ALGEMEEN RIJKSARCHIEF EN RIJKSARCHIEF IN DE PROVINCIËN ARCHIVES GÉNÉRALES DU ROYAUME ET ARCHIVES DE L ÉTAT DANS LES PROVINCES ARCHIEFBEHEERSPLANNEN EN SELECTIELIJSTEN TABLEAUX DE GESTION ET TABLEAUX DE TRI 52 ARCHIEF VAN DE FEDERALE OVERHEIDSDIENST MOBILITEIT EN VERVOER DIRECTORAAT-GENERAAL MARITIEM VERVOER VOORBEREIDEND STUDIEDOSSIER VAN DE ARCHIEFSELECTIELIJST 2010 door Bart WILLEMS Brussel 2010
ARCHIEF VAN DE FEDERALE OVERHEIDSDIENST MOBILITEIT EN VERVOER DIRECTORAAT-GENERAAL MARITIEM VERVOER VOORBEREIDEND STUDIEDOSSIER VAN DE ARCHIEFSELECTIELIJST 2010 door Bart WILLEMS Brussel 2010
DANKWOORD Bij het opstellen van deze archiefselectielijst heb ik hulp gekregen van verschillende personen die ik hier graag wil bedanken. Mijn dank gaat in de eerste plaats uit naar Karel Velle, Algemeen Rijksarchivaris, Rolande Depoortere, hoofd van de afdeling Toezicht, Advisering en Coördinatie van Verwerving en Selectie van het Rijksarchief en Michel Oosterbosch, Afdelingshoofd van het Rijksarchief Antwerpen. Zij vertrouwden mij deze opdracht toe, verleenden de nodige begeleiding en ondersteuning en stonden ook in voor de evaluatie van deze archiefselectielijst. Ik wil eveneens een woord van dank richten aan Frans Van Rompuy, directeur-generaal van het Directoraat-generaal Maritiem Vervoer, alsook aan alle medewerkers van het DG voor de bijzonder vlotte samenwerking en het hartelijke onthaal. Last but not least wil ik Kathleen Devolder danken, omdat ze een eerdere versie van deze archiefselectielijst van de nodige commentaar heeft voorzien. Hiervoor ben ik haar zeer erkentelijk.
INHOUDSTAFEL DANKWOORD...5 INHOUDSTAFEL...7 LIJST VAN BRONNEN EN WERKEN...9 1. Gedrukte bronnen...9 2. Werken...9 LIJST VAN AFKORTINGEN...13 INLEIDING...15 1. Doel en structuur van de archiefselectielijst...15 2. Hoe gaat u concreet te werk?...15 3. De totstandkoming van deze archiefselectielijst...18 HISTORISCH EN INSTITUTIONEEL KADER...19 1. Historiek in vogelvlucht van de FOD Mobiliteit en Vervoer...19 2. Bevoegdheden en activiteiten van de archiefvormer...22 3. Organisatie en werking...24 ORGANOGRAMMEN...29 VORMING, BEHEER EN SELECTIE VAN ARCHIEVEN...33 1. Principes en basisbegrippen van de archivistiek...33 2. Analyse van de archiefvorming...33 3. Beschrijving van de belangrijkste archiefreeksen...36 4. Voorstelling van het concept selectie...39 BIJLAGEN...41
8
LIJST VAN BRONNEN EN WERKEN 1. GEDRUKTE BRONNEN Administratief en gerechtelijk jaarboek voor België, 1946-2003. Belgisch Staatsblad, 1830-2009. Gids der ministeries. Repertorium van de federale, gemeenschappelijke en gewestelijke overheidsdiensten van België, Brussel, 2009, p. 500-501. Kwaliteit, dag na dag, Brussel, FOD Mobiliteit en Vervoer, 2008. Onze passie? Dienstverlening, Brussel, FOD Mobiliteit en Vervoer, 2006, 2007. Vademecum van de beroepsvaart op de binnenwateren. Overzicht van de belangrijkste reglementen, Brussel, FOD Mobiliteit en Vervoer, 2005. Wegwijs in de federale administratie. Deel 1. De federale ministeries, Brussel, 1997, 2000. www.mobilit.fgov.be. 2. WERKEN ASAERT G., Inventaris van de meetbrieven (1884-1913), Brussel, Algemeen Rijksarchief, 1981. DE SMET S., m.m.v. NUYTTENS M., Beleidsdomein Infrastructuur en Mobiliteit. Archiefbeheersplan DAB Vloot, Directie (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Archiefbeheersplannen en Selectielijsten Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 30), Brussel, 2004. DEVOLDER C., Het Ministerie van Verkeer en van Post, Telegrafie en Telefonie (1884-1990). I. Organisatie (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Miscellanea Archivistica, Studia, 63), Brussel, 1995. DEVOLDER C., Het Ministerie van Verkeer en van Post, Telegrafie en Telefonie (1884-1990). II. Bevoegdheden (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Miscellanea Archivistica, Studia, 65), Brussel, 1995. PRENEEL M., Overzicht van de archieven in het Rijksarchief te Beveren. Archiefvormers van het ressort Vlaanderen (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Archievenoverzichten, 7), Brussel, 2006. SIX C., Administration de la Marine et de la Navigation intérieure. Inventaire des archives du Service de la Navigation intérieure, 1898-1991 (Versées en 2009) (Algemeen Rijksarchief, Inventarissen, 443), Brussel, 2009. 9
SIX C., Inventaires des archives produites par les services décentralisés et les organes consultatifs du ministère des Communications, Conseil supérieur des Transport, Commission centrale pour la Navigation du Rhin, Société des Nations, Commission consultative et technique des Communications et du Transit, Office National pour l'achèvement de la Jonction Nord-Midi (Algemeen Rijksarchief, Inventarissen, 439), Brussel, 2009. SIX C., Inventaires des archives produites par les services décentralisés et les organes consultatifs du Ministère des Travaux publics. Office de la Navigation; Comité de Contentieux; Conseil supérieur de la Navigation intérieure. Commission nationale des Grands Travaux (Algemeen Rijksarchief, Inventarissen, 445), Brussel, 2009. SIX C., Ça déménage au SPF Mobilité et Transports. Une synthèse de la mission de surveillance effectuée par les Archives de l État de novembre 2003 à décembre 2005 (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Miscellanea Archivistica, Studia, 180), Brussel, 2009. SIX C., Inventaire des recueils d arrêtés ministériels relatifs à l Administration de la Marine 1831-1988, originaux et copies versés par le service Personnel & Organisation du SPF Mobilité & Transports (Algemeen Rijksarchief, Inventarissen), Brussel, (ter perse). SIX C., Inventaire des recueils d arrêtés royaux et du Régent relatifs à l Administration de la Marine, 1831-1988, originaux et copies versés par le service Personnel & Organisation du SPF Mobilité & Transports (Algemeen Rijksarchief, Inventarissen), Brussel, (ter perse). SIX C., Archives de l Administration de la Marine et de la Navigation intérieure, 1878-2000. Versements 2005 (Algemeen Rijksarchief, Inventarissen), Brussel, (ter