inhoud Voorwoord 13 Introductie 15 1 De zwangerschap 16 1.1 De moeder 16 1.2 De placenta 17 1.3 De foetus 17 2 Borstvoeding 19 2.1 De opname van het geneesmiddel in de moeder 19 2.2 De overgang van het moederplasma in de melk 20 2.3 De overgang in het spijsverteringskanaal van de zuigeling 20 2.4 Het metabolisme in het plasma van de zuigeling 21 1. Geneesmiddelen voor het hart- en vaatstelsel 23 1 Geneesmiddelen voor cardiale insufficiëntie 28 1.1 Digitalisglycosiden 28 1.2 De fosfodiësteraseremmers 28 1.3 Sympathicomimetica 28 2 Antianginosa: nitroverbindingen 29 3 Antiaritmica 30 4 Antihypertensiva 32 4.1 Bètablokkers 32 4.2 Calciumantagonisten 33 4.3 Angiotensineconversie-enzyminhibitoren 34 4.4 Angiotensin-II-receptor-antagonisten 35 4.5 Renine-inhibitoren 35 4.6 Vasodilatoren 36 4.7 Alfablokkers 36 4.8 Centraal werkende antihypertensiva 36 4.9 Combinatiepreparaten 36 5 Diuretica 37 5.1 Thiaziden en aanverwanten 38 5.2 Diuretica van de lus 38 5.3 Kaliumsparende diuretica 38 5.4 Koolzuuranhydrase-inhibitoren 39 5.5 Combinatiepreparaten van diuretica 39 5.6 Ionentekort na langdurig gebruik van diuretica 39 6 Middelen bij hypotensie 39 6.1 Middelen bij acute hypotensie 39 6.2 Middelen bij chronische hypotensie 40 6.3 Epinefrine 40 7 Middelen bij vaatlijden 40 8 Veno- en capillarotropica 41 9 Geneesmiddelen die inwerken op de bloedstolling 42 9.1 Antitrombotica 42 9.1.1 Antiaggregantia 42 9.1.2 Anticoagulantia 44 9.2 Antihemorragica 45 9.2.1 De stollingsfactoren 45 9.2.2 Heparineantidotum 46 9.2.3 Vitamine K 46 9.2.4 Antifibrinolytica 46 9.2.5 Aspecifieke hemostatica 47 9.2.6 Lokale hemostatische preparaten 47 Farmacologie voor vroedvrouwen Inhoud 7
10 Hypolipemiërende middelen 47 10.1 Fibraten 47 10.2 Anionenuitwisselaars 47 10.3 Acipimox 48 10.4 Statines 48 10.5 Ezetimibe 48 10.6 Essentiële vetzuren 48 2. Geneesmiddelen van het gastro-intestinaal stelsel 49 1 Geneesmiddelen van de maag- en duodenumpathologie 50 1.1 Maagzuursecretie-inhibitoren 53 1.1.1 H2-antihistaminica 53 1.1.2 Protonpompinhibitoren 53 1.1.3 Misoprostol 53 1.2 Antiacida 54 1.3 Specifieke antibiotica 54 2 Spasmolytica 55 2.1 Anticholinergica 55 2.2 Musculotrope spasmolytica 55 3 Geneesmiddelen voor de lever, galblaas en pancreas 55 3.1 De galzuren 55 3.2 Cholagoga, choleretica en hepatropica 56 3.3 Spijsverteringsenzymen 56 4 Anti-emetica 56 4.1 Gastrokinetica 56 4.2 5HT 3 -antagonisten 56 4.3 NK 1 -antagonisten 57 5 Laxativa 57 5.1 Zwelmiddelen 57 5.2 Vloeibare paraffine 57 5.3 Osmotische laxativa 57 5.4 Contactlaxativa 57 5.5 Varia 58 6 Antidiarreïca 58 6.1 Adsorbentia en adstringentia 58 6.2 Probiotica 59 6.3 Transitinhibitoren 59 7 Medicijnen bij inflammatoir darmlijden 59 8 Darmontsmettende middelen 59 9 Middelen bij hemorroïden 60 3. Geneesmiddelen van het urogenitale stelsel 61 1 Geneesmiddelen gebruikt bij blaasproblemen 63 2 Geneesmiddelen bij benigne prostaathypertrofie 63 3 Geneesmiddelen bij impotentie 63 4. Geneesmiddelen van het ademhalingsstelsel 65 1 Geneesmiddelen bij astma en COPD 68 1.1 Sympathicomimetica 68 1.2 Anticholinergica 69 1.3 Associatie van sympathicomimetica + anticholinergica 69 1.4 Theofylline en derivaten 69 1.5 Inhalatiecorticosteroïden 69 1.6 Associatie van sympathicomimetica + corticosteroïden 70 8 Farmacologie voor vroedvrouwen Leidraad voor opleiding en dagelijkse praktijk
