Stadsmijmering Stilstaan bij wat er loopt Als mens loop je wat af. Soms van hot naar her. Rusteloos. Voortgejaagd door verlangens en ambitie. Het doel van deze wandeling is nergens naartoe hoeven. Zijn waar je bent. Verleden, heden, toekomst. (Jacob van Lennepkade 309-311, foto Beeldbank Stadsarchief) De Yoga-Garage was rond 1900 een opslagplaats voor karren waarmee melkbussen werden vervoerd. Vanuit het omliggende boerenland werd het zuivelproduct in melkschuiten naar de stad verscheept, op de kade werd de vracht overgeladen en naar melkfabrieken gereden. (de overgrootvader van Nicole was melkboer aan de Postjeskade 57, foto eigen archief) 1
Tijden komen en gaan. Achter iedere stap ligt het verleden, voor iedere stap bevindt zich de toekomst. Wat ligt daartussen en hoelang duurt het? Vaak is onze blik eenzijdig. We kijken naar voren, omhoog of omlaag. Zetten onszelf muurvast in een perspectief. Wat zien we niet? Route: Start bij de Yoga-Garage, Jacob van Lennepkade 309. Sla bij de 3 e Kostverlorenkade links af. Linksaf Kanaalstraat. Rechtsaf Rhijnvis Feithstraat. Lees al lopende het gedicht van Guido Gezelle in de stoeptegels. Linksaf 1 e Helmersstraat. Gedicht van Judith Herzberg. Linksaf Pieter Langendijkstraat. Lees het befaamde liefdesgedicht van K. Schippers. De bouw van de Helmersbuurt was onderdeel van grote stadsuitbreidingen aan het eind van de 19 de eeuw, de straten werden naar schrijvers en dichters vernoemd. Als je observeert wat er allemaal in je lichaam beweegt tijdens het lopen is dat heel wat. O.a. heupen, schouders, benen, armen, voeten, handen, de wervelkolom. Waar verbindt het ene lichaamsdeel zich met het andere, waar worden bewegingen doorgegeven en hoe verloopt dit? Wat verstart en wat beweegt dat niet hoeft te bewegen? Route: Na Pieter Langendijk rechtsaf Kanaalstraat. Rechtsaf Staringstraat. Linksaf Wilhelminastraat. Linksaf J.P. Heijestraat. Rechtsaf Kanaalstraat. Nicolaas Beetsstraat oversteken, Arie Biemondstraat in, langs LAB111. Ketelhuisplein, rechtsaf Pesthuisplein, langs het kippenhok. In 1891 legde het tienjarige koninginnetje Wilhelmina de eerste steen voor het Wilhelmina Gasthuis, het werd gebouwd in de buurt van het vroegere pesthuis, dat buiten de stadswallen lag om patiënten met besmettelijke ziektes af te zonderen van de rest van de bewoners. In de loop der tijd raakte het hospitaal omgeven door de bebouwing van Oud-West. Op het terrein van het oude ziekenhuis bevinden zich momenteel diverse bedrijven en woningen. Het staat bekend als het "WG-terrein". 2
(boom WG terrein, foto + tekening Nicole) Een groot deel van een boom bevindt zich onder de grond en zorgt ervoor dat hij niet omvalt. Hoe zit dat bij jou? Waarom val je niet om bij het staan of lopen? Route: Loop onder de poort door en observeer de marmeren zuilen. Sla links af op Helmersplantsoen, 1 e Helmerstraat. Linksaf M.v.B. Bastiaanstraat. Meditatiekussentje of boekweitkaf nodig? Katja Futon zit links van het WG Café. Loop onder de bogen door. WG plein, langs het Huygens College; linksaf over de fietser/voetgangersbrug: De brug houdt ons bij elkaar. Als gebouwen mooi zijn of geschiedenis ademen is het niet moeilijk er naar te kijken. Het prikkelt de fantasie. Waar gaat de aandacht heen als iets monotoon lijkt? De Kinkerbuurt werd aan het begin van de 20 ste eeuw snel en goedkoop gebouwd. Grote delen zijn in de jaren zeventig en tachtig weer afgebroken in het kader van stadsvernieuwing, dat niet het fraaiste stuk Amsterdam heeft opgeleverd. Toch valt er tussen de saaie nieuwbouw genoeg te zien. 3