perse). SIX C. & VAN DER HERTEN B., De FOD Mobiliteit en Vervoer en zijn voorgangers in: VAN DEN EECKHOUT P. en VANTHEMSCHE G. (eds.), Bronnen voor de studie van het hedendaagse België, 19e-21e eeuw, Brussel, 2009, p. 472-489. VAN DER EYCKEN J., Archief van de FOD Mobiliteit en Vervoer. Directoraat-generaal Vervoer te Land (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Archiefbeheersplannen en selectielijsten), Brussel, (ter perse). VAN DER HERTEN, B. Ministerie van Verkeer en Infrastructuur in: VAN DEN EECKHOUT P. en VANTHEMSCHE G. (eds.), Bronnen voor de studie van het hedendaagse België, 19 de -20ste eeuw, Brussel, 1999, p. 447-460. VELLE K., Het Ministerie van Openbare Werken (1837-1990). I. Organisatie (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Miscellanea Archivistica, Studia, 32), Brussel, 1993. VELLE K., Het Ministerie van Openbare Werken (1837-1990). II. Bevoegdheden (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Miscellanea Archivistica, Studia, 33), Brussel, 1993. VERMOTE J., Inventaris van het archief van het waterschoutsambt te Oostende, 1815-1909 (Rijksarchief te Beveren, Inventarissen, 167), Brussel, 2008. 10
VERMOTE J., Inventaris van her archief van het waterschoutsambt te Antwerpen ((1855) 1919-1972) (Rijksarchief te Beveren, Inventarissen), Brussel (ter perse). VLEESCHOUWERS, C., Administratieve evolutie van het Bestuur van het Zeewezen, 1830-1978 in: Archief- en Bibliotheekwezen in België, XLIX, 1978, p. 504-540 en L, 1979, p. 84-101. VLEESCHOUWERS C., Inventaris van het Archief van het Bestuur van het Zeewezen. 1830-1976, Brussel, 1979. VLEESCHOUWERS C., Het bestuur, respectievelijk de Regie van het Zeewezen tijdens de Tweede Wereldoorlog in: Archief- en Bibliotheekwezen in België, L, 1979, p. 30-83. 11
LIJST VAN AFKORTINGEN BS CDS CVD DGMV EPIC FCBH FOD Hazmat IAO IMDG-code IMO KB MB PARIS MOU STCW Belgisch Staatsblad Centrale Databank Scheepvaart Certificaat van Deugdelijkheid Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Enig Plan en Informatiecentrum Federaal Comité voor de Beveiliging van de Havenfaciliteiten Federale Overheidsdienst Hazardous Materials Internationale Arbeidsorganisatie International Maritime Dangerous Goods Code International Maritime Organization Koninklijk besluit Ministerieel besluit Paris Memorandum of Understanding on Port State Control Standard of Training Certification and Watchkeeping 13
14
INLEIDING 1. DOEL EN STRUCTUUR VAN DE ARCHIEFSELECTIELIJST Het archief van het directoraat-generaal Maritiem Vervoer bestaat uit documenten die werden opgemaakt of ontvangen in het kader van de uitoefening van zijn taken. Deze documenten hebben dan ook een administratief en/of een juridisch nut. Na het verstrijken van de administratieve bewaartermijn heeft de administratie deze documenten in principe niet meer nodig bij het vervullen van zijn taken. Een archiefselectielijst geeft aan hoe lang een document administratieve waarde heeft en welke documenten permanent bewaard moeten worden omwille van hun historische waarde. Deze documenten moeten volgens de archiefwet van 24 juni 1955, gewijzigd bij wet van 6 mei 2009, na 30 jaar overgedragen worden aan het Rijksarchief. De archiefwet schrijft voor dat er geen documenten van overheidsorganen zonder voorafgaande toelating van de Algemeen Rijksarchivaris of zijn gemachtigde vernietigd mogen worden. Het Rijksarchief bepaalt via deze archiefselectielijst wat moet bewaard worden en wat, na toelating van het Rijksarchief, kan vernietigd worden. Een archiefselectielijst is dus een systematische lijst van door een archiefvormer gevormde archiefreeksen of -documenten, met opgave van de administratieve bewaartermijn en de definitieve bestemming. Zij vermeldt welke documenten blijvend bewaard moeten worden en welke vernietigd kunnen worden na het verstrijken van de administratieve bewaartermijn. 2. HOE GAAT U CONCREET TE WERK? Indien de definitieve bestemming bewaren is, moeten de documenten permanent bewaard blijven. Documenten ouder dan 30 jaar dienen in een goede, geordende en toegankelijke staat worden overgedragen aan het Rijksarchief, waar ze, met respect voor de regels inzake privacy, raadpleegbaar zijn voor onderzoekers en voor de rechts- en bewijszoekende burger. Merken we nog op dat u niet alleen moet instaan voor de bewaring van uw papieren archiefdocumenten, maar dat u ook de leesbaarheid van uw digitale bestanden op lange termijn moet kunnen garanderen. Het Rijksarchief heeft recent richtlijnen opgemaakt voor het duurzaam bewaren van digitale bestanden (e-mailarchivering en archivering van digitale kantoordocumenten). 1 Andere richtlijnen inzake archivering van websites bijvoorbeeld zijn in voorbereiding. Indien de definitieve bestemming vernietigen is, mag u, na toelating van het Rijksarchief, tot de fysieke vernietiging overgaan. Vernietigen is het zodanig bewerken van informatiedragers dat de informatie die erop is vastgelegd op geen enkele wijze kan worden gereconstrueerd. Dit impliceert dus de versnippering of verbranding van papier, het verbrijzelen van optische schijven en het demagnetiseren (dus niet alleen het wissen met de delete-toets) van elektromagnetische informatiedragers zoals banden, diskettes en harde schijven. De te vernietigen archiefstukken mogen nooit zomaar worden meegegeven met het oud papier of met het gewone huisvuil. Zij bevatten vaak vertrouwelijke gegevens. Men moet de stukken versnipperen, met de hand of met behulp van een papiervernietiger. Voor de vernietiging van grote hoeveelheden archief kan men een beroep doen op een gespecialiseerde firma, die na de vernietiging een attest aflevert. 1 SOYEZ S., Directives pour la gestion et l archivage numérique des e-mails. Version 1.0 (Juillet 2008), Brussel, Algemeen Rijksarchief, 2008; SOYEZ S., Directives pour la gestion et l archivage numérique des documents bureautiques. Version 1.0 (Août 2008), Brussel, Algemeen Rijksarchief, 2008. Voor een Nederlandse versie zie www.arch.be.
