Uitvoeringsregeling OER HZ opleiding: Bedrijfseconomie - voltijd nieuw curriculum Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Uitvoeringsregeling OER HZ 1.1 algemeen 1.1.1 De onderwijs- en examenregeling (OER HZ) omvat de kern van het onderwijs binnen de HZ. Dat document geeft een algemeen beeld van alle opleidingen die door de HZ worden verzorgd. De OER HZ bevat instelling specifieke bepalingen, die dus voor de gehele HZ gelden. Voor elke opleiding wordt jaarlijks door het college van bestuur een opleiding specifieke Uitvoeringsregeling OER HZ (hierna: Uitvoeringsregeling) vastgesteld. 1.2 opleidingscommissie 1.2.1 De opleidingscommissie wordt in de gelegenheid gesteld om voorafgaand aan de vaststelling van de betreffende Uitvoeringsregeling advies uit te brengen aan het college van bestuur. 1.2.2 De opleidingscommissie beoordeelt jaarlijks de wijze van uitvoering van de onderwijs- en examenregeling en de betreffende Uitvoeringsregeling. 1.3 academiedirecteur 1.3.1 De betrokken academiedirecteur is verantwoordelijk voor: a. de uitvoering van de OER HZ; b. invulling en uitvoering van de Uitvoeringsregeling; c. jaarlijkse evaluatie ten behoeve van het college van bestuur van de OER HZ en de Uitvoeringsregeling, waarbij hij het tijdsbeslag weegt voor de studenten, dat daaruit voortvloeit ten behoeve van de bewaking en zo nodig bijstelling van de studielast (art. 7.14 WHW); d. voorbereiding van aanpassingen van de Uitvoeringsregeling. Hoofdstuk 2 Uitvoeringsregeling OER HZ per opleiding: Bedrijfseconomie voltijd 2.1 Inschrijving, vooropleidingseisen en toelatingsbeleid 2.1.1 Overzicht nadere vooropleidingseisen (art. 2.3 OER HZ in aanvulling op de eisen zoals verwoord in artikel 2.2 OER HZ) Instroom met Havo diploma Opleidingen N+T N+G E+M C+M Bedrijfseconomie ec of m&o (ec of m&o) + (wia of wib) Instroom met Vwo-diploma Opleidingen N+T N+G E+M C+M Bedrijfseconomie 1
2.1.2 Deficiëntie-onderzoek (art. 2.4 OER HZ) ) HZ Schakelcursus economie 2014 De Schakelcursus economie is bedoeld voor leerlingen met een havo- of vwo-diploma van wie het profiel niet overeenkomt met de wettelijk gestelde eisen voor hun studierichting. Deze categorie studenten moet de afsluitende toets die behoort bij de schakelcursus (met een voldoende) halen. Dat is een voorwaarde om te worden toegelaten tot de opleiding. Ook is deze schakelcursus geschikt voor aankomende studenten die vinden dat ze extra lessen kunnen gebruiken of voor studenten voor wie een Schakelcursus economie (met voldoende toetsresultaat) door de HZ wordt geadviseerd of als voorwaarde wordt gesteld om te worden toegelaten tot een studie. Studiebelasting De studiebelasting van de cursus is 40 uur, inclusief de lessen. Data De HZ zomercursus start in augustus (week 34). De lesdagen van de cursus die gegeven wordt op de hoofdlocatie van de HZ University of Applied Sciences zijn op maandag 18 augustus, dinsdag 19 augustus, woensdag 20 augustus, donderdag 21 augustus en vrijdag 22 augustus. Op maandag 25 augustus vindt de toets plaats. Kosten De kosten voor deelname bedragen 150,- (betaling verloopt via acceptgiro). Lesmateriaal wordt, tegen contante betaling van een borgsom van 50,- beschikbaar gesteld door HZ. Reiskosten e.d. zijn voor eigen rekening. Aanmelden Inschrijven voor de schakelcursus Economie gaat via het online inschrijfformulier. In verband de zomervakantie en de organisatie van de schakelcursus, ontvangen wij aanmeldingen graag vóór vrijdag 11 juli 2014. Vragen Voor vragen over de schakelcursus Economie kun je contact opnemen met: het Academiebureau van de Academie voor Economie en Management via ave@hz.nl Onderwerpen van de Schakelcursus 1. Prijsmechanisme (vraag en aanbod), prijs- en inkomenselasticiteit, relatie prijselasticiteit en omzet 2. Marktvormen (monopolie, oligopolie, monopolistische concurrentie, volledig vrije mededinging) en bedrijfsstrategie 3. Balans en resultatenrekening, solvabiliteit en liquiditeit, kosten en uitgaven, opbrengsten en ontvangsten 4. Indexcijfers, procentuele veranderingen, groeivoeten 5. Conjuncturele groei en structurele groei; begrotingsbeleid overheid 6. Berekening van toegevoegde waarde, BBP, BNP enz. 7. Onderwerpen uit basisrekenen (afhankelijk van de vaardigheden van de deelnemende studenten) 2
2.1.3 Aanvullende eisen (art. 2.5 OER HZ) Niet van toepassing 2.1.4 Toelatingseisen werkkring bij deeltijdopleiding (art. 2.6. OER HZ) Is niet van toepassing op deze Uitvoeringsregeling omdat het hier gaat om de VOLTIJD variant van de betrokken opleiding. 2.1.5 Toelatingseisen werkkring bij duale opleidingsvariant (art. 2.7. OER HZ) Is niet van toepassing op deze Uitvoeringsregeling omdat het hier gaat om de VOLTIJD variant van de betrokken opleiding. 2.1.6 Toelatingsonderzoek (art. 2.9 OER HZ) Zie art. 2.9 OER HZ 3
