investeren in je relatie

jaargang 8 nummer 1 april 2008 investeren in je relatie bij elkaar, ondanks de crisis > in therapie: emdr geloof en hulpverlening > interview met laura > voor mij geen roze wolk columns > de weg terug na burnout > pillen en psychiatrie kerk moet eigenaardigheden autist accepteren

Redactioneel in gezondheid en ziekte, in rijkdom en armoede, in goede en in kwade dagen, tot de dood ons scheidt. aan het woord... Wie trouwt, belooft zijn partner liefde en trouw; een leven lang. Een belofte die niet altijd eenvoudig blijkt. Een derde van de huwelijken strandt. Rik en Liesbeth zaten in een ernstige huwelijkscrisis; dachten aan scheiden, maar besloten hulp te zoeken. Samen met een relatietherapeut begonnen ze zo aan de lange weg terug. In deze Eleoscript hun verhaal Ook echtparen die al jaren gelukkig getrouwd zijn, kunnen samen deelnemen aan een huwelijkscursus of -training. Vaak worden deze cursussen vanuit kerkelijke gemeentes aangeboden. Niet omdat het dreigt mis te gaan, maar juist om een nieuwe impuls te geven, een soort APK voor het huwelijk. Ook ik kreeg, als pril gehuwde, onlangs de mogelijkheid in onze gemeente een korte cursus te volgen. Leuk en leerzaam! In deze Eleoscript vertellen vier mensen over het waarom van zo n cursus. Verder in deze Eleoscript een scala aan andere onderwerpen. Wellicht was het al opgevallen: Eleoscript heeft een nieuw uiterlijk gekregen. En niet alleen dat: ook het aantal pagina s is uitgebreid. Er is daarom ruimte gekomen voor nieuwe rubrieken: In therapie bijvoorbeeld, waarin een cliënt vertelt over de therapie die hij volgde. Dit keer is dit EMDR, een therapie om trauma s te verwerken en herinneringen op een betere manier een plek te geven in het hoofd. Even opnieuw saven, zoals het in de informatiefolder voor jongeren staat. Ellen Schuit

inhoud 6 Investeren in je relatie: 4 Ons huwelijk was eerst een 7, nu een 8,5 11 18 20 14 4 Investeren in je relatie 6 Bij elkaar, ondanks de crisis 10 Geloof en hulpverlening 17 De weg terug na een burnout 20 Kerk moet eigenaardigheden autist accepteren verder... 9 In therapie: EMDR 12 @Eleos 13 Interview met Laura 14 Voor mij geen roze wolk 16 Columns 18 Pillen en de psychiatrie 22 Eleos actueel 24 Opmerkelijke berichten 3

Meedoen aan een huwelijkscursus zegt niets over de kwaliteit van je huwelijk investeren in je relatie Door Iris Feddes Huwelijkscursussen zijn hip. Steeds meer echtparen kiezen ervoor hun relatie een impuls te geven door samen een cursus te volgen. De reacties zijn positief, veel deelnemers zijn enthousiast over de toegevoegde waarde voor hun huwelijk. We vroegen cursisten en organisatoren van twee willekeurige huwelijkscursussen naar het geheim achter het succes. 4

Cursus: Hart voor je huwelijk Organisatie: Hervormde gemeente Putten Opzet: zes avonden, waarvan twee met maaltijd meedoen aan een huwelijkscursus zegt niets over de kwaliteit van je huwelijk Herma Wassink-Smelt (organisator): In onze gemeente draaide al jarenlang een cursus voor stellen met trouwplannen: Klaar voor de start. Als aanvulling hebben mede-organisator Jaap Graveland en ik een serie themaavonden ontwikkeld voor getrouwde stellen. Binnenkort start de vijfde groep echtparen met Hart voor je huwelijk. Zeker in het begin hebben we er best wel aan getrokken om het goed van de grond te krijgen. Mensen moeten vaak iets overwinnen om mee te doen aan een huwelijkscursus, maar na afloop zijn ze vrijwel altijd heel enthousiast. Stellen die meedoen, zijn gemiddeld tien tot vijftien jaar getrouwd, maar er doen ook wel echtparen mee die al 35 jaar samen zijn. Meedoen aan een huwelijkscursus zegt niets over de kwaliteit van je huwelijk. In ieder huwelijk moet je investeren. Hart voor je huwelijk is niet bedoeld voor mensen met serieuze huwelijksproblemen, maar haalt juist de positieve dingen van een relatie naar boven. Mensen genieten er van dat ze echt eens tijd voor elkaar hebben en op een andere manier met elkaar in gesprek kunnen gaan. Binnenkort wordt Hart voor je huwelijk uitgegeven door de HGJB. Ook op andere plaatsen kan men dan gebruik maken van het materiaal en de thema-avonden organiseren. we gingen echt terug naar de basis: waarom houden we eigenlijk van elkaar? Bernard-Paul Hakkenberg (deelnemer): Mijn vrouw Anke en ik zijn dertien jaar getrouwd. Anderhalf jaar geleden hebben wij meegedaan aan Hart voor je huwelijk, nadat we positieve reacties hoorden van stellen die de cursus eerder hadden gevolgd. De thema-avonden waren verspreid over een paar maanden. Iedere avond begonnen we met een romantisch diner, elk stel aan een aparte tafel. Het was op zich al fijn om in alle rust samen te eten, dat gebeurt niet zo vaak sinds we kinderen hebben. Na het diner werd het onderwerp van de avond toegelicht en vervolgens ging ieder echtpaar samen daarover in gesprek. Een bijzonder onderdeel van de cursus vond ik het schrijven van een liefdesbrief, iets wat we de laatste tien jaar niet meer hadden gedaan. We gingen echt terug naar de basis: waarom houden we eigenlijk van elkaar? Dat was heel mooi. Vaak zijn we er heel goed in te zeggen wat ons irriteert in de ander: je ruimt de tafel nooit af, je laat de deur altijd open staan, maar blijkbaar zijn we uit onszelf minder geneigd om elkaar te vertellen wat we in elkaar waarderen. Tijdens de cursus hebben we ook herontdekt hoe we elkaar gelukkig kunnen maken: door een bloemetje te kopen of samen een avondje op de bank te genieten met een glaasje wijn. Als we nu in een drukke periode zitten, of er zijn wat irritaties, dan laten we met kleine attenties aan elkaar zien dat het nog goed zit. Cursus: Marriage course Organisatie: Alpha Nederland Opzet: introductieavond + zeven avonden met maaltijd het is minder vanzelfsprekend dan vroeger dat man en vrouw elkaar vasthouden. Hans Liefhebber (coördinator): De Marriage course komt oorspronkelijk uit Engeland. Een paar jaar geleden zijn we er ook in Nederland mee begonnen. Inmiddels wordt de cursus al op ruim 135 plekken in het land gegeven. Twee keer per jaar organiseren we een instructiedag voor plaatselijke cursusleiders en andere belangstellenden. Daar komen bijvoorbeeld ook kerkenraden, die meer willen weten over de cursus voordat ze besluiten of ze er in hun gemeente ook mee aan de slag gaan. Lokale kerken kunnen cursusmateriaal inkopen en na een instructiedag zelf een Marriage Course opzetten. De explosieve groei van de cursus geeft aan dat er een duidelijke behoefte is onder echtparen. Je ziet toch dat steeds meer getrouwde stellen uit elkaar gaan. Het is minder vanzelfsprekend dan vroeger dat man en vrouw elkaar vasthouden. Het belangrijkste doel van de cursus is het versterken van de relatie. Een van de cursisten zei laatst: mijn huwelijk was eerst een 7 en is nu een 8,5. Beter kan ik het niet verwoorden. Het gezellig samen eten én het tijd steken in doorpraten over je relatie blijkt een ijzersterke combinatie te zijn. Er wordt veel aandacht gegeven aan het creëren van een intieme en gastvrije sfeer, bijvoorbeeld door de aankleding van de tafels en de hele setting waarin de gesprekken plaatsvinden. Ook adviseren we lokale organisatoren oppasfaciliteiten te regelen, om het meedoen aan de cursus zo makkelijk mogelijk te maken. een huwelijkscursus is een soort apk voor je relatie. Sjany Kloek (deelnemer): Gijs en ik zijn bijna 30 jaar getrouwd. De basis van ons huwelijk is altijd goed geweest, maar ik had wel het idee dat we op het gebied van de onderlinge communicatie dingen konden verbeteren. In eerste instantie ging Gijs vooral mee omdat ik het graag wilde. Maar uiteindelijk heeft hij de cursus ook als heel goed ervaren. Voordat we begonnen, was er een vrijblijvende supper -avond, waarop we konden kennismaken met het concept. Het feit dat we de cursus echt samen zouden doen en geen dingen in een groep zouden bespreken, sprak ons aan. We hebben in het traject veel over en van elkaar geleerd. Zelf werk ik in de zorg en was ik altijd wel bekend met het praten over gevoelens. Ook besefte ik dat mannen en vrouwen daarin vaak verschillend zijn. In alle jaren van ons huwelijk had ik aangenomen dat mijn man wel wist hoe ik daarin zat. Maar dat bleek toch niet altijd overeen te komen. Door de cursus begrijpen we elkaar beter. Ook beseffen we nu des te meer dat het belangrijk is om regelmatig met elkaar en met onze relatie bezig te zijn. Daarom proberen we iedere week huwelijkstijd in te plannen. We zijn ook meer gemotiveerd om dingen met elkaar te bespreken in plaats van ze weg te stoppen. Ik vind een huwelijkscursus echt een superaanrader. Het is een soort APK voor je relatie, een onderhoudsbeurt waar je weer een tijd mee vooruit kunt.

