Een onderzoek naar seksuele voorlichtingslessen onder leerlingen uit de onderbouw van het Nederlands voortgezet onderwijs. Uitgevoerd door Scholieren.com, in opdracht van Rutgers WPF. April/mei 2013
Voorwoord Onlangs zijn er door de Tweede Kamer een aantal kerndoelen geformuleerd voor seksuele voorlichting op de basisschool en de onderbouw van het voorgezet onderwijs, die vanaf 1 december 2012 gelden. Om de kwaliteit van seksuele vorming in het onderwijs te verbeteren naar aanleiding van die nieuwe doelen, is het project Kwaliteit Seksuele vorming in het leven geroepen. Dit project wordt geleid door Lotte Zwaga namens Rutgers WPF. Één van de speerpunten van dit project is het betrekken van scholieren bij de discussie over seksuele voorlichting. Dat is dan ook de reden dat Lotte Zwaga in maart van dit jaar bij Scholieren.com aanklopte. Scholieren.com richt zich op Nederlandse en Vlaamse scholieren en heeft een maandelijks uniek bereik van 2 miljoen bezoekers. Na een interessant gesprek en mailcontact over en weer heeft Rutgers WPF Scholieren.com opdracht gegeven om een door hen opgestelde vragenlijst over seksuele voorlichting uit te zetten op Scholieren.com, om zo in een kort tijdsbestek een groot aantal scholieren te bereiken. Onderstaande rapportage geeft weer hoe de Nederlandse middelbare onderbouwscholier denkt over de seksuele voorlichting op school. Een aantal onderwerpen komen aan bod. Zo wordt eerst gevraagd óf scholieren al seksuele voorlichting gehad hebben en zo ja, uit welke biologie- of verzorgingsmethode. Ook hun mening over de gebruikte methode wordt bevraagd. Vervolgens wordt onderzocht wat scholieren in het algemeen vinden van de seksuele voorlichting op hun school en wat scholieren zelf belangrijk vinden in de seksuele voorlichtingslessen. Uiteindelijk wordt de scholieren nog de mogelijkheid geboden om samen met Rutgers WPF verder te praten en na te denken over seksuele voorlichting op school. De vragenlijst werd half april uitgezet op Scholieren.com (van 15 tot en met 17 april). De analyse en rapportage dateren van de daarop volgende maand.
Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1: onderzoeksgegevens Hoofdstuk 2: resultaten 2.1 Wanneer krijgen scholieren seksuele voorlichting? 2.1.1 Heb jij op deze school al seksuele voorlichting gehad? En zo ja, wanneer was dat voor het eerst? 2.1.2 Heb jij op deze school al seksuele voorlichting gehad, uitgesplitst naar niveau en klas. 2.2 Verschillende methodes 2.2.1 Uit welk boek krijg jij seksuele voorlichting? 2.2.2 Over welke onderwerpen heb je in dit boek les gehad en welke onderwerpen vind je belangrijk? 2.3 Belangrijke onderwerpen in de seksuele voorlichting 2.4 Waardering seksuele voorlichting 2.4.1 Wat vind jij van de manier waarop jij jouw les(sen) seksuele voorlichting gekregen hebt? 2.4.2 Wat vind jij belangrijk aan de manier waarop seksuele voorlichting wordt gegeven? 2.5 Oproep tot deelname aan panel Hoofdstuk 3: conclusies Bijlagen 1. Extra analyse methode Biologie voor jou 2. De vragenlijst
Hoofdstuk 1: onderzoeksgegevens Steekproefsamenstelling De vragenlijst is uitgezet onder bezoekers van Scholieren.com. Het onderzoek richtte zich op Nederlandse scholieren uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Om deze reden zijn alle deelnemers uit België en de bovenbouw eruit gefilterd. Onder de onderbouw van het voorgezet onderwijs vallen de volgende klassen: - VMBO: klas 1 en 2 - HAVO: klas 1, 2 en 3 - VWO: klas 1, 2 en 3 De oproep voor de vragenlijst stond online van 15 april tot en met 17 april 2013. 2068 respondenten begonnen met de vragenlijst, 1262 rondden de vragenlijst compleet af. Na filtering bleven 646 respondenten over die aan de juiste voorwaarden voldeden (Nederlandse middelbare scholier uit de onderbouw). Geslacht Aantal Percentage Jongen 214 33,13% Meisje 412 63,78% Wil ik niet zeggen 20 3,10% Niveau/klas Aantal Percentage VMBO (incl praktijkonderwijs) 92 14,24% Klas 1 36 Klas 2 56 Klas 3 of hoger 0 HAVO 221 34,21% Klas 1 43 Klas 2 66 Klas 3 112 Klas 4 of hoger 0 VWO 333 51,55% Klas 1 71 Klas 2 126 Klas 3 136 Klas 4 of hoger 0 Leeftijd Gemiddelde leeftijd 13,8 Standaardafwijking (sd) 1,1 Minimum 10 Maximum 18 Mediaan 14
Gebaseerd op een eerdere vragenlijst die wij hebben uitgezet onder onze bezoekers, kunnen we de volgende informatie presenteren over de verdeling van respondenten over verschillende regio s in het land. Dit onderzoek is afgenomen voor eigen gebruik (tevredenheidsonderzoek) in januari 2013. In totaal deden 432 Nederlandse scholieren mee aan dit onderzoek. Provincie Aantal Percentage Drenthe 7 1,62% Flevoland 7 1,62% Friesland 21 4,86% Gelderland 68 15,74% Groningen 17 3,94% Limburg 19 4,40% Noord-Brabant 53 12,27% Noord-Holland 62 14,35% Overijssel 32 7,41% Utrecht 42 9,72% Zeeland 13 3,03% Zuid-Holland 91 21,06%
Hoofdstuk 2: resultaten 2.1 Wanneer krijgen scholieren seksuele voorlichting? 2.1.1 Heb jij op deze school al seksuele voorlichting gehad? En zo ja, wanneer was dat voor het eerst? 2.1.2 Heb jij op deze school al seksuele voorlichting gehad, uitgesplitst naar niveau en klas. Heb jij al Aantal Percentage Cumulatief percentage JA 459 71,05% VMBO In klas 1 35 38,04% In klas 2 23 25,00% 63,04%* HAVO Klas 1 60 27,15% Klas 2 97 43,89% Klas 3 6 2,71% 73,75% VWO Klas 1 79 23,72% Klas 2 153 45,95% Klas 3 6 1,80% 71,47% * Dit is het totale percentage scholieren dat in de onderbouw wél seksuele voorlichting gehad heeft. Dit percentage telt op tot 100% met de scholieren die nog géén seksuele voorlichting gehad hebben in de onderbouw.
Heb jij al Aantal Percentage Cumulatief percentage NEE 187 28,95% VMBO In klas 1 23 25,00% In klas 2 11 11,96% 36,96% HAVO In klas 1 29 13,12% In klas 2 17 7,69% In klas 3 12 5,43% 26,25% VWO Klas 1 48 14,41% Klas 2 26 7,81% Klas 3 21 6,31% 28,53%
2.2 Verschillende methodes 2.2.1 Uit welk boek krijg jij seksuele voorlichting? * Voorbeelden bij andere : project lentekriebels, project de lente ontwaakt, zelfgemaakte boekjes/methodes (door docenten, school, toa), voorlichting van ff chille bij terwille. **De methoden Vita en Bekijk het worden niet meegenomen in de analyse, omdat te weinig respondenten hier gebruik van maakten.
2.2.2 Over welke onderwerpen heb je in dit boek les gehad en welke onderwerpen vind je belangrijk? 1. Methode: Biologie voor jou Totaal aantal: 222 respondenten (= 100%) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 213 95,95% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 201 90,54% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 189 85,14% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 188 84,69% Voorkomen van soa, hiv, aids 193 86,94% Ongewenste zwangerschap en abortus 146 65,77% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 159 71,62% Vriendschap en relaties 92 41,44% Verliefdheid en verkering 97 43,69% Maagdelijkheid en de eerste keer 88 39,64% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 41 18,47% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 66 29,73% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 73 32,88% Seks op tv, internet en sociale media 74 33,33% Waar je heen kunt met vragen en problemen 60 27,03% Anders 3 1,35% * In de bijlagen vind je voor deze methode nog een uitsplitsing naar niveau, voor de vraag over welke onderwerpen je les gehad hebt in dit boek. Alleen bij deze methode is dat gedaan, omdat de andere methodes door te weinig scholieren gebruikt werden om een zinvolle uitsplitsing te maken. Gem. cijfer methode (sd) 7,07 (1,43)
De onderwerpen die leerlingen met de methode Biologie voor jou aanstipten als meest belangrijk. Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 60 27,03% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 51 22,97% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 45 20,27% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 96 43,24% Voorkomen van soa, hiv, aids 116 52,25% Ongewenste zwangerschap en abortus 32 14,41% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 31 13,96% Vriendschap en relaties 8 3,60% Verliefdheid en verkering 13 5,86% Maagdelijkheid en de eerste keer 54 24,32% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 28 12,61% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 36 16,22% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 49 22,07% Seks op tv, internet en sociale media 22 9,91% Waar je heen kunt met vragen en problemen 25 11,26% Anders 0 0,00% * Er wordt gevraagd naar de 3 meest belangrijke onderwerpen, maar er wordt niet gevraagd naar ranking (dus welk onderwerp staat op 1 en welke op 2 etc.). Daarom kun je uit deze tabellen alleen afleiden welke onderwerpen in totaal het meest genoemd zijn.
2. Methode: Biologie en verzorging voor jou Totaal aantal respondenten met deze methode: 51 (= 100%) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 45 88,24% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 44 86,26% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 40 78,43% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 42 82,35% Voorkomen van soa, hiv, aids 40 78,43% Ongewenste zwangerschap en abortus 30 58,82% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 34 66,67% Vriendschap en relaties 38 74,51% Verliefdheid en verkering 33 64,71% Maagdelijkheid en de eerste keer 22 43,14% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 10 19,61% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 19 37,26% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 20 39,22% Seks op tv, internet en sociale media 17 33,33% Waar je heen kunt met vragen en problemen 14 27,45% Anders 0 0,0% Gem. cijfer methode (sd) 6,71 (2,05) De onderwerpen die leerlingen met de methode Biologie en verzorging voor jou aanstipten als meest belangrijk. Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 14 27,45% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en emotioneel? 14 27,45% Zwangerschap en kinderen krijgen 10 19,16% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 22 43,14% Voorkomen van soa, hiv, aids 30 58,82% Ongewenste zwangerschap en abortus 6 11,76% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 6 11,76% Vriendschap en relaties 2 3,92% Verliefdheid en verkering 4 7,84% Maagdelijkheid en de eerste keer 14 27,45% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 8 15,69% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en de 11 21,57% ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 2 3,92% Seks op tv, internet en sociale media 5 9,80% Waar je heen kunt met vragen en problemen 5 9,80% Anders 0 0,00% * Er wordt gevraagd naar de 3 meest belangrijke onderwerpen, maar er wordt niet gevraagd naar ranking (dus welk onderwerp staat op 1 en welke op 2 etc.). Daarom kun je uit deze tabellen alleen afleiden welke onderwerpen in totaal het meest genoemd zijn.
3. Methode: Nectar Totaal aantal respondenten met deze methode: 74 (= 100%) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 72 97,30% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 68 91,89% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 62 83,78% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 60 81,10% Voorkomen van soa, hiv, aids 70 94,60% Ongewenste zwangerschap en abortus 39 52,70% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 60 81,10% Vriendschap en relaties 50 67,57% Verliefdheid en verkering 36 48,65% Maagdelijkheid en de eerste keer 20 27,03% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 9 12,16% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 24 32,43% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 20 27,03% Seks op tv, internet en sociale media 14 18,92% Waar je heen kunt met vragen en problemen 23 31,08% Anders 1 1,35% Gem. cijfer methode (sd) 7,12 (1,3) De onderwerpen die leerlingen met de methode Nectar aanstipten als meest belangrijk. Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 23 31,08% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en emotioneel? 23 31,08% Zwangerschap en kinderen krijgen 16 21,62% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 28 37,84% Voorkomen van soa, hiv, aids 38 51,35% Ongewenste zwangerschap en abortus 9 12,16% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 14 18,92% Vriendschap en relaties 5 6,76% Verliefdheid en verkering 4 5,41% Maagdelijkheid en de eerste keer 16 21,62% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 7 9,46% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en de 13 17,57% ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 9 12,16% Seks op tv, internet en sociale media 4 5,41% Waar je heen kunt met vragen en problemen 13 17,57% Anders 0 0,00% * Er wordt gevraagd naar de 3 meest belangrijke onderwerpen, maar er wordt niet gevraagd naar ranking (dus welk onderwerp staat op 1 en welke op 2 etc.). Daarom kun je uit deze tabellen alleen afleiden welke onderwerpen in totaal het meest genoemd zijn.
4. Methode: Explora Totaal aantal respondenten met deze methode: 24 (= 100%) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 20 83,33% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 18 75,00% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 19 79,17% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 18 75,00% Voorkomen van soa, hiv, aids 19 79,17% Ongewenste zwangerschap en abortus 9 37,50% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 15 62,50% Vriendschap en relaties 15 62,50% Verliefdheid en verkering 6 25,00% Maagdelijkheid en de eerste keer 2 8,33% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 0 0,00% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 3 12,50% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 2 8,33% Seks op tv, internet en sociale media 3 15,50% Waar je heen kunt met vragen en problemen 6 25,00% Anders 2 8,33% Gem. cijfer methode (sd) 6,88 (1,01) De onderwerpen die leerlingen met de methode Explora aanstipten als meest belangrijk. Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 6 25,00% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en emotioneel? 6 25,00% Zwangerschap en kinderen krijgen 8 33,33% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 11 45,83% Voorkomen van soa, hiv, aids 11 45,83% Ongewenste zwangerschap en abortus 4 16,67% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 3 12,50% Vriendschap en relaties 0 0,00% Verliefdheid en verkering 1 4,17% Maagdelijkheid en de eerste keer 5 20,83% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 2 8,33% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en de 5 20,83% ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 8 33,33% Seks op tv, internet en sociale media 1 4,17% Waar je heen kunt met vragen en problemen 0 0,00% Anders 1 4,17% * Er wordt gevraagd naar de 3 meest belangrijke onderwerpen, maar er wordt niet gevraagd naar ranking (dus welk onderwerp staat op 1 en welke op 2 etc.). Daarom kun je uit deze tabellen alleen afleiden welke onderwerpen in totaal het meest genoemd zijn.
5. Methode: andere Totaal aantal respondenten met een andere methode: 33 (= 100%) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 27 81,82% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 27 81,82% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 22 66,67% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 23 69,70% Voorkomen van soa, hiv, aids 27 81,82% Ongewenste zwangerschap en abortus 14 42,42% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 15 45,46% Vriendschap en relaties 14 42,42% Verliefdheid en verkering 14 42,42% Maagdelijkheid en de eerste keer 12 36,36% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 8 24,24% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 13 39,39% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 12 36,36% Seks op tv, internet en sociale media 7 21,21% Waar je heen kunt met vragen en problemen 12 36,36% Anders 3 9,09% Gem. cijfer methode (sd) 7,03 (1,68)
2.3 Belangrijke onderwerpen in de seksuele voorlichting 2.3.1 Welke onderwerpen vind jij het meest belangrijk in de seksuele voorlichting (kies er 3)? Alle 646 Nederlandse onderbouw scholieren die de vragenlijst compleet hebben ingevuld, kregen deze vraag voorgelegd (646 = 100%) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 154 23,84% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 162 25,08% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 133 20,59% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 247 38,24% Voorkomen van soa, hiv, aids 336 52,01% Ongewenste zwangerschap en abortus 83 12,85% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 99 15,33% Vriendschap en relaties 35 5,42% Verliefdheid en verkering 57 8,82% Maagdelijkheid en de eerste keer 172 26,63% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 107 16,56% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 104 16,10% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 104 16,10% Seks op tv, internet en sociale media 73 11,30% Waar je heen kunt met vragen en problemen 62 9,60% Anders 10 1,55%
Belangrijke onderwerpen volgens Jongens (aantal: 214) Meisjes (aantal: 412) Aantal Percentage Kennis van het menselijk lichaam, 65 30,37% 84 20,39% geslachtskenmerken Wat verandert er in de puberteit: 53 24,77% 104 25,24% lichamelijk en emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 33 15,42% 94 22,82% Voorkomen van zwangerschap en 62 28,97% 177 42,96% anticonceptie Voorkomen van soa, hiv, aids 119 55,61% 207 50,24% Ongewenste zwangerschap en abortus 15 7,01% 65 15,78% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 37 17,29% 61 14,81% Vriendschap en relaties 15 7,01% 18 4,37% Verliefdheid en verkering 23 10,75% 31 7,52% Maagdelijkheid en de eerste keer 65 30,37% 106 25,73% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de 60 28,04% 41 9,95% ander? Rekening houden met de wensen en 24 11,21% 79 19,17% grenzen van jezelf, en de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele 14 6,54% 88 21,36% dwang) Seks op tv, internet en sociale media 36 16,82% 33 8,01% Waar je heen kunt met vragen en 17 7,94% 44 10,68% problemen Anders 4 1,87% 4 0,97%
2.4 Waardering seksuele voorlichting 2.4.1 Wat vind jij van de manier waarop jij jouw les(sen) seksuele voorlichting gekregen hebt? Waardering algemeen Gemiddelde cijfer (sd) 6,1 (2,47) Minimum 1 Maximum 10 Mediaan 7 Waardering per niveau/klas VMBO Klas 1 5,42 (2,79) Klas 2 5,64 (2,62) HAVO Klas 1 5,63 (3,29) Klas 2 6,17 (2,57) Klas 3 6,22 (2,15) VWO Klas 1 5,23 (2,58) Klas 2 6,78 (2,23) Klas 3 6,3 (2,11) Waardering per sekse Jongens 5,99 (2,66) Meisjes 6,14 (2,32) 2.4.2 Wat vind jij belangrijk aan de manier waarop seksuele voorlichting wordt gegeven (meerdere antwoorden mogelijk)? Alle 646 Nederlandse onderbouw scholieren die de vragenlijst compleet hebben ingevuld, kregen deze vraag voorgelegd.
