Percutane Endoscopische Jejunostomie (PEJ)

Percutane Endoscopische Jejunostomie (PEJ)

In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een Percutane Endoscopische Jejunostomie (PEJ) op de afdeling Centrale Endoscopie van het Radboudumc. In deze folder vindt u informatie over de PEJ, hoe de ingreep plaatsvindt en over de verzorging van de PEJ-katheter. U gaat de PEJ-katheter waarschijnlijk gebruiken voor de toediening van sondevoeding. Meer informatie hierover vindt u in de folder Sondevoeding. Heeft u na het lezen van deze folders nog vragen, stel ze dan gerust aan uw behandelend arts of aan de verpleegkundig consulent enterale voeding. Algemeen Een PEJ is een voedingskatheter die op een speciale manier wordt ingebracht. Met behulp van een soepele en bestuurbare slang (endoscoop) die via de mond in het maag-darmstelsel gaat, wordt via de huid (Percutaan) een voedingskatheter in de dunne darm (jejunum) geplaatst (jejunostomie). De PEJ is een slangetje dat rechtstreeks door de huid in de dunne darm ligt. Het uiteinde van de katheter bestaat uit twee schijfvormige plaatjes. Het eerste plaatje (bumper) zit aan de binnenzijde van de dunne darmwand en zorgt ervoor dat de katheter er niet uit kan. Aan de buitenkant wordt het andere plaatje tegen de buikwand geschoven en vastgemaakt (zie tekening). In verband met de lengte van de procedure en het ongemak voor de patiënt gebeurt het plaatsen onder narcose. 1

Meestal wordt een PEJ toegepast om voor langere tijd sondevoeding via de dunne darm toe te dienen. Het voordeel van deze katheter is dat hij niet zichtbaar is, omdat hij onder de kleding zit. Verder is het slangetje dikker dan sondes die door de neus ingebracht worden, waardoor deze minder snel verstopt raakt. Toediening van sondevoeding door middel van een PEJ is pijnloos. Als de katheter goed verzorgd wordt, kan deze lange tijd (vaak langer dan 1 jaar) gebruikt worden. De PEJ-katheter wordt onder narcose geplaatst. De punctieplaats wordt lokaal verdoofd. De dunne darm wordt met een infuusnaald aangeprikt en via de sheet wordt een geleidingstouwtje in de dunne darm gelegd. Een grijpertje aan de endoscoop pakt het touwtje op en leidt het via de mond naar buiten. Het touwtje wordt aan de PEJ vastgemaakt. Via de mond, slokdarm, maag en dunne darm wordt de PEJ tot aan de bumper door de huid naar buiten getrokken. Dit wordt ook wel de pull- of trekmethode genoemd. De insteekopening van de PEJ wordt schoongemaakt en afgeplakt met een steriel splitgaas en pleister. Daarna wordt het externe fixatieplaatje op de PEJ aangebracht. Er moet ongeveer 2 mm speling tussen de huid en het plaatje zijn. Op de PEJ wordt een klemmetje en een adapter voor de aansluiting van een voedingspompset aangesloten. Voorbereiding In overleg met uw behandelend arts wordt besloten of u enkele dagen voor de ingreep moet stoppen met het gebruik van eventuele medicijnen. U krijgt in verband met de narcose een oproep voor een afspraak bij de anesthesist. Belangrijk is dat u op de dag van de ingreep vanaf zes uur voor de ingreep niet meer mag eten of drinken. Opname De datum en het tijdstip van de ingreep en de afdeling waar u wordt opgenomen worden telefonisch aan u doorgegeven. U komt op de dag van de ingreep voor opname en de dag erna kunt u meestal weer naar huis (24-uurs opname). 2