foto: niek stam De gedachte om te scheiden was er wel, maar nam nooit serieuze vormen aan 6

Hun huwelijk verkeerde al enige tijd in een zware crisis. Zij zocht een luisterend oor bij een ander, hij wist dat het fout zat maar praatte er niet over. Tot een scheiding kwam het niet, want we wisten dat het niet alleen aan de ander lag. Langdurige relatietherapie bracht hen weer tot elkaar. bij elkaar, ondanks de crisis Door Ad Ermstrang Ze wonen op een fraaie plek, ergens midden in het land. Rik (42) en Liesbeth Meeuwsen (39) trouwden na een verkeringstijd van acht jaar. Hun huwelijk werd bevestigd in de Nederlands Hervormde kerk. De toekomst leek zonnig. Leek, want onderhuids bouwden de spanningen zich gestaag op. Rik verloor op jonge leeftijd zijn vader. De verwerking ervan verliep moeizaam. Ik heb er tot op de dag van vandaag verdriet over. Het heeft nog steeds een enorme impact op mijn leven. Toen wij in 1998 en in 2000 kinderen kregen, kon ik me maar moeilijk aan hen hechten. Zelf vader worden, het was voor mij erg heftig. Hij liet het helpen van de kleintjes geheel aan zijn vrouw over. Bij haar ging het evenmin van een leien dakje. In 1996 was ik voor de eerste keer in verwachting. Maar na negen weken ging het mis. Er volgde niet direct een miskraam, dat duurde nog drie weken. Liesbeth was compleet uit het veld geslagen. Ik besefte aanvankelijk helemaal niet dat zoiets mis kon gaan. Ik ben er toen een boek over gaan lezen en we hebben gesprekken gehad met iemand van de VBOK. Sinds die tijd besef ik dat het andersom is, dat het eigenlijk een wonder is wanneer een zwangerschap goed gaat. De miskraam had gevolgen voor de twee zwangerschappen in de daaropvolgende jaren. Vooral de eerste maanden waren erg spannend. Iedere keer een echo. Het zit er nog en het leeft nog, dacht ik dan. En zo ging je weer een week of veertien dagen verder. Pas na drie maanden ging het wat beter. Rik was haar tot steun bij het opkrikken van het laatste restje zelfvertrouwen, maar hij verdween in Liesbeths ogen volledig uit beeld zodra de baby er was. Hij werkte van s ochtends vroeg tot s avonds laat. Het aantal keren dat hij een van de kinderen in bad of in bed heeft gestopt, is op één hand te tellen. Dat begon bij de eerste en ging bij de tweede op dezelfde voet door. Ik heb op het punt gestaan om naar zijn baas te stappen. Om te zeggen dat er verandering in de situatie moest komen. Enigszins spijtig: Ik heb dat nooit uitgevoerd. Hij relativeert de rol van zijn werkgever. Het ligt aan jezelf. Je gaat door tot het moment dat je het besef krijgt dat het ook zonder jou gewoon doorgaat. Ik doe nu veel meer in overleg. Ik ben een binnenvetter en hield heel veel voor me. Er valt een stilte. Rik: Nu komen wij bij een moeilijk punt. Liesbeth wordt emotioneel als ze verhaalt te zijn gevallen voor de charmes van een andere man, een familielid. Je weet dat je fout bezig bent, maar treft een luisterend oor Weer een stilte. Hoewel er in die tijd, in 2003, niet over gesproken werd, wist Rik ervan. Ik heb altijd goed tussen de regels door kunnen lezen en heb dit intuïtief gevoeld. Maar om woorden te voorkomen, stopte ik het weg. Ik had altijd in mijn achterhoofd dat het niet alleen aan haar lag, wanneer de bom een keer zou barsten. Toen het wel naar buiten kwam, hielden ze de feiten zoveel mogelijk voor zich. Slechts enkele vrienden waren en zijn ervan op de hoogte. Ook de dominee kwam enkele malen op bezoek. Rik: Ik heb Liesbeth maar één eis gesteld: dat we professionele hulp zouden zoeken en met een open mind daaraan zouden beginnen. Die hulp vonden ze bij Eleos. Christelijke hulpverlening vonden we belangrijk. We zijn in de kerk getrouwd, gaan er ook met enige regelmaat naartoe en voeden onze kinderen christelijk op. Liesbeth wordt opnieuw kwaad als ze aan de intake terug denkt. Een mevrouw begon ons te bevragen. Ik had direct het idee dat ze mij be- en veroordeelde. Ik was degene die vreemd was gegaan, gevoelsmatig was ik fout. Gelukkig kregen we bij de gewone gesprekken iemand anders, bij wie ik me wel op mijn gemak voelde. Anders was ik ermee gestopt. Rik sust haar heftige uitval. We hebben met hem ook wel pittige discussies gehad. Dat hoort erbij als je aan zoiets begint. Weer samen praten, op een normale manier, dat was de belangrijkste doelstelling van relatietherapeut Martin van den Broek, die met het echtpaar vele sessies meemaakte. Rik: Ik geloof dat we één keer met hem apart hebben gesproken, verder zijn we steeds gezamenlijk gegaan. Eerst een keer per twee weken, later met steeds grotere > 7