(Tollenstraat 60, 1986, foto Beeldbank Stadsarchief) Route: Linksaf Jacob van Lennepstraat. Rechtsaf Tollenstraat. Kinkerstraat oversteken. Loop via de Hallen richting de Ten Katestraat. Neem een kijkje bij o.a. de Kunstuitleen, Recycle en de Foodhallen. Bij de Ten Kate markt ga je rechtsaf, linksaf Bellamystraat. Rond 1865 begon Amsterdam met de bouw van nieuwe buurten buiten de voormalige stadswallen. De landelijke terreinen verdwenen bijna overal. Een uitzondering is de charmante Bellamybuurt. Hier bleven heel wat historische fasen zichtbaar. Wie vanaf de drukke Ten Katemarkt de Bellamystraat inloopt, merkt al snel dat het straatdek begint te dalen. Een groot deel van die straat ligt namelijk op het oude polderniveau. Naarmate de huisnummers oplopen, dalen de huizen. De aardige voortuintjes dragen bij tot de dorpse sfeer. In een stad zijn er constant geluiden. Ze komen en gaan. Trams. Auto s. Geroezemoes. Geschreeuw. Gelach. Tv. Muziek. Vogels. Alle geluiden lossen op in de stilte. Waar bevindt de stilte zich? Route: rechtsaf Bellamydwarsstraat, rechts Jan Hanzestraat, links Schimmelstraat. Daar ga je het terrein van de kinderboerderij op. Loop over het binnenplein richting de 2 e Kostverlorenkade. Het Zimmerterrein, ook bekend als het Landje van Ome Kick, is een klein park in de Bellamybuurt. Hier was de IJzergieterij Zimmer gevestigd, onder meer fabrikant van de eerste Amsterdammertjes (paaltjes), lantaarnpalen en putdeksels, waarvan enkele nog steeds in Amsterdam te vinden zijn. Op het binnenplein van de Zimmerhoeve is nog zo n oude putdeksel te zien. 4
(IJzergieterij Zimmer, jaartal onbekend, foto Beeldbank Stadsarchief) Na afbraak van de fabriek (eind jaren '70) werd het terrein gebruikt door mensen uit de buurt. Frits Bottelier - bijgenaamd Ome Kick -, zette zich in tegen bebouwing en organiseerde er activiteiten voor kinderen, waardoor voor veel buurtbewoners dit nog steeds het "Landje van Ome Kick" is. Een aantal jaar geleden is het park gerenoveerd. Aan de zuidzijde kwam stadsboerderij Zimmerhoeve. Een klein kind gaat op in wat het ziet, het neemt waar zonder tussenkomst van het verstand. Iets is als het is. Kun je als volwassene nog zo kijken? Route: Ga linksaf over de Wiegbrug. Klein stukje Admiraal de Ruijterweg. Linksaf Slatuinen en langs het Kortenaerplein. (Wiegbrug, links de 2 e Kostverlorenkade met toen nog IJzergieterij Zimmer op het huidige landje van Ome Kick, foto Beeldbank Stadsarchief) 5
Een brug maakt het mogelijk dat zowel op het water als over de straten verplaatsing doorgang vindt. Soms moet hij opgehaald voor het scheepverkeer, dan weer neergelaten om het transport op straat doorgang te verlenen. Te lang open of dicht levert opstoppingen op. Hoe werkt dit in het lijf? Wat moet er opgehaald of sluiten om circulatie te stimuleren? Intern is ons lichaam constant in beweging. Er worden zaken verscheept door spieren, bloedvaten, zenuwen, organen. Op alle niveaus kan dit vastlopen. Soms moet er een brug open of dicht. Route: Baarsjesweg, rechtsaf Van Kinsbergenstraat. Bij Van Speijkstraat linksaf. Doorlopen tot aan de nieuwe Westermoskee. Rechtsaf Baarsjesweg vervolgen tot aan de Postjesweg. De Baarsjes maakt sinds 1921 deel uit van de gemeente Amsterdam. Als onderdeel van het stedenbouwkundig Plan West werd het buurtschap in de jaren twintig gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School en die van de vroege Nieuwe Zakelijkheid. Voorheen was De Baarsjes onderdeel van de gemeente Sloten, en de omgeving van het oude buurtschap werd gekenmerkt door de tuinderijen in de Baarsjespolder. De Slatuinenweg is hier nog een overblijfsel van met zijn karakteristieke lage huisjes. De straatnaam verwijst naar de tuinbouw, waarvan de producten direct aan Amsterdam ten goede kwamen. Vanuit de waterige polders werden groenten, net als de melk, met scheepjes de stad in gevaren. (Gezicht op de Slatuinen, vanuit de woning van kunstenaar Johannes Lohr. Jaartal onbekend. Rechts op achtergrond de Westertoren, foto Beeldbank Stadsarchief) 6
Route: linksaf de brug over. Sla direct rechtsaf en loop langs de 2 e Kostverlorenkade. Linksaf Jacob van Lennepkade. Rechtsaf brug over. Rechtsaf Jacob van Lennepkade, deze vervolgen tot aan de Yoga-Garage. Einde route. De wereld om ons heen is constant aan het veranderen. Niets blijft hetzelfde. Wat is het rustpunt? Het oog van de tornado. Waar bevindt zich de stilte? (Yoga-Garage, foto eigen archief) Onze deur staat in 2015 weer voor je open, René L Ecluse, Nicole Bannenberg 7
8