Het jeugdstrafproces: toekomstbestendig? Congres RSJ 2010 Donderdag 25 november 2010 Beurs van Berlage te Amsterdam
Congres RSJ 2010
Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming het congres RSJ 2010 Het jeugdstrafproces: toekomstbestendig? Op 25 november 2010 organiseert de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming het congres RSJ 2010 Het jeugdstrafproces: toekomstbestendig? Jongeren zijn fysiek en psychisch volop in ontwikkeling en het strafproces moet daarmee rekening houden: de pedagogische belangen van de jongere staan daarbij voorop. Maar komt dit pedagogische aspect in het huidige, in 1995 vernieuwde, Nederlandse jeugdstrafprocesrecht wel voldoende tot uiting of zijn opnieuw wijzigingen in wet- en regelgeving nodig? En hoe staat het met de dagelijkse praktijk van het jeugdstrafproces: is het pedagogisch karakter voldoende gewaarborgd en in welke verhouding staan rechtsbeschermende en pedagogische elementen tot elkaar? Doelgroep: Zittende Magistratuur, OM, advocatuur, politie, Raad voor de Kinderbescherming, bureau s jeugdzorg, politici, wetenschappers, medewerkers justitiële jeugdinrichtingen, gesloten jeugdzorg, leden commissies van toezicht, (beleids) medewerkers van betrokken ministeries.
Programma 09.00 Ontvangst 10.00 Welkomstwoord door de dagvoorzitter Mw. mr. Roelie van Rossem-Broos, voorheen hoofdofficier van justitie, lid van de sectie Jeugd RSJ. 10.10 Opening Dhr. prof. mr. Peter Boorsma, hoogleraar openbare financiën Universiteit Twente en algemeen voorzitter van de RSJ. 10.20 Naar een volwassen jeugdstrafprocesrecht Dhr. prof. dr. Gerard de Jonge, bijzonder hoogleraar detentierecht Universiteit Maastricht. Wat geeft het jeugdstraf(proces)recht zijn eigen karakter? In de jeugd strafwetgeving is veel aandacht voor rechtsbescherming van jeugdigen tijdens het strafproces, maar raken meer pedagogische aspecten daardoor niet ondergesneeuwd? Het VN Comité inzake de Rechten van het Kind heeft in 2007 een zogenaamde General Comment over het jeugdstrafrecht uitgebracht, gebaseerd op de artikelen 37 en 40 uit het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind. In hoeverre heeft Nederland deze beginselen geïmplementeerd? Moeten bijvoorbeeld jeugdstraf(proces) recht en jeugd civielrecht niet meer geïntegreerd worden? Wat is de praktijk in andere landen?
11.05 11.25 Pauze 11.25 De ontwikkeling van antisociaal gedrag: van Fabels naar Feiten Dhr. prof. dr. Bram Orobio de Castro, hoogleraar ontwikkelingspsychologie, Universiteit Utrecht. In welke mate kunnen jongeren vanuit een ontwikkelingsperspectief verantwoordelijk worden gesteld voor hun gedrag? Wat beweegt jongeren en hoe komen zij (soms) tot het plegen van delicten? En, vervolgens, wat mag van hen worden verwacht tijdens het jeugdstrafproces; in hoeverre en onder welke condities kunnen ze worden beschouwd als volwaardig procesdeelnemer? 12.10 De pedagogische opgaven van het jeugdstrafproces Dhr. prof. dr. Ido Weijers, bijzonder hoogleraar jeugdrechtspleging en hoofddocent bij de opleiding Pedagogiek, Universiteit Utrecht. Aan welke pedagogische voorwaarden moet het jeugdstrafproces voldoen, gegeven de beperkingen van de doorsnee jongere/adolescent die met het strafrecht in aanraking komt? Daarbij valt te denken aan voorwaarden te stellen aan de inrichting en organisatie van het jeugdstrafproces en aan eisen te stellen aan de professionals- m.n. de kinder rechters, jeugdofficieren van justitie en advocaten. Welke rol spelen internationale verdragen in dit verband? 12.55 13.45 Lunch
Programma 13.45 Eerste ronde workshops: 1. Een visie op het jeugdstraf(proces)recht: Nederland en strafprocesstelsels in andere Europese landen 2. Adolescentenstrafrecht 3. De plaats van herstelrecht in het jeugdstrafproces en de positie van het slachtoffer 4. Biologische factoren en crimineel gedrag bij jeugdigen 5. Advocaat bij het politieverhoor 6. Voorlopige hechtenis: opvoeding of rechtsbescherming? 7. De Wet DNA-onderzoek bij minderjarigen en veroordeelden 8. De combi-zitting (straf/civiel) 9. Jeugdigen en specifieke achtergronden
14.30 15.00 Pauze 15.00 Tweede ronde workshops: herhaling van de workshops 16.00 Afsluiting congres met samenvatting uitkomsten van de workshops door de dagvoorzitter, inclusief een verrassend optreden 17.00 Borrel
Toelichting op de workshops s Middags worden twee identieke workshop rondes aangeboden. Bij uw registratie s ochtends kunt u voor beide rondes een keuze maken. De hoeveelheid deelnemers per workshop is gevarieerd, maar ook beperkt.
Een visie op het jeugdstraf(proces)recht: Nederland en strafprocesstelsels in andere Europese landen In andere landen wordt anders gereageerd op jeugdigen die delicten plegen dan in Nederland. Zo bestaat er in België geen speciaal jeugdstraf (proces)recht en worden delicten van jeugdigen op een andere wijze afgedaan. Zijn er in beide landen ook verschillen tussen de wijze waarop wordt aangekeken tegen de eigen verantwoordelijkheid van de jeugdige voor het gepleegde delict, komt het pedagogisch aspect in het Belgische systeem beter tot uiting? En hoe verhoudt zich e.e.a. tot de beginselen uit het IVRK, zoals uitgewerkt in de General Comment nr. 10 van de Verenigde Naties. Tenslotte, wat kunnen wij leren van het buitenland? 1 Workshop Workshopbegeleiders: Dhr. prof. dr. Christian Eliaerts, hoogleraar Vakgroep Criminologie aan de Universiteit van Brussel Dhr. dr. Ton Liefaard, universitair docent, Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen te Utrecht
Workshop 2 Adolescentenstrafrecht Er zijn in het verleden serieuze plannen geweest voor een adolescentenstrafrecht, maar deze zijn om niet-inhoudelijke redenen nooit gerealiseerd. De laatste jaren zijn er steeds meer onderzoeken verschenen waaruit blijkt van een specifieke ontwikkeling van jongeren van 18 tot 23 jaar. Zij zijn lichamelijk en geestelijk nog niet uitontwikkeld en veel van hun gedrag valt hieraan toe te schrijven. Is het wenselijk om hier in het strafrecht meer rekening mee te houden en zouden jongeren van 18 tot 23 jaar onder een speciaal adolescentenstrafrecht moeten vallen? Leeft deze gedachte ook binnen het OM, zijn er mogelijk praktische problemen en in hoeverre speelt de maatschappelijke opinie een rol? Workshopbegeleiders Dhr. prof. dr. Theo Doreleijers, hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie, Vu Amsterdam, lid van de sectie Jeugd van de RSJ Mw. mr. Linda Dubbelman, jeugdofficier van justitie Rotterdam en voorzitter landelijk platform van jeugdofficieren
