 3 toch alle Ag ELISA-testen soms negatief zijn? te weinig Ag in het lichaam aanwezig de ELISA-test is niet sensitief genoeg de PCR is niet specifiek genoeg aanwezigheid van maternale As 42

Aanpak BVD (vervolg) Wanneer positieve dieren Ag BVD worden aangetroffen en als drager kunnen worden bestempeld: Altijd dier verwijderen (euthanasie / slacht) 43

Aanpak BVD (vervolg) Wat is een goede tool om het bedrijf BVD-vrij te houden? aankoopprotocol abortusprotocol oorbiopten precolostraal bloedonderzoek vaccinatie 44

Aanpak BVD (vervolg) BVD is aankoopvernietigend. Welk resultaat is hiervoor nodig? 1x BVD As onderzoek positief 2x BVD As onderzoek positief 1x BVD Ag onderzoek positief 2x BVD Ag onderzoek positief 45

Aanpak BVD (vervolg) Hoeveel tijd moet er tussen deze 2 resultaten minimum zijn? 7 d 11 d 21 d 30 d 46

Aanpak BVD (vervolg) Binnen welke termijn dienen deze 2 resulaten gekend te zijn voor aankoopvernietiging? 14 d 30 d 3 m 6 m 47

Aanpak BVD Hoe kan men een onderscheid maken tussen een transiënt besmet dier en een BVD-drager? As onderzoek Ag onderzoek combinatie As en Ag onderzoek 2x As onderzoek met 21 d tussen 2x Ag onderzoek met 21 d tussen 48

Aanpak BVD (vervolg) Praktisch moeilijk om 100 % goed te vaccineren! kan een hulpmiddel zijn,bedrijfsafhankelijk! Wat is de plaats van vaccinatie in BVD-bestrijding? vermindering van klinische symptomen na besmetting besmetting van het gevaccineerde dier voorkomen besmetting van de foetus voorkomen uitscheiding van het virus te niet doen uitscheiding van het virus na besmetting verlagen 49

Verdere gegevens vb bedrijf BVD As onderzoek 9 dieren onderzocht: allen positief Start oorbiopt: nog geen positieve kalveren na 1 jaar Verklaring? 50

Verdere gegevens vb bedrijf Andere maatregelen Dierenwelzijn: Nieuwe stal binnenkort in gebruik genomen Probleem diarree kalveren aanpakken Kreupele dieren curatief en preventief verzorgen en behandelen Droogstand rantsoen onder de loep nemen multifactorieel met BVD als zwaarste lade! (cfr. beeldspraak kast ) 51

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Dank u 52

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Neospora caninum Aanpak op het rundveebedrijf

Neospora caninum de ziekte Eéncellige parasiet, ontdekt eind jaren 80 Eindgastheren Hond, dingo, coyote Tussengastheren Rund KHK, lama s, Symptomen EGH = hond Zenuwsymptomen, myocarditis, pneumonie, hepatitis, dermatitis 54

Neospora bij het rund Symptomen bij het rund Geen Abortus (abortusprotocol: 10-15 %), meestal midden dracht Mummificatie Vruchtbaarheidsproblemen (VES) Zenuwsymptomen Laag geboortegewicht, aangeboren afwijkingen, doodgeboortes, vroeggeboortes Abortus 73 % sporadisch 24 % endemisch 3 % epidemisch 55

Diagnose Neospora-abortus Theorie: 7 factoren bekijken om te stellen dat het om N.caninum-abortus gaat 1. Aanvaardbaar drachtstadium (3m tot einde dracht) 2. Postmortem autolyse van de verworpen foetus 3. Typische histologie in meerdere organen 4. Aantonen parasiet (PCR, IH) 5. Seropositieve moeder 6. Seropositieve foetus (peritoneaal vocht) 7. Andere oorzaken uitsluiten 56

Diagnose Neospora-abortus Praktische diagnose Neospora-abortus bij DGZ 1. Uitsluiten andere oorzaak 2. Serologie moederdier: als + histologie foetus 3. Histologie foetus: hart en hersenen Typische letsels suggestief voor 57

Neospora bij het rund Op hoeveel % van de Belgische rundveebedrijven komt Neospora voor? < 20 % 62,5 % (Vangeel et al., 2012) 20-40 % 40-60 % > 60 % 58

Neospora - levenscyclus De meeste Neospora-besmettingen gebeuren door dekking (stier -> koe) melk (koe -> kalf) contact met honden (hond -> koe) contact met vossen (vos -> koe) transplacentaire overdracht (koe -> kalf) 59

Neospora - levenscyclus Seminale overdracht? Neospora caninum DNA kan af en toe via PCR in lage dosis gedetecteerd worden in sperma van sero+ stier Maar: geen levensvatbare parasieten Experimentele besmettingen te hoge dosis nodig Geen overdracht via sperma Aankoopvernietiging niet voor stieren 60

Neospora - levenscyclus De meeste Neospora-besmettingen gebeuren door Dekking (stier koe) Melk (koe kalf) Contact met honden (hond koe) Vossen (vos koe) Transplacentaire overdracht (koe kalf) 61