2.2 Inrichting opleiding en onderwijs, supplement bij getuigschrift 2.2.1 Opleidingsprofiel (art 3.2 OER HZ) Inleiding In dit hoofdstuk wordt de inhoud van de opleiding Bedrijfseconomie beschreven, waarbij de volgende indeling is gehanteerd: Definitie van het vak bedrijfseconomie. Een opsomming van de beroepen die volgens onderzoeken afgestudeerden bachelor Bedrijfseconomie uitoefenen en waarvoor de bachelor opleiding Bedrijfseconomie opleidt. De formulering van de werkgebieden van de bachelor Bedrijfseconomie en de positionering van de opleiding ten opzichte van andere opleidingen uit de economische sector (overige HBO opleidingen die de titel BBA voeren). Het hoofdstuk eindigt met een beschrijving van de verwachte (internationale) ontwikkelingen van het beroep. Definitie bedrijfseconomie De opleiding Bedrijfseconomie is geënt op het vakgebied bedrijfseconomie. Bedrijfseconomie is een deelwetenschap binnen de economische wetenschappen en vormt het raakvlak tussen bedrijfskunde en algemene economie. Het vakgebied bedrijfseconomie houdt zich bezig met de bestudering van de vraag hoe organisaties keuzes maken, gelet op de behoeften en de wensen van de organisaties. De doelstelling van het vakgebied bedrijfseconomie is gericht op het beter bestuurbaar maken van de organisatie, daarbij rekening houdend met de verschillende deelbelangen van de participanten van de organisatie en haar omgeving. De focus van het vakgebied is gericht op economische problematiek en levert een bijdrage aan de besluitvorming binnen organisaties (Radboud Universiteit, 2012) aan de hand van praktijkonderzoek ( evidence-based practice ; HBO-Raad, 2009). De HBO-opleiding Bedrijfseconomie is van oudsher één van de drie opleidingen van de HEAO (Hoger Economisch Administratief Onderwijs) en kent een lange traditie, waarbij in de opleiding het voeren van een administratie, het uitvoeren van berekeningen als voorbereiding op de besluitvorming en het opstellen van overzichten voor de verantwoording centraal stond. De stormachtige ontwikkelingen op het gebied van ICT heeft het werkveld van de Bedrijfseconoom sterkt veranderd. De opleiding is in de loop der jaren steeds aangepast. Gebleven is het brede karakter van de opleiding tot uiting komend in een grote diversiteit van functies van afgestudeerden BEstudenten. De bachelor opleiding Bedrijfseconomie richt zich in hoge mate (maar niet alleen) op de financiële functie van een organisatie. Functies Studenten die afstuderen van de opleiding Bedrijfseconomie komen in een groot aantal verschillende functies terecht. De onderstaande tabel geeft hiervan een overzicht. Tabel 2.1: Functies van afgestudeerde bedrijfseconomen Functies van studenten BE na afstuderen Assistent controller Assistent accountant Controller Accountant Risk manager Eigenaar/eigen ondernemer Financieel medewerker Trainee Administrateur (Bedrijfseconomisch) stafmedewerker Accountmanager Consultant Bron: HBO Monitor, 2011 Functies van de financials van de toekomst Compliance officer/manager Financial controller Financieel analist Business controller Bron: Intermediair, 2011 Accountant (AA of RA) Riskmanager Risk auditor Risk officer 4
De genoemde voorbeelden van functies laten zien dat de opleiding Bedrijfseconomie een brede opleiding is, die studenten voorbereidt op zeer uiteenlopende functies, waarbij naast vakkennis, communicatieve vaardigheden en professionele beroepshouding een vereiste zijn om succesvol te kunnen zijn. Werkgebieden Uit de definitie van het vakgebied bedrijfseconomie blijkt dat de bedrijfseconoom zich bezig houdt met het verzamelen vastleggen, analyseren, en interpreteren van de informatiestromen binnen een organisatie, gericht op verbetering en beheersing van de (interne) bedrijfsprocessen. De kern is de financiële informatievoorziening (vastlegging, rapportering maar ook verantwoording) op basis waarvan analyses als ondersteuning voor de besturing van de organisatie voor de toekomst gemaakt worden. Daarnaast houdt de bedrijfseconoom zich bezig met de inrichting en beoordeling van de informatieverzorging en bedrijfsprocessen gericht op de beheersing van de organisatie. De opleiding bachelor Bedrijfseconomie leidt mensen op die zich bezig houden met het beheersbaar maken van de financiële organisatie in het geheel en de onderliggende processen in het bijzonder, waarbij risicomanagement een onderdeel is van de opleiding. De werkgebieden 1 waarop de HBO bedrijfseconoom veelal werkzaam is, zijn: 1. Inrichten en onderhouden van de planning & control-cyclus gericht op de beheersing van een organisatie; 2. Selecteren, definiëren, inrichten en ontsluiten van (geautomatiseerde) informatiesystemen (financieel en niet-financieel) gericht op de sturing van de primaire processen; 3. Identificeren, beoordelen en beheersen van organisatierisico's; 4. Opstellen van financieel economische informatie voor besluitvorming en verantwoording. Beroepsvorming Conform de HBO-standaard maakt beroepsvorming onderdeel uit van de bacheloropleiding Bedrijfseconomie. De onderdelen van beroepsvorming zijn: Onderzoekend vermogen Professioneel vakmanschap Verantwoord handelen Onderzoekend Vermogen Een pas afgestudeerde bedrijfseconoom (start bekwame beroepsbeoefenaar) heeft het onderzoekend vermogen om langs de weg van reflectie en evidence based practice (Rousseau, 2005), tot verbetering van interne producten en processen te komen (innovatie). De term evidence based practice 2 verwijst naar het vermogen van een student om op basis van een gezonde kritische houding en het gebruik van best beschikbare wetenschappelijke bewijsstukken (ontwikkelde modellen dan wel denkbeelden) en de informatie vanuit de organisatie te komen tot besluitvorming. De afgestudeerde bachelor Bedrijfseconomie heeft in de opleiding kennis en ervaring opgedaan met methoden en technieken van onderzoek. Projecten, stages en afstuderen lijken de aangewezen weg om het onderzoekend vermogen van studenten te trainen en te toetsen. Professioneel vakmanschap 1 Een werkgebied is een deel van het kennisdomein bedrijfseconomie waarbinnen de bedrijfseconoom met een mix van (toegepaste) kennis, vaardigheden en attitude een of meerdere beroepsproducten produceert. 