We hebben ook wel momenten gehad dat we hebben gelachen tussen-pozen. Alles kwam aan de orde. De relaties met de familie, onze jeugd, het overlijden van mijn vader, de miskraam van Liesbeth en de wijze waarop we met elkaar omgingen. In het begin vulden ze afzonderlijk vragenlijsten in, weet Liesbeth. Naarmate we dat vaker deden, kwamen de uitkomsten steeds dichter bij elkaar te liggen. Hij vult aan: Het frappante was dat we in de opvoeding en in ons denken steeds op één lijn zaten. Dat maakte me verdrietig, hoe had het dan zo ver kunnen komen? Zij snapte vaak zijn houding in huis niet. Toen er hulp moest komen, stond hij vooraan, maar gewone zaken in huis oppakken, liet hij na. Toen tijdens de gesprekken aan de orde kwam hoe het sterven van zijn vader hem nog steeds bezighield, vielen voor mij een aantal puzzelstukjes op hun plek. Soms was het heel zwaar. Dan reden we naar huis en hebben we de auto aan de kant gezet. We moesten dan allebei huilen. Dan deed je die dag niet zoveel meer. Ze oefenden in conflictbeheersing. Je leert bepaalde tekenen van elkaar beter te begrijpen. Als een van de twee een beroerde dag achter de rug heeft, moet je niet direct vragen naar de reden. Of als de ander een woedeuitbarsting heeft, loop je weg of zegt dat het niet het geschikte moment is. Tweeënhalf jaar duurde de therapie. Hoe stom dat ook klinkt, het was niet altijd kommer en kwel. We hebben ook wel momenten gehad dat we hebben gelachen. Ze kijken er nu met waardering op terug. We hebben elkaar beter leren waarderen en weer leren genieten van de kinderen. Zij: Ik heb het idee dat de kinderen in die moeilijke periode ook mijn houvast waren. Ik kon aan hen mijn liefde en aandacht kwijt. Hoewel in de harten van beiden de gedachte speelde om uit elkaar te gaan, was de relatie dieper dan ze toen beseften. Die gedachte was er wel, maar nam nooit serieuze vormen aan. Hoewel ze hun leven samen goed op orde hebben, is het nog lang niet altijd gemakkelijk. Hij tobt vooral met de familieverhoudingen, die voorgoed lijken te zijn aangetast, zij kampt met schuldgevoelens. We hebben wel profijt van die gesprekken, die geven ons op een aantal punten houvast. Om privacyredenen zijn de namen van de geïnterviewden gefingeerd. foto: niek stam hard gewerkt Systeemtherapeut Martin van den Broek blikt terug op een geslaagde therapie: Het echtpaar kwam voor relatietherapie met als doel een zodanige verbetering van de relatie zodat men zonder hulp weer verder kon. In de loop van een relatietherapie wordt steeds duidelijker in hoeverre een goede samenwerkingsrelatie tussen de therapeut en het echtpaar opgebouwd kan worden; waar met name de problemen zitten en wat de verandermogelijkheden zijn. De lengte van de behandelperiode wordt hierdoor beïnvloed en kan dan ook sterk variëren. Het tempo waarin veranderingen tot stand kunnen komen is ten dele te beïnvloeden door de in te zetten deskundigheid en werkwijze. Daarnaast spelen factoren van de cliënt zèlf een grote rol. Daarom is het moeilijk om van te voren de behandelperiode te bepalen. Rik en Liesbeth hebben heel hard gewerkt aan verandering bij zichzelf. Ze moesten hiervoor door veel moeilijke, onzekere en bittere periodes gaan. Meerdere positieve veranderingen zijn tot stand gekomen, in beide personen en in hun relatie. Vergeving vond plaats. Men kon weer samen verder, weer uitzien naar elkaar. Men is samen sterker geworden; dat was ook nodig omdat ze nog meerdere moeilijkheden op hun levenspad moeten zien te hanteren. 8

EMDR Door Ellen Schuit In therapie De beelden kwamen steeds vaker en indringender terug in mijn gedachten, al was het al jaren geleden gebeurd. Waarom reageerde ik toen niet anders? Was het mijn schuld? En had ik het kunnen voorkomen? Meneer Brinkman (52) raakte na een traumatische ervaring steeds dieper in de put. Diagnose: zware depressie en posttraumatische stress stoornis (ptss). Mijn zin in het leven was weg. Ik kon simpele dingen niet meer aan, nam incidenten zwaar op en viel snel tegen mensen uit. Ook kreeg ik last van slapeloosheid en viel kilo s af. Op een nacht lag ik weer uren wakker. Mijn leven trok als een film aan me voorbij, alle hoogte- en dieptepunten passeerden de revue. Ik besefte dat ik zo echt niet verder kon: ik moest mijn probleem onder ogen gaan zien. Hoe moeilijk het ook worden zou, ik moest nu door die zure appel heen. Toen ben ik gaan praten met een ouderling van onze kerk. Hij wees me op Eleos. Na de intake daar werd voorgesteld om het probleem te behandelen met EMDR. Ik had daar nog nooit van gehoord, maar na goede uitleg, ben ik gestart. En daar heb ik geen moment spijt van gehad! Al vanaf de derde zitting kon ik duidelijk verandering merken bij mezelf. Wat je noemt: een snel resultaat! Tijdens de therapiesessie van EMDR kreeg ik een koptelefoon op mijn hoofd. Je hoort steeds klikgeluidjes, afwisselend links en rechts. Daarop moet je je concentreren. Tegelijkertijd ga je terug naar de gebeurtenis die steeds door je hoofd speelt. Je beschrijft het alsof het een film is waarnaar je kijkt. Dan moet je de film stopzetten bij het beeld wat voor jou het naarst is. Dat beeld moest ik heel precies beschrijven en daarbij ook vertellen wat er tijdens het kijken ernaar in me opkwam, welke emoties en welke lichamelijke sensaties. De therapeut vraagt je om je daarop een tijdje te concentreren. Dan moest ik weer vertellen wat er in me opkwam en me daarop concentreren. Zo treed je steeds verder in de details. Vanwege die klikjes die ik via de koptelefoon hoorde, was dat concentreren nog niet makkelijk! Op een gegeven moment wist ik niets meer te vertellen. Dan moest ik weer kijken naar het originele plaatje, zoals ik dat aan het begin had beschreven. Hoe angstig maakte dat plaatje me nu, op een schaal van nul tot tien? Op de een of andere manier merkte ik dat de beelden die me eerst zoveel problemen gaven, dan al neutraler waren geworden. Na een EMDR-sessie was ik steeds een aantal dagen erg moe. Ik kreeg ook hoofdpijn van de intense emoties die ik in een versneld tempo doormaakte. Maar na twee of drie keer merkte ik zelf wel duidelijk verbetering. Mijn energie kwam terug en ik stond positiever in het leven. Na vijf zittingen waren mijn klachten nagenoeg verdwenen. Voor mijn omgeving bleef dat niet onopgemerkt. De kinderen zeiden zo kennen we pa weer! Anderhalf jaar geleden had ik niet durven dromen dat ik me ooit weer zo goed zou kunnen voelen! Meneer Brinkman heet in werkelijkheid anders. trauma s verwerken EMDR is een afkorting van het Engelse Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het is een behandeling die kan worden gebruikt voor het verwerken van trauma s. Psychotherapeut John Foran: Soms is een gebeurtenis voor iemand te overweldigend en ingrijpend om direct goed te kunnen verwerken. Het verwerkingsproces wordt dan geblokkeerd. Gebeurtenissen uit het verleden blijven actief, ze worden geen herinnering die op den duur vervaagt. Bij EMDR bieden we nieuwe ruimte aan het natuurlijke verwerkingsproces, al is het gebeurde jarenlang geleden. Door het aanbieden van een afleidende prikkel (klikgeluidjes of handbewegingen) terwijl men zich blijft concentreren op het nare beeld, is men beter in staat om bij een emotioneel beladen herinnering stil te staan en deze alsnog te verwerken. Traumatische herinneringen worden neutraal. Ze komen meer op afstand te staan en de emotionele lading ervan verdwijnt. Ook komen mensen vaak spontaan tot nieuwe inzichten, vertelt de psychotherapeut. Dat dingen geheel buiten hun schuld gebeurden bijvoorbeeld. EMDR geeft vaak een snel resultaat, al is dit afhankelijk van het soort trauma. Bij een trauma vanwege een eenmalige gebeurtenis, een ongeluk bijvoorbeeld, gaat de verwerking sneller dan bij iets als herhaaldelijke mishandeling of gepest zijn. In zulke gevallen maakt EMDR deel uit van een meer omvattende behandeling, besluit de therapeut. Bekijk ook het dossier ptss op www.eleos.nl 9

Zijn agenda staat nog tjokvol; een korte interviewafspraak plannen blijkt geen gemakkelijke opgave. Toch zal Jan Knepper, lid van de Raad van Bestuur, Eleos eind juni gaan verlaten. We blikten vast met hem terug, en ook vooruit. jan knepper neemt afscheid van eleos Door Ellen Schuit Kun je je loopbaan kort voor ons schetsen? Vanaf de fusie in 2000 ben ik lid van de Raad van Bestuur van Eleos. Daarvoor was ik zeven jaar coördinator en directeur van het GLIBW (Gereformeerde Landelijke Instelling voor Beschermende Woonvormen, red), een van de fusiepartners van Eleos. Maar eigenlijk kom ik helemaal niet uit de hoek van de zorg. Ik heb jarenlang verschillende functies op het gebied van personeel en organisatie vervuld, van docent aan de hogeschool tot hoofd P&O. Wat zijn je kerntaken bij Eleos? Gerard Honkoop en ik vormen nu de Raad van Bestuur. In de periode dat ik samen met Jan van der Wal de Raad van Bestuur vormde had ik de portefeuilles financiën, ict, p&o en communicatie. Met de komst van Gerard kreeg ik de portefeuille zorg en gingen financiën en ict over naar Gerard. De laatste maanden is die verdeling wat gewijzigd. Ik heb nu nog de portefeuille zorg. Op dit moment neem ik ook waar voor de regionale managers van de sector begeleiding. Verder zijn er natuurlijk nog allerlei bijkomende dingen die ik uit hoofde van mijn functie als lid van de Raad van Bestuur doe. En nu neem je binnenkort afscheid van Eleos Inderdaad. Mijn baan vind ik nog steeds erg leuk, maar ik ben blij de verantwoordelijkheid ervan binnenkort los te kunnen laten. Je bent eindverantwoordelijk voor een hele organisatie waarin veel gebeurt en waar 650 mensen werken. Dat weegt zwaar. Van afbouwen van je werkzaamheden lijkt nog niet echt sprake De ontwikkelingen binnen de ggz gaan ook steeds door, dus er is genoeg werk te doen. Ik neem op dit moment bijvoorbeeld de zaken waar voor de managers begeleiding. Interessant, want ik ben op die manier weer heel dicht betrokken bij de zorg. Verder zijn er een aantal interessante ontwikkelingen gaande, bijvoorbeeld de positie van Eleos wat betreft de eerstelijnszorg en ook het ontwikkelen van samenwerkingsverbanden daarin. Verder is de ontwikkeling van arbeidsrehabilitatie volop in beweging. Wanneer neem je officieel afscheid? Op donderdag 26 juni. Die dag is er een afscheidssymposium georganiseerd met aansluitend een receptie. Het thema is Geloof en hulpverlening. Een toepasselijk thema? Identiteit is het bestaansrecht van Eleos. Geloof en hulpverlening is een thema waar de organisatie zich al enige tijd intensief op aan het bezinnen is. Van dit project ben ik voorzitter van de stuurgroep. We denken na over hoe we vorm kunnen geven aan onze gereformeerde identiteit binnen de hulpverlening die we bieden. Hoe gaan we om met het pastoraat? Hoe staan we in ethische dilemma s? Deze en andere vragen worden in projectgroepen uitgewerkt. Tijdens het symposium zullen we de eerste resultaten delen met de aanwezigen en kijken we waar Eleos in dit opzicht staat, hoe ver we zijn. Daar zullen mensen uit de politiek, psychiatrie en pastoraat op reageren. Ook willen we in gesprek treden met de aanwezigen in de zaal over concrete dilemma s. Tot slot: Is je agenda vanaf 1 juli leeg? Ja. Ik heb niets concreets gepland. Ik kijk wat er op mijn weg komt, misschien freelance advieswerk of iets op interim-basis. Ik ga in ieder geval niet achter de geraniums zitten Mensen ontmoeten; in contact staan met anderen zal ik anders zeker gaan missen! 10