Neospora - levenscyclus Hoe vaak geeft u nageboortes aan de bedrijfshond tijdens een keizersnede? nooit zelden soms vaak 62

Neospora - levenscyclus Besmettingsroutes hond Opname besmet materiaal van rund Verworpen vrucht, vruchtwater Nageboorte Rauw vlees Hondenuitwerpselen Teef pup 63

Neospora levenscyclus Gevolgen besmetting hond Primaire besmetting 10d na opname uitscheiding oöcysten in faeces Gedurende ongeveer 14 dagen Herbesmetting Nieuwe uitscheiding mogelijk, minder intens, minder lang Afhankelijk van immuunstatus hond 64

Neospora - levenscyclus Vos: schuldig of onschuldig? Onschuldig tot bewijs van tegendeel 65

Neospora - levenscyclus Transplacentaire overdracht? Gemiddeld 80 % Echter daling met pariteit (Dijkstra et al., 2003) 80% bij vaarzen (tot 90% in andere studies) 71% 2 e pariteit, 67% 3 e pariteit, 66% > 3 e pariteit 66

Neospora - levenscyclus Verschil congenitale en postnatale besmetting? Congenitaal besmet Postnataal besmet Infectie Persistent Persistent of tijdelijk Transmissie op nakomelingen 80 % 60 % 67

Pathogenese Neospora-abortus Wanneer verwerpt een koe door een Neospora-infectie? enkel bij een acute infectie altijd enkel als vaars bij een gedaalde weerstand 68

Pathogenese Neospora-abortus Gemiddeld 3-7 keer meer kans op abortus Daling met pariteit? Minder kans op abortus als eerste dracht goed verlopen Algemeen: Neospora-abortus en Neospora-besmetting vóór dracht onvoldoende om goede immuniteit uit te lokken 69

Pathogenese Neospora-abortus Graad van immuniteit wordt negatief beïnvloed door Algemeen slechte omstandigheden (welzijn, stress, ) Infecties BVDv, BTv, Anaplasma, leverbot, wormen, schurft, Schimmels in het voeder (mycotoxines) Nutritionele tekorten/disbalans 70

Pathogenese Neospora-abortus Graad van immuniteit bepaalt of Weefselcysten openbreken Tachyzoieten vrijkomen Foetus besmet geraakt Koe aborteert Ook infectiedosis, infectiemoment en stam bepalen of een koe al dan niet aborteert Subtiel spel immuunreacties 71

Intermezzo: casus Gemengd bedrijf 100 HF (8000 liter gemiddeld) 20 BWB Natuurlijke dekking en KI Andere dieren 4 loslopende honden Huisvesting Stroboxen en ligboxen (80 ligboxen) Aparte afkalfstal Opmerking: nageboortes in mestput, soms bedrijfshonden 72

Intermezzo: casus Anamnese 2006: BVD uitgezuiverd (2 dragers gevonden), regelmatig pools Sinds 2008 verhoogd abortuspercentage (12 %) 6-7 de maand dracht Zowel vaarzen als koeien, zowel HF als BWB 90% vermoedelijk Neospora (serologie en meestal histologie), 10 % geen diagnose 2008: 2 sterrenkijkers gehad 2010-2011 Regelmatig terugkeerders TKT 463 Overige zaken TCG: 350.000 Af en toe koorts bij koeien zonder duidelijke reden Vaccinaties enkel IBR (I2), vroeger BVD 73

Intermezzo: casus Hoe pak je best een Neospora-abortus probleembedrijf aan? Waarmee zal je starten? 3 screening bedrijf voor Neospora 1 BVD jongveevenster X honden euthanaseren 2 tankmelkonderzoek Neospora 74

Intermezzo: casus BVD jongveevenster BVD belangrijke trigger van Neospora-abortus In dit geval gecombineerd met PCR tankmelk 75

Intermezzo: casus 2 dragers gevonden na screening Snelle daling aantal verwerpingen 76

Intermezzo: casus Tankmelkonderzoek Neospora-antistoffen Positief 15% besmetting Best herhalen Indien 2x positief volledige screening Negatief < 15% besmetting, Neospora-vrij Best herhalen Zolang negatief geen volledige screening nodig Focus op bloedlijnen van gekende Neospora-besmette dieren Vleesveebedrijf? steekproef van risicodieren met ongekende Neospora-status 77

Intermezzo: casus Screening vanaf 15% besmetting Bloed/melk dieren > 6 maanden Fictieve opsplitsing bedrijf in pos/neg families obv serologie 78

Intermezzo: casus 56/125 = 45% 79

Intermezzo: casus 56/125 = 45% Negatieve families Duurdere KI Gesekst sperma Draagsters voor ET Positieve families Op termijn opruimen Gebruik kruisingsstieren Weren uit fokkerij Spoelen voor ET 80

Intermezzo: casus Analyse hond voor Neospora Zinloos faecesoz: te kort bloedoz Uitscheiders niet steeds positief Als seropositief vaak niet meer uitscheidend Maar hond toch van belang in verspreiding! Epidemie meestal tgv puntbronbesmetting Gevaar bij jonge/nieuwe hond, ziekte, cortico s 81