2 Evidence-based practice houdt het nemen van beslissingen, dan wel het komen tot adviezen in door een constistent, expliciet en op wijsheid gebaseerd gebruik van de volgende vier bronnen: De best beschikbare wetenschappelijke inzichten Feiten en karakteristieken van de relevante bedrijfssituatie Waarden en normen van de stakeholders Het oordelend vermogen gebaseerd op kennis en ervaring van de beroepsbeoefenaar 5
De student beschikt, als start bekwame beroepsbeoefenaar, over de kennis en vaardigheden ( Ausbildung ; Wächter, 2012) die zich kenmerken door een internationale oriëntatie en een ondernemende houding (HBO-Raad, 2009). Verantwoord handelen De student heeft, als start bekwame beroepsbeoefenaar, in de ware betekenis van het woord academische vorming ( Bildung ; van Stralen, 2012) genoten. Hij beschikt over het vermogen om kennis te beoordelen aan de hand van morele waarden (HBO-Raad, 2009). De afgestudeerde bachelor Bedrijfseconomie is zich bewust van de maatschappelijke context van zijn opgedane kennis en vaardigheden en hij/zij weet dat ethisch handelen onderdeel van zijn/haar professioneel vakmanschap is en moet zijn. De afgestudeerde bachelor Bedrijfseconomie is op de juiste momenten vasthoudend en volgt op basis van argumenten de wet- en regelgeving ( het tonen van een rechte rug ). Van de opleiding mag worden verwacht dat er in het curriculum, bij voorkeur in de vorm van integratie binnen de verschillende vakgebieden, aandacht is bij ethische dilemma s (business ethics) voor beslissingscriteria die in eerste instantie niet in overeenstemming zijn met het streven naar maximale winst. Voorbeelden van onderdelen uit het maatschappelijk verantwoord ondernemen die in het curriculum een plaats zouden moeten vinden zijn: ethisch handelen, aandacht voor gevolgen voor de omgeving en corporate governance. (Internationale) Ontwikkelingen in het beroep en het werkveld 3 De financiële functie van een organisatie staat centraal in de opleiding bachelor bedrijfseconomie. In de praktijk zijn het de controllers 4 die de werkzaamheden die behoren bij de financiële functie uitvoeren. De meest voorkomende werkzaamheden van de controller, onder andere tot uiting komend in beroepsproducten (zie bijlage 5), zijn als uitgangspunt genomen voor de inrichting van de opleiding. In de theorie wordt onderscheid gemaakt in een aantal rollen die de controller vervult. Een indeling van deze rollen 5 is: 1. De vertrouwensrol, gericht op een juiste, volledige en tijdige en vooral efficiënte voeren van een administratie. 2. De toezichts- of oversight -rol, gericht op het fungeren als agent van de stakeholders van de organisatie en van hogere managementlagen en het toezicht houden op het handelen van medewerkers. 3. De managementservice-rol, gericht op het ten dienste stellen van de kennis en expertise aan managers en hen helpen met beslissingen te nemen. In het werkveld leeft steeds meer de gedachte dat de financiële functie (en dus ook de controller) toegevoegde waarde moet leveren. De financiële functie, afhankelijk van de omvang en het soort organisatie, is in de loop der tijd ontwikkeld van het voeren van een administratie (administrator, vertrouwensrol) naar de controller als business partner (managementservice-rol). Men maakt daarbij onderscheid in werkzaamheden op operationeel, tactisch en strategisch niveau 6, waarbij werkzaamheden op operationeel niveau minder waarde en werkzaamheden op strategisch niveau meer waarde toevoegen (zie figuur 2.1). 3 Deze paragraaf is gebaseerd op een brainstorm op 20 november 2012 met de landelijke adviesraad, aangevuld met vertegenwoordigers van de lokale adviesraden. 4 In grote organisaties maakt men onderscheid in activiteiten gericht op controlling (voorziening van de informatie gericht op beheersing en besluitvorming in de organisatie) en treasury (uitvoering van werkzaamheden gericht op de toegang tot de financiële markten en bescherming van het vermogen). In het MKB worden beide taken door de controller uitgevoerd. In het LOB staat de term controller zowel voor de beroepsbeoefenaar die zowel de taken die specifiek tot de controller als de treasurer behoren uitvoert. 5 Uit, Finance als Business Partner, Gerben te Woerd, Finance & Control, Juni 2009 6 Trends in de financiële functie, drs. K. Perik, tijdschrift Controlling, mei 2012 6
