Beleidsdocument Actief Burgerschap Clusius College Alkmaar Clusius College Alkmaar Versie 24-05-11 1
INLEIDING: Scholen zijn vanaf 1 februari 2006 verplicht om in hun onderwijs aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie. Actief burgerschap verwijst naar de bereidheid en het vermogen deel uit te maken van een gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren; sociale integratie naar deelname van burgers (ongeacht hun etnische of culturele achtergrond) aan de samenleving, in de vorm van sociale participatie, deelname aan de maatschappij en haar instituties en bekendheid met en betrokkenheid bij uitingen van de Nederlandse cultuur. Goed onderwijs bereidt leerlingen voor op hun rol in en hun bijdrage aan de samenleving. De inspectie verplicht scholen om in schoolplan en schoolgids de visie te verantwoorden en de wijze waarop de school aan deze opdracht invulling geeft. In het door de Inspectie van Onderwijs vastgestelde toezichtskader 2009 wordt bij twee kwaliteitsaspecten verwezen naar Burgerschap. Deze staan bij de normindicatoren 2.5 bij het Onderwijsleerproces en 9.8 bij Kwaliteitszorg. Binnen het thema Burgerschap hebben deze twee indicatoren vier aandachtspunten. De indicatoren en aandachtspunten worden hieronder uitgewerkt. Indicator 1 Kwaliteitszorg: Aandachtspunt 1 VISIE: De visie op burgerschap moet door individuele scholen planmatig worden uitgewerkt, de wijze waarop invulling wordt gegeven moet worden verantwoord, de resultaten moeten worden geëvalueerd en eventuele risico s moeten worden onderkend. Daarnaast moet worden aangegeven hoe het aanbod in de praktijk zichtbaar is en hoe het onderwijs in algemene zin niet strijdig is met de basiswaarden van de democratische rechtstaat. Onderstaande tekst wordt in de schoolgids vermeld: Actief burgerschap en sociale integratie Nederland wordt steeds meer een land met inwoners met een verschillende culturele achtergrond. Alle bewoners van ons land zouden iets van elkaars achtergrond moeten afweten om op een prettige manier met elkaar om te gaan. Ook scholen moeten aan de integratie van leerlingen in de Nederlandse samenleving een steentje bijdragen. Het Clusius College doet dit door: de leerlingen vertrouwd te maken met de overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland. Zij leren zo respect te hebben voor elkaars opvattingen en leefwijzen. een open en actieve opstelling te vertonen naar de lokale en regionale omgeving. Het brengt de leerlingen in contact met die omgeving ook wat betreft de verscheidenheid in de achtergrond van leeftijdgenoten op het gebied van godsdienst, cultuur, leefwijze en gewoonten. In het schoolplan dat in 2011 gepubliceerd wordt zal in 2011 een hoofdstuk Burgerschap worden toegevoegd. 2
DOELEN: Elke sectie/leergebied besteedt aandacht aan het thema burgerschap. De kerndoelen die verwijzen naar het thema Burgerschap worden behaald bij het leergebied Mens en Maatschappij. Het vak Maatschappijleer verdiept een aantal onderwerpen binnen het thema Burgerschap. Ook worden hiervoor gasten uitgenodigd, zoals een wethouder, en een bezoek aan de rechtbank Alle leerlingen in de onderbouw volgen de lessenserie loopbaanoriëntatie. Zie hiervoor het onderwerp LOB. Tijdens een aantal praktijklessen worden leerlingen via buitenschoolse opdrachten geconfronteerd met verschillende facetten van de maatschappij. Leerlingen worden ingezet in schoolse zaken. Zoals de opendagen. Er worden projecten uitgevoerd die een relatie hebben met het thema Burgerschap. Alle onderbouwleerlingen lopen (maatschappelijke) stage. Aandachtspunt 2 VERANTWOORDING: De school publiceert de visie in de schoolgids. De uitwerking van deze visie wordt schoolbreed gecommuniceerd door de directie aan alle medewerkers. De verschillende secties/leergebieden verantwoorden hun activiteiten in de vakwerkplannen die elk jaar door de directie worden vastgesteld. In het schooljaar 2010-2011 wordt het beleid Burgerschap door de directie in de werkgroepkwaliteitsverbetering besproken waarna het door het MT wordt vastgesteld. Het uiteindelijk vastgesteld beleid wordt in het schoolplan gepubliceerd en op de website van de vestiging worden geplaatst. Aandachtspunt 3 RESULTATEN: De eerder genoemde doelen worden door de directie en het MT regelmatig besproken in het MT overleg. De resultaten die op vakniveau behaald worden komen door middel van rapportcijfers in beeld. Alle vakwerkplannen worden jaarlijks bijgesteld en vastgesteld door de directie en sectievoorzitters tijdens de sectievoorzittervergaderingen. De inhoud van de projectweken wordt in overleg tussen teamleiders en teams bepaald en besproken in het MT overleg. Voor de goede uitvoering van de (maatschappelijke) stage) is een coördinator aangesteld die de uitvoering en voortgang middels gestandaardiseerde beoordelingsformulieren controleert. In 3
maandelijkse vergaderingen van de stagecommissie worden de vorderingen van leerlingen besproken en een eenduidige werkwijze afgestemd. Leerlingen participeren in de leerlingenraad, verzorgen rondleidingen en extra activiteiten tijdens de Open Dagen. Aandachtspunt 4 RISICO S: De teamleiders ziet toe dat de BHV er, belast met de incidentenregistratie actie onderneemt als bepaalde onderdelen van het veiligheidsbeleid aanpassingen nodig hebben. Zo wordt tweejaarlijks de veiligheidsmonitor uitgevoerd op school. Vanuit de resultaten worden verbeteractiviteiten uitgevoerd. De teamleiders houden nauw contact met de zorgcoördinator en leerling begeleiders om ongewenst gedrag van leerlingen direct aan te pakken. Om de twee weken zijn leerlingbesprekingen in het jaarrooster gepland. De teams bespreken dan de klassen in algemene zin en leerlingen in het bijzonder. Naar aanleiding van de uitkomsten kan het curriculum tijdelijk worden aangepast. Indicator 2 ONDERWIJSAANBOD: Hieronder wordt aangegeven hoe de doelen worden verwerkt in het onderwijsaanbod. Alle secties en leergebieden geven in hun jaarlijks te publiceren vakwerkplan aan hoe zij vorm geven aan bovenstaande visie. De relevante onderdelen van de algemene karakteristiek van de onderbouw en de preambule van de bovenbouw worden in het vakwerkplan omschreven. In de theorielessen van het leergebied Mens en Maatschappij wordt aandacht besteed aan de vernieuwde kerndoelen basisvorming onderbouw. De belangrijkste kerndoelen zijn 35, 36, 38, 43, 44, 45 en 47. In de lessen Maatschappijleer wordt een aantal belangrijke thema s over dit onderwerp behandeld. Zie project Ravensbruck. Alle leerlingen in de onderbouw krijgen een lessenserie loopbaanoriëntatie aangeboden. Tijdens die lessen leren de leerlingen de verschillende sectoren binnen het beroepsonderwijs kennen worden ze voorbereid op de keuzes die ze moeten maken v.w.b. doorstroom in de bovenbouw. Zie LOB In de praktijklessen worden de leerlingen op zeer veel verschillende manieren met de maatschappij geconfronteerd. Leerlingen voeren onderhoud uit op verschillende instellingen in onze regio. Met de buurtvereniging is er de jaarlijkse schoonmaakactie in de buurt rondom de school. Leerlingen bezoeken in kleine groepen bedrijven om zicht te krijgen op de werkzaamheden binnen de bedrijven of om daadwerkelijk werkzaamheden uit te voeren. 4
Er is een leerlingenraad actief die meedenkt in een aantal beleidsmatige zaken. Er worden projectweken uitgevoerd waarin thema s vakoverstijgend worden aangeboden. Een aantal thema s heeft te maken met burgerschap. Leerlingen verzorgen rondleidingen tijdens open dagen. In het schooljaar 2010 2011 is door leerlingen aan twee goede doelen (Dance for Life en de kerstmarkt ) actief gewerkt. Er is voor beide initiatieven door leerlingen tijdens een speciale actieweek via allerlei acties geld opgehaald voor de beide goede doelen. Het Clusius College participeert jaarlijks in een project Ravensbruck. In dat project wordt een link gelegd tussen het nazisme/fascisme en de multiculturele samenleving van de 21e eeuw. Bij maatschappijleer in klas 3 is discriminatie en racisme een essentieel onderdeel. In het kader van Burgerschapsvorming wordt vanaf 2011-2012 het project Ravensbrück geïntegreerd. Een en ander houdt in dat de leerlingen tijdens de lessen zich gaan verdiepen in de problematiek rondom discriminatie en racisme. De route die zij in de lessen behandelen is vooroordelen buitensluiten discrimineren geweld gebruiken moord/massamoord. Uiteindelijk kunnen er, op vrijwillige basis, enkele leerlingen op bezoek in het voormalige concentