VbV, betrouwbare partner in de strijd tegen voertuigcriminaliteit Jaarverslag Stichting VbV Verzekeraars bestrijden voertuigcriminaliteit 2013
Het Vermiste Auto Register (nu VbV-VAR) is één van de eerste initiatieven van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing. Een belangrijke succesfactor is de heldere rolverdeling tussen publieke en private partijen die betrokken zijn bij de bestrijding van voertuigcriminaliteit. Waar politie en Openbaar Ministerie zich richten op het opsporen en vervolgen van voertuigen en criminelen, richt het VbV zich namens de private partijen op het terugvinden en -bezorgen van gestolen voertuigen. VbV in kort bestek Het Verzekeringsbureau Voertuigcriminaliteit (VbV): Colofon Dit jaarverslag is een uitgave van: Stichting VbV Postbus 21 7300 AA Apeldoorn www.stichtingvbv.nl Meer exemplaren van dit jaarverslag kunt u bestellen via: Telefoon: 055-527 05 05 Is een stichting van alle Nederlandse schadeverzekeraars, die het VbV voor 100% privaat financieren. Al in 1993 hebben het Verbond van Verzekeraars, VNA (lease) en BOVAG (verhuur) het Vermiste Auto Register (VAR) opgericht als middel om vermiste voertuigen sneller te kunnen registreren en bekend te maken bij de politie, zodat deze gestolen voertuigen sneller kan opsporen. Het VAR is één van de eerste initiatieven van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing. Heeft als opdracht om de schadelast voor verzekeraars, de voertuigbranche, autoleasemaatschappijen en -verhuurbedrijven en andere partijen als gevolg van voertuigcriminaliteit, te beperken en behartigt de belangen van de benadeelde eigenaren/houders bij het terugvinden en -bezorgen van hun ontvreemde voertuigen. Richt zich daarmee automatisch ook op het zoveel mogelijk beperken van de maatschappelijke en persoonlijke impact van voertuiggerelateerde criminaliteit (financiële schade, emotioneel leed). Het VbV is daarmee een uiting van het maatschappelijk verantwoord ondernemen van de schadeverzekeraars. Vult zijn opdracht in door het bestrijden van criminaliteit gericht op voertuig-, vaartuig-, werkmaterieel- en transportcriminaliteit. Ook certificering van beveiligingssystemen is een belangrijk onderdeel van de activiteiten. Hiermee draagt VbV bij aan een veiliger Nederland. Bestrijdt tevens fraude met schadevoertuigen. Dit gebeurt via de Bedrijfsregeling 16 die voor een gecontroleerde wrakkenstroom zorgt. Het VbV levert hiermee tevens een bijdrage aan de verkeersveiligheid. Werkt daarbij sinds de oprichting nauw samen met een groot aantal publieke en private ketenpartners en is een vroeg en succesvol voorbeeld van publiek-private samenwerking. Het VbV fungeert als spil van de private partijen die zijn betrokken bij de strijd tegen voertuigcriminaliteit en richt zich in het bijzonder op het terugvinden en -bezorgen van gestolen voertuigen. Het VbV werkt nauw samen met de Landelijke Eenheid van de politie, de RDW en de Belastingdienst in het Landelijk Informatiecentrum Voertuigcriminaliteit (LIV) en participeert in de stichting AVc. Met waarborgen omklede uitwisseling van informatie tussen de verschillende partners vormt de sleutel tot succes. Faxnummer: 055-522 67 66 E-mail: secretariaat@stichtingvbv.nl Mei 2014 1 / 70
Inhoudsopgave Voorwoord 4 Beleidsagenda 7 5.3 International Convention for the Recovery of Stolen Vehicles (ICRV) 56 5.4 Colleges van Deskundigen 57 5.5 Ketenoverleg Vaartuigcriminaliteit 59 Deel I Voertuigcriminaliteit in 2013 15 1. Trends in voertuigcriminaliteit 16 1.1 Diefstalcijfers en schadelast 16 1.2 Trends in de werkwijze van criminelen 18 Bijlagen 61 I. Nederlandse schadeverzekeraars die het VbV financieren 62 II. Bestuurssamenstelling per 1 januari 2014 63 III. Samenstelling Bureau VbV 64 2. Ontwikkelingen in de strijd tegen voertuigcriminaliteit 20 2.1 Maatregelen gericht op het voorkomen van voertuigcriminaliteit 20 2.1.1 Technologische maatregelen 20 2.1.2 Bevorderen van bewustwording 23 2.1.3 Procesmaatregelen 26 2.2 Maatregelen gericht op het bestrijden van voertuigcriminaliteit 27 2.2.1 Sneller signaleren van gestolen voertuigen 27 2.2.2 Strijd tegen verhandelen gestolen onderdelen 27 2.2.3 Strijd tegen verloren gaan van waardevolle terugvindindicaties 