foto: niek stam Het verzorgen van de zieken en omzien naar elkaar is een taak die ons vanuit de Bijbel wordt aangereikt. Ook het verzorgen van de psychisch zieken hoort daarbij. geloof en hulpverlening Het opvangen en verzorgen van zieken is een christelijke deugd, diep geworteld in de christelijke traditie, vertelt drs. P.J. Verhagen, psychiater en theoloog. Het is een zogenoemde werken van barmhartigheid die Jezus noemt in Mattheüs 25 vers 31-46. Verhagen is een van de sprekers op het afscheidssymposium van Jan Knepper. Vanuit de psychiatrie zal hij ingaan op het thema Geloof en hulpverlening. Eeuwenlang werden psychisch zieken in kloosters en ziekenhuizen opgevangen, weet Verhagen. Maar vanaf eind achttiende, begin negentiende eeuw veranderde dit. De psychiatrie werd het domein van de medische wetenschap. Daarmee werden hulpverlening en geloof gescheiden in twee aparte gebieden. In de negentiende eeuw kwam er kritiek op die zuiver wetenschappelijke aanpak binnen de psychiatrie. Er ontstond een tegenbeweging die zich sterk maakte voor gereformeerde psychiatrie. Geloof en behandeling moesten langer niet uiteen getrokken worden, zo vond men. Er ontstonden gereformeerde instellingen voor geestelijke gezondheidszorg. In de jaren zestig van de twintigste eeuw werd die identiteit echter weer radicaal overboord gezet. Het rommelde in de westerse samenleving, ook in de psychiatrie. Nieuwe denkbeelden kwamen op, de antipsychiatrie bijvoorbeeld: patiënten zijn niet gek, maar de samenleving. Gekte is een sociaal probleem dat niet moet worden opgelost met pillen of opname. Vanaf de jaren tachtig kwam de aandacht voor de rol van geloof binnen de psychiatrie langzaam weer terug. Nu mag er ook echt weer een plaats zijn voor geloof binnen de psychiatrie. Uit onderzoek blijkt ook dat geloven een positieve invloed heeft op je psyche, vertelt Verhagen. En waarom zou je één onderdeel van het dagelijks leven uitsluiten in de behandeling, terwijl de behandelaar wel aandacht heeft voor al het andere: je baan, je relatie, je plaats binnen de familie, enzovoort. Natuurlijk kan het wel een spanningsveld opleveren, want pastoraat en hulpverlening liggen soms dicht bij elkaar. Verhagen: Nadenken over dit thema is dan ook waardevol en nodig. 11

Eleos Van: Tineke Jans Verzonden: donderdag 27 maart 2008, 19:13 uur GMT+1 Aan: Eleos Onderwerp: ADHD Hallo Eleos, Ik geef leiding aan de kinderclub van onze kerk. In onze groep zit een jongen (10) met ADHD. Hij wordt tijdens een clubavond steeds drukker. De rest wordt daarvan ook onrustig. Hoe houden we rekening met hem, en bieden we ook de rest een leuk programma? Tineke Jans Van: Eleos Verzonden: vrijdag 28 maart 2008, 9:24 uur GMT+1 Aan: Tineke Jans Onderwerp: Re: ADHD snel afgeleid ADHD is een afkorting die komt uit het Engels. ADHD staat voor attention deficit hyperactivity disorder. Vertaald noemen we het een aandachtstekort stoornis met hyperactiviteit. Aandachtstekort betekent overigens niet dat iemand tijdens zijn jeugd aandacht tekort is gekomen. Het gaat om concentratieproblemen: iemand kan zijn aandacht niet bepalen bij datgene waar hij mee bezig is. Naar schatting hebben zo n 100.000 volwassenen een vorm van ADHD. Als er geen sprake is van hyperactiviteit spreken we van ADD. Meer lezen over ADHD? Bekijk het dossier ADHD op www.eleos.nl. Beste Tineke, Een onduidelijk programma vinden ADHD ers lastig en dat resulteert in druk zijn. Vertel dus vooraf wat jullie gaan doen en denk aan snelle en korte activiteiten om de concentratie vast te houden. Annemarie van Houdt Van: Eleos Verzonden: maandag 5 februari 2008 15:30 Aan: Bettine Jansen Onderwerp: Re: Re: Hoe kom ik van mijn probleem af? Beste Annemarie, Bedankt voor de tip! Nog een vraagje: als het toch al druk is, gaat hij nog meer herrie maken dan de rest. Je hoort hem er altijd bovenuit. Is dat ook iets dat bij ADHD kan horen? Groetjes, Tineke Van: Tineke Jans Verzonden: donderdag 27 maart 2008, 19:13 uur GMT+1 Aan: Eleos Onderwerp: Re: Re: Re: ADHD Beste Tineke, Luisteren als het lawaaiig is, vinden ADHD ers lastig Ze wíllen wel graag meedoen en goed luisteren, maar omdat het mislukt gaan zelf juist lawaai maken en steeds harder praten. Probeer te voorkomen dat het erg rumoerig wordt. De opdracht apart uitleggen in een rustig hoekje helpt vaak ook. Succes! Annemarie van Houdt bijzonder ADHD ers zijn vaak: > spontaan en open: je kunt leuk met ze praten > creatief: het is niet snel saai met een ADHD-er in huis > enthousiast en energiek: ze zijn niet snel te moe voor iets > behept met humor: je kunt echt met ze lachen Ook een vraag stellen aan de hulpverleners van Eleos? Kijk op www.eleos.nl > informatie en advies Voor jongeren: www.mindguide.nl 12

foto: niek stam Laura: Ik ken Eleos van de brussendagen Naam: Laura Pol Leeftijd: 13 jaar Woonplaats: Rijssen Brus betekent dat je een broer of zus met een psychisch probleem hebt. Ik ben zo n brus: mijn zus heeft namelijk PDD-NOS. Ik ben al een paar keer naar een brussendag van Eleos geweest en vind het echt een aanrader. Je ontmoet er andere kinderen met een bijzondere broer of zus. Het is fijn om samen je ervaringen te kunnen delen, want het is niet altijd makkelijk een brus te zijn. Vanwege mijn zus gaan dingen bij ons thuis anders dan bij anderen. We moeten erg veel rekening met haar houden omdat ze vaak niet goed snapt wat wij bedoelen en dan boos of agressief kan worden. Andere brussen begrijpen en herkennen wat je thuis meemaakt. Je hoeft ze niets uit te leggen. Op een brussendag doen we ook altijd iets ontspannends. Knutselen bijvoorbeeld. Meer lezen over brussen? www.eleosbrussen.nl 13