2.5 Oproep tot deelname aan panel 2.5.1 Zou je jouw mening willen geven over de lessen seksuele voorlichting en mee willen praten over wat er in jouw schoolboek moet komen te staan? En zou je hiervoor naar een bijeenkomst (middagje) met een aantal andere scholieren willen komen in Utrecht/Amsterdam tegen vergoeding van reiskosten en een bioscoopbon t.w.v. 20 EUR? Wil je je mening geven? Ja 26 (4,02%) Nee 620 (95,98%)
Hoofdstuk 3: conclusies Wanneer krijgen scholieren seksuele voorlichting op school? Zo n 71% van de onderbouwscholieren geeft aan al seksuele voorlichting gehad te hebben Ongeveer 65% van de VMBO scholieren krijgt seksuele voorlichting in de onderbouw. Bijna 40% van de VMBO leerlingen heeft in de eerste klas al seksuele voorlichting gehad, 25% krijgt het in klas 2 Iets meer dan 70% van de HAVO en VWO leerlingen krijgt seksuele voorlichting in de onderbouw. Ongeveer een kwart van de HAVO en VWO scholieren krijgt dit al in klas 1, plus minus 45% krijgt dit in klas 2 en een heel klein percentage in klas 3 (2,71 en 1,80% voor respectievelijk HAVO en VWO). Methodes Biologie voor jou is verreweg de meest gebruikte methode (bijna 50%). Gevolgd door Nectar (ongeveer 16%) en Biologie en verzorging voor jou (ongeveer 11%). Ongeveer 5% krijgt dan nog les uit Explora. De overige methodes komen amper voor De methode Nectar wordt het meest positief beoordeeld op seksuele voorlichting (gemiddeld een 7,12). Gevolgd door Biologie voor jou met een 7,07. Explora krijgt een 6,88 en Biologie en verzorging voor jou wordt het laagst beoordeeld met een 6,71. De scholieren die een andere methode kregen, waardeerden die methode gemiddeld met een 7,03 Bij alle methodes geven vrijwel alle scholieren aan dat ze de onderwerpen kennis van het lichaam en puberteit behandeld hebben. Ook geeft steeds ongeveer 80% methodebreed aan dat de onderwerpen zwangerschap en kinderen krijgen, voorkomen van zwangerschap en voorkomen van soa de revue gepasseerd zijn. Slechts kleine verschillen zijn waarneembaar tussen de methodes. Belangrijke onderwerpen in seksuele voorlichtingslessen Voorkomen van SOA, HIV en AIDS wordt door de scholieren het vaakst genoemd als zijnde meest belangrijk (333 x), gevolgd door voorkomen van zwangerschap en anticonceptie (247 x) Kennis van het lichaam, puberteit worden redelijk veel genoemd als meest belangrijk, maar staan niet bovenaan in de prioriteitenlijst van scholieren. Dit in tegenstelling tot de methodes, die over deze onderwerpen volgens vrijwel alle scholieren informatie boden. Opvallend is dat veel scholieren ook maagdelijkheid en de eerste keer een belangrijk onderwerp vinden (172 x genoemd), terwijl scholieren aangeven dat ze in de methodes niet altijd hierover geïnformeerd worden Tussen jongens en meisjes zijn enkele verschillen waarneembaar over wat zij de meest belangrijke onderwerpen vinden. Voorkomen van SOA, HIV en AIDS staat voor zowel jongens en meisjes voorop. Meisjes geven daarentegen meer aan dat zij voorkomen van zwangerschap en anticonceptie erg belangrijk vinden. Voor jongens zijn de voorkeuren meer gespreid. Verder valt op dat meisjes (21,36%) veel vaker kiezen voor als iemand over jouw grens gaat als belangrijk onderwerp, dan jongens (6,54%). Jongens (28,04%) zijn bovendien
een stuk geïnteresseerd in hoe maak je seks leuk: voor jezelf en de ander dan meisjes (9,95%). Waardering seksuele voorlichting In cijfers Scholieren waarderen de seksuele voorlichting die zij op school gehad hebben gemiddeld met een 6,1 Gekeken naar de waardering per niveau, valt op dat VMBO ers de seksuele voorlichting over het algemeen lager waarderen dan HAVO ers en VWO ers. De uitzondering hierop zijn de eersteklas VWO ers, die hun seksuele voorlichting slechts een 5,23 geven Verder valt op dat de waardering van seksuele voorlichting lijkt toe te nemen naarmate scholieren in een hogere klas terecht komen. De uitzondering hierop zijn weer de VWO ers. De derdeklas VWO ers beoordelen hun seksuele voorlichtingslessen net weer wat lager (6,3) dan de tweedeklassers (6,78) Tot slot geven jongens hun seksuele voorlichtingslessen een lager cijfer dan meisjes (5,99 tegenover 6,14). Manier van lesgeven Dat de docent informatie geeft over alle onderwerpen werd door scholieren het vaakst gezien als belangrijk (412 x genoemd = 63,78%) Op de tweede plaats komt de ruimte die de docent aan de klas geeft om vragen te stellen (350 x genoemd = 54,18%). Ook vinden scholieren het fijn als de docent informatieve filmpjes toont van leeftijdgenoten (291 x genoemd = 45,05%) en dat de docent aan de leerlingen vraagt wat zij al weten (272 x genoemd = 42,11%) Scholieren vinden het het minst belangrijk dat de docent hen laat oefenen in vaardigheden (125 x genoemd = 19,35%).
Bijlagen 1. * Extra uitsplitsing naar niveau, methode Biologie voor jou. Over welke onderwerpen heb je in dit boek les gehad? Niveau: VMBO Totaal aantal: 32 scholieren Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 28 87,50% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 29 90,62% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 24 75,00% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 25 78,12% Voorkomen van soa, hiv, aids 25 78,12% Ongewenste zwangerschap en abortus 18 56,25% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 22 68,75% Vriendschap en relaties 14 43,75% Verliefdheid en verkering 17 53,12% Maagdelijkheid en de eerste keer 14 43,75% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 6 18,75% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 6 18,75% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 9 28,12% Seks op tv, internet en sociale media 8 25,00% Waar je heen kunt met vragen en problemen 10 31,25% Anders 0 0,00%
Over welke onderwerpen heb je in dit boek les gehad? Niveau: HAVO Totaal aantal: 79 scholieren Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 78 98,73% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 71 89,87% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 69 87,34% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 68 86,08% Voorkomen van soa, hiv, aids 72 91,14% Ongewenste zwangerschap en abortus 55 69,62% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 56 70,89% Vriendschap en relaties 35 44,30% Verliefdheid en verkering 34 43,04% Maagdelijkheid en de eerste keer 34 43,04% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 17 21,52% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 28 35,44% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 27 34,18% Seks op tv, internet en sociale media 27 34,18% Waar je heen kunt met vragen en problemen 16 20,25% Anders 3 3,80% Over welke onderwerpen heb je in dit boek les gehad? Niveau: VWO Totaal aantal: 111 scholieren Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken 107 96,40% Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en 101 90,99% emotioneel? Zwangerschap en kinderen krijgen 96 86,49% Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie 95 85,59% Voorkomen van soa, hiv, aids 96 86,49% Ongewenste zwangerschap en abortus 73 65,77% Hetero, homo, lesbisch en biseksueel 81 72,97% Vriendschap en relaties 43 38,74% Verliefdheid en verkering 46 41,44% Maagdelijkheid en de eerste keer 40 36,04% Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? 18 16,22% Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en 32 28,33% de ander Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) 37 33,33% Seks op tv, internet en sociale media 39 35,14% Waar je heen kunt met vragen en problemen 34 30,63% Anders 0 0,00%
2. De vragenlijst BASISVRAGEN Wat is je leeftijd? <0 tm 99> Wat is je geslacht? <1 keuze> Mannelijk Vrouwelijk Wil ik niet vertellen In welk land zit jij op school? <1 keuze> 1. Nederland 2. België > deze vragenlijst niet verder invullen. Op welke school zit je? <1 keuze> 1. Praktijkonderwijs 2. Vmbo 3. Havo 4. Vwo In welke klas? <1 keuze> 1. Klas 1 2. Klas 2 3. Klas 3 4. Klas 4 of hoger > deze vragenlijst niet verder invullen. VRAGEN 1. Heb jij op deze school al seksuele voorlichting gehad? En zo ja, wanneer was dat voor het eerst? <1 keuze> a) Nee > ga naar vraag 5 b) Ja, in klas 1 c) Ja, in klas 2 d) Ja, in klas 3 2. Uit welk boek krijg jij seksuele voorlichting? <1 keuze> a) Biologie voor jou b) Biologie en verzorging voor jou c) Nectar d) Explora e) Vita f) Bekijk het! g) Wat anders namelijk: <invulveld> h) Ik weet het niet
3. Over welke onderwerpen heb je in dit boek les gehad? <meer dan 1 antwoord mogelijk> a) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken b) Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en emotioneel? c) Zwangerschap en kinderen krijgen d) Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie e) Voorkomen van soa, hiv, aids f) Ongewenste zwangerschap en abortus g) Hetero, homo, lesbisch en biseksueel h) Vriendschap en relaties i) Verliefdheid en verkering j) Maagdelijkheid en de eerste keer k) Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? l) Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en de ander m) Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) n) Seks op tv, internet en sociale media o) Waar je heen kunt met vragen en problemen p) Anders, namelijk: <invulveld> 4. Wat voor cijfer geef je de informatie uit dit boek? <1 = zeer slecht, 10 = heel goed> 5. Welke onderwerpen vind jij het meest belangrijk in de seksuele voorlichting? <Selecteer de belangrijkste drie> q) Kennis van het menselijk lichaam, geslachtskenmerken r) Wat verandert er in de puberteit: lichamelijk en emotioneel? s) Zwangerschap en kinderen krijgen t) Voorkomen van zwangerschap en anticonceptie u) Voorkomen van soa, hiv, aids v) Ongewenste zwangerschap en abortus w) Hetero, homo, lesbisch en biseksueel x) Vriendschap en relaties y) Verliefdheid en verkering z) Maagdelijkheid en de eerste keer aa) Hoe maak je seks leuk: met jezelf of met de ander? bb) Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf, en de ander cc) Als iemand over jouw grens gaat (seksuele dwang) dd) Seks op tv, internet en sociale media ee) Waar je heen kunt met vragen en problemen ff) Anders, namelijk: <invulveld> 6. Wat vind jij van de manier waarop jij jouw les(sen) seksuele voorlichting hebt gekregen? <1 = zeer slecht, 10 = heel goed> 7. Wat vind jij belangrijk aan de manier waarop op school seksuele voorlichting wordt gegeven? <meer dan 1 antwoord mogelijk> a) De docent geeft informatie over alle onderwerpen b) De docent geeft de klas een (doe)opdracht c) De docent stelt vragen aan de klas over wat de leerlingen weten d) De docent geeft de klas ruimte om vragen te stellen e) De docent laat informatieve filmpjes zien van jongeren van mijn leeftijd f) De docent geeft ruimte om met klasgenoten over ervaringen en meningen te praten
g) De docent geeft ruimte om met klasgenoten te oefenen in vaardigheden h) De docent laat experts van buiten de school een gastles doen i) De docent laat jongeren met ervaring op seksueel gebied een gastles geven j) Anders, namelijk: <invulveld> 8. Zou je jouw mening willen geven over de lessen over seksuele voorlichting en mee willen praten over wat er in jouw schoolboek moet komen te staan? En zou je hiervoor naar een bijeenkomst (middagje) met een aantal andere scholieren willen gaan in Utrecht/Amsterdam tegen vergoeding van de reiskosten en een bioscoopbon t.w.v. 20 EUR? <1 keuze> a) Ja b) Nee <Bij ja:> 8a. Naar welk adres mogen wij jou een uitnodiging sturen om deze bijeenkomst bij te wonen? Naam + email*: <veld> *vergeet niet tussen <datum> en <datum> je junkmail te checken op de uitnodiging van afzender Rutgers WPF.