Maak je schoolplein vogelvriendelijk Leerlijn: kinderen leren vanuit het perspectief van vogels nadenken over hun omgeving. Wat hebben vogels nodig om te overleven? Schuilmogelijkheden, nestmogelijkheid, voedsel en water als belangrijkste aspecten voor overleven. 40 Kerndoel Introductie: Een school is voor mensen. Maar ook vogels hebben er iets te zoeken: ruimte, eten en mensen om voor ze te zorgen. Misschien sta je er niet zo bij stil, maar vogels hebben het er maar moeilijk mee: - Er worden steeds meer nieuwe huizen gebouwd die geen dakgoten of kieren hebben om er te bouwen. - In veel tuinen is nog maar weinig groen en zijn dus weinig insecten en ander voedsel te vinden. - In de winter zijn er weinig insecten om te eten en er loert altijd gevaar van roofvogels en katten. Hoe vogelvriendelijk is jullie schoolomgeving? Benodigdheden: Afhankelijk van de mogelijkheden om deze les ook daadwerkelijk uit te voeren: een eenvoudige, goedkope versie is ontwerpen maken met behulp van veldgidsen (planten, struiken en bomen), tekeningen en maquettes. Het leukste zou natuurlijk zijn als het mogelijk is om echt aan de slag te gaan met je schoolplein. Misschien wil een plaatselijke boomkweker of tuincentrum plantmateriaal sponsoren? Doel: De leerlingen ervaren hoe zij invloed uit kunnen oefenen op hun omgeving. Tijdsduur: Minimaal 1 lesuur, afhankelijk van hoe uitgebreid je de les wilt uitvoeren kan dit ook een klein project van meerdere lessen worden. Uitvoering: In de herfst. Wat moet je vooraf doen? Observeren welke vogels er nu voornamelijk op het speelplein komen. Bespreek met de leerlingen wat er moet gebeuren om de schoolomgeving vogelvriendelijk(er) te maken. Hierbij kunt u denken aan de volgende onderwerpen: - Het planten van geschikte struiken of bomen. Besdragende bomen of struiken, zaadvormende planten, rozenbottelstruiken enzovoort. - Het plaatsen van voederplanken, het ophangen van nestkastjes, het plaatsen van vogelbadjes. - Het zaaien van eenjarige planten met veel zaden in het najaar. - Het laten staan van uitgebloeide bloemplanten, bijvoorbeeld leeuwenbek, viooltjes, knoopgras, brandnetels of klimop. Bespreek met de leerlingen wat ze zelf kunnen doen om meer vogels aan te trekken en hoe de schoolomgeving vogelvriendelijk ingericht kan worden. De leerlingen gaan naar buiten om naar vogels te kijken en vragen zich daarbij af wat vogels nodig hebben. Laat de leerlingen noteren in de volgende tabel of er rondom de school de volgende zaken voorkomen en geef er een rapportcijfer aan. Probeer te denken als een vogel, dat helpt! Laat de leerlingen in groepjes buiten werken.
Mussenhumor Het zit in een boom en het sist? Een mus die zijn nest aan het opblazen is. Activiteit 1: De leerlingen maken een ontwerp en stellen een uitvoeringsplan op om de schoolomgeving vogelvriendelijk in te richten. Ze geven bij aan wat ze zelf kunnen doen en wat uitbesteed moet worden. Zie voor de instructie het leerlingenwerkblad. - Het uitgewerkte plan wordt aangeboden aan de directeur van de school. - Ook kan het plan aangeboden worden aan de wethouder van de gemeente of de milieuambtenaar die er over gaat. Activiteit 2: Leerlingen maken een vogelplan. Voor de plattegrond kunnen leerlingen gebruik maken van de plaatjes op de volgende pagina. Afronding: Na herinrichting samen met de leerlingen observeren of de aanpassingen hebben geleid tot meer bezoek van vogels aan de schoolomgeving. Bied de bevindingen aan in een uitgewerkt document aan de wethouder, milieuambtenaar of directeur van de school. Achtergrondinformatie: Wat eten vogels in de natuur? - Bessen. Een aantal bomen en struiken, zoals lijsterbessen en meidoorns dragen bessen waar vogels gek op zijn. - Zaden; in de winter eten vinken, groenlingen, puttertjes en andere vogels de zaden van planten, zoals zonnebloemen en distels. - Insecten en andere dieren; in de zomer lokken bloemen insecten waar vogels graag op afkomen. - Wormen. Misschien heb je weleens een merel gezien met een vette regenworm in zijn snavel. - Andere vogeltjes. Soms eten ze elkaar op. Er zijn roofvogels zoals de sperwer of bosuil die graag kleine zangvogels eten. gelderse roos Beschutting Vogels voelen zich veilig als er bomen, struiken of hagen zijn waar ze in kunnen schuilen. Bij gevaar van katten en roofvogels kunnen ze zo snel naar een boom of struik vliegen. Katten jagen op vogels, vaak als ze aan het eten zijn. Op dat moment zijn vogels afgeleid door het voedsel en letten ze minder op gevaar. Roofvogels vallen aan vanuit de lucht. Een struik of boom biedt bescherming aan vogels omdat ze daar moeilijker te zien en te pakken zijn. Een dichte heg is nog beter; daarin kunnen kleine vogels zich prima verstoppen. meidoorn sierui
Leerlingenwerkblad Opdracht 1 bij activiteit 1 Voor deze opdracht moet je goed samenwerken. Dat betekent dat je goed naar elkaar moet luisteren, je ideeën vertelt en hier met elkaar over praat. Lees eerst goed deze instructie, en ga dan in groepjes naar buiten. Er zijn drie onderdelen waar je op moet letten: 1. Woonruimte Kunnen de vogels ergens broeden? Denk aan holenbroeders, en vogels die hun nest in bomen of struiken maken. Waar zou jij, als je een vogel was, je nest maken? 2. Eten Wat eten vogels zoal? Probeer zoveel mogelijk verschillende maaltijden te vinden rondom je school. Denk aan bessen, wormen, insecten. Neem een bekertje mee om ze in te doen. 3. Beschutting - Teken eerst op een vel papier de plattegrond van de schoolomgeving. Dat hoeft niet heel precies, in grote lijnen is genoeg. - Ga in groepjes rond kijken in de schoolomgeving of deze omgeving goed is voor vogels. Elke groep let op één van de drie onderdelen. - Teken of schrijf op de plattegrond wat er waar staat: Zijn er bomen, planten en struiken? Weet je hoe ze heten? Zijn er geschikte muren om een nest op te hangen? Zijn er katten in de buurt of eksters? Wat voor voedsel kunnen de vogels in de buurt vinden? Denk aan insecten, zaden en bessen. Maak een Vogelplan Als je hiermee klaar bent heb je een inventarisatie gemaakt. Je hebt dus uitgevogeld wat er is en dit op een rijtje gezet. Dit zijn je bevindingen. Daarna ga je met je groep kijken wat er verbeterd kan worden om het aantrekkelijker voor de vogels te maken. Dit worden aanbevelingen genoemd. Je tekent op de plattegrond waar een goede plek is om bomen en struiken te planten, waar je een nestkast kunt ophangen en wat een goede plek is om een voederplaats neer te zetten. Is er bij voorbeeld een schutting op het schoolplein? Dan zou je kunnen denken aan het planten van een klimop een klimplant met bessen - er tegenaan. Zo heb je wel drie vliegen in één klap want in een klimop kan een nest gemaakt worden, er zijn insecten en bessen om opgegeten te worden en er kan in geschuild worden! Elke groep gaat dan aan de rest van de klas vertellen wat de bevindingen en de aanbevelingen zijn. Dit heet presenteren. Mus zoekt huis! Wist je dat er zo n grote woningnood is bij holenbroeders dat bijna altijd een nestkastje bewoond raakt? de huismus het zo zwaar heeft om te overleven door nieuwbouw dat hij bijna niet meer te zien is in grote steden? de huismus vroeger zo veel voorkwam dat hij als plaag gezien werd, maar dat hij nu op de Rode Lijst van bedreigde vogels staat omdat het zo slecht met de mussen gaat? mussen van gezelligheid houden en je daarom meer nest-kasten bij elkaar kunt ophangen? er speciale mussennestkasten zijn die je onder je dak kunt aanbrengen? na de broedtijd het nestkastje gebruikt kan worden als schuil- of slaapplaats? Schoolomgeving ontwerp Je hebt nu gehoord wat alle groepen vinden; wat hun bevindingen en aanbevelingen zijn. - Bespreek alle ideeën met de hele klas. - Maak met de hele klas een grote tekening van de plattegrond van de schoolomgeving. - Teken of schrijf de aanbevelingen op de plattegrond wat er waar kan komen te staan. Je doet dus bijna hetzelfde werk als in opdracht 1, maar nu met de hele klas én met de aanbevelingen. Klaar? Dan hebben jullie met zijn allen een schoolomgeving ontwerp gemaakt voor een vogelvriendelijke school! Met het schoolomgeving ontwerp ga je een uitvoeringsplan maken. Het zou natuurlijk het aller leukste zijn om na al dat werk, al die vogels ook echt te kunnen lokken zodat je ze kunt zien. Dit moet je met de juf of meester goed overleggen. Je kunt denken aan de volgende dingen: - zelf nestkastjes timmeren - voederplekken (zoals een voederhuis) maken - planten, bomen en struiken planten of onderhouden
Junior Kruis aan wat er is in onderstaande tabel, eventueel met aantallen. schoolplein plantsoen park Besdragende bomen Struiken met vruchten Bomen met eikels of beukennoten Klimop heg met bessen Wilde planten met zaad in het najaar Grasveldjes voor het pieren zoeken Opgehoopt blad met beestjes...... straat
Plattegrond speeltoestel 6 4 5 3 2 1 tegels voedertafel muurtje struiken bomen zandbak gras