1.7 Inhibitor van de histaminevrijstelling 70 1.8 Antagonisten van leukotriënreceptoren 70 1.9 Monoklonale antilichamen 70 2 Antitussiva, mucolytica en expectorantia 71 2.1 Antitussiva 71 2.2 Mucolytica en expectorantia 71 2.3 Mucolytica, expectorantia en diverse combinatiepreparaten 72 3 Addenda 72 4 Geneesmiddelen voor rhinitis en sinusitis 72 4.1 Orale middelen 72 4.2 Nasale middelen 73 5. Pijnstillers en ontstekings remmende middelen 75 1 Ontstekingsremmende middelen 78 1.1 Glucocorticoïden 78 1.2 Niet-steroïdale ontstekingsremmende middelen (NSAID s) 78 1.2.1 Arylazijnzuurderivaten 79 1.2.2 Arylpropionzuurderivaten 79 1.2.3 Indoolderivaten 79 1.2.4 Oxicamderivaten 79 1.2.5 Fenylbutazon 79 1.3 COX 2 -selectieve NSAID s 80 1.4 Analgetica en antipyretica 81 1.5 Diverse geneesmiddelen gebruikt bij osteo-articulaire aandoeningen 82 2 Narcotische analgetica 82 2.1 Opiumagonisten 83 2.2 Partiële agonisten 84 2.3 Antagonisten 84 6. Geneesmiddelen voor het zenuwstelsel 87 1 Hypnotica, sedativa, anxiolytica 92 1.1 Benzodiazepines 92 1.2 Middelen verwant aan benzodiazepines 95 1.3 Buspiron (beschikbaar in Nederland, niet in België) 95 1.4 Diverse middelen 95 2 Antipsychotica 96 2.1 Fenothiazines en thioxantenen 97 2.2 Butyrofenonen en difenylpiperidinen 98 2.3 Benzamides 98 2.4 Atypische antipsychotica 98 3 Antidepressiva 99 3.1 Tricyclische antidepressiva, aanverwante stoffen en selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI s) 100 3.2 Sint-Janskruid 101 3.3 Inhibitoren van monoamine-oxydase (MAOI s) 101 3.4 Lithiumzouten 101 4 Centrale stimulantia 103 5 H 1 -antihistaminica 103 6 Cholinesteraseremmers 104 7 Specifieke medicijnen bij bepaalde zenuwziekten 105 7.1 De ziekte van Parkinson 105 7.1.1 Levodopa 105 7.1.2 Dopamine-agonisten 105 7.1.3 COMT-inhibitoren (catechol-o-methyltransferase) 105 7.1.4 MAO-remmers (monoamino-oxydase) 105 7.1.5 Anticholinergica 105 Farmacologie voor vroedvrouwen Inhoud 9
7.2 Epilepsie 106 7.3 Migraine 108 7.4 De ziekte van Alzheimer 109 7.5 Amyotrofische laterale sclerose 109 7.6 Multiple sclerose 110 7. Geneesmiddelen van de hormonale stelsels 113 1 Glucocorticoïden 114 2 Geneesmiddelen voor de schildklier 118 2.1 Schildklierhormonen 121 2.2 Thyrotrofine 121 2.3 Protireline 121 2.4 Antithyroïde geneesmiddelen 121 2.5 Jodium 121 3 Geslachtshormonen 122 3.1 Oestrogenen 125 3.2 Selectieve oestrogeenreceptormodulatoren (SERM) 126 3.3 Aromatase-inhibitoren 127 3.4 Progestativa 127 3.5 Antiprogestativa (SPRM) 128 3.6 Oestro-progestagene preparaten 129 3.6.1 O/PG-associaties als anticonceptie 129 3.6.2 O/PG-associaties als hormoonsubstitutie 136 3.7 Androgenen en anabolen 137 3.8 Antiandrogenen 137 3.9 Gonadotropinen 138 3.10 Gonadoreline, analogen en antagonisten 138 3.11 Danazol 138 3.12 Dopamine-agonisten 139 4 Antidiabetica 139 4.1 Insuline 141 4.2 Metformine 142 4.3 Hypoglykemiërende sulfamiden 