31 2.2.4 Samenwerking met publieke en private partners 32 2.3 Maatregelen gericht op het terugvinden en -bezorgen van gestolen voertuigen 34 2.3.1 Terugvinden 34 2.3.2 Terugbezorgen 35 2.4 Maatregelen gericht op het analyseren van voertuigcriminaliteit 36 Deel II De werkzaamheden van Stichting VbV 39 4. Taak en rol Stichting VbV bij bestrijding voertuigcriminaliteit 40 4.1 Inleiding 40 4.2 VbV - VAR, Vermiste Auto Register 42 4.3 VbV - SCM, Keurmerk Voertuigbeveiliging 45 4.4 Gecontroleerde wrakkenstroom dankzij Bedrijfsregeling 45 4.5 Voorkomen - Bestrijden - Terughalen - Analyseren 49 5. Samenwerkingsverbanden 53 5.1 Stichting Aanpak Voertuigcriminaliteit (AVc) 53 5.2 Landelijk Informatiecentrum Voertuigcriminaliteit (LIV) 54 2 / 70 3 / 70
Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van de Stichting VbV, het Verzekeringsbureau Voertuigcriminaliteit, over het jaar 2013. In het jaar waarin wij dit jaarverslag uitbrengen, vieren wij met gepaste trots dat het 20 jaar geleden is dat het VbV-VAR (Vermiste Auto Register) is opgericht als één van de eerste initiatieven van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing en dat het sindsdien naar volle tevredenheid functioneert. Tot slot Wij wensen u veel leesplezier met dit jaarverslag toe en hopen dat u daarin aanleiding vindt om samen met ons de strijd tegen voertuigcriminaliteit op te voeren. In het belang van onze verzekerden en in het belang van de Nederlandse samenleving! Grote zorgen over aanpak voertuigcriminaliteit Na een aantal jaren van daling zien wij dat de voertuigcriminaliteit weer sterk toeneemt, met als gevolgen meer financiële en emotionele schade voor verzekerden en een onvermijdelijke opwaartse druk op de premies. Als schadeverzekeraars maken wij ons daarbij grote zorgen over de aanpak van voertuigcriminaliteit, die ver achterblijft bij de criminele energie en het technisch kunnen die criminele samenwerkingsverbanden (CSV s) steeds opnieuw weten te mobiliseren. Als samenleving laten wij nog teveel voor de hand liggende kansen onbenut om schade te voorkomen, gestolen voertuigen terug te halen en daders op te pakken. Edwin Post Penningmeester Roelof Visscher Secretaris Martijn Kammeijer Voorzitter Wouter Verkerk Directeur Onze zorgen vertalen wij direct na dit voorwoord in een beleidsagenda, eigenlijk een oproep aan de politiek. Hoe kunnen we de strijd tegen voertuigcriminaliteit effectiever en efficiënter voeren en wie is daarvoor aan zet? Het raamwerk van een publieke en private dimensie in het bestrijden van voertuigcriminaliteit, zoals door het Kabinet in 1995 beschreven, wordt nog niet ten volle uitgenut. Opbouw van dit jaarverslag In het eerste hoofdstuk komen de trends in voertuigcriminaliteit aan de orde. U leest hier over feiten en cijfers maar ook over werkwijzen van criminelen. In het tweede hoofdstuk beschrijven wij de ontwikkelingen aan de maatregelenkant: welke maatregelen worden genomen in de strijd tegen voertuigcriminaliteit. In het tweede deel van dit jaarverslag gaan we in op de taak en rol van de stichting VbV en op de samenwerkingsverbanden waarbinnen het VbV opereert. De samenwerking met publieke en private partners is en blijft van groot belang: alleen samen met onze partners kunnen wij successen boeken. 4 / 70 5 / 70
Beleidsagenda Het Verzekeringsbureau Voertuigcriminaliteit volgt de ontwikkelingen op het gebied van voertuigcriminaliteit op de voet. De kennis die wij daarbij opdoen, stelt ons in staat de toegebrachte schade zoveel mogelijk te beperken en nieuwe schade zoveel mogelijk te voorkomen. Op deze manier komen wij op voor het belang van onze private belanghebbenden, zowel particulieren en ondernemers als autoverhuurders, leasebedrijven en verzekeraars. Wij maken ons daarbij in toenemende mate grote zorgen. De situatie is alarmerend De trends die wij waarnemen, zijn zonder meer alarmerend. Na jaren van afname stijgt het aantal gestolen voertuigen de laatste jaren weer. Duidelijk is dat criminele bendes steeds professioneler worden en in staat zijn om in steeds kortere tijd de beveiliging van nieuwe voertuigen en van nieuwe beveiligingsupdates te kraken. Dat gebeurt op een systematische manier, waarbij jonge auto s met een