Figuur 2.1: Verdeling financiële functie naar controlling & administratie en treasury, K. Perik, tijdschrift controlling mei 2012 Controlling & Administratie Strategisch Klankbord CEO Inzicht in verschaffen groeimogelijkheden Ontwikkelen business cases Evaluatie waarde potentieel Tactisch Budgettering & rapportage Vaststellen controleinstrumenten Ontwikkeling prestatie indicatoren Risicomanagement Operationeel Transactieverwerking (administratie) Up-to-date houden van (ERP)- systemen Consistentie van data waarborgen Treasury Kapitaalverstrekking Financiering Investor relations Werkkapitaalmanagement Bankafspraken Krediet & incasso Investeringen Financieel Risicobeheer Dagelijks werkkapitaalbeheer Afdekken posities Verzekeringen De verwachting is dat het aandeel van transactieverwerking en rapportering (operationeel niveau) in de toekomst door automatisering en outsourcing sterk afneemt als onderdeel van de financiële functie (De Waal, Tijdschrift Controlling augustus 2012). De onderdelen meten, analyseren en beheersen van risico s (tactisch niveau) en business partnering (strategisch niveau) als onderdeel van de uitvoering van de financiële functie nemen toe. Vertegenwoordigers van gerenommeerde bedrijven bevestigen deze trend gelet op de volgende constateringen: Deloitte 7 The historical model predominantly targeting cost accounting and control is rapidly becoming obsolete, as it no longer suits the ever changing business environment. The modern CFO must skillfully balance four key interrelated roles: strategist, steward, operator and catalyst. Sara Matthew, President and former CFO of D&B Finance s job isn t to support the business but instead to lead decision making Finance staff need the courage to speak up and develop critical thinking skills, not just technical knowledge; however, developing their skills requires constant coaching. De gewenste transformatie van de financiële functie van administrator naar business controller betekent niet alleen een verandering van de inhoud van de opleiding. Het zijn de soft-skills (m.n. de ontwikkeling daarvan in de loop der tijd) van de persoon die in de toekomst bepalen of hij/zij de rol van business-controller kan worden uitgevoerd. Het pad van administrator, via scorekeeper en finance expert naar business controller is eerder een carrière pad, waarbij een verschillend opleidingsniveau past (van bachelor via master naar een RC-opleiding (zie bijlage 10). Bovenstaande beschrijving van de ontwikkeling van het beroep is verwerkt in de beschrijving van de eindkwalificaties. In de opleiding is plaats voor moderne internationale concepten zoals bijvoorbeeld 7 Lezing van Stefan Beckers - Senior Director Control ASML in 2010 aan de Universiteit van Maastricht: ASML - World Class Finance Content - Maastricht University, www.maastrichtuniversity.nl/web/file 7
internationale regelgeving op het gebied van financial accounting, benchmarking, ICT, financiële markten en producten, de business balanced scorecard en verschillende vormen van budgettering. In de brainstorm met de landelijke adviesraad (20 november 2012) zijn de volgende trends genoemd die nu al een rol spelen in de beroepspraktijk of een rol gaan spelen en waarvan verwacht mag worden dat deze trends invloed gaan uitoefenen op de inhoud van de opleiding (zowel kennis als beroepsvormend) : Toegenomen onzekerheid als gevolg van de economische- en bankencrisis Veranderde business-models (verdienmodellen) Veranderende rol van het bankwezen en de opkomst van nieuwe financieringsvormen Informatie overload Toegenomen belang van netwerken Schaarste aan grondstoffen Toegenomen roep om verantwoording (maatschappelijke verantwoording en het belang van ethisch handelen) De noodzaak van permanente educatie Toenemende globalisering en het belang van ICT De beroepspraktijk gaat steeds meer van controllers vragen dat ze ethisch kunnen handelen, gevoel hebben voor compliance en corporate governance en vooral een "rechte rug" kunnen laten zien. Globalisering blijft een belangrijke ontwikkeling. Grote internationaal opererende organisaties zullen moeten voldoen aan internationale wetgeving. Deze organisaties zullen steeds meer eisen stellen aan de informatievoorziening van hun toeleverende bedrijven, waarbij de controller degene zal zijn die verantwoordelijk wordt voor de informatievoorziening. Het beroep en de beroepsregels veranderen regelmatig, waardoor van afgestudeerden mag worden verwacht dat ze zelfstandig hun kennis en vaardigheden op peil houden. De beginnend beroepsbeoefenaar moet meer gevoel dan in het verleden hebben voor de business om een geloofwaardig gesprekspartner te kunnen zijn. Daarbij zal de mate waarin een controller beschikt over soft-skills belangrijker zijn dan zijn technische kennis. Van de controller wordt verwacht dat zijn technische kennis op peil is. Op basis van de geschetste ontwikkelingen mag worden verwacht dat in de toekomst een de bachelor minimaal op tactisch niveau werkzaam is en dat hij/zij zijn kennis op peil moet houden om op dat niveau te kunnen opereren en door ervaring en gerichte trainingen zijn/haar soft-skills verder zal moeten ontwikkelen om door te kunnen groeien naar een medewerker die via de financiële functie waarde toevoegt. 8
2.2.2 Competenties (art 3.2 OER HZ) Competenties en deeltaken De opleiding Bedrijfseconomie maakt deel uit van de Academie voor Economie. De competenties (beroepstaken / deeltaken / leerdoelen) die in het programma van Bedrijfseconomie aan bod komen zijn gebaseerd op de competenties waarover een beginnend bedrijfseconoom moet beschikken. Daarnaast zijn er vier BBA brede competenties die voor alle opleidingen binnen de Academie voor Economie en Management gelden. Competenties waarover een beginnende beroepsbeoefenaar moet beschikken noemen we startcompetenties. De competenties geven het niveau aan waarop de student zich bevindt aan het einde van de opleiding. Om ervoor te zorgen dat de student na vier jaar over de juiste startcompetenties beschikt, wordt in het onderwijs de gelegenheid geboden om de startcompetenties in stukken (deeltaken) aan te leren. Deeltaken zijn concrete taken afgeleid van een startcompetentie. Deze deeltaken zijn verder verfijnd in leerdoelen en komen in het onderwijs terug in de verschillende cursussen. Door in het onderwijs al met deze leerdoelen bezig te zijn wordt de student goed voorbereid op de latere beroepsuitoefening. Geldend voor studenten die zijn gestart in het schooljaar 2011-2012 of 2012-2013 of daarvoor Voor de opleiding Bedrijfseconomie gelden de volgende startcompetenties en deeltaken: 1 De bachelor business administration is op operationeel niveau in staat met en vanuit verschillende disciplines een bedrijf te starten, te voeren en te verantwoorden binnen een duurzaam perspectief; Deeltaken: De bachelor business administration, 1.1. verzamelt en interpreteert secundaire informatie op macro- en meso niveau 1.2. stelt een ondernemingsplan voor een startende onderneming op waarbij marketing en organisatorische, financiële en juridische aspecten overzichtelijk en in samenhang worden gepresenteerd. 1.3. voert, in samenwerking met anderen, binnen een eenvoudige organisatie de verschillende bedrijfskundige processen uit. 1.4. beoordeelt het functioneren van een bestaande organisatie en formuleert voorstellen ter verbetering. 1.5. beoordeelt het functioneren van zichzelf en past gedrag aan. 2. De bachelor business administration formuleert op tactisch niveau overtuigend implementeerbare oplossingen voor een organisatieprobleem die passen binnen het kwaliteitszorgsysteem van de organisatie; Deeltaken: De bachelor business administration, 2.1. identificeert een organisatieprobleem binnen een bedrijfsproces. 2.2. analyseert de oorzaken en effecten van het vastgestelde probleem voor een proces en voor de organisatie. 2.3. lost het probleem op door het proces te herstellen en de bedrijfsvoering te verbeteren. 3 De bachelor business administration levert op strategisch niveau een bijdrage aan de ontwikkeling en bijstelling van het beleid van een internationaal opererende onderneming in samenwerking met anderen van verschillende culturen; Deeltaken: De bachelor business administration, 3.1. communiceert in het Engels over het eigen vakgebied 3.2. kan omgaan met cultuurverschillen 3.3. beoordeelt internationale aspecten van een organisatie vanuit zijn eigen expertise en formuleert voorstellen ter verbetering. 9
Startcompetenties Bedrijfseconomie 1 De bedrijfseconoom beheerst geldstromen en de financiële aspecten van goederen en dienstenstromen op korte en lange termijn. Deeltaken: De bedrijfseconoom, 1.1 maakt een gespecificeerd kostenplan. 1.2 maakt het verschil tussen kostenplanning en kostenrealisatie inzichtelijk. 1.3 stelt (deel-) begrotingen op en verwerkt veranderingen als gevolg van beleidsvoornemens en activiteitenplannen hierin. 1.4 licht een financieel plan toe met behulp van kengetallen (ondermeer verkregen door het gebruik van kwantitatieve methoden en technieken) en adviseert hierover. 1.5 maakt een keuze uit vermogensbronnen. 1.6 omschrijft de financiële consequenties van het fiscaal en sociaal verzekeringsrecht. 1.7 hanteert instrumenten om kosten te sturen en te beheersen. 1.8 analyseert relaties tussen gebeurtenissen in de omgeving van het bedrijf en het eigen bedrijf voor zover dit het gevolg is van internationale ontwikkelingen, het handelen van overheidsorganisaties, concurrenten, als wel de gehele bedrijfstak waarin het bedrijf zich bevindt. 2. De bedrijfseconoom beheerst de informatievoorziening m.b.t. geldstromen en de financiële aspecten van goederen- en dienstenstromen en gaat daarbij in op de organisatorische consequenties van deze informatie. Deeltaken: De bedrijfseconoom, 2.1. stelt een informatieplan op. 2.2. specificeert hoe de informatiestromen binnen een informatieplan moeten lopen in een organisatie. 2.3. stelt een financieel plan op. 2.4. registreert ontwikkelingen in de informatie- en communicatietechnologie en adviseert over de consequenties daarvan voor bedrijfsprocessen. 3. De bedrijfseconoom draagt zorg voor de kwaliteit van de informatie en de informatievoorziening op basis van de daarvoor geldende normen. Deeltaken: De bedrijfseconoom, 3.1. kan werken met geautomatiseerde informatiesystemen. 3.2. kan werken met administratieve systemen. 3.3. specificeert vastleggingstechnieken. 3.4. documenteert en ondersteunt kwaliteitssystemen 3.5. adviseert externe klanten over informatieverzorging. 3.6. adviseert andere deskundigen in de eigen organisatie op het gebied van informatieverzorging. 3.7. formuleert en introduceert kwaliteitsbeleid inzake informatie- en administratieve systemen. 10