De plaats van herstelrecht in het jeugdstrafproces en de positie van het slachtoffer Uit het jaarverslag 2009 van Slachtoffer in Beeld blijkt dat één op de twee slachtoffers behoefte heeft aan een gesprek met hun dader. Ook daders blijken daartoe vaak bereid. Kan herstelrecht voor de dader een positieve bijdrage aan het strafproces opleveren? Waar verplichten kinderrechten en andere internationale regelingen staten toe? Welke herstelrechtelijke praktijken zijn er, ook in het buitenland en welke concrete ontwikkelingen zijn er op dit moment in ons land? In deze workshop worden de resultaten van het recente onderzoek van Slachtoffer in Beeld naar de effecten van bemiddeling meegenomen. 3 Workshop Workshopbegeleiders Mw. mr. Annemieke Wolthuis, onderzoeker aan de Open Universiteit Nederland en verbonden aan het Verwey-Jonker Instituut. Zij werkt aan een proefschrift over jeugdherstelrecht in Nederland vanuit internationaal en rechtsvergelijkend perspectief en zij heeft veel gepubliceerd op het gebied van het herstelrecht. Mw. mr. Annette Pleysier, projectleider Slachtoffer in Beeld
4 Workshop Biologische factoren en crimineel gedrag bij jeugdigen Uit onderzoek van de laatste jaren wordt steeds meer bekend over de invloed die biologische factoren, de (werking van) hersenen, hebben op crimineel gedrag. Het is interessant iets over de stand van zaken te vernemen. Vervolgens is het de vraag wat wij met die gegevens doen in (ondermeer) het jeugdproces: welke consequenties voor de praktijk kunnen we trekken uit deze nieuwe onderzoeken? Workshopbegeleider(s) Mw. prof. dr. Anja Huizink, bijzonder hoogleraar biologisch-psychologisch onderzoek naar verslaving bij jeugdigen aan de Radboud Universiteit Nijmegen en universitair hoofddocent, Universiteit Amsterdam Dhr. dr. Arne Popma, kinderpsychiater in opleiding en senior onderzoeker aan de VU mc, afdeling psychiatrie, onderzoek naar neurobiologische factoren en de rol bij agressie en antisociaal gedrag van jonge kinderen
Advocaat bij het politieverhoor Sedert het zogenaamde Salduz-arrest hebben minderjarige verdachten recht op bijstand van een raadsman tijdens het (eerste) politieverhoor. Is dit een verbetering ten opzichte van de oude situatie, ook nu de advocaat op de achtergrond moet blijven en zich niet mag bemoeien met het verhoor? En hoe staat de politie tegenover dit recht op rechtsbijstand tijdens het verhoor, dit gelet ook op het belang van de waarheidsvinding? Ook: komt de vraag aan de orde of de praktijk na het Salduz-arrest wel in het belang van de jeugdige is en wat er daarvoor eventueel zou moeten veranderen. 5 Workshop Workshopbegeleiders: Mw. prof. dr. Taru Spronken, hoogleraar straf(proces)recht en advocaat bij de advocatenpraktijk UM Mw. drs. Lia Knoet, regionaal portefeuillehouder jeugd, politie Haaglanden Den Haag
Workshop 6 Voorlopige hechtenis: opvoeding of rechtsbescherming? In sommige arrondissementen wordt een schorsing gebruikt om onder leiding van de jeugdreclassering alvast een taakstraf te realiseren. Voorbeelden zijn het zogenaamde Amsterdamse Hamertjesmodel en het Twentse omslagmodel. Is het handelen vanuit pedagogische overwegingen hier voldoende legitimatie om tegen formele regels in te handelen? En hoe komen rechters tot hun afwegingen? In hoeverre is de reactie adequaat met het oog op de ontwikkeling van de jongere? Workshopbegeleiders Dhr. mr. Jans Olthof, kinderrechter rechtbank Almelo Dhr. mr. Carlo Dronkers, officier van justitie Almelo Dhr. mr. Ronny van de Water, kinderrechter rechtbank Amsterdam, lid sectie Jeugd RSJ