leeftijd van 0-3 jaar favoriet zijn. Na jaren van daling neemt de diefstal van voertuigen de afgelopen jaren weer fors toe. Zo groeide het totaal aantal definitief vermiste voertuigen in de periode 2010-2013 met 20,5% tot 6.746 voertuigen in 2013. Het aantal ontvreemde jonge personenauto s (0-3 jaar) nam het afgelopen jaar met maar liefst 45% toe. De bijbehorende schadelast bedroeg 97,9 miljoen euro, een toename met 255% ten opzicht van 2011. De totale schadelast van alle gestolen voertuigen telde in 2013 op tot 264 miljoen euro. De schadelast ten gevolge van autokraak (braakschade, gestolen onderdelen en goederen) bedraagt jaarlijks 438 miljoen euro. De kosten van deze criminele activiteiten worden voor het overgrote deel op de samenleving afgewenteld, via verzekeringspremies of anderszins. Wij moeten helaas constateren dat Nederland het autodieven door een aantal weeffouten in de wetgeving en onbedoelde doorwerkingen daarvan niet al te moeilijk maakt. Het gevolg is dat Nederland zich ongewild heeft ontwikkeld tot succesvol exporteur van nieuwe en nagenoeg nieuwe gestolen auto s en onderdelen. Maar het urgentiegevoel ontbreekt nog De situatie mag dan alarmerend zijn, bij beleidsmakers lijkt het urgentiegevoel nog te ontbreken. Effectieve maatregelen die op de plank liggen, worden nog niet toegepast. Voertuigcriminaliteit wordt nog steeds - en volgens ons ten onrechte - geschaard onder veelvoorkomende criminaliteit en krijgt vaak een lage prioriteit bij de verdeling van de, per definitie schaarse, opsporingscapaciteit. En ook al is deze lage prioriteit vanuit maatschappelijk oogpunt begrijpelijk en legitiem, de financiële en emotionele impact van voertuigcriminaliteit op voertuigbezitters is en blijft enorm. Bovendien worden gestolen voertuigen niet zelden 6 / 70 7 / 70
ingezet voor zware vervolgcriminaliteit zoals ramkraken, roof- en woningovervallen en zelfs liquidaties. Benut gezamenlijke slagkracht van publieke en private partijen Gegeven de toename van voertuigcriminaliteit is het zaak om de gezamenlijke slagkracht van publieke en private partijen in de strijd tegen voertuigcriminaliteit te vergroten en beschikbare middelen optimaal in te zetten. Hier ligt nog veel ruimte voor verbetering. Daarvoor is het nodig om: voortaan nog sneller te reageren op nieuwe ontwikkelingen in de markt meer informatie van publieke naar aan gewezen private partijen te delen en daartoe - op zorgvuldige wijze en met maximaal respect voor gescheiden verantwoordelijkheden en maatschappelijke belangen zoals privacybescherming, juridische barrières en schotten tussen partijen weg te nemen Geef aangewezen private partners meer ruimte en vertrouwen Daar waar het opsporen en vervolgen van voertuigen en daders een publieke verantwoordelijkheid is en blijft, is het terugvinden en -bezorgen van gestolen voertuigen een taak die onder zorgvuldig geformuleerde randvoorwaarden heel goed door, daartoe aangewezen private partijen, kan worden opgepakt. Deze taakverdeling heeft de Nederlandse overheid al in 1995 voor het eerst zo beschreven. Sindsdien heeft het VbV-Vermiste Auto Register zich bewezen als spil van integer privaat terugvind- en terugbezorgbeleid van gestolen voertuigen. De volgende figuur illustreert de informatie-uitwisseling tussen betrokken partijen aan de publieke en private kant. Inmiddels 20 jaar nadat het inzicht ontstond dat de overheid de strijd tegen voertuigcriminaliteit niet alleen kan winnen, wordt het hoog tijd belangrijke publieke informatie in de strijd tegen voertuigcriminaliteit ook echt uit te wisselen met daartoe aangewezen private partners. Dat deze uitwisseling van informatie met het oog op bescherming van de privacy, onder strikte voorwaarden moet plaatsvinden spreekt voor zich. Maar op het moment dat de opsporing staakt, omdat de politie structureel overvraagd wordt, mag het niet zo zijn dat criminelen onbelemmerd met gestolen voertuigen het land kunnen uitrijden, omdat niets wordt gedaan met de informatie die over het gestolen voertuig beschikbaar is. Uiterste zorgvuldigheid is daarbij voor alle betrokkenen van groot belang: niemand zit te wachten op carhunting en wildwest taferelen bij het terughalen van een gestolen auto. Zo geldt