Directoraal-generaal Maritiem Vervoer - Inleiding U dient wel het Rijksarchief 45 dagen op voorhand op de hoogte te brengen, met vermelding van de aard van de stukken en de uiterste data. Wanneer het Rijksarchief niet reageert binnen de termijn van 30 dagen na ontvangst van de brief, houdt dit een stilzwijgende toestemming tot vernietiging in. Deze archiefselectielijst is in wezen een momentopname. Indien nieuwe reeksen ontstaan of bestaande reeksen worden stopgezet, bijvoorbeeld tengevolge van gewijzigde bevoegdheden, moet de selectielijst aangepast worden. Het is dan ook raadzaam om de archiefselectielijst, in overleg met het Algemeen Rijksarchief, up-to-date te houden. 16
Directoraal-generaal Maritiem Vervoer - Inleiding Documentbeheer op de werkvloer 2 *Documenten volgens een consequent aan te houden methode ordenen (vb. chronologisch, alfabetisch, dossiersgewijs) *Archiefbeheer: volgens een vastgelegd ordeningsplan en in goede bewaaromstandigheden (bureau, archieflokaal) *Opmaak van toegangen (inventarissen) Nagaan en respecteren van de administratieve bewaartermijn Definitieve bestemming nagaan in de archiefselectielijst BEWAREN VERNIETIGEN Schonen van dossiers: vernietigen van blanco s, dubbels, verwijderen van nietjes, paperclips, plastic mapjes Na vervallen van de administratieve bewaartermijn Vb. Bewaartermijn van 7 jaar Vb. Facturen van 2002 2002+7= 2009 Vernietigen vanaf 1 januari 2010 *Tijdelijk bewaren op het DGMV *Na 30 jaar: overdragen aan het Rijksarchief in goede, geordende en toegankelijke staat (www.arch.be) Toelating tot vernietiging vragen aan het Rijksarchief (www.arch.be) Hoe vernietigen? Papier: Zelf versnipperen of door een externe firma met levering van attest van vernietiging cd-rom, audio-cd, video-cd: verbrijzelen Harde schijven, diskettes, banden: demagnetiseren Opmaken van een vernietigingslijst 2 Op basis van Meester over mijn schoolarchief, p. 64. 17
Directoraal-generaal Maritiem Vervoer - Inleiding 3. DE TOTSTANDKOMING VAN DEZE ARCHIEFSELECTIELIJST Deze archiefselectielijst is het resultaat van een goede samenwerking tussen het Algemeen Rijksarchief en het Directoraat-generaal Maritiem Vervoer. Op 29 oktober 2009 werd het doel van de opdracht door Rolande Depoortere, afdelingshoofd Toezicht, Advisering en Coördinatie van Verwerving en Selectie van het Algemeen Rijksarchief en Bart Willems, Rijksarchief Antwerpen, aan de directeur-generaal, de heer Frans Van Rompuy, voorgesteld. Daarop volgden in de maanden november 2009 tot januari 2010 plaatsbezoeken aan de verschillende diensten van het DGMV. Deze archiefselectielijst werd opgemaakt op basis van de tijdens deze plaatsbezoeken verzamelde gegevens. 18
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader HISTORISCH EN INSTITUTIONEEL KADER 1. HISTORIEK IN VOGELVLUCHT VAN DE FOD MOBILITEIT EN VERVOER 3 De Federale Overheidsdienst (FOD) Mobiliteit en Vervoer kent vele voorgangers. De taken waar de FOD Mobiliteit en Vervoer nu voor bevoegd is, werden in het verleden door verschillende ministeries uitgevoerd (zie tabel 1). Bij het ontstaan van België in 1831 werden vijf ministeriële departementen opgericht: Binnenlandse Zaken, Justitie, Financiën, Buitenlandse Zaken en Oorlog. Het zeewezen werd een bevoegdheid van het ministerie van Buitenlandse zaken. Bij KB van 13 januari 1837 werd het ministerie van Openbare Werken opgericht. 4 Het kreeg onder meer de bevoegdheid over zeewezen, maar drie jaar later (KB van 18 april 1840) ging zeewezen opnieuw naar het ministerie van Buitenlandse Zaken. Een KB van 29 mei 1872 bepaalde dat zeewezen terug overgeheveld werd naar het ministerie van Openbare Werken. Het ministerie van Buitenlandse Zaken behield wel de bevoegdheid over een aantal internationale aspecten van het kust-, rivieren- en kanalenbeheer, de zeebrieven, de sanitaire informatie en de emigratie. Bij KB van 16 juni 1884 werd het ministerie van Spoorwegen, Posterijen en Telegrafen opgericht. 5 Dit kaderde in een algemene herstructurering van de Belgische ministeries. De bevoegdheden inzake landbouw, industrie, mijnen, bruggen en wegen werden in 1884 van het ministerie van Binnenlandse Zaken overgeheveld naar het nieuwe ministerie van Landbouw, Nijverheid en Openbare Werken. In strikte zin was het ministerie van Spoorwegen, Posterijen en Telegrafen een voortzetting van het ministerie van Openbare Werken zoals dat in 1837 was opgericht. In 1912 wordt bij KB van 11 november beslist om het zeewezen en de spoorwegen in aparte ministeries onder te brengen. De ministeries van Zeewezen, Posterijen en Telegrafen en Spoorwegen zagen het levenslicht. Het experiment duurt slechts twee jaar, want in 1914 werden beiden ministeries weer herenigd in het ministerie van Spoorwegen, Zeewezen, Posterijen en Telegrafen (KB 28 februari 1914). Kort na WO I (KB van 31 juli 1919) werd de Dienst van het Vervoer over de Binnenwateren (die behoorde tot het ministerie van Oorlog) overgeheveld naar het ministerie van Spoorwegen, Zeewezen, Posterijen en Telegrafen. De Dienst Binnenwateren werd een apart beheer, dat eind 1920 (KB 19 november 1920) samensmolt met het Beheer van het Zeewezen. Door de nauwe samenwerking tussen de spoorwegen en de waterwegen hoopte de regering de vervoerscrisis te bekampen. Bij KB van 14 november 1919 werd de Dienst een Beheer van het Vervoer over de Binnenwateren. Het KB van 23 juni 1931 hevelde de bevoegdheden met betrekking tot het vervoer langs de binnenwateren over naar het ministerie van Openbare werken. De bevoegdheden van het Beheer van het Zeewezen werden verder uitgebreid met het handelsbeheer van de dienst van de pakketboten tussen Oostende en Dover (KB van 28 augustus 1926), de propaganda voor het reizigersverkeer en voor de zeelijn Oostende- Dover (KB van 20 december 1929). Even werden de bevoegdheden inzake zeevisserij, internationaal zeeonderzoek en statistiek en toezicht over de visserij in de Noordzee overgedragen aan het ministerie van Landbouw (KB van 7 oktober 1927) om bij KB van 6 juni 1931 opnieuw over te gaan naar het ministerie van Verkeerswezen. Dit ministerie was 3 Op basis van DEVOLDER C., Het ministerie van Verkeer en van Post, Telegrafie en Telefonie (1884-1990). I. Organisatie, deel 1; PRENEEL M., Overzicht van de archieven; SIX C. en VAN DER HERTEN B., De FOD Mobiliteit en Vervoer en zijn voorgangers, p. 472-489; VAN DER HERTEN B., Ministerie van Verkeer en Infrastructuur, p 447-460; VLEESCHOUWERS C., Inventaris van het archief van het Bestuur van het Zeewezen. 4 VELLE K., Het ministerie van Openbare Werken (1837-1990), p. 186-187. 5 DEVOLDER C., Het ministerie van Verkeer en van Post, Telegrafie en Telefonie (1884-1990). I. Organisatie, deel 1, p. 30-43 en 293-338; VLEESCHOUWERS C., Inventaris van het archief van het Bestuur van het Zeewezen, p. 7-24. 19