142 4.4 Gliniden 142 4.5 Glitazonen 143 4.6 Acarbose 143 4.7 Glucagon 143 5 Diverse middelen i.v.m. het hormonale stelsel 143 8. Modulatoren van de uteriene contractie 145 1 Oxytocica 148 1.1 Oestrogeen 148 1.2 Mifepriston 148 1.3 Methylergometrine 150 1.4 Prostaglandines 150 1.5 Oxytocine 153 2 Geneesmiddelen voor weeënremming of tocolytica 154 2.1 Progesteron 154 2.2 β-mimetica 155 2.3 Niet-steroïdale ontstekingsremmende middelen (NSAID s) 156 2.4 Atosiban 156 2.5 Inhibitoren van de calciumkanalen 157 2.6 Andere tocolytica 158 10 Farmacologie voor vroedvrouwen Leidraad voor opleiding en dagelijkse praktijk
9. Geneesmiddelen tegen infecties 161 1 Antibacteriële middelen 162 1.1 Bèta-lactamantibiotica 165 1.1.1 Penicillines 165 1.1.2 De overige penicillines 165 1.1.3 Cefalosporines 167 1.1.4 Carbapenems en monobactams 167 1.2 Macroliden 168 1.2.1 Erythromycine 168 1.2.2 Neomacroliden 168 1.2.3 De overige macroliden 168 1.3 Tetracyclines 169 1.4 Aminoglycosiden 169 1.5 Diverse antibiotica 170 1.5.1 Fusidinezuur 170 1.5.2 Glycopeptiden 170 1.5.3 Oxazolidinones 170 1.5.4 Thiamfenicol 171 1.5.5 Rifamycines 171 1.5.6 Lincosamiden 171 1.5.7 Colistimethaatnatrium 172 1.6 Chinolonen 172 1.7 Sulfamiden 172 1.8 Urinaire antibacteriële middelen 173 1.8.1 Nitrofurantoïdes 173 1.8.2 Trimethoprime 173 1.8.3 Fosfomycine 173 1.9 Tuberculostatica 174 1.9.1 Isoniazide 174 1.9.2 Rifampicine 174 1.9.3 Pyrazinamide 175 1.9.4 Ethambutol 175 2 Antimycotica 176 2.1 Polyenen 176 2.2 Caspofungine 176 2.3 Azoolderivaten 176 2.4 Schimmeldodende middelen voor ernstige mycose 177 3 Antiparasitaire middelen 177 3.1 Antihelminthica 177 3.2 Antimalariamiddelen 178 3.2.1 De preventieve behandeling 178 3.2.2 Behandeling van een aanval 178 3.3 Andere antiprotozoaire middelen 179 4 Antivirale middelen 180 4.1 Middelen tegen herpesvirussen 180 4.2 Middelen tegen retrovirussen 180 4.3 Middelen tegen respiratoire virussen 182 4.4 Middelen tegen hepatitis B en hepatitis C 182 10. Geneesmiddelen betreffende de immuniteit 183 1 Vaccins 185 1.1 Antivirale vaccins 185 1.2 Antibacteriële vaccins 187 2 Immunoglobulinen 187 3 Immunomodulatoren 188 4 Immunosuppressiva 188 Farmacologie voor vroedvrouwen Inhoud 11
11. Vitamines en mineralen 191 1 Vitaminen 192 2 Mineralen 193 2.1 IJzer 193 2.2 Fluoride 193 2.3 Calcium 193 2.4 Magnesium 193 2.5 Selenium 193 12. Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 197 1 Antiseptica en ontsmettingsmiddelen 198 2 Corticosteroïden en NSAID s 198 3 Diverse middelen voor dermatologische aandoeningen 198 4 Medicijnen voor vulvo-vaginale aandoeningen 199 1.1 Vulvo-vaginale mycose 199 1.2 Bacteriële vaginose 199 1.3 Preventie 199 5 Lokale anesthetica 199 13. Diverse geneesmiddelen voor specifiek gebruik 201 1 Antitumorale middelen 202 2 Contrastmiddelen 202 3 Geneesmiddelen als hulp bij ontwenning van alcohol en tabak 203 4 Geneesmiddelen van het botmetabolisme 203 5 Systemische behandelingen van bepaalde dermatologische aandoeningen 203 Lexicon van de stoffen geciteerd als stofnaam 205 12 Farmacologie voor vroedvrouwen Leidraad voor opleiding en dagelijkse praktijk