voor alle partijen, en zeker voor de verzekeraars, dat het risico op letselschade als gevolg van een onbezonnen actie om een voertuig terug te halen, niet opweegt tegen de schadelastreductie door het terugkrijgen van het ontvreemde voertuig. Politie OM NSIS Interpol Publieke Dimensie Opsporen en vervolgen autodieven & voertuigen LIV 2002 RDW Kenteken Register EUCARIS (Opsporingsondersteuning) Private Dimensie Terugvinden & -bezorgen voertuigen Aangewezen Particuliere Organisaties VbV Vermiste Auto Register ICRV 2006 Eigenaar / Verzekeraar Op basis van de polisvoorwaarden en inschrijving in het VAR machtigt de eigenaar / verzekeraar het VbV om het voertuig terug te vinden en -bezorgen Figuur 1 Schematische weergave van de Brief van de Minister van Verkeer en Waterstaat aan de Tweede Kamer over verstrekking en gebruik van gegevens uit het Kentekenregister bij opsporing van gestolen voertuigen, vergaderjaar 1994 1995, 23 900 XII, nr. 26 (aangevuld met latere ontwikkelingen). 8 / 70 9 / 70
Beleidsaanbevelingen Om deze vorm van criminaliteit tegen te Het VbV-Vermiste Auto Register kan immers niet aan een burger uit te leggen Criminelen worden steeds professioneler en zijn gaan, kan de Nederlandse overheid het vermissingen realtime aanleveren. Het is dat zijn auto wel is gezien, maar er verder steeds sneller in staat om nieuwe beveiligings- bezit van specifieke inbraakapparatuur maatschappelijk gewenst om van deze geen actie is ondernomen. Voorkomen moet maatregelen te kraken. Welke maatregelen kunnen strafbaar stellen. Zo is het bezit van een mogelijkheid gebruik van te maken. worden dat de burger het idee krijgt dat concreet worden genomen, en wie is daarvoor aan GSM-jammer al strafbaar (economisch de autodief vrij spel heeft. Crimineel gewin zet? In volgorde van moment van vermissing: delict) en is het bezit en gebruik van Omdat de diefstal per definitie eerder moet worden voorkomen, ook als de politie zogenaamde radardetectoren vanaf 2004 plaatsvindt dan de melding, is het ter be- wordt overvraagd. Voorafgaand aan de vermissing strafbaar gesteld. Dat geldt ook voor de scherming van eigendommen van burgers 1. Verbied het bezit van (elektronische) inbraakapparatuur en apparatuur voor het kopiëren van autosleutels Autofabrikanten hanteren zorgvuldige procedures rond het bijbestellen van sleutels, en dat is niet voor niets. handel in deze detectoren. Direct na ontvreemding 2. Zorg voor realtime updates van politiedatabases met gemelde vermissingen essentieel dat direct kan worden teruggezocht in de ANPR-waarnemingen. Is het voertuig waargenomen en zo ja, op welke plek(ken)? Door gebruik te maken van deze broodkruimels worden criminele patronen blootgelegd en worden indicaties verkregen die van groot belang zijn voor het opsporen en terugvinden van gestolen voertuigen. Na de overdracht kan het VbV een particulier recherchebureau opdracht verlenen het voertuig te volgen. Door het gestolen voertuig te volgen / traceren blijft de buit in beeld. Het doel is de locatie daarvan vervolgens door te melden aan de politie die tot slot met een minimum aan inzet het voertuig in beslag kan nemen en de moge- Sleutels vormen immers de directe toegang Direct bij binnenkomst van een melding lijk nog aanwezige daders kan arresteren. tot kostbare goederen. In dezelfde lijn zou van een vermissing van een voertuig wordt Ter voorkoming van crimineel gewin is het verwacht mogen worden dat specialistische het vermissingsignaal A86 in het Kente- van belang dat de bewaartermijn van Namens belanghebbenden treedt het inbraakapparatuur verboden, of in ieder kenregister geplaatst. Door middel van het ANPR-data lang genoeg is om terug te VbV van oudsher op als gedelegeerd geval moeilijk te verkrijgen is. gezamenlijke Aangifteproces van Politie, kunnen zoeken, zodra een voertuig als opdrachtgever richting particuliere recher- RDW en VbV wordt binnen twee uur ook vermist c.q. gestolen is geregistreerd. chebureaus. Een integer terugvindbeleid, Niets is echter minder waar. In de praktijk het diefstalsignaal A87 geplaatst. Uiteraard rekening houdend met grenzen waarbij strikte protocollen worden gehan- is geavanceerde (elektronische) apparatuur die de privacyregelgeving daaraan