De ingreep Vóór de ingreep wordt op de verpleegafdeling of de afdeling Chirurgische Dagbehandeling een infuus ingebracht. Hierdoor kunnen antibiotica, narcose-, pijnstilling of kalmeringsmiddelen worden toegediend. Een PEJ wordt op de afdeling Chirurgische Dagbehandeling (CDB) geplaatst. Een medewerker van de vervoersdienst brengt u in bed naar deze afdeling. Overmatige buikbeharing wordt van de ribbenboog tot en met navelstreek tot 20 centimeter rondom de prikplaats verwijderd. Tijdens de ingreep ligt u op uw rug op de behandeltafel. Voordat de ingreep begint krijgt u narcose en pijnstilling toegediend via het infuus. De PEJ-katheter wordt aangelegd met behulp van een endoscoop. Dit is een buigzame slang, die via uw mond, de maag wordt ingebracht tot in de dunne darm. Aan het uiteinde van deze slang bevindt zich een camera, waarmee in de maag en de dunne darm kan worden gekeken. Tijdens de ingreep wordt er lucht in de maag en darmen geblazen, waardoor het maag- en darmslijmvlies beter zichtbaar is. Met de endoscoop wordt beoordeeld waar de PEJ-katheter door de huid gaat. Hierna wordt de huid plaatselijk verdoofd en vindt het inbrengen van de katheter plaats. Na de plaatsing van de PEJ-katheter wordt de insteekopening afgedekt met een steriel gaas. Daarna wordt het uitwendige plaatje strak (op het steriele gaas) tegen de buikwand geplaatst. Door de narcose voelt u geen pijn, alleen merkt u enige druk op uw buik. De ingreep duurt ongeveer vijfenveertig tot zestig minuten. Controle Vlak voor elk onderzoek komt het hele endoscopieteam een paar minuten bij elkaar om aan de hand van een lijst een aantal gegevens te controleren. Dit heet een time out procedure. Na de ingreep Als de narcose uitgewerkt is kan de prikplaats pijnlijk zijn. U kunt de afdelingsarts/ afdelingsverpleegkundige dan om een pijnstiller vragen. De pijn is meestal na één of twee dagen minder. De PEJ-insteek blijft nog wel zeker 1 week gevoelig. Ook kunt u nog last hebben van lucht in de maag (opboeren) en lucht in de darmen (winden). 3

Meestal kunt u drie uur na het inbrengen van de PEJ-katheter beginnen met water. Als dat goed gaat kunt u daarna beginnen met de sondevoeding. U mag dan ook weer starten met uw medicatie in overleg met de arts. Sondevoeding via een PEJ wordt altijd met een pomp toegediend. De voeding moet gelijkmatig worden toegediend in de darmen. De darm heeft namelijk geen reservoirfunctie zoals de maag. Omdat u de sondevoeding thuis waarschijnlijk zelf moet toedienen, is het van belang dat u goed begrijpt hoe het toedienen in zijn werk gaat en hoe u de PEJkatheter moet verzorgen. De verpleegkundig consulent enterale voeding vertelt u daar meer over. Als alles goed is gegaan mag u de dag na de plaatsing weer naar huis. U krijgt dan een controle afspraak voor over tien dagen bij de verpleegkundig consulent enterale voeding mee. Weer thuis Heeft u thuis hulp nodig van een wijkverpleegkundige voor de verzorging van de PEJ-katheter of de toediening van sondevoeding bespreek dit dan met uw behandelend arts en verpleegkundig consulent enterale voeding op de afdeling of tijdens het eerste polibezoek. Alle spullen voor de toediening van de sondevoeding, de verzorging van de PEJ-katheter en vergoeding via de zorgverzekeraar regelt de verpleegkundig consulent enterale voeding. Alle spullen worden thuisbezorgd. Verzorging PEJ-katheter De eerste tien dagen Vooral in de eerste tien dagen na de ingreep is het belangrijk dat de wanden van de dunne darm en buik goed tegen elkaar gehouden worden. Daarom wordt het uitwendige plaatje strak (er mag ± twee mm speling tussen de buikwand en het uitwendige plaatje zijn) tegen de buikwand gelegd. Dit moet tien dagen zo blijven. U krijgt een afspraak mee om (na tien dagen) het uitwendige plaatje van de PEJ-katheter losser te zetten zodat er ongeveer twee - vijf mm tussen de huid en plaatje zit. De eerste tien dagen na de ingreep mag u niet douchen of baden. 4

Het verband moet na vijf dagen worden verschoond. Als het verband doorgelekt is moet contact worden opgenomen met de verpleegkundig consulent enterale voeding. Voor de verzorging heeft u nodig: een schaar, desinfectans (chloorhexidine 0,5% in alcohol 80% of sterilon), splitcompres, pleister en steriele gaasjes. De benodigdheden worden een dag of twee dagen na de plaatsing van de PEJkatheter thuis afgeleverd, evt. tegelijkertijd met de sondevoeding. Bij het verzorgen van de insteekopening moet u op de volgende wijze te werk gaan. Zet alle spullen klaar. Was uw handen en droog ze af met een schone handdoek. Open het pakje gaasjes en giet er desinfectans overheen. Verwijder het oude verband Neem de PEJ-katheter in de hand, trek zachtjes en til het plaatje iets op. De katheter zo min mogelijk manipuleren! Reinig de uittredeplaats en de onderkant van het plaatje tweemaal met het gaasje met desinfectans. Laat daarna de huid drogen. Pak het splitkompres en leg deze rond de PEJ- katheter tussen de uittredeplaats en het plaatje. Plak het af met pleister. Zorg dat de katheter goed vast zit, zodat u er bij het bewegen geen last van heeft. Complicaties eerste tien dagen: Als u tijdens de eerste tien dagen hevige buikpijn krijgt, dan moet u stoppen met voeden (ook met drinken) en direct contact opnemen met uw behandelend arts, verpleegkundig consulent enterale voeding huisarts of huisartsenpost Ook als de katheter in de eerste tien dagen eruit valt moet u stoppen met voeden en drinken en direct contact opnemen met uw behandelend arts, verpleegkundig consulent enterale voeding, huisarts of huisartsenpost. Na de eerste tien dagen Na tien dagen wordt het uitwendige plaatje door de verpleegkundig consulent enterale voeding losser gezet. Het plaatje mag niet strak op de huid knellen. 5

Vanaf nu mag u weer douchen en baden Verzorging U reinigt dagelijks de huid rondom de PEJ-katheter met water en zeep, ook de onderkant van het plaatje. Dit gaat het makkelijkst tijdens het douchen. Laat daarna de huid en het plaatje goed drogen. Zonodig kunt u rondom de PEJ-katheter (ter bescherming van de huid) een gaasje aan brengen. Brengt u een gaasje aan dan dient het dagelijks (zonodig vaker) te worden verschoond. Eventueel kunt u de katheter met een pleister aan de buikwand vastplakken. Duw de katheter éénmaal per dag naar binnen om vastgroeien te voorkomen (dompelen). Zet het plaatje van de katheter ongeveer drie centimeter losser en duw de katheter tot aan het plaatje naar binnen. Draai de katheter éénmaal rond en trek hem weer terug. Zet daarna het plaatje weer terug in de uitgangspositie, ongeveer 2-5 millimeter van de huid (er zou een euro muntstuk liggend tussen het plaatje en de huid kunnen passen). Complicaties na de eerste tien dagen De PEJ-katheter wordt aan de binnenkant van de dunne darm vastgehouden door een plaatje. De kans dat de katheter eruit valt is erg klein. Gebeurt dit toch dan kunt u het wondje afdekken met een gaasje. Neem vervolgens zo spoedig mogelijk contact op met de verpleegkundig consulent enterale voeding, huisarts of huisartsenpost. Gebeurt dit s avonds, s nachts of in het weekend, neem dan meteen contact op met uw behandelend arts, de huisarts of huisartsenpost. De volgende ochtend moet u dan ook contact opnemen met de verpleegkundig consulent enterale voeding om door te geven wat er gebeurd is. De uittredeplaats van de PEJ-katheter groeit namelijk binnen acht uur dicht, dus als de katheter eruit valt, dient deze zo snel mogelijk te worden teruggeplaatst om te voorkomen dat het fistelkanaaltje dichtgroeit Indien u een roodverkleuring of verdikking rondom de uittredeplaats ziet of als deze pijnlijk wordt neem dan contact op met uw behandelend arts, huisarts of de verpleegkundig consulent enterale voeding. 6

Vervanging PEJ-katheter Een PEJ-katheter kan afhankelijk van het materiaal erg lang blijven zitten, meestal langer dan 1 jaar. Als de katheter niet meer goed functioneert moet hij vervangen worden. Meestal wordt de PEJ-katheter dan vervangen door een katheter met een ballon. Neem eventueel contact op met uw behandelend arts of de verpleegkundig consulent enterale voeding.. Telefoonnummers Bij vragen over de katheter en toebehoren sondevoeding dient u telefonisch contact op te nemen met de verpleegkundig consulent enterale voeding, telefoonnummer: 024-361 99 03. Telefonisch spreekuur: maandag t/m vrijdag van 10.30 tot 12.00 uur. Bij spoed kunt u de verpleegkundig consulent enterale voeding bellen op telefoonnummer: 024-361 41 12 Tijdens kantooruren kunt u een bericht inspreken. De berichten worden regelmatig beluisterd. Buiten kantooruren de instructies opvolgen van het antwoordapparaat. Bij vragen over de hoeveelheid, soort en machtiging van de sondevoeding dient u telefonisch contact op te nemen met uw diëtist via secretariaat Diëtetiek, telefoonnummer: 024-361 91 90, bereikbaar maandag tot en met vrijdag van 8.00-17.30 uur. 7

Noteer hier uw vragen

11-2014-6575 Adres Endoscopie Centrum Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volg route 763, Zone D1 Contact Secretariaat: 024-361 41 89 www.radboudumc.nl/zorg/afdelingen/endoscopie Radboud universitair medisch centrum