De Wet DNA-onderzoek bij minderjarigen en veroordeelden Hoe reageren de rechtbanken in Nederland op ingediende bezwaarschriften? Wat is het standpunt van de Hoge Raad? Hoe verhoudt deze wet zich met de inhoud en sfeer van het IVRK en met het bepaalde in de artikelen 6 en 8 van het EVRM? 7 Workshop Workshopbegeleiders Dhr. mr. Hans Anker, advocaat Dhr. prof. mr. Jan Boksem, advocaat en bijzonder hoogleraar verdediging in strafzaken
Workshop 8 De combi-zitting (straf/civiel) Van oorsprong, kijkend naar de wetsgeschiedenis, bestond er een nauw verband tussen civiel- en strafrechtelijke afdoeningen van jeugdigen. Bij jeugdigen moest eenvoudig kunnen worden geswitcht tussen een civiel- en een strafrechtelijke afdoening. Na de ingrijpende wijzigingen in 1995 van het jeugdstrafprocesrecht is er een verwijdering ontstaan en zijn deze verschillende afdoeningsvormen steeds meer een eigen leven gaan leiden. Per arrondissement verschilt dit overigens. Wat is de meerwaarde van een combi-zitting? Wanneer wordt welke keuze gemaakt en wat zijn argumenten van de rechter? De vraag kan worden gesteld in hoeverre de jeugdige iets opschiet met de civielrechtelijke route, dit gelet op de minder sterke rechtspositie en de enorme problemen in de jeugdzorg (civiel is niet als regel een betere oplossing). Wat zou een wenselijke situatie zijn en welke belemmeringen staan hiervoor eventueel in de weg? Workshopbegeleiders Mw. mr. Gea Brands-Bottema, vice-president rechtbank Arnhem Dhr. prof. mr. Paul Vlaardingerbroek, hoogleraar familie- en personenrecht aan de Universiteit van Tilburg
Jeugdigen en specifieke achtergronden Er zijn nogal wat jeugdigen met een andere culturele achtergrond die met het strafrecht in aanraking komen. Ook neemt het aantal jeugdigen met een verstandelijke beperking die met justitie te maken krijgen, toe. Moeten we in het strafproces rekening houden met specifieke achtergronden van jeugdigen? En zo ja, vraagt dit specifieke deskundigheid van procespartijen en hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze deskundigheid aanwezig is? De workshopleiders hebben zowel ervaring met de gang van zaken tijdens het proces (het voorbereiden het opstellen van gedragsrapportages), als met jongeren die hun straf/maatregel ondergaan in de instelling. 9 Workshop Workshopbegeleiders Mw. drs. Nanneke Snijder, GZ-psycholoog/gedragdeskundige bij de RvdK Mw. drs. Corinne van den Bergh, GZ-psycholoog te Rentray, locatie Lelystad
Informatie
Datum en locatie Het congres RSJ 2010 Het jeugdstrafproces: toekomstbestendig? wordt gehouden op donderdag 25 november 2010, van 09.00 tot 18.00 uur. Locatie Beurs van Berlage Damrak 243 1012 ZJ Amsterdam Beurs van Berlage ligt op loopafstand van Centraal Station Amsterdam. Kosten Deelname aan het congres is gratis. Aanmelden U kunt zich aanmelden via de website http://formulieren.justitie.nl/rsj2010 De uiterste inschrijfdatum is dinsdag 2 november 2010. Bent u verhinderd? Bij verhindering is een plaatsvervanger uiteraard van harte welkom. Graag vernemen we de naam van de vervanger. Geen plaatsvervanger, geeft u dit dan zo snel mogelijk door aan het congresbureau, congres@minjus.nl
Inhoudelijke informatie Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming Mw. mr. Tineke Hinders (070) 361 93 00 Congres2010@rsj.nl www.rsj.nl Informatie aanmelding/ organisatie Congresbureau Ministerie van Justitie Mw. Shirley Achong (070) 370 76 86 congres@minjus.nl