Neospora levenscyclus samengevat 82

Interessante weetjes Serologie Neospora fluctueert soms Ideaal (her)testen einde dracht/bij kalving 83

Interessante weetjes Hoe differentiatie maken chronische acute infectie? Op basis van leeftijdsgroepering seropositieven Aan de hand van aviditeits-elisa (niet bij DGZ) 84

Interessante weetjes Geen behandeling mogelijk Toltrazuril? (D1 D3 D5; normale dosering) OFF LABEL!! Geen vaccinatie mogelijk USA: enkel bescherming tegen abortus 85

Neospora Ik heb klanten in mijn praktijk die gericht bezig zijn met Neospora-bestrijding veel weinig geen 86

Neospora-abonnement DGZ Melkveebedrijf Basisabonnement 30 / jaar (lanceringstarief inschrijvingen vóór 1 mei 2014) 2x / jaar tankmelkoz (oktober en april) DGZ geeft MCC hiervoor opdracht Abonnement Neospora+ 65 / jaar (lanceringstarief inschrijvingen vóór 1 mei 2014) 10% korting op Neospora-analyses zolang abonnement loopt Geen basiskost op Neospora-analyses Via MPR DGZ richt binnen week na inschrijving eenmalig aanvraag aan CRV voor Neospora-analyse op eerstvolgende MPR Individuele bloed-/melkmonsters via dierenarts met sticker TF245 Stickers (50) worden per post aangeleverd zodra ingeschreven» Stickers kunnen worden bijbesteld 87

Neospora-abonnement DGZ Melkveebedrijf Abonnement Neospora+ 65 / jaar (lanceringstarief inschrijvingen vóór 1 mei 2014) 10% korting op Neospora-analyses zolang abonnement loopt Geen basiskost op Neospora-analyses Via MPR Zonder MPR Individuele bloed-/melkmonsters via dierenarts met sticker TF245 Stickers (50) worden per post aangeleverd zodra ingeschreven» Stickers kunnen worden bijbesteld 88

Neospora-abonnement DGZ Vleesveebedrijf Basisabonnement 60 / jaar (lanceringstarief inschrijvingen vóór 1 mei 2014) 1x / jaar bedrijfssteekproef VH moet zelf DA contacteren BSP = 10 (risico)dieren > 6 maand Aanbieden bij DGZ met sticker TF244 (per post aangeleverd bij inschrijving) Abonnement Neospora+ 65 / jaar (lanceringstarief inschrijvingen vóór 1 mei 2014) 10% korting op Neospora-analyses zolang abonnement loopt Geen basiskost op Neospora-analyses Individuele bloedmonsters via dierenarts met sticker TF245 Stickers (50) worden per post aangeleverd zodra ingeschreven» Stickers kunnen worden bijbesteld 89

Neospora-abonnement DGZ Welke dieren dienen onderzocht te worden binnen een Neospora-bestrijding? vrouwelijke dieren vanaf 2 jaar vrouwelijke dieren vanaf 6 maanden vrouwelijke kalveren precolostraal alle vrouwelijke dieren 90

Neospora-abonnement DGZ Abonnement Neospora+ Zowel melkvee- als vleesveebedrijven kunnen op eigen initiatief bij DGZ een stamboomanalyse van het bedrijf vragen. In deze stamboom worden bij DGZ-uitgevoerde Neosporaanalyses verwerkt. Voorwaarde: goede (volledige) identificatie onderzochte dieren Voordelen stamboom-analyse Snel traceren besmette familielijnen Wat zijn de verwanten van een besmet dier gerichte bemonstering mogelijk Visueel overzicht om gericht te kunnen fokken 91

92

Neospora-abonnement DGZ Rapportering Analyseresultaten via BPV aan VH en DA Stamboom-analyses naar VH (op aanvraag) Jaarlijks rapport met overzicht alle uitgevoerde Neospora-analyses Ondersteuning / begeleiding Positief TMO of BSP contact vanuit DGZ met VH en DA Advies om in Abonnement Neospora+ te stappen Na screening advies en eventueel BB 93

Hoe inschrijven / uitschrijven? Inschrijven Inschrijvingsformulier wordt op DGZ-website gezet Afdrukken en terug aan DGZ bezorgen (email, fax, post) Flyer Neospora-programma met inschrijvingsstrook Uitschrijven Initiatief veehouder Via email of telefonisch 94

Timing? Start 1 oktober 2013 TMO oktober en april (inschrijving hele jaar mogelijk) BSP hele jaar door mogelijk Analyses onder Abonnement Neospora+ hele jaar door mogelijk 95

Onze missie DGZ is dé betrouwbare partner van de Vlaamse veehouder om met gezonde dieren op duurzame wijze veilig voedsel te produceren DGZ realiseert dit door: hoogkwalitatieve diensten en producten aan de veehouder te leveren de brugfunctie te verzorgen tussen de veehouder en de overheid betrokkenheid in de samenwerking tussen de veehouder, de dierenartsen en de medewerkers

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Dank u 97