stelt. teerd en door strikte naleving daarvan die wordt gebruikt bij autodiefstal, zoals startontgrendelende OBD-stekkers, gewoon op internet te koop, ook via Nederlandse websites. Datzelfde geldt voor het dupliceren van autosleutels die normaliter alleen via de importeur kunnen worden nabesteld. De wet voorziet nog niet in Desondanks kan het gebeuren dat een zojuist als vermist of gestolen gemelde auto niet als zodanig wordt herkend door de publieke ANPR-camera s (camera s waarmee kentekens kunnen worden gelezen ). De oorzaak hiervan is dat diverse politiedatabases maximaal één keer per dag 3. Deel ANPR-hits op ontvreemde voertuigen met gekwalificeerde private partijen zoals het VbV Een volgende maatregel betreft opvolging van signalen van gestolen voertuigen. wild west taferelen worden voorkomen, is één van de basisfuncties van het Vermiste Auto Register. 4. Laat privacybescherming criminelen geen vrijgeleide geven strafbaarstelling van deze feiten of kwali- worden geüpdatet. Wanneer de opsporing staakt, omdat het Deze maatregel betreft het wegnemen ficering van duplicering als het faciliteren de politie aan capaciteit ontbreekt, van belemmeringen om informatie over van de diefstal van het voertuig. Dit is wel dient het stokje meteen aan de private ontvreemde voertuigen te delen tussen dringend gewenst. dimensie worden overgegeven. Het is publieke en aangewezen private partners. 10 / 70 11 / 70
Gegevens van een auto worden normaliter Terugvinden van gestolen voertuigen b. Gelijktijdig met voertuigkeuringen, Dat kan concreet door de criminele als privacygevoelig beschouwd, omdat deze en onderdelen zoals de APK, geautomatiseerd te activiteiten te ontregelen, bijvoorbeeld door rechtstreeks zijn te koppelen aan de bezitter van het voertuig. Uit de vastlegging van kentekengegevens via ANPR kan bijvoorbeeld worden afgeleid waar iemand op welk moment is geweest. 5. Registreer onderdelen stuk voor stuk als vermist of gestolen in het Vermiste Onderdelen Register controleren of een voertuig gestolen onderdelen bevat. Ontregelen van criminele activiteiten een camera op te hangen op de toegangsweg naar een sloperij waarvan bekend is dat daar regelmatig gestolen auto s of onderdelen naartoe worden gebracht. Dit wordt echter een heel ander verhaal op het moment dat het voertuig is ontvreemd. Het huidige gebrek aan registratie maakt het mogelijk dat gestolen onderdelen eenvoudig kunnen worden gewit. 6. Deel informatie bij plankzaken Het initiatief vanuit het LIV om in overleg met de samenwerkende partners en het OM te onderzoeken hoe en door wie De privacygevoeligheid van een kenteken Daarmee is autokraak/partiële diefstal een Voertuigcriminaliteit is voor veel Criminele plankzaken en onderzoeken, die niet moet dan feitelijk vervallen. Geen enkele zichzelf in stand houdend systeem. SamenwerkingsVerbanden (CSV s) net volledig worden afgerond, verder kunnen autobezitter wenst immers dat een gewoon werk: dagelijks worden voertuigen worden gebracht, is een goede eerste stap crimineel niet alleen van zijn auto, Om deze lacune te vullen, is het VbV gestolen. Omtrent deze veelplegers wordt in deze richting. maar ook van zijn privacybescherming kan gestart met het Vermiste Onderdelen informatie bijeengebracht (veelal door het genieten en zo vrij spel krijgt om zich Register. Langs deze weg worden de LIV), hetgeen leidt tot zaken die met crimineel te verrijken. serienummers van gestolen onderdelen beperkte recherche-inzet tot een goed Schade verhalen op daders Bovendien machtigt de eigenaar op basis van de polisvoorwaarden en de inschrijving in het Vermiste Auto Register het VbV en opgevraagd bij de fabrikant en ter beschikking gesteld aan Stop Heling en het Digitale Opkopers Register. einde te brengen zijn. Echter ook op dit vlak leidt het structurele vraagoverschot bij de politie veelvuldig tot seponering door politie of OM. 7. Maak collectief regres namens verzekeraars snel mogelijk de verzekeraar om over te gaan tot het In de praktijk komen partiële vermissingen Voertuigcriminelen brengen de maatschap- terugvinden en -bezorgen van zijn auto. voor (bijvoorbeeld airbags gestolen uit De verzekeraars zijn van mening dat pij forse schade toe. Schade die primair