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader de opvolger van het ministerie van Spoorwegen, Zeewezen, Posterijen, Telegrafen, Telefonen en Tabel 1: Overzicht van de ministeries bevoegd voor het Zeewezen Periode Naam van het ministerie 1831-1837 Buitenlandse Zaken en Zeewezen 1837-1840 Openbare Werken 1840-1872 Buitenlandse Zaken 1872-1884 Openbare Werken 1884-1912 Spoorwegen, Posterijen en Telegrafen 1912-1914 Zeewezen, Posterijen en Telegrafen 1914-1925 Spoorwegen, Zeewezen, Posterijen en Telegrafen 1925-1929 Spoorwegen, Zeewezen, Posterijen, Telegrafen, Telefonen en Luchtvaart 1929-1938 (Vervoer) Verkeerswezen 1938-1939 6 Verkeerswezen, Posterijen, Telegrafie, Telefonie en Nationaal Instituut voor Radio Omroept 1939 Verkeerswezen en Openbare Werken 1939-1961 7 Verkeerswezen 1961-1974 8 Verkeerswezen, Post, Telegraaf en Telefoon 1974-1990 Verkeerswezen 1990-2001 Verkeerswezen en Openbare Werken 2001- FOD Mobiliteit en Vervoer Luchtvaart dat bij KB van 8 december 1925 was opgericht. Vier jaar later worden de bevoegdheden met betrekking tot het verkeerswezen afgesplitst en ontstaat een ministerie van Posterijen, Telegrafen en Telefonen en een Ministerie van Vervoer (KB 19 oktober 1929), dat in november 1929 het ministerie van Verkeerswezen wordt. Het MB van 12 januari 1932 stelde een nieuw organogram vast voor het Beheer van het Zeewezen. Het omvatte: een secretariaat, een technische dienst en vijf bureaus: exploitatie (I), personeel (II), boekhouding (III) (samen de Staatszeevaartdiensten ), koopvaardij (IV) en zeevisserij (V) (samen de Handelsvaart ). In 1935 werd het Beheer van het Zeewezen omgedoopt tot Bestuur van het Zeewezen en kreeg het een nieuwe structuur met directies en afdelingen. Schematisch zag de organisatie er als volgt uit: Directie Exploitatie Afdeling Bewegingen en Toezicht Materiaal en Voortstuwing Administratie Handelsscheepvaart en Algemene Zaken Personeel Boekhouding Koopvaardij Zeevisserij Algemene Zaken Secretariaat Documentatie Dienst voor Mobilisatie en Vracht 6 Het KB van 15 mei 1938: verenigde de twee ministeries opnieuw in een ministerie van Verkeerswezen, Posterijen, Telegrafie en Telefonie en Nationaal Instituut voor Radio-Omroep; KB van 22 februari 1939: versmelting met het ministerie van Openbare Werken, fusie ongedaan gemaakt bij KB van 16 april 1939. 7 KB van 9 oktober 1961: opnieuw één ministerie met dat van de Post (ministerie van Verkeerswezen en van Post, telegraaf en Telefoon), met twee ministers. 8 KB van 19 augustus 1974: naam opnieuw ingekort tot ministerie van Verkeerswezen. 20
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader Tegen de achtergrond van de oorlogsdreiging, kreeg de koning door de wet van 16 juni 1937 nieuwe bevoegdheden inzake de organisatie en de coördinatie van alle beschikbare vervoersmiddelen. Aan het Bestuur van het Zeewezen werd een Dienst voor Mobilisatie en Vracht toegevoegd. Bij besluit van 30 mei 1941 werd in Antwerpen een zeevervoersdienst opgericht die het transport op zee moest organiseren in functie van de ravitaillering en de economie. De Belgische vloot was begin 1941 uitgeweken naar Groot-Brittannië (besluitwet van 10 januari 1941). De Regie van het Zeewezen, opgericht bij besluitwet van 29 augustus 1941, moest de uitgeweken vloot beheren en het Bestuur van het Zeewezen buiten het bezet gebied leiden. Op 1 juni 1945 keerden de Belgische zeeschepen officieel terug. De Regie van het Zeewezen bleef bestaan tot 1960 voor de afwikkeling van het beheer in Londen. 9 Na de Tweede Wereldoorlog werd onder voogdij van het ministerie van Openbare Werken de dienst voor Regeling der Binnenvaart als openbare instelling opgericht (KB van 12 december 1944). Samen met een andere openbare instelling, de Belgische Sleepvaartgroepering (KB van 12 december 1944), stond de dienst in voor de modernisering, het herstel en de uitbreiding van de binnenscheepvaart in ons land. De Exploitatiedienst der Scheepvaartwegen (openbare instelling opgericht bij Regentsbesluit van 21 februari 1946) werd specifiek belast met de studie van en het toezicht op de binnenscheepvaart, inclusief alles wat de politie van de scheepvaart betrof. 10 In 1953 werd in het ministerie van Verkeerswezen het Bestuur van de Binnenvaart als autonoom bestuur ingericht (KB van 6 juni 1953). Bij KB van 25 november 1959 fuseerde het met het Bestuur van het Zeewezen tot Bestuur van het Zeewezen en van de Binnenscheepvaart. Bij KB van 24 februari 1953 werd de Dienst van de Zeevisserij overgedragen aan het ministerie van Landbouw. Door de oprichting van de Regie voor Maritiem Transport, bij wet van 1 juli 1971, die belast was met de organisatie en de exploitatie van het vervoer over zee tussen België en het Verenigd Koninkrijk, werd de vroegere dienst van de pakketboten Oostende-Dover zelfstandig. Met de staatshervorming van 1988 werd een groot deel van de bevoegdheden van het ministerie van Verkeerswezen naar de gewesten overgedragen (Bijzondere wet van 8 augustus 1988). De Gewesten werden bevoegd voor de havens, de loodsdiensten, de bebakeningsdiensten en de reddings- en sleepdiensten op zee. Tevens werden de koopvaardij, de zeevisserij en de binnenscheepvaart als economische sectoren geregionaliseerd. De algemene reglementering en wetgeving inzake scheep- en binnenvaart en de controle op de toepassing ervan bleven in handen van de federale overheid. De zeevaartpolitie, de zeevaartinspectie en de scheepsmeetdienst bleven eveneens nationaal. Daarnaast werden de bevoegdheden van het Bestuur der Waterwegen van het ministerie van Openbare Werken, zoals de waterwegen en aanhorigheden, de havens en hun aanhorigheden, de veerdiensten, de zeewering en de dijken geregionaliseerd. 11 De afgeslankte federale ministeries van Verkeer en Openbare Werken werden samengevoegd. Het nieuwe ministerie van Verkeer en Infrastructuur trad in werking op 1 juli 1990. Vanaf dan was het federale niveau bevoegd voor het algemeen beleid, de normen en de technische voorschriften inzake vervoersmiddelen, terwijl de gewesten de verantwoordelijkheid droegen over het sectorieel economisch beleid. In 2001 werd het ministerie van Verkeer en Infrastructuur in het kader van het Copernicusplan omgevormd tot een Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer. De FOD Mobiliteit en Vervoer stelt zich tot doel het voorbereiden en implementeren van een federaal mobiliteits- en vervoersbeleid. 12 De FOD Mobiliteit en Vervoer valt onder de politieke verantwoordelijkheid van de federale minister of staatssecretaris onder wiens bevoegdheid mobiliteit en transport vallen. De minister beschikt over een aantal directe medewerkers die werkzaam zijn in de Strategische Cel. De directeur van deze Strategische Cel is lid van het 9 VLEESCHOUWERS, C. Het bestuur, respectievelijk de Regie van het Zeewezen, p. 30-83; PRENEEL M., Overzicht van de archieven, p. 561. 10 VELLE K., Het ministerie van Openbare Werken (1837-1990), p. 186-187. 11 DE SMET S., m.m.v. NUYTTENS M., Beleidsdomein Infrastructuur en Mobiliteit, p.15-16. 12 Onze passie? Dienstverlening, Brussel, FOD Mobiliteit en Vervoer, 2006 (www.mobilit.fgov.be). 21
