Wandeling oude tramlijn - historische achtergrond Beschrijving wandelweg We staan hier aan het begin van de wandeling op het oude tramspoor Sterrebeek-Vossem (Tervuren). De plek waar we nu staan, naast 'het autobuske', was niet het einde van deze tramlijn. Het brede wandel-en fietspad op de nabijgelegen lange rechte Tramlaan getuigen nog van het oude tramspoor dat verder liep richting Brussel. Op de plek waar we nu staan nam de tram 110 jaren geleden een bocht (De "Bosdellebocht"). Nu is dit een rustig verbindingswegje voor de buurtbewoners om naar het centrum van Sterrebeek te gaan. In 1942 is hier nog wel een tram ontspoord. Een jaar eerder, in 1941, deed zich trouwens ook al een ongeval voor op de Tramlaan en dat zorgde natuurlijk voor veel opschudding. We wandelen verder richting Vossem (Tervuren). We komen dan wat verder in de Vossemlaan terecht waarvan de breedte ook hier verraadt dat er vroeger een tram liep. We steken de Moorselsteenweg over en volgen de Vossemlaan tot het einde, met de sociale woonwijk St.-Pancratius aan onze rechterkant. Die kwam er in 1967. Daarna wordt het parcours avontuurlijker doorheen de velden tot de kruising met de Oudergemseweg, waar Lowie Tram zijn café had. Het opschrift "café Ponderosa" is nog te zien. Vanaf nu bevinden we ons in Vossem, wat een deelgemeente is van Tervuren. De wandeling eindigt tenslotte in een wijk aan de Leuvense steenweg. Aan de overkant van de Leuvensesteenweg ligt "Vier Winden". Hier sloeg de tram naar links af richting het overstappunt Vossem. Er staat een paddestoelvormig restant van een wachthuisje en wie goed kijkt kan er ook een stenen kruis vinden waar de industrieel Nestor Martin in 1927 met zijn luxe-auto tegen de tram reed en op slag dood was. Op dit punt kan u op een ander infobord informatie vinden over een aansluitende wandeling : de "Zwette Jean" wandeling, die loopt van Vossem tot Sint-Joris Weert, op het zelfde oude tramspoor. Geschiedenis Hoe begon het allemaal met die tram? België was het eerste land op het Europees continent dat, na Engeland, in 1837 een spoorweg aanlegde: de lijn Brussel - Mechelen, het begin van de verbinding met de haven van Antwerpen. De volgende lijn, Brussel-Tienen was het begin van de verbinding met het steenkoolbekken van Luik. Maar er was ook nood aan verbindingen met het onmiddellijke hinterland van Brussel, want dat agrarisch gebied bevoorraadde Brussel met vers voedsel, ondermeer
vanuit het Pajottenland, Waver, Schaarbeek, Evere, Woluwe, Kortenberg en ook Sterrebeek. Vanaf de jaren 1880 werd een begin gemaakt met het aanleggen van buurtspoorwegen voor stoomtrams door de 'S.A. pour 1 'Exploitation des Chemins de fer Vicinaux'. De aanleg van tramlijnen was goedkoper dan treinlijnen, dus werd gekozen voor de 'Chemins de fer Vicinaux'. In de oostrand van Brussel gingen er een tramlijn naar Leuven over Kortenberg. Maar er was ook een aparte tramlijn naar Sterrebeek. De lijn naar Sterrebeek kreeg een vervolg over Vossem naar Tienen. In Vossem kwam er nog bijkomend een overstapmogelijkheid naar Leuven. Er werd in 1897, naar aanleiding van de Wereldtentoonstelling immers ook een lijn Brussel - Tervuren gelegd voor de Brusselaars. Sommigen kwamen er ook wonen in de groene omgeving van het Zoniënwoud, het park en het koloniaal Congomuseum van koning Leopold II. De tram in Sterrebeek kwam dus van Brussel (St.-Joost-ten-Node). In 1883 reed hij nog maar tot Evere, in 1891 al tot Woluwe en in 1892 tot Sterrebeek. Het was de «kruikjentram» van 6u. 's ochtends waarmee vooral melk naar Brussel gebracht werd. De rit kostte een halve frank. In 1897 werd beslist om de lijn van Sterrebeek door te trekken tot Moorsel, met verlenging naar Tienen via Vossem, Duisburg, Loonbeek, Neerijse, St.