Daarom pleiten de verzekeraars ervoor om - een auto) èn worden onderdelen partieel wanneer de opsporing staakt door gebrek gedekt wordt uit de premies die de uiteraard binnen zorgvuldig geformuleerde verhandeld (zoals het navigatiesysteem aan capaciteit, die zaken waarin tenminste verzekerden samen betalen. Het is dan randvoorwaarden - het eenvoudiger te afkomstig uit een in zijn geheel gestolen verdere schade voorkomen kan worden, ook gerechtvaardigd om deze schade te maken om snel informatie over de locaties voertuig). Het verdient daarom aanbeveling: zouden moeten worden overgedragen aan verhalen op de dader en dit zo snel mogelijk van gestolen voertuigen uit te wisselen met het VbV, als spil van de private partijen te doen. Tegen daders op heterdaad zou het VbV. a. Het Kentekenregister zodanig aan te die betrokken zijn bij de bestrijding van naast een strafrechtelijk traject direct een passen dat naast vermissing en diefstal voertuigcriminaliteit. Het doel daarvan civielrechtelijk traject (vordering uit Zorgvuldigheid en bewaking van doel- van het gehele voertuig ook de vermis- moet zijn om dan, onder strikte voorwaar- onrechtmatige daad) moeten worden binding kunnen worden gewaarborgd sings/diefstalstatus van onderdelen den, tenminste te voorkomen dat nog meer gestart om aangerichte schade te verhalen. door het VbV aan te merken als structureel met unieke serienummers kan schade wordt aangericht. ontvanger van informatie conform artikel 18 worden geregistreerd. WPG (Wet Politie Gegevens). 12 / 70 13 / 70
In dit kader stellen de verzekeraars voor: - erken het VbV als belangenbehartiger van benadeelden; - verschaf bij heterdaad-aanhoudingen direct de gegevens omtrent dader en daad aan het VbV om daarmee conservatoire beslagmaatregelen te kunnen nemen en de schade via een civielrechtelijke procedure te kunnen verhalen. De achtergrond van dit voorstel is dat het voor de verzekeraars nu vaak praktisch onmogelijk is om de tegenwaarde van de gestolen auto s terug te halen, zelfs als de criminelen vermogend zijn. Wanneer bij een onderzoek naar een criminele bende bijvoorbeeld meerdere gestolen auto s in het spel zijn, baseert het Openbaar Ministerie de strafzaak vaak op slechts enkele, goed gedocumenteerde, aangetroffen voertuigen. Voor de strafmaat maakt het namelijk geen verschil of slechts een tiental of alle betrokken voertuigen worden opgevoerd. Bovendien neemt bij hogere aantallen de kans op fouten toe, waardoor een veroordeling in gevaar zou kunnen komen. Voor het VbV - vanuit zijn taak om namens verzekeraars, lease- en verhuurbedrijven collectief regres te voeren - betekent dit echter dat een groot aantal voertuigen geen onderdeel uitmaakt van de strafzaak en dat het via andere, meer arbeidsintensieve kanalen regres moet zien te plegen. Om de kans op succes van deze verhaalacties te vergroten, willen verzekeraars in een eerder stadium informatie over de betrokkenen voertuigen ontvangen vanuit het Openbaar Ministerie. Die informatie krijgen zij nu nog niet. Juridisch raamwerk 8. Transponeer de aanwijzing uit 2006 Naar aanleiding van de fusie die heeft geleid tot het huidige VbV, zijn in 2006 de Ministeriële aanwijzingen voor het Vermiste Auto Register (1995) en Certificering Motorrijtuigenbeveiliging (2005) vernieuwd. Sindsdien is de wet- en regel geving omtrent kenteken- en politiegegevens aanzienlijk geëvolueerd. Transponering van de aanwijzingen van VbV heeft echter nog niet plaatsgevonden, hetgeen in de dagelijkse praktijk tot suboptimalisatie in de publiekprivate samenwerking leidt. Het verdient derhalve aanbeveling om de wettelijke positie van het VbV als ontvanger van gevoelige informatie uit kenteken- en politieregisters ten behoeve van de bestrijding van voertuigcriminaliteit, te herijken. Daarbij moet de informatiepositie worden versterkt met het oog op het succesvol kunnen terugvinden en -bezorgen van gestolen voertuigen en het voeren van regres. In 1993 maakte de politie al online gebruik van het VAR om gestolen auto s te checken. Deel I Voertuigcriminaliteit in 2013 In dit deel van het jaarverslag leest u in het eerste hoofdstuk meer over de nieuwste trends in voertuigcriminaliteit. In het tweede hoofdstuk komen de maatregelen aan bod die het VbV en zijn partners nemen om voertuigcriminaliteit te bestrijden. 14 / 70 15 / 70