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader Directiecomité van de FOD Mobiliteit en Vervoer. De onafhankelijke Dienst Regulering van het Spoorwegvervoer en van de Exploitatie van de Luchthaven Brussel-Nationaal staat onder het rechtstreekse gezag van de minister van Mobiliteit. Aan het hoofd van de FOD staat het Directiecomité, dat samengesteld is uit een voorzitter, de directeurs-generaal van de vier directoraten-generaal (I. Mobiliteit en Verkeersveiligheid, II. Vervoer te Land, III. Luchtvaart en IV. Maritiem Vervoer) en de directeurs van de Stafdiensten (Begroting en Beheerscontrole, Personeel en Organisatie, Informatie- en Communicatietechnologie). De voorzitter van het Directiecomité beschikt over een ondersteuningscel en een Cel externe Communicatie. De horizontale Stafdiensten staan in voor het dagelijkse beheer van de financiën, het personeel en het gebruik van ICT. De Ondersteuningsdiensten (Logistiek, Interne Audit en Juridische dienst) hebben een coördinerende opdracht ten dienste van de gehele FOD en staan de voorzitter bij in de uitoefening van zijn functie. Het directoraat-generaal Maritiem Vervoer is opgedeeld in vier directies: I. Scheepvaartcontrole, II. Wetgeving en Juridische Aangelegenheden, III. Veiligheid en Milieuvrijwaring en IV. Exploitatie, Beveiliging en Havenaangelegenheden. De bevoegdheden en activiteiten van de verschillende diensten worden in het volgende deel uiteengezet. 2. BEVOEGDHEDEN EN ACTIVITEITEN VAN DE ARCHIEFVORMER De FOD Mobiliteit en Vervoer erfde de bevoegdheden van het ministerie van Verkeer en Infrastructuur. Het KB van 20 november 2001 legde de opdrachten van de FOD Mobiliteit en Vervoer als volgt vast 13 : 1. het vervoer te land, ter zee en in de lucht: - beleidsvoorbereiding en -evaluatie; - wetgeving en reglementering; - coördinatie; - controle. 2. de mobiliteit: - beleidsvoorbereiding en -evaluatie; - wetgeving en reglementering; - coördinatie en bevordering; - verkeersinfrastructuur met federale financiering. 3. het verkeer en de verkeersveiligheid: - beleidsvoorbereiding en -evaluatie; - wetgeving en reglementering; - coördinatie; - controle. Het DG Maritiem Vervoer ondersteunt de ontwikkeling van een Belgisch, Europees en wereldwijd scheepvaartbeleid en zorgt mee voor de toepassing ervan. Deze opdracht gebeurt in uitvoering van de in Belgisch recht omgezette internationale regelgeving uitgaande van de International Maritime Organization (IMO) 14, de International Labour Organization (IAO of ILO) 15 en de Europese Unie. Zowel de controle van de vaartuigen als hun bemanning vallen onder haar bevoegdheid. Enerzijds levert het DG Maritiem Vervoer certificaten af en anderzijds voert zij (onaangekondigde) technische controles uit op de vaartuigen. 1. Inspectie: met het oog op het handhaven van de scheepvaartregelgeving met betrekking tot Belgische en vreemde schepen worden onaangekondigde inspecties uitgevoerd aan boord van de schepen, op het terrein (havengebieden) en desgevallend bij erkende instellingen. 13 Belgisch Staatsblad, 24.11.2001, p. 40357. 14 www.imo.org. 15 www.ilo.org. 22
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader 2. Certificatie: het afleveren van persoons- en scheepsgebonden attesten (certificaten, brevetten, meetbrieven, enzovoort) op verzoek van de belanghebbende (scheepseigenaar, reder, varende) nadat aan de hand van een bekwaamheidsonderzoek of een technisch onderzoek (examen, technische schouwing, meting, documentverificatie) gebleken is dat aan de wettelijke voorschriften wordt voldaan. Het DG Maritiem Vervoer bereidt ook het beleid voor inzake de exploitatie en de beveiliging van havens. Ze verdedigt op nationaal en internationaal niveau het Belgisch beleidsstandpunt inzake scheepvaartexploitatie via de werkgroep Transportraad Europese Unie, de IAO en de OESO. Ook de uitwerking van het beleid inzake de juridische aspecten van de scheepvaart en van het beveiligen de scheepvaart en van het maritieme milieu behoren tot haar bevoegdheden. Tevens bereidt ze het beleid voor inzake de juridische aspecten van de scheepvaart, de maritieme veiligheid en de bescherming van het maritieme milieu. Dit doet ze o.a. door te zetelen in de werkgroep Transportraad Europese Unie, het Legal Commitee van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), het European Maritime Accidents Investigation Forum, werkgroep Milieu van de Raad van de Europese Unie, het IMO Maritime Safety Committee, het IMO Maritine Environment Protection Committee, de Centrale Rijnvaartcommissie, enzovoort. 23
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader 3. ORGANISATIE EN WERKING Het directoraat-generaal Maritiem Vervoer is opgedeeld in vier directies: I. Scheepvaartcontrole, II. Wetgeving en Juridische Aangelegenheden, III. Veiligheid en Milieuvrijwaring en IV. Exploitatie, Beveiliging en Havenaangelegenheden. 16 a) Directie Scheepvaartcontrole De directie Scheepvaartcontrole is belast met het uitvoeren van de controle op de wettelijke en reglementaire bepalingen inzake scheepvaart. Zowel de controle van de vaartuigen als hun bemanning vallen onder haar bevoegdheid. De twee voornaamste opdrachten van de directie Scheepvaartcontrole zijn het afleveren van certificaten en het uitvoeren van technische en administratieve controles op de vaartuigen. I. ZEEVAART 1. De taakgroep Schouwingen en Certificatie Zee is de dienst die de certificatie van zeegaande schepen verzorgt (Buitendiensten Oostende/Antwerpen). Binnen de dienst Schouwingen en Certificatie Zee is de taakgroep Vlaggenstaat belast met het periodiek inspecteren van zeeschepen die onder Belgische vlag varen. De schouwingen met gunstig resultaat geven aanleiding tot de afgifte van nationale en internationale certificaten. Niet alle schouwingen die nodig zijn voor de certificatie van koopvaardijschepen worden door de dienst zelf uitgevoerd. Sommige worden uitbesteed aan erkende classificatiemaatschappijen. Het werk van deze classificatiemaatschappijen wordt gecontroleerd door het uitvoeren van alternerende schouwingen aan boord van schepen, de analyse van de rapporten van de classificatiemaatschappijen en het gezamenlijk uitvoeren van inspecties. De taakgroep Metingen Zeevaart (Buitendienst Oostende) levert meetbrieven af voor zeeschepen. 17 Scheepsmeting laat toe de vaartuigen te identificeren door het opnemen van hun hoofdkenmerken (o.a. de naam van het vaartuig, het type, de afmetingen, enzovoort), de tonnenmaat en het laadvermogen. 2. De taakgroep Port State Control (Havenstaatcontrole) voert inspecties uit op schepen die onder vreemde vlag varen. Tijdens deze inspecties wordt nagegaan of deze vreemde schepen in regel zijn met de internationale veiligheidsvoorschriften. Ook de leef- en werkomstandigheden en eventuele milieuverontreiniging worden gecontroleerd. Om ervoor te zorgen dat die controle in het ene land niet strenger of soepeler is dan in het andere, hebben de maritieme autoriteiten van achttien Europese landen (inclusief Canada) een samenwerkingsverband gesloten: het Paris Memorandum of Understanding on Port State Control (MOU). Dit verdrag trad in 1982 in werking. Tot 1997 maakte de taakgroep Havenstaatcontrole samen met Vlaggenstaat de dienst Zeevaartinspectie uit. 18 3. Het zeetransport van gevaarlijke goederen is verboden, tenzij het gebeurt met inachtneming van de voorschriften. De taakgroep HazMat (Hazardous Materials) oefent toezicht uit op de correcte naleving van de voorschriften met betrekking tot het zeetransport van gevaarlijke goederen. Het vervoer van goederen en in het bijzonder het zeetransport, is per definitie een internationale, grensoverschrijdende aangelegenheid en bijgevolg onder de jurisdictie van verschillende landen valt. Vandaar dat er nood is aan een internationale code voor het maritiem vervoer van gevaarlijke stoffen. Onder auspiciën van de IMO werd in 1966 een 16 Op basis van: Onze passie? Dienstverlening, Kwaliteit, dag na dag, (www.mobilit.fgov.be). 17 Wet van 20 juni 1883, wet van 31 maart 1927, 29 maart 1965, KB van 15 oktober 1935 en de Conventie van Genève van 15 februari 1966 nopens de meting van binnenvaartuigen. 18 KB van 13 september 1998 houdende de havenstaatcontrole en wijziging van het KB van 20 juli 1973 houdende zeevaartinspectiereglement. 24
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader International Maritime Dangerous Goods Code uitgewerkt (IMDG-code). Deze code geldt als basis voor nationale reglementering voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over zee. 19 4. Pleziervaartuigen die verhuurd of gebruikt worden voor het vervoer van maximum 12 passagiers, doch niet voor het vervoer van goederen of dieren, moeten over een commerciële vlaggenbrief beschikken. Wie een commerciële vlaggenbrief wenst aan te vragen moet onder meer ook in het bezit zijn van een certificaat van deugdelijkheid (CVD). Een certificaat van deugdelijkheid is een document dat na onderzoek van het vaartuig wordt afgegeven en dat bepaalt dat het vaartuig voldoet aan de wettelijke voorschriften om op zee te varen. Dit certificaat is vijf jaar geldig. De taakgroep Pleziervaart (op zee) voert de controle van het pleziervaartuig uit en dit op vraag van de begunstigde. Het eigenlijke CVD worden door de taakgroep Vlaggenstaat afgeleverd. Daarnaast organiseert de taakgroep Pleziervaart de examens voor yachtman en yachtnavigator. Voor pleziervaart op zee is in België geen bekwaamheidsbewijs vereist. Personen die toch een brevet wensen kunnen in België wel examens afleggen. Met het brevet bewijst men zijn bekwaamheid, wat van nut kan zijn bij het huren van een pleziervaartuig in België of het buitenland. 20 II. BINNENVAART EN PLEZIERVAART 1. De taakgroep River State voert geplande en onaangekondigde inspecties uit (zowel administratief als technisch) van vaartuigen die op alle binnenwateren varen om na te gaan of de wettelijke en reglementaire bepalingen worden nageleefd. Dit gebeurt met het oog op het handhaven van een veilige scheepvaart met respect voor het milieu en een gezonde concurrentie. Voordien stond de dienst bekend onder de naam Dienst Inspectie Binnenvaart en Pleziervaart. Naast het uitvoeren van controles op het terrein worden de volgende taken uitgevoerd: 1. het houden van toezicht op examens voor de stuurbrevetten 21 en 2. het afleveren van vergunningen voor bunkerschepen (schepen die olie leveren aan of vervuilde olie aftappen van zeeschepen die in de Belgische havens liggen) en watersportevenementen op de Schelde. 22 2. Sinds 1 januari 2007 wordt het onderzoek van een binnenschip door een polyvalent team uitgevoerd. Dit heeft als voordeel dat de schepen minder vaak moeten stilliggen. Wanneer een certificaat vervallen is, neemt de schipper contact op met de taakgroep Enig Plan en InformatieCentrum (EPIC, Antwerpen). Op basis van de gegevens in de Centrale Databank Scheepvaart kan het EPIC aan de schipper voorstellen om verschillende onderzoeken samen te laten vallen. Indien nodig worden de vervaldata van de certificaten geharmoniseerd. Het EPIC staat ook in voor de opmaak van het certificaat van onderzoek, het communautair certificaat en het certificaat van goedkeuring. De taakgroep One stop Binnenschepen voert de technische controle van de binnenvaartschepen uit. 3. Het afleveren van persoonsgebonden attesten, de tweede grote opdracht van de directie Scheepvaartcontrole, is de taak van de (buiten)diensten Schepenbeheer in Antwerpen, 19 De wet op de veiligheid der schepen van 5 juni 1972 bepaalt in artikel twee dat geen Belgisch of vreemd schip vanuit een Belgische haven zee mag kiezen of in de Belgische zeewateren varen, en geen schip in het buitenland onder Belgische vlag zee mag kiezen als het niet in staat van veiligheid is. Volgende wetgeving regelt ook het vervoer van gevaarlijke stoffen over zee: KB van 20 juli 1973 betreffende het zeevaartinspectiereglement (gewijzigd op 29 februari 2004), het Memorandum of Understanding on Port Sate Control, het KB van 13 september 1998 betreffende de havenstaatcontrole, de Convention on Safe Containers van 2 december 1972 (Wet van 20 augustus 1981 en KB van 4 juni 1984), de International Convention for the Safety of Life at Sea (SOLAS 1974). 20 KB van 21 mei 1958 betreffende de toekenning van brevetten, diploma s, certificaten en vergunningen in de koopvaardij, de zeevisserij en de pleziervaart. 21 MB van 16 mei 1995 betreffende de organisatie van de examens met het oog op het bekomen van het stuurbrevet. 22 KB van 23 september 1992, houdende het scheepvaartreglement van de Beneden-Schelde. 25