4 De bedrijfseconoom voorziet in en verwerkt informatie t.b.v. een duurzame besturing van bedrijfsprocessen. Deeltaken: De bedrijfseconoom, 4.1 bepaalt en beschrijft de economische haalbaarheid (rentabiliteit) van projecten en investeringen. 4.2 maakt een inschatting van de economische levensduur van productiemiddelen 4.3 past benchmarking toe. 4.4 verzamelt, systematiseert en analyseert financiële en niet financiële kengetallen. 4.5 beoordeelt of projecten en/of investeringen gewenst zijn en adviseert hierover. 4.6 verzamelt informatie ten behoeve van de beoordeling of bepaalde activiteiten binnen of buiten de onderneming dienen te worden verricht. 4.7 kan een afweging maken om orders te accepteren 4.8 adviseert over assortimentskeuzen en logistieke processen. 4.9 registreert, beschrijft en analyseert financiële en valuta- en renterisico s. 4.10 ontwerpt alternatieve organisatiestructuren, bedrijfs- en logistieke processen. 5 De bedrijfseconoom beoordeelt kritisch of informatie over geld-, goederen en dienstenstromen voldoet aan vooraf opgestelde normen. Deeltaken: De bedrijfseconoom, 5.1 beoordeelt en adviseert over en interne controlemaatregelen die van belang zijn voor primaire en ondersteunende processen. 5.2 maakt en beoordeelt financiële diagnoses 5.3 toetst rapportages en begrotingen op relevante principes, doelstellingen en richtlijnen. 5.4 toetst of de kwaliteitszorgprocessen voldoen aan de normen. 6 De bedrijfseconoom voorziet in een behoefte aan externe informatie over geld- goederen- en dienstenstromen van interne en externe klanten, rekening houdend met de daarvoor gestelde wettelijke en maatschappelijke normen en kaders. Deeltaken: De bedrijfseconoom, 6.1 kan informatie verstrekken over de te beoordelen aspecten van EDP-auditing. 6.2 stelt de jaarrekening op en presenteert/verantwoordt deze. 6.3 stelt fiscale inkomens en de jaarrekening op. 6.4 motiveert het belang van een EDP-audit. 6.5 adviseert externe klanten over financieel-economische zaken. 11
Geldend voor studenten die zijn gestart in het schooljaar 2013-2014 of 2014-2015 Voor de opleiding Bedrijfseconomie gelden de volgende Beroepstaken, deeltaken en leerdoelen: BT1 VISIE EN BELEID ONTWIKKELEN De BBA ontwikkelt in samenwerking met anderen de visie en het beleid van een organisatie. Hij overbrugt hiervoor taal- en cultuurverschillen en respecteert de principes van maatschappelijk verantwoord ondernemen en houdt bij oordeels- en besluitvorming rekening met ondernemingsrecht en de ethische aspecten daarvan. BT2 BT3 DT1.1 Secundaire informatie op macro- en mesoniveau verzamelen en interpreteren. Ld1.1.1 Je kunt meso- en macro-economische ontwikkelingen uitleggen op basis van beproefde economische modellen. Ld1.1.2 Je kunt de impact op de organisatie van meso- en macro-economische ontwikkelingen verklaren op basis van beproefde analysetechnieken. DT1.2 Plannen op strategisch, tactisch en operationeel niveau ontwerpen en zo de continuïteit van de organisatie waarborgen. Ld1.2.1 Je kunt de strategische doelen van een organisatie verklaren aan de hand van het businessmodel. Ld1.2.2 Je kunt op basis van de gekozen strategie een ondernemingsplan voor de organisatie uitwerken. Ld1.2.3 Je kunt uit het ondernemingsplan een tactisch beleidsplan destilleren en dit plan omzetten in operationele acties. Ld1.2.4 Je kunt de aansprakelijkheidsrisico s van de bestuurders benoemen. Ld1.2.5 Je kunt de risico s van verbintenissen en de financiële consequenties ervan benoemen. DT1.3 Stakeholders informeren over de financiële en sociale situatie van de organisatie. Ld1.3.1 Je kunt financiële en sociale informatie van de organisatie produceren en rapporteren. OPLOSSINGEN ONTWERPEN De BBA ontwerpt en formuleert planmatig en methodisch oplossingen voor een probleem in een organisatie. DT2.1 Probleem definiëren Ld2.1.1 Je kunt een organisatieprobleem signaleren en verklaren op basis van relevante begrippen, theorieën en modellen. DT2.2 Conceptueel ontwerp maken Ld2.2.1 Je kunt verschillende oplossingen formuleren en een keuze maken uit meerdere alternatieven. Ld2.2.2 Je kunt maatregelen aanbevelen en verdedigen die het probleem in de organisatie oplossen of die de situatie optimaliseren. Ld2.2.3 Je kunt interne en externe informatiestromen ontwikkelen en beheersen van met behulp van een MIS DT2.3 Implementeren en evalueren Ld2.3.1 Je kunt een plan van aanpak voor de implementatie van maatregelen opstellen Ld2.3.1 Je kunt een evaluatieonderzoek uitvoeren. ONDERZOEKEN De BBA stelt een onderzoeksvraag op, bedenkt een methode om daarop een antwoord te krijgen, verzamelt en analyseert gegevens, formuleert een antwoord op de onderzoeksvraag en doet verslag aan derden van het geheel aan activiteiten en bevindingen. DT3.1 ONDERZOEK VOORBEREIDEN Een voorstel doen voor (toegepast) onderzoek en zet onderzoek op voor het oplossen van problemen in praktijksituaties. Ld3.1.1 Je kunt een probleemstelling formuleren (het geheel van probleemschets, onderzoeksvraag en doelstelling). Ld3.2.1 Je kunt bronnenonderzoek uitvoeren. Ld3.2.3 Je kunt een onderzoek opzetten en dit vastleggen in een onderzoeksvoorstel (= plan van aanpak voor onderzoek). DT3.2 ONDERZOEK UITVOEREN Onderzoek uitvoeren zoals beschreven in het onderzoeksvoorstel, voortgang en kwaliteit monitoren en waar nodig bijsturen. 12