1 Trends in voertuigcriminaliteit 1.1 Diefstalcijfers en schadelast Sinds 2009 is weer sprake van een stijgende trend in het aantal gestolen voertuigen, en daarmee ook van de schadelast. De volgende figuur illustreert dit. Zo groeide het totaal aantal definitief vermiste voertuigen in de periode 2010-2013 met 20,5% tot 6.746 voertuigen in 2013. De totale schadelast van alle gestolen voertuigen telde in 2013 op tot 264 miljoen euro. De schadelast ten gevolge van autokraak (braakschade, gestolen onderdelen en goederen), bedraagt jaarlijks 438 miljoen euro. De impact van voertuigdiefstal In Nederland worden dagelijks maar liefst 88 mensen getroffen door de diefstal van een gemotoriseerd voertuig. De financiële en emo tionele impact hiervan is groot. Diefstal tast niet alleen het veiligheidsgevoel aan, maar veroorzaakt ook flinke materiële schade en maakt mensen voor korte of langere tijd immobiel. Jonge auto s zeer gewild bij criminelen Het aantal ontvreemde jonge personenauto s (0-3 jaar) nam het afgelopen jaar met maar liefst 45 procent toe tot. De bijbehorende schadelast bedroeg 97,9 miljoen euro, een stijging van 255% ten opzicht van 2011. Daders zijn veelal goed georganiseerde criminele bendes die het land rondtrekken. Met behulp van geavanceerde technieken worden vooral jonge auto s van merken zoals Volkswagen, BMW, Audi, Mercedes-Benz, Landrover en Lexus gestolen. Beveiliging effectief tegen autodief Het goede nieuws is dat autobezitters zich hier tegen kunnen wapenen. In opdracht van de verzekeraars heeft het VbV onderzoek gedaan naar de effectiviteit van goedgekeurde voertuigbeveiligingssystemen in de afgelopen vijf jaar. Uit het onderzoek blijkt dat auto s met een goedgekeurd VbV-SCM beveiligingssysteem 1,5 tot 4 keer minder kans op definitieve vermissing lopen. Ook worden ze vaker teruggevonden. Dit blijkt ook uit de kolommen 3, 4 en 5 uit onderstaand overzicht van de top-10 van gestolen voertuigen. Hoe groot het probleem is, blijkt uit het feit dat van sommige modellen van bouwjaar 2011 (auto s van nog géén 3 jaar oud) inmiddels 1 op 13 verkochte auto s definitief vermist is, en zonder keurmerk is zelfs 1 op 5 definitief vermist. Anders gezegd: van dit model is binnen 3 jaar 20% spoorloos gestolen. Goedgekeurde beveiligingssystemen zorgen ervoor dat dieven meer moeite moeten doen en daardoor meer tijd kwijt zijn. Tevens gaat van de oranje driehoekige sticker op de ruit, die verwijst naar het systeem, een preventieve werking uit. VbV-Keurmerk Merk/model Zonder Risico 1: xx Met Risico 1: xx Cataloguswaarde Risicoreductiefactor Overall diefstal Risico 1: xx 1 LEXUS RX 2011 78.390 5 30 600% 13 2 BMW X5 2011 109.163 9 38 420% 19 3 LAND ROVER RANGE ROVER 2011 126.618 5 148 2960% 26 4 HONDA CR-V 2011 43.633 28 30 5 VOLKSWAGEN GOLF 2011 29.525 31 54 170% 31 6 TOYOTA RAV 2011 41.009 57 58 7 VOLKSWAGEN POLO 2011 18.918 58 59 8 MERCEDES-BENZ E-KLASSE 2011 63.276 54 86 160% 61 9 BMW 3-SERIE 2011 61.015 63 111 180% 73 10 AUDI Q5 2011 64.718 88 256 290% 101 Grafiek 1 Diefstal & definitief vermiste personenvoertuigen. Figuur 2 De top 10 van diefstalrisico in 2013 (definitief vermist). Bron VbV - Vermiste Auto Register. 16 / 70 17 / 70
Om jonge en diefstalgevoelige auto s beter tegen diefstal te beveiligen, adviseert VbV verzekeraars om beveiligingssystemen voor te schrijven op basis van diefstalrisico. 1.2 Trends in de werkwijze van criminelen Werkwijzen van autodieven en -krakers Vaak wordt er bij autodiefstal gedacht aan de uit vele films bekende werkwijze van ruit inslaan, stuurslot doorbreken en motor starten door middel van kortsluiting. Natuurlijk worden er nog steeds ruiten ingetikt, vooral als het om diefstal uit de auto gaat. Feit is dat het er in de praktijk inmiddels vaak een stuk minder bruut aan toe gaat. Een manier om toegang te krijgen tot het interieur van een auto is om de portieren te openen met behulp van de zogenaamde Polensleutel, een soort van loper die op de sloten van veel voertuigen past. De sleutel is gewoon te koop op internet en veel oudere sloten en sloten van mindere kwaliteit zijn er niet tegen bestand. Daarnaast zijn er diverse hulpmiddelen voor lockpicking, waarbij dieven de deur kunnen openen zonder zichtbare schade te veroorzaken. Een derde manier om het alarm van de auto te omzeilen is om het signaal van de afstandsbediening te storen op het moment dat de eigenaar denkt de deuren te sluiten met de afstandsbediening. De deuren blijven dan open en het alarm wordt niet ingeschakeld. Voorts kan het signaal van de afstandsbediening worden opgevangen en op een nieuwe afstandsbediening/transponder worden gekopieerd. Zelfs de meest moderne autosleutels kunnen buiten de importeur om worden gekopieerd. Daarvoor is gespecialiseerde apparatuur in omloop die, vreemd genoeg, legaal via internet kan worden besteld. Inbraakapparatuur gewoon op internet te koop Geavanceerde apparatuur die wordt gebruikt bij autodiefstal is gewoon op internet te koop, ook via Nederlandse websites. Datzelfde geldt voor het dupliceren van autosleutels die normaliter alleen via de importeur kunnen worden nabesteld. De wet voorziet nog niet in strafbaarstelling / medeplichtigheid van deze feiten. Om deze vorm van criminaliteit tegen te gaan, kan de Nederlandse overheid het bezit van specifieke inbraakapparatuur strafbaar stellen. Zo is het bezit van een GSM-jammer al strafbaar (economisch delict) en is het bezit en gebruik van zogenaamde radardetectoren evenals de handel daarin vanaf 2004 strafbaar gesteld. Verder zijn er hulpmiddelen en software in omloop voor verschillende merken en types waarmee dieven contact kunnen maken met het elektronische netwerk van de auto. Hiermee kunnen zij zowel het af fabriek -alarm als de startonderbreker uitschakelen. Ook kunnen ze dan de gegevens in het motormanagementsysteem aanpassen. Het elektronische netwerk is onder meer te bereiken via de On Board Diagnostic-stekker die bij bepaalde merken en types op een gemakkelijk bereikbare plek zit en vaak ook nog eens niet beveiligd is. Verder kan vanaf verschillende plekken aan de buitenkant van de auto op het computernetwerk worden ingebroken zonder dat het alarm af gaat. Een voorbeeld hiervan is via de bedrading van de koplamp of het achterlicht. Klonen van buitenlandse schadeauto s In het kader van de Bedrijfsregeling 16 plaatsen verzekeraars op grote schaal WOK-signalen op Nederlandse schadeauto s. Daardoor is identiteitsfraude met Nederlandse schadeauto s een stuk minder interessant geworden. Een WOK-signaal ( Wachten Op Keuring ) zorgt ervoor dat een auto met dat signaal eerst door de RDW gekeurd moet worden, voordat deze auto weer de straat op mag. In reactie hierop zien we een toename van de import van buitenlandse schadevoertuigen. Vanwege de schade is er bij import weinig BPM verschuldigd. De papieren en chassisnummer van deze voertuigen worden gebruikt om een gelijkende Nederlandse, gestolen auto van een nieuwe identiteit te voorzien. Deze auto wordt vervolgens te koop aangeboden via marktplaatsen op internet. Q-fraude Een andere fraudemethode is om een uit het buitenland - bijvoorbeeld Duitsland - afkomstige schadeauto cq. wrak in Nederland te importeren, vervolgens op kenteken te zetten en goed te verzekeren. De volgende stap is om de auto als gestolen te melden of er een flinke schade mee te rijden en deze schade te claimen bij de verzekering. Op 24 november 2011 is in de Tweede Kamer een motie ingediend - en door de minister overgenomen - die de RDW en de Belastingdienst oproept om de beschikbare informatie over importen van schadevoertuigen te delen met de verzekeraars. Momenteel vindt hierover overleg plaats. Dat is een positieve ontwikkeling die hopelijk snel tot resultaten leidt. Toename van het aantal bewust gereden schades De afgelopen jaren is het aantal bewust gereden schades, c.q. opzetschades, aanzienlijk gestegen. Doel van deze werkwijze is om verzekeringsgeld te incasseren voor voertuigen die eigenlijk toch al niet meer geschikt waren om zonder dure reparaties aan het verkeer deel te nemen. Bijvoorbeeld, omdat ze al motorschade hadden voorafgaand aan de bewust toegebrachte schade. Oorzaken van de toename van dit fenomeen zijn enerzijds de financiële crisis en anderzijds het gemak waarmee door middel van fraude financieel voordeel kan worden verkregen. 18 / 70 19 / 70