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader Brussel, Gent, Oostende en Zeebrugge. Een kantoor te Luik behoort tot de buitendienst van het DG Vervoer te Land. 23 De buitendiensten Schepenbeheer hebben de administratieve taken overgenomen van het voormalige Waterschoutsambt. De politionele taken van het Waterschoutambt zijn sinds de politiehervorming van 1999 overgegaan naar de zeevaartpolitie. 24 De administratieve bevoegdheden, zoals bijvoorbeeld het afleveren van zeemansboekjes, het opmaken van monsterrollen (tot november 2007), de controle op het aanen afmonsteren van zeelieden aan boord van Belgische schepen en het toezicht op buitenlandse schepen en zeelieden tijdens hun verblijf in de Belgische wateren en havens, werden overgeheveld naar de directie Scheepvaartcontrole. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de door de (buiten)diensten afgeleverde documenten. 25 Brussel Antwerpen, Loodsgebouw Antwerpen, Maritiem Huis Gent Pleziervaart -Stuurbrevet pleziervaart en Evaluatiecommissie -Immatriculatieplaat voor plezierboten -Vlaggenbrief -Immatriculatieplaat voor plezierboten -Vlaggenbrief -Immatriculatieplaat voor plezierboten -Vlaggenbrief Beroepsvaart - binnenvaart -Radarbrevet -Meetbrief -Officieel nummer -Akte van sloping -Toegang tot het beroep -Getuigschrift van vakbekwaamheid -Vaarbewijs -Passagiersvervoer -Exploitatievergunning -Vlootverklaring -Capaciteitsbeleid communautaire vloot Commissie voor onderzoek EPIC (Enig Plan- en InformatieCentrum) -Communautair certificaat -Certificaat van onderzoek -Certificaat van goedkeuring (ADNR) -Meetbrief -STCW (koopvaardij, sleepvaart, offshore, baggervaart) -Zeemansboekjes -Vaarstaat -Vaarbevoegdheidsbewijs estuaire vaart, commerciële pleziervaart (KB 26.05.2006) -Certif Ship Security Officer (SOLAS 1974) -Vaarbewijs -Passagiersvervoer -Consent Scheldevisserij 23 VAN DER EYCKEN J., Archief van de FOD Mobiliteit en Vervoer, Directoraat-generaal Vervoer te Land. 24 Wet van 3 mei 1999 betreffende de regeling van de bevoegdheden ingevolge de integratie van de zeevaartpolitie in de federale politie, wijziging op 22 december 2004. KB 3 mei 1999, wijziging 3 februari 2000. 25 www.mobilit.fgov.be. 26
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader Oostende Zeebrugge -Brevetten Pleziervaart op zee -Certificaat van deugdelijkheid: Scheepvaartcontrole Pleziervaart -CE-verklaring : Scheepvaartcontrole Pleziervaart -Meetbrief: Scheepsmeting Binnenvaart -Immatriculatieplaat voor plezierboten -Vlaggenbrief -Immatriculatieplaat voor plezierboten -Vlaggenbrief -Meetbrief: Scheepsmeting Binnenvaart -Beroepsvaart: Visserij -Alle verrichtingen -Beroepsvaart: Visserij -Alle verrichtingen b) Directie Exploitatie, Beveiliging en Havenaangelegenheden De directie Exploitatie, Beveiliging en Havenaangelegenheden bereidt het beleid voor inzake deze drie domeinen en geeft mee vorm aan de regelgeving ter zake. Deze directie ondersteunt de directeur-generaal als voorzitter van het Federaal Comité voor het Beveiligen van de Havenfaciliteiten (FCBH). Ze verdedigt en onderhandelt het Belgisch beleidsstandpunt inzake scheepvaartexploitatie op nationaal en internationaal niveau (werkgroep Transportraad Europese Unie, de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)). Voorts staat de directie in voor de juridische ontwikkeling van de aangelegenheden binnen haar domein, met name inzake aansprakelijkheden en registratie, en verstrekt ze ter zake juridische adviezen. Ook wordt nautisch-technisch advies verstrekt bij het opstellen van de scheepvaartregelgeving. De directie behartigt tevens de sociaal-economische aangelegenheden die verband houden met de scheepvaart. c) Directie Wetgeving en Juridische Aangelegenheden De directie Wetgeving en Juridische Aangelegenheden bereidt het beleid voor inzake de juridische aspecten van de scheepvaart, de maritieme veiligheid en de bescherming van het maritieme milieu. Ze verdedigt het Belgisch standpunt op internationaal niveau (werkgroep Transportraad Europese Unie, het Legal Commitee van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), het European Maritime Accidents Investigation Forum) en werkt aldus mee aan de ontwikkeling van de internationale regelgeving. Op nationaal niveau is deze directie de vertegenwoordiger van de FOD Mobiliteit en Vervoer (Kustwacht, interdepartementale werkgroepen, enzovoort). De directie is ook verantwoordelijk voor de uitvoering van het personeelsbeleid van het Directoraat-generaal. Ze stelt het personeelsplan op, bewaakt het personeelseffectief, initieert de wervings- en bevorderingsprocedures, beheert de opleidingen en evaluaties en de registratiesystemen inzake afwezigheden. De directie heeft ten slotte als taak de budgetbestedingen te beheren en te zorgen voor de algemene administratieve ondersteuning (algemeen secretariaat). d) Directie Veiligheid en Milieuvrijwaring Deze directie ondersteunt het beleid ter verbetering van de scheepvaartveiligheid en het beveiligen van het maritieme milieu. Dit doet ze door in te staan voor de technische aspecten 27
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Historisch-institutioneel kader van de ontwerpteksten van de regelgeving m.b.t. de zeevaart, de binnenvaart en de pleziervaart. De directie verdedigt het Belgisch standpunt op internationaal niveau (werkgroepen Transport en Milieu van de Raad van de Europese Unie, het IMO Maritime Safety Committee, het IMO Maritine Environment Protection Committee, de Centrale Rijnvaartcommissie, enzovoort). Op nationaal niveau is de directie Veiligheid en Milieuvrijwaring de vertegenwoordiger van de FOD Mobiliteit en Vervoer inzake deze materie. Verder ondersteunt de directie het informatica-intranet van het DGMV binnen het intranet van de FOD en zorgt ze voor een eerstelijnsondersteuning van de computerhard- en software en van de communicatiemiddelen. 28
ORGANOGRAMMEN 26 Ministerie van Verkeerswezen (1971-1990) 27 DIENSTEN VAN DE SECRETARIS-GENERAAL BESTUUR VAN HET VERVOER BESTUUR VAN HET ZEEWEZEN EN VAN DE BINNENVAART ALGEMENE DIRECTIE ADMINISTRATIEVE DIRECTIE Dienst personeel en comptabiliteit Dienst Economaat Dienst Loodswezen DIRECTIE KOOPVAARDIJ Dienst Economie en Sociale Zaken Dienst Wetgeving en Documentatie Dienst Havenbelangen Dienst Mobilisatie TECHNISCHE DIRECTIE DIRECTIE BINNENVAART Algemeen kwesties Economische kwesties Technische kwesties BESTUUR DER LUCHTVAART COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR TOERISME 26 De archieven die nog bij het Directoraat-generaal Maritiem Vervoer werden aangetroffen, dateren voornamelijk van na de Tweede Wereldoorlog. Om die reden werden enkel organogrammen van het ministerie/fod van na 1945 in deze archiefselectielijst opgenomen. Organogrammen voor de periode 1831-1945 zijn te vinden in: DEVOLDER C., Het ministerie van verkeer, dl. I, p. 53-684. 27 DEVOLDER C., Het ministerie van verkeer, dl. I, p. 334-335; Administratief en gerechtelijk jaarboek voor België, Brussel, 1974, p. 159-160.
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Organogrammen Ministerie van Verkeer en Infrastructuur (1990-1997) 28 DIENSTEN VAN DE SECRETARIS-GENERAAL BESTUUR VAN DE VERKEERSREGLEMENTERING EN VAN DE INFRA- STRUCTUUR BESTUUR VAN HET ZEEWEZEN EN VAN DE BINNENVAART ALGEMENE DIRECTIE Secretariaat: personeel, comptabiliteit, organisatie DIENST SCHEEPVAARTBELEID Directie Scheepvaartreglementering en administratieve zaken Directie Scheepvaartpolitiek en internationale betrekkingen DIENST SCHEEPVAARTVEILIGHEID Dienst Havenbelangen DIRECTIE BINNENVAART BESTUUR VAN HET VERVOER TE LAND BESTUUR DER LUCHTVAART 28 SIX C., Ca déménage au SPF Mobilité et Transport, p. 64. 30
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Organogrammen Ministerie van Verkeer en Infrastructuur (1998-2006) 29 DIENSTEN VAN DE SECRETARIS-GENERAAL BESTUUR VAN WEGVERKEER EN INFRASTRUCTUUR BESTUUR VAN HET VERVOER TE LAND BESTUUR VAN MARITIEME ZAKEN EN SCHEEPVAART DIRECTORAAT-GENERAAL Secretariaat en logistieke cel SCHEEPVAARTBELEID Wetgeving en reglementering Internationale aangelegenheden Sociaal-economische aangelegenheden Nautische aangelegenheden SCHEEPVAARTVEILIGHEID Technische voorschriften Opleiding en verkeer SCHEEPVAARTCONTROLE Keuringen en certificaten Inspecties BUITENDIENSTEN BESTUUR DER LUCHTVAART 29 Administratief en gerechtelijk jaarboek voor België, Brussel, 2001, p. 124-125. 31
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Organogrammen FOD Mobiliteit en Vervoer (2007-2009) 30 DIRECTIE COMITÉ DIRECTORAAT-GENERAAL MOBILITEIT EN VERKEERSVEILIGHEID DIRECTORAAT-GENERAAL VERVOER TE LAND DIRECTORAAT-GENERAAL MARITIEM VERVOER DIRECTIE SCHEEPVAARTCONTROLE Zeevaart, Certificatie en inspectie Schouwingen en certificatie Vlaggenstaat Metingen zeevaart Pleziervaart Port State Control Hazmat Binnenvaart en pleziervaart, Certificatie en inspectie One stop binnenschepen River state Epic Schepenbeheer Antwerpen Schepenbeheer Oostende Schepenbeheer Gent Schepenbeheer Brussel Plaatselijke administratie (PA) Schelde Plaatselijke administratie (PA) Kust DIRECTIE EXPLOITATIE, BEVEILIGING EN HAVENAANGELEGENHEDEN Juridische ondersteuning Nautische aangelegenheden Bedrijven Exploitatie aangelegenheden DIRECTIE WETGEVING EN JURIDISCHE AANGELEGENHEDEN Regelgeving Budget Secretariaat en logistiek Human Resources DIRECTIE VEILIGHEID EN MILIEUVRIJWARING Technische voorschriften zeevaart Technische voorschriften binnenvaart ICT Opleiding en verkeer DIRECTORAAT-GENERAAL LUCHTVAART 30 Gids der ministeries. Repertorium van de federale, gemeenschappelijke en gewestelijke overheidsdiensten van België, Brussel, 2009, p. 500-501. 32
Directoraat-generaal Maritiem Vervoer Archiefselectielijst VORMING, BEHEER EN SELECTIE VAN ARCHIEVEN 1. PRINCIPES EN BASISBEGRIPPEN VAN DE ARCHIVISTIEK Het archief Archiefstukken zijn documenten die, ongeacht hun drager, hun datum of hun materiële vorm, opgemaakt of ontvangen werden door een organisatie, een persoon of een groep personen in uitoefening van haar of zijn functies of activiteiten, en die naar hun aard bestemd zijn om te berusten onder deze organisatie, persoon of groep personen. Het betreft dus om het even welk document, zowel op papier als op een magnetische, optische, elektronische of andere drager. Boeken en gedrukte tijdschriften behoren daarentegen niet tot het archief. Archiefreeksen De archiefstukken vormen reeksen, m.a.w. groepen van documenten of dossiers die onder één noemer worden gebracht omdat ze een gemeenschappelijk element hebben, doorgaans van formele aard, en gerangschikt worden op basis van eenzelfde chronologisch, alfabetisch, numeriek of alfanumeriek criterium. Voorbeeld: de personeelsdossiers, de ontvangen brieven, de zakendossiers die door een dienst in het kader van een van zijn specifieke competenties behandeld zijn, of de agenda s van de uitgaande brieven. De archiefvormer Om het even welke organisatie, persoon of groep personen die, in de uitoefening van haar of zijn functies of activiteiten, archief tot stand brengt of tot stand heeft gebracht. 2. ANALYSE VAN DE ARCHIEFVORMING Het ordeningsplan (het klassement ) Een groot deel van de archieven van het DGMV (vroeger het Bestuur van het Zeewezen) werden in het verleden reeds naar het Rijksarchief overgebracht. In 1979 publiceerde C. Vleeschouwers een inventaris van het archief van het Bestuur van het Zeewezen. 31 Deze inventaris betrof de overdrachten die in de periode 1940-1978 hadden plaatsvonden. 32 Op die manier werd ca. 220 meter archief uit de periode van 1830 tot 1976 in 10.446 nummers beschreven. Het merendeel van het archief dat nu nog door het DGMV zelf wordt bewaard dateert van na de jaren 1970. Recent (2005) werden er opnieuw archieven overgedragen omdat de diensten van de FOD Mobiliteit en Vervoer die voorheen op verschillende locaties gevestigd waren naar het huidige gebouw in de Vooruitgangstraat te Brussel verhuisden. Deze centralisering van de diensten was een uitgelezen kans om archieven te selecteren die in aanmerking kwamen om overgedragen te worden aan het Algemeen Rijksarchief. Deze overdrachten kwamen tot stand onder de begeleiding van collega C. Six. Op die manier werd tussen 2003 en 2005 nog eens ca. 150 meter archief aan het Algemeen Rijksarchief overgedragen. 33 Ook de buitendiensten van het DGMV hebben in het verleden archief overgedragen naar de Rijksarchieven. Zo wordt onder meer in het Rijksarchief Beveren het archief bewaard van de buitendienst Antwerpen van het Bestuur van het Zeewezen (ca. 280 meter). 34 Daarnaast werden ook archieven overgedragen (ca. 126 meter) door de Waterschoutsambten 31 VLEESCHOUWERS C., Inventaris van et Archief van het Bestuur van het Zeewezen, 1830-1976, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 1979. 32 Over de verschillende overdrachten zie de uitvoerige beschrijving in VLEESCHOUWERS C., Inventaris van et Archief van het Bestuur van het Zeewezen, p. 25-34. 33 SIX C., Ca déménage au SPF Mobilité et Tranports, p. 77-79. 34 PRENEEL M., Overzicht van de archieven in het Rijksarchief Beveren, p. 566-568. 33