14 Als er toen iemand was gekomen die goed voor hem kon zorgen, mocht die hem meenemen

De geboorte van je kind. Voor de meeste vrouwen is dit de mooiste gebeurtenis in hun leven. Maar lang niet alle jonge moeders leven op een roze wolk. Zo kan het voor vrouwen met psychische problemen moeilijk zijn te genieten van de omgang met hun kleine. voor mij geen roze wolk Door Iris Feddes Tineke is 34 en bijna twee jaar getrouwd met Hans. Omdat ze depressieve klachten heeft, krijgt ze al enige tijd hulpverlening. Net als ze de therapie gaat afbouwen, blijkt ze zwanger te zijn. Tineke schrikt. De eerste tijd kon ik alleen maar huilen en denken: ik kan het niet en ik durf het niet. Niet dat ik me druk maakte over de verzorging van het kind: eten geven en luiers verschonen, dat zou wel goed gaan. Maar ik was bang dat ik de baby niet voldoende aandacht zou kunnen geven. taboe Voor veel mensen is het niet makkelijk om over psychische problemen te praten. In de periode rondom de geboorte van een kind kan dat nog moeilijker zijn. Tineke: Toen ik vertelde dat ik zwanger was, reageerden de meeste mensen zo enthousiast, dat ik niet durfde te vertellen dat ik het eigenlijk heel moeilijk vond. Soms had ik zelfs het idee dat mensen dachten dat het krijgen van een baby de oplossing zou zijn voor mijn eigen problemen. Ook in de bladen lijkt het of je alleen maar met je hoofd in de wolken mag lopen als je een kindje krijgt. Je mag wel zeggen dat je moe bent en last hebt van zwangerschapskwalen, maar het is taboe om te vertellen dat je moeite hebt met het aangaan van een emotionele band met je baby. veilige omgeving Het programma Contact met je baby stimuleert een positieve interactie tussen moeder en kind. De moederbaby-interventie, zoals het ook wel genoemd wordt, is vrij nieuw in Nederland. Het programma richt zich niet op de problemen van de moeder, maar puur op het contact tussen moeder en kind, legt Eleosmedewerker Gijsbertje Smaal uit. Moeders met psychische moeiten hebben vaak zoveel aan hun hoofd, dat er niet veel ruimte is om signalen van het kind te herkennen en daar op te reageren. Baby s zoeken uit zichzelf heel veel contact met hun omgeving, bijvoorbeeld via hun ogen en met geluidjes. Maar een kindje blijft alleen signalen afgeven als het daar reactie op krijgt. Deze wisselwerking is essentieel voor een goede band tussen moeder en kind. Als een moeder ontdekt dat ze haar kind kan troosten en laten ontspannen, krijgt ze zelf ook meer plezier in het contact. video-opname Na de geboorte van haar zoontje Martijn heeft Tineke het moeilijk. De eerste dagen dacht ik steeds: die jongen verdient een lieve moeder, vertelt ze. Ik had heel sterk het idee: als er nu iemand komt die goed voor hem zorgt, dan mag diegene hem meenemen. Na een paar weken begint Tineke met het programma Contact met je baby. Regelmatig komt een preventiemedewerker bij haar thuis. Belangrijk onderdeel van ieder bezoek is het maken van een video-opname tijdens het moment waarop Martijn in bad gaat. Aan de hand van fragmenten uit deze opname krijgt Tineke tips voor de omgang met haar baby. Ik vond het bijvoorbeeld lastig om tegen hem te praten, vertelt ze. Het voelde onnatuurlijk en ik was al snel uitgepraat. Maar gaandeweg ontdekte ik dat alleen al het nadoen van zijn brabbelgeluidjes een belangrijke manier is om de emotionele band met hem te versterken. effect Uit onderzoek blijkt dat hulpverlening in het eerste levensjaar een gunstig effect heeft op de ontwikkeling van kinderen waarvan de moeder psychische problemen heeft. Bovendien heeft positief contact met het kind een goede uitwerking op de stemming van de moeder. Gijsbertje Smaal: Voor moeders is het best spannend om aan het programma mee te doen. Maar vaak vinden ze het ook heel verhelderend en willen ze er graag mee aan de slag. Het is heel mooi om te zien hoe dat in de praktijk kan uitwerken. Tineke is blij dat ze heeft meegedaan aan het programma. Er zijn nog steeds momenten waarop ik het niet zie zitten. Gelukkig krijg ik veel steun en begrip van mijn man. En mijn ogen zijn geopend voor het feit dat Martijn uit zichzelf al heel veel signalen geeft. Ik heb geleerd daarop te reageren en stapje voor stapje het contact op te bouwen. Omwille van de privacy zijn de namen in dit artikel gefingeerd. Voor de foto is een model gebruikt. baby blues 50 tot 80 procent van de moeders krijgt vlak na de bevalling in meerdere of mindere mate last van de baby blues : spontane huilbuien, prikkelbaarheid, nervositeit en slaapproblemen. Meestal gaan deze problemen vanzelf over, soms ook niet. De moeder kan dan maandenlang somber en prikkelbaar zijn, en angstig. Ze kan daardoor ook niet genieten van haar baby tje. Dit heet een postnatale depressie. Contact met je baby? Kijk voor meer informatie over het programma Contact met je baby op www.eleos.nl > preventie/dienstverlening of neem contact op een regionale afdeling Preventie & Dienstverlening. > Noordoost: Rianne Wolters, rianne.wolters@eleos.nl, tel. (038) 423 03 00 > Midden: Nella van Dijke, nella.vandijke@eleos.nl, tel. (033) 455 94 90 > Zuidwest: Ina Snoep, ina.snoep@eleos.nl, tel. (078) 631 69 60 15

Columns reportage Ik wil niet beweren dat je de dingen heel anders ziet als je een journalistieke achtergrond hebt, maar in mijn geval geldt dat ik al snel ergens een verhaal in zie. Sommige plaatsen of situaties lenen zich, in mijn ogen, bij uitstek voor een reportage. Een van die plaatsen is de fontein in Bosch en Duin, centrum voor (dag)klinische behandeling. Als ik daar als afgevaardigde van krant of tijdschrift naar toe zou moeten, zou ik meer dan voldoende inspiratie hebben voor een prachtige reportage. Ik zou kunnen schrijven vanuit de invalshoek dat, als je niet zou weten dat dit een therapiecentrum is, het net zo goed een conferentieoord zou kunnen zijn. Een mooi, klassiek gebouw, omgeven door bossen, een groot grasveld, een volleybalveld, een gezellige eetruimte, een tafeltennistafel De kamers van patiënten, zouden door kunnen gaan voor gastverblijven en de verschillende therapieruimtes zouden gebruikt kunnen worden voor keuzeprogramma s. Maar ik zou ook kunnen schrijven vanuit het perspec- tief dat het reilen en zeilen in therapieland, veel overeenkomsten vertoont met het schoolleven. Jonge mensen met mappen in hun tas of hand, die al pratend trappen op en aflopen. Stress rondom verslagen die ingeleverd moeten worden. Een mededelingenbord waarop afwezigheid i.v.m. ziekte staat gemeld. Iemand die ergens niet meer naar binnen mag omdat hij te laat is. Groepjes rokers in de pauze Of ik zou de insteek kunnen nemen dat de vrije improvisatie met muziekinstrumenten tijdens muziektherapie, leuk klinkt, maar dat, zo op het eerste gezicht, onduidelijk is wat voor hoger doel dat dient. En dat hetzelfde geldt voor het potje voetbal dat wordt gespeeld tijdens PMT (psycho motorische therapie) en voor de mooie kunstwerken die worden gemaakt tijdens creatieve therapie. Ja, dat zou ik allemaal kunnen schrijven als ik daar als journalist was. Maar ik ben er als patiënt Annemarie Jonge mensen met mappen in hun tas of hand... huilen Lachen is gezond. Het dient geen enkel meetbaar doel. Maar wie zich wel eens de tranen in de ogen gelachen heeft, weet wel beter. Niets geeft zoveel ontspanning als lachen. En waarom zou juist die ontspanning niet het doel van ons lachen kunnen zijn? Met huilen is het een heel ander verhaal. Broodnodig om gevoelens van verdriet en pijn te verwerken, menen therapeuten. Het moet eruit. Al die nare gevoelens zoeken een uitweg naar buiten. En wees maar blij dat het huilen zo n ventiel is waardoor het naar buiten kan. Anders gaan die nare gevoelens gisten en borrelen in je binnenste. Toch raar eigenlijk dat we ook wat dat huilen betreft in onze moderne maatschappij zulke verschillende normen hanteren. Zo is een vrouw die huilt, vertederend. De tranen van prinses Maxima bij haar huwelijk, deden een golf van sympathie door Nederland gaan. Had prins Willem-Alexander op hetzelfde moment ook gehuild, dan zou zijn populariteit ongetwijfeld met procentpunten zijn gedaald. Mannen die huilen, zijn watjes. Wie wil er nu een huilende koning op de troon? Mannen huilen niet. Het was in een zondagse kerkdienst. Het psalmvers, gezongen voor de preek, was uit. Het orgel pruttelde nog wat na en de snoeprollen gingen van hand-tot-hand. Toen, ineens, klonk er gehuil. Een peuter werd door haar vader vakkundig door het middenpad afgevoerd. Ze huilde. Nee, dat woord is veel te klein voor wat er gebeurde. Ze huilde niet, ze krijste. Jankte. Schreeuwde! In de deuropening naar de hal, stond ze nog even stil. Het was alsof ze alle verdriet er nog één keer uit wilde schreeuwen. Haar gezicht was rood, haar wangen nat van de tranen. Ze brulde. Met lange uithalen. Ongeremd. Toen de rust zich weer had gelegd, zei m n buurman, zacht maar duidelijk hoorbaar tegen z n vrouw: Wat moet het heerlijk zijn om zo ongeremd en onbeschaamd te kunnen huilen. Z n echtgenote keek verbaasd opzij. Dus toch, hoorde je haar denken. Guillaume 16