BT4 BT5 BT 6 DT 6.1 DT 6.2 BT 7 DT 7.1 DT 7.2 Ld3.2.1 Je kunt de benodigde data verzamelen en de verzamelde gegevens op geschikte wijze verwerken tot informatie, zodat zinvolle interpretatie mogelijk wordt. Ld3.3.2 Je kunt voortgang en kwaliteit van de uitvoering monitoren en bijsturen indien nodig en de kwaliteit van het resultaat toetsen aan de gestelde eisen. DT3.3 ONDERZOEK AFRONDEN De verzamelde en gestructureerde gegevens interpreteren en conclusies trekken ten aanzien van de onderzoeksvraag. Resultaten en het proces evalueren en hiervan verslag doen. Ld3.3.1 Je kunt betekenis verlenen aan de gevonden en verwerkte gegevens. Ld3.3.2 Je kunt over onderzoek rapporteren. ONDERZOEKERSHOUDING Ld3.1.1 Je kunt je gedrag aanpassen aan bij onderzoek horende normen, beroepsethiek, attitude en verantwoordelijkheden. PERSOONLIJKE EN PROFESSIONELE ONTWIKKELING (ONDERNEMENDHEID EN STUDIELOOPBAANCOACHING) De BBA ontwikkelt een ondernemende houding, hij reflecteert op eigen ervaringen en ontwikkelingen en communiceert hierover met de bij zijn (studie)loopbaan betrokken partijen. DT4.1 Op verantwoorde wijze studie- en beroepskeuzes maken. Ld4.1.1 Je kunt beschrijven wie je bent, wat je kunt en wat je wil. Ld4.1.2 Je kunt VC-cursussen, stages, minoren en onderzoeksopdrachten kiezen die bij jouw wensen en capaciteiten passen. DT4.2 De eigen persoonlijke competentieontwikkeling zelfstandig vormgeven en hierover op basis van een portfolio communiceren. Ld4.2.1 Je kunt precies aangeven wie je bent, wat je kunt, en wat je nog moet leren. Ld4.2.2 Je kunt jouw talenten gebruiken in studie, werk en vrije tijd. DT4.3 Verantwoordelijkheid nemen voor de eigen studievoortgang (optimaal studieverloop) Ld4.3.1 Je kunt je eigen leerproces sturen. DT4.4 Een ondersteunend sociaal netwerk inzetten Ld4.4.1 Je kunt aangeven wie jou waarmee kan helpen en je kunt deze hulp bijtijds inroepen. DT4.5 Leervaardigheden verwerven Ld4.5.1 Je kunt duurzaam effectief en efficiënt studeren. MANAGEMENT ACCOUNTING De bedrijfseconoom stelt een planning & control-cyclus op, onderhoudt en verbetert deze. DT5.1 Plannen en controleren Ld5.1.1. Je kunt een set financiële standaarden ten behoeve van de uitvoering van de control-cyclus maken. Ld5.1.2. Je kunt verschillende methoden hanteren om kostprijsberekeningen op te stellen. Ld5.1.3. Je kunt opbrengsten en resultaten prognosticeren Ld5.1.4 Je kunt de administratie voor verschillende typen en typologieën ondernemingen opzetten en beheren Ld5.1.5 Je kunt een beheersingsproces operationaliseren DT 5.2 Relateren, analyseren en evalueren Ld5.2.1 Je kunt financiële rapportages analyseren INRICHTEN VAN DE ORGANISATIEPROCESSEN (BIV-AO & BA) De bedrijfseconoom richt de organisatieprocessen zodanig in dat de organisatie haar doelen behaalt. Definiëren en analyseren LD6.1.1 Je kunt een bedrijfssituatie definiëren LD6.1.2 Je kunt de informatievoorziening van geld- en goederenstromen analyseren Ontwerpen, inrichten, onderhouden en toepassen LD6.2.1 Je kunt uit bestaande toolbox passende beheersingsinstrumenten kiezen LD6.2.2 Je kunt interne en externe klanten adviseren op het gebied van (geautomatiseerde) informatiesystemen LD6.2.3 Je kunt het belang van EDP audit motiveren voor een organisatie FINANCIEEL MANAGEMENT De bedrijfseconoom operationaliseert financiële organisatierisico s in beleidsadviezen Risicobeleid operationaliseren Ld7.1.1 Je kunt strategische risico s onderkennen, analyseren en beheersen Ld7.1.2 Je kunt renterisico s, valutarisico s en beleggingsrisico s onderkennen, analyseren en beheersen Vermogensbeheer uitvoeren Ld7.2.1 Je kunt op basis van theorieën, methoden en technieken een investeringsselectie maken Ld7.2.2 Je kunt werkkapitaalbeheer voor een organisatie uitvoeren 13
BT 8 DT 8.1 DT 8.2 Ld7.2.3 Je kunt vanuit een balanspositie de optimale vermogensstructuur vaststellen Ld7.2.4 Je kunt treasurymanagement uitvoeren Ld7.2.5 Je kunt de theorie van waarde en waardemaximalisatie toepassen in een concrete situatie FINANCIAL ACCOUNTING De bedrijfseconoom levert financieel-economische informatie op conform de (inter)nationaal vigerende wetgeving Jaarrekening opstellen LD8.1.1 Je kunt een bedrijfseconomische jaarrekening opstellen die voldoet aan de eisen behorende bij (internationale) externe verslaggeving LD8.1.2 Je kunt een fiscale jaarrekening opstellen die voldoet (inter)nationale fiscale eisen Jaarrekening controleren, rapporteren en evalueren Ld8.2.1 Je kunt de jaarrekening toetsen op juistheid, volledigheid en tijdigheid. Ld8.2.2 Je kunt de bevindingen zodanig rapporteren dat dit input oplevert voor verbetering van de volgende controlcyclus 14
2.2.3 Inrichting opleiding (art 3.3, 3.13, OER HZ) Inrichting van de opleiding: Nationale naam: Bedrijfseconomie International naam: Bachelor of Business Administration (BBA) Verleende graad: Bachelor, Bc Studieduur: 4 jaar Studielast propedeutische fase: 60 EC Studielast hoofdfase: 180 EC Variant: Voltijd Croho-code: 34401 Locatie: Vlissingen Voertaal: Nederlands Datum begin accreditatie: 30-09-2014 Vervaldatum accreditatie: 29-09-2020 Associate degree: n.v.t. Gezamenlijke opleiding: n.v.t. Versneld HBO (Vwo) traject n.v.t. Geldend voor studenten die zijn gestart in het schooljaar 2011-2012 of 2012-2013 of daarvoor Curriculum structuurschema Cohort AvEM BE VT 2012-2016 Afronding bachelor in hoofdfase 8e semester CU13260 Course afstuderen 30 EC 7 e semester AvEM 7,5 EC International business & trade CU05313 Course 7,5 EC Financieel management CU04868 Course 7,5 EC CU05090 IT-Assurance CU05090 Keuze 3 x 2,5 EC of 1 x 7,5 EC (Keuze uit vast te stellen pallet). Voorbereiding Afstudeeronderzoek 6 e semester Meewerkstage BE Stage course 30 EC CU14118 5 e semester Minorcourse (Keuze) (CU05023 Belastingrecht voor ondernemers) Minorcourse (Keuze) (CU04807 Externe Verslaggeving) Minorcourse (Keuze) (CU05024 Fin. Rekenk. en lev.verz.wiskunde) Minorcourse (Keuze) (CU05025 Auditing & Assurance) 4 e semester 3x2,5 + 1x1,25 EC Student Company 2 CU03982 Praktische HRM technieken CU04002 SC Inleiding internationale Course 7,5 EC Management accounting CU03849 Course 7,5 EC Administratieve organisatie CU03852 Engels CU10643 Keuze 2 x 2,5 EC of 1 x 5 EC 1,25 EC 15