- Joris-Weert, enkele Waalse gemeenten (Hamme-Mille,Beauvechain, Jodoigne) en Hoegaarden. Het duurde zowat 10 jaar eer het hele traject voltooid was. Vossem werd het knooppunt voor de tram naar Leuven en naar Tienen, komende van Brussel via Tervuren of Sterrebeek. Rond 1920 begon de elektrificatie van de buurttramwegen. In 1924 keurde de Sterrebeekse gemeenteraad de elektrificatie van de Tramlaan goed. De inhuldiging had plaats op 27 juli 1930, maar de stoomtram bleef nog lang rijden, hij was niet zomaar meteen helemaal afgeschreven. Het duurde tot 1937 eer de lijn Brussel-Sterrebeek-Vossem-Leuven helemaal elektrisch reed. De lijn Vossem-Tienen werd zelfs nooit elektrisch uitgebaat. Zo ontstond de naam "Zwarte Jean" voor de stoomtram die ten zuiden van Vossem nog altijd puffend door de velden bleef trekken. Tijdens de oorlogsjaren 1940-45 was het spoorverkeer vaak gestoord. De passagierstreinen reden meestal niet omdat het militair vervoer van de Duitse bezetters voorrang kreeg. Dus was de buurttram het meest aangewezen vervoermiddel. Dat die buurttrams tijdens WO II en de bezettingsjaren «smokkeltrams» waren, hoeft geen uitleg. De steden leden honger, het platteland had vlees, eieren, melk, patatten en groenten. Dus... er werd op grote schaal gesmokkeld. Bovendien was er minder controle op de buurttrams dan op de treinen en de smokkelaars konden er gemakkelijker afspringen als er controle was! In de jaren 1950 en '60 werden de trams geleidelijk vervangen door bussen. De laatste Sterrebeekse tram reed op 20 mei 1961. Het was het einde van een tijdperk in het openbaar vervoer. De autowegen werden aangelegd. Ze waren nodig. Maar nu staan we met ons allen in de files. Hieronder volgen nog een aantal cijfergegevens over de andere tramlijnen die ook in Vossem vertrokken : Traject Brussel-Vossem-Leuven - 14.7.1883 : mr. Van den Hoff (private)
- 26.4.1888 : s.a.des Tramways de l'est de Bruxelles - 13.12.1889 : N.M.V.B. - 23.12.1891 : s.a.du chemin de fer à voie étroitede Bruxelles à Ixelles- Boendael - 1902 : s.a.pour l'exploitation des Chemins de Fer Vicinaux - 1920 : N.M.V.B. Traject Opening Electrificatie Sluiting Brussel st.joos ten Noode - Brussel St.Joosplein 14.7.1883-19.7.1891 Brussel St.Joosplein - Brussel TIR National 14.7.1883 19.7.1891 19.5.1961 Brussel TIR National - Evere 14.7.1883 9.8.1891 19.5.1961 Evere - Evere cimetary 14.7.1883-13.12.1889 Evere - Woluwe 13.9.1891 13.9.1891 19.5.1961 Woluwe - Wezembeek 5.11.1892 1930 19.5.1961 Wezembeek - Vossem 21.7.1897 22.5.1937 19.5.1961 Vossem - Bertem 10.5.1897 13.1.1934 19.5.1961 Bertem - Heverlee 10.5.1897 1.12.1927 19.5.1961 Heverlee - Leuven 10.5.1897 1930 19.5.1961 Traject Tervuren-Vossem - 10.5.1897 : s.a.pour l'exploitation des Chemins de Fer Vicinaux - 1920 : N.M.V.B. (vanaf ca.1921) Traject Tervuren - Vossem
Traject Vossem-Beavechain -? (tot ca.1921) - N.M.V.B. (vanaf ca.1921) Traject Opening Electrificatie Sluiting Vossem - St.Joris Weert 3.5.1905-20.4.1957 St.Joris Weert - Hamme Mille 15.6.1903-20.4.1957 Hamme Mille - beauvechain zie lijn 25 - zie lijn 25 Tienen -Beauvechain 16-06-1902 Meer details over de lijn "VOSSEM-BEAUVECHAIN" : Op 4 april 1892 vraagt de NMVB de toelating aan voor de aanleg van de lijn van Tervuren naar Tienen via Vossem, Duisburg, Loonbeek, Neerijse, Sint-Joris- Weert, Nethen, Hamme-Mille, Tourinne, Beauvechain, Sluizen, Meldert, Hoegaarden, Oorbeek. Het Belgische Spoorwegen documentatie centrum vind je hier terug. Op 4 april 1893 komt de toelating voor de aanleg van de lijn Tervuren -Tienen. De lijn Tervuren- Tienen, waar Zwarte Jean ook deel van uitmaakte, liep door de velden en was eigenlijk zeer toeristisch en daarom op een bepaald moment ook erg in trek bij rijke Brusselaars. Deze tram bediende ook de hoeven van Tersaet en Raffelberg om de suikerbieten te vervoeren. Tussen Loonbeek en Neerijse is er over de IJse nog altijd een brugje te zien van het oude tramspoor. Sommige trajecten zijn na het sluiten van de tramlijnen wandelweg geworden. Andere meestal "stoemelings" door de aanpalende eigenaar ingepalmd. Contact Milieu & Duurzaamheid Steenokkerzeelstraat 56 1930 Zaventem 02/725.03.80
02/717.88.93 milieudiens...zaventem.be Openingsuren Ma Di Wo Do Vr