foto: lucas nijenhuis de weg terug na een burnout Door Marcel Catsburg Je verwacht niet dat je er zelf mee te maken krijgt. Het is iets voor anderen. Renate werd in 2002 geveld door een burnout. Haar baan bij NRC Handelsblad moest ze opgeven. Inmiddels is ze weer aan de slag. Een deeltijdbaan, op lager niveau. Ik moet niet te moeilijk beginnen. Ik droeg een geheim met me mee, waar ze bij mijn werk niets van wisten. Dat geheim deed Renate (40) in 2002 de das om. Ik heb in mijn leven de wind niet mee gehad, vertelt Renate. Ik had een moeilijk jeugd. Daardoor begin je al met een achterstand. Dat heeft mij kwetsbaar gemaakt. Ik had het gevoel dat ik niet goed genoeg was. Een eerste baan in de hulpverlening strandde. Renate ging in therapie en liet zich omscholen tot secretaresse. Haar diploma met goede cijferlijst opende de deuren voor een baan bij het NRC. opgebrand Ze vertelde daar niets over haar verleden. Dat is mijn fout geweest. Ik vond het toen zo geweldig dat ik dat helemaal bereikt had. Het was zo n overwinning. Mijn ouders hebben me nooit geholpen iets te bereiken. Gevoelens van mislukken en niet goed genoeg zijn, bleven echter opspelen. Onenigheid met een leidinggevende en vervolgens een nieuwe leidinggevende deden het strakgespannen lijntje breken. Renate: Het werd me allemaal te veel. Thuis deed ik al helemaal niets meer. Ik plofte s avonds op de bank, werd s ochtends doodmoe wakker en was veel ziek. Burnout luidde de diagnose. arbeid trainen Vanuit het drukke Rotterdam verhuisde ze samen met haar man naar het rustigere, Zuid-Hollandse eiland Goeree- Overflakkee. Gewoon letterlijk weg uit de drukte van de stad. Via een advertentie kwam ze in contact met geitenboerderij en arbeidstrainingscentrum De Mèkkerstee in Ouddorp. Ik ben daar heel eenvoudig begonnen. Lekker onkruid wieden en bezig zijn met de geiten. Daarna ben ik productiewerk gaan doen. Lopendebandwerk zoals kerstpakketten inpakken en mailings verzorgen. Werk dat je met je handen doet. Steeds hetzelfde. Daar hoef je niet zo bij te na te denken. Tenslotte was ik klaar om administratief werk op mijn oude niveau te gaan doen. jobcoach Renate: Het belangrijkste wat ik geleerd heb, is het ontdekken van mijn eigen grenzen. Dingen moeten binnen mijn mogelijkheden liggen. Ik heb in het verleden teveel van mezelf gevergd. Met behulp van een jobcoach werkt Renate sinds september aan terugkeer naar de arbeidsmarkt. Ik ben eerst meer gaan werken op De Mèkkerstee en ben toen gaan solliciteren. openheid geeft begrip Renate ziet de toekomst zonnig in: Ik heb geleerd mijn beschadiging om te buigen naar iets positiefs. Ik geef mezelf meer ruimte. Ben ook eerlijk en open geworden over wat ik wel of niet aankan. Ik weet nu waar mijn grenzen liggen. Elk jaar word ik weer sterker. arbeidstrainingcentrum De centra voor dagbesteding en arbeidsrehabilitatie van Eleos hebben een andere naam gekregen. Ze heten voortaan arbeidstrainingscentra. De centra richten zich steeds meer op het aanbieden van arbeidsmatige activiteiten en op het begeleiden van deelnemers naar (betaald of onbetaald) werk buiten het centrum. Meer informatie over de centra staat op www.eleos.nl. 17

Waarom gebruiken mensen met psychische problemen soms medicijnen? Is het verslavend en kom je er ooit nog vanaf? Wat doe je als je omgeving telkens vraagt of je al bijna mag afbouwen? Alsof je die pillen voor de lol slikt. foto: niek stam pillen en de psychiatrie Door Martha Aalbers Wie zijn de mensen die pillen slikken? Niet iedereen gaat naar een arts. Eerst moet er een vraag zijn, een klacht, die bij een dokter terechtkomt en vervolgens tot het voorschrijven van medicatie leidt, stelt Ad Molenaar, als psychiater verbonden aan Eleos. De volgende vraag is: wie krijgt wat voorgeschreven? Dat geldt voor lichamelijke klachten net zo goed als voor psychische klachten. Neem bijvoorbeeld de antidepressiva. In 2007 werden deze middelen weer 7 % meer voorgeschreven dan in het jaar ervoor. Waarom krijgen steeds meer mensen deze pillen te slikken? Molenaar: Allereerst is er sprake van een verruiming van het indicatiegebied. Gaf je het vroeger voor één stoornis, nu zijn het er wel vijf. Ook wordt het tegenwoordig voorgeschreven bij zaken als heftige stemmingswisselingen bij de menstruatie. Een andere belangrijke oorzaak is dat huisartsen antidepressiva sneller voorschrijven. Tien jaar geleden was de klacht namelijk dat huisartsen depressies misten. Hoewel er ook sprake is van een tegenbeweging eerst aankijken of het opknapt zonder pillen. Een depressie is vaak lastig vast te stellen. Mensen komen niet naar de huisarts met de mededeling ik heb een depressie, maar met slaapklachten of stress, of prikkelbaarheid. rust, reinheid, regelmaat, religie Elk leven kent een portie verdriet en tegenslagen. Kunnen we daar soms steeds minder goed tegen? Hebben we liever een pil, dan pijn en moeite te ervaren? Kan dat ook een verklaring zijn voor de explosieve toename van de antidepressivarecepten? Er is wel een voorkeur om dingen lichamelijk te verklaren. Er is ook een voorkeur om dingen op te lossen buiten jezelf om, met medicatie dus, zegt Ad Molenaar. Tachtig procent van de klachten die mensen hebben, wordt lichamelijk geïnterpreteerd en twintig procent als psychisch. Veel klachten aan de lichamelijke kant blijken in de 18

Het is zelfzuchtig als een familie denkt: hij moet maar zo snel mogelijk stoppen met het slikken van die medicijnen praktijk beter als psychische klacht behandeld te kunnen worden. Wat kan je helpen om tegenslagen en narigheid in het leven op een normale manier het hoofd te bieden, dus zonder medicatie? Levensstijl en religie, zegt Molenaar gedecideerd. Met levensstijl bedoel ik rust, reinheid en regelmaat. Structuur geeft rust. Het op orde hebben van je leven geeft houvast. Religie bindt en geeft steun, zelfs de seculiere pers begint die overtuiging uit te dragen. Je hebt dus een klacht en zit bij de dokter. Wie krijgt er nu daadwerkelijk een pil? Ad Molenaar licht zijn werkwijze toe. Eerst wil ik duidelijk weten wat de klachten zijn. Dan wil ik weten hoe lang ze zich al voordoen. Vervolgens vraag ik wat er al gedaan is door de persoon zelf ter verbetering. Tenslotte gebruik ik richtlijnen, die als hulpmiddel, niet als keurslijf zijn opgesteld, - want elk mens is anders - en dan kun je uitkomen bij medicatie. bijwerkingen Stel dat je depressieve klachten hebt en een antidepressivum krijgt voorgeschreven. Wat staat je dan te wachten? Veel mensen zijn daarover slecht voorgelicht. De eerste week helpt het niet, terwijl je al wel direct de bijwerking krijgt, waarschuwt Molenaar. Je ziet dat veel mensen dan afhaken, terwijl de werking langzaam gaat toenemen en de bijwerkingen langzaam afnemen. Na zes weken is het ijkpunt. Dat betekent dat de werking die je dan ziet zo ongeveer is wat je verwachten mag. Ook over de duur van het slikken mag grotere kennis komen. Is het een eerste depressieve periode, dan moet je zeker zes maanden doorgaan. Was het je tweede depressieve periode, dan houdt men als regel 36 maanden aan. Werd je voor de derde keer door een depressie overvallen, dan slik je levenslang. Helaas blijft de kans op het terugkomen van een depressieve episode altijd bestaan. Maar niet alleen het slikken van pillen kan verbetering in de situatie brengen, vertelt Molenaar. Ook de arts-patiëntrelatie is erg belangrijk. Psychiatrie wordt wel de geneeskunde van de relatie genoemd. Iemand die pillen slikt, komt telkens terug naar de dokter. Zo n patiënt heeft dus eigelijk twee zaken als hulpmiddel, de relatie met de arts en de medicatie. Vergeet niet dat de patiënt vaak meer in huis heeft dan hij denkt. Ik maak mee dat mensen die voortijdig stoppen met medicatie terugvallen op de relatie arts-patiënt die doorgaat, en daardoor weer gemotiveerd raken opnieuw hun medicijnen te gaan slikken. Veel pillen hebben nare bijwerkingen. Hoeveel soorten pillen, of psychofarmaca, zijn er eigelijk? Ruwweg zijn er vier soorten, zegt psychiater Molenaar. Je hebt de slaap - en kalmeringsmiddelen, ook wel benzodiazepinen genoemd, de stemmingsstabilisatoren zoals lithium, de antipsychotica, en de antidepressiva. Alle pillen hebben in meerdere of mindere mate bijwerkingen. Maar een pil mét werking en zónder bijwerking bestaat niet, merkt Molenaar op. tijd om te stoppen Wie pillen slikt, voelt zich soms een loser. Je kunt het niet alleen. Wat ook niet helpt is dat de omgeving vaak, zonder enige kennis van zaken, druk uitoefent om de dosering te verminderen of maar te stoppen. Uit schaamte, blijkt vaak. Molenaar: Elke pil die je slikt, bewijst het individu dat er wat aan de hand is. Word je blij met dat bewijs? Of denk je; wat ben ik toch een kruk, er is echt wat met me aan de hand. Ondersteuning van de familie is belangrijk. Het is zelfzuchtig als de familie denkt: Wanneer wordt ons familielid weer normaal? Wanneer stopt dat geslik? Het kan daarom verstandig zijn in den brede met de patiënt en zijn familie door te spreken of er ooit afgebouwd kan worden. Nee, niet altijd is een reëel antwoord. verslavend Tot slot: zijn medicijnen verslavend? Nee, alleen de slaapen kalmeringsmiddelen, de zgn. benzodiazepinen. Dat komt ook omdat die direct effect hebben, direct een kick geven. Psychiater Molenaar is ook erg huiverig om ze voor te schrijven, omdat je ze officieel maar maximaal twee weken mag gebruiken en dan alweer moet afkicken. Dat wil niet zeggen dat er geen chronische benzogebruikers zijn. Daar zijn er zelfs erg veel van, aldus Molenaar. Het chronisch gebruik heeft veel nadelen, zoals concentratiestoornissen en depressieve klachten. Antidepressiva, antipsychotica en stemmingsstabilisatoren zijn niet verslavend. De onderhoudsbehandeling die je daarmee krijgt is niet verslavend, maar je kunt niet zonder. Dat is toch een groot verschil. medicijnen... Welke medicijnen worden er nu vaak voorgeschreven bij psychische problemen? Eleoscript legde het oor te luisteren bij (dag)kliniek de fontein. In willekeurige volgorde zijn daar de meest voorgeschreven medicijnen: > Oxazepam (slaapmiddel) > Zoloft (antidepressivum) > Lorazepam (kalmeringsmiddel) > Temazepam (kalmeringsmiddel) > Zyprexa (antipsychoticum) Bron: PCP te Vlijmen, de apotheek van kliniek de fontein 19

foto: niek stam kerk moet eigenaardigheden autist accepteren Door Wim van Egdom Autisme is een sociale handicap. Het is genetisch bepaald en niet te genezen. Wel is het belangrijk hoe er, juist ook in de kerkelijke gemeente, met mensen met autisme wordt omgegaan. Respecteer het eigene en erger je niet als gevoelens op een bijzondere manier geuit worden. Drs. A. de Muynck is lector onderwijs en identiteit aan de Driestar-educatief in Gouda. In deze functie wordt samen met een kenniskring onderzoek gedaan naar de identiteitsvorming van christelijke leraren. In april is hij gepromoveerd op een onderzoek naar spiritualiteit van leerkrachten. De Muynck, voorheen werkzaam als orthopedagoog, is vader van een autistische zoon en mede daardoor bijzonder geïnteresseerd in ASS. ASS is een afkorting voor Autisme Spectrum Stoornis. En dat geeft al direct aan dat je niet zomaar kunt spreken van autisme. Er zijn namelijk heel veel vormen van autisme. Van erg licht, tot behoorlijk zwaar. Bij minder duidelijke gevallen komt het probleem pas aan het licht door bijvoorbeeld relatieproblemen bij iemand die al veertig of vijftig jaar oud is. Bij ernstige vormen van autisme gaat de stoornis nogal eens samen met een verstandelijke handicap. 20