3 e semester logistiek CU04028 SC Administratie in Twinfield CU10778 SC (1,25 EC) ----Jong ondernemen----- Student Company 1 CU03981 Administratie in Twinfield CU10777 SC (1,25 EC) Ondernemer en Rechten CU04001 SC 2x2,5 + 1x1,25 EC Course 7,5 EC Budgettering in de boekhouding CU03845 Course 7,5 EC Belastingrecht voor particulieren CU03850 Basis statistiek CU03078 2,5 EC Basis IT governance CU04668 2,5 EC MVO basis (veiligh/duurz/ethiek) CU07501 2,5 EC Engels CU10642 1,25 EC Afronding Propedeuse 2 e semester AvEM7,5 EC De groeiende en innoverende onderneming CU03218 Course 7,5 EC Bedrijfseconomie en onderneming CU03219 Course 7,5 EC Financiële administratie CU03220 Basis Wiskunde CU03079 2,5 EC SPA CU03133 2,5 EC Engels CU10641 1,25 EC Recht basis 2 CU10780 1,25 EC. 1 e semester AvEM 7,5 EC Opstap naar je eigen bedrijf CU03077 AvEM 7,5 EC Algemeen economische oriëntatie CU03076 AvEM Professionele Oriëntatie CU10407 PO SLC 2,5 EC CU10408 PO Man Game 2,5 EC CU10409 PO BE 2,5EC IPR CU03132 2,5 EC Engels CU10640 1,25 EC Excel CU05319 2,5 EC Recht basis 1 CU10779 1,25 EC Legenda: AvEM breed BE specifiek Keuze Professional core Minor course Stage 16
Geldend voor studenten die zijn gestart in het schooljaar 2013-2014 17
Geldend voor studenten die zijn gestart in het schooljaar 2014-2015 18
Opleidingsstructuur en varianten Een bachelor opleiding is een vierjarig studieprogramma en heeft een studielast van 240 studiepunten, waarvan 60 studiepunten worden behaald in de propedeutische fase en 180 studiepunten in de hoofdfase. Een opleiding kan worden aangeboden in een voltijd, deeltijd of duale variant. De opleiding bedrijfseconomie van de HZ biedt de opleiding aan in de voltijd variant. De propedeutische fase (en studielast) De propedeutische fase van een opleiding heeft als doel de oriëntatie van de student op het vakgebied te bevorderen, alsook verwijzing en selectie. De propedeutische fase van een opleiding kent een studielast van 60 studiepunten. 1 e semester: 2 e semester: 3079 Basiswiskunde 2,5 13519 Schriftelijke taalvaardigheid 2,5 13520 Meso- en macro-economie 5 13521 Marketingplanningsproces 5 13522 Financieel plan 5 13523 Introductie financiële administratie 2,5 13705 Excel 2,5 13700 Oriëntatie op beroep en opleiding (SLC) 2,5 13515 Bronnen onderzoek probleem analyse 2,5 13433 Kwalitatief onderzoek 2,5 14225 Grip op je studie (SLC) 1,25 14852 Beschrijvende statistiek 1,25 10641 Business English 1 en 2 2,5 13532 Projectmatig werken 2,5 13533 Organisatie en management 5 13534 Privaatrecht 5 13537 BE en onderneming 5 13538 Financiële Administratie 1 5 De voornaamste onderdelen van de synopsissen van de propedeutische fase tref je hierna aan. De hoofdfase (en studielast) 1. Voor de inschrijving en toegang tot de hoofdfase van een opleiding geldt als eis het bezit van een getuigschrift van het met goed gevolg afgelegde propedeutisch examen van die opleiding. De examencommissie kan aan een student op zijn verzoek reeds de toegang tot het afleggen van een of meer onderdelen van het afsluitend examen (de hoofdfase) verlenen voordat hij het propedeutisch examen van de desbetreffende opleiding met goed gevolg heeft afgelegd. 19
2.2.4 Cursussen propedeutische fase (art 3.5, 3.11 OER HZ) Semester 1 CU13702 Titel: Oriëntatie op Beroep en Opleiding Aantal EC s: 2,5 Verplicht: Ja Voertaal: NL Voorwaarden voor deelname: geen Bijzondere voorwaarde voor toekenning studiepunten: geen Beknopte beschrijving van cursusinhoud: In de slc-cursus Oriëntatie op beroep en opleiding voer je opdrachten uit die je helpen een goed beeld te krijgen van het werkveld waartoe je wordt opgeleid. Zo organiseer je zelf excursies naar organisaties, je neemt deel aan excursies, je woont lezingen bij waarbij mensen uit uiteenlopende organisaties vertellen wat ze doen en wat je ervoor moet weten en kunnen en welke persoonlijke eigenschappen belangrijk zijn voor het uitoefenen van de functie. Je voert in de cursussen in een interdisciplinair team opdrachten uit voor echte opdrachtgevers. Natuurlijk volgens de regelen der kunst! Daarnaast oefen je enkele vaardigheden die je nodig hebt om producten van het vereiste niveau op te leveren. Je leert onder andere professioneel presenteren, brieven en verslagen schrijven, samenwerken, systematisch problemen aanpakken, informatie verzamelen en plannen. Deze vaardigheden heb je nodig om in de beroepspraktijk succesvol te kunnen zijn. Toets nr Vorm een mondeling (M), schriftelijk (S) of andere (A) toets Inhoud Wegings factor Bodemcijfer toets in week werk (< 10 werkdagen na ontvangst cijfer) M S A Vorm 1 x Portfolio (aan de hand van de opdrachten uit de 4.1, 4.2, 4.3 & 4.4 50% 5.5 3 5 14 16 studentenhandleiding) 2 x Portfoliogesprek 4.2 50% 5.5 5 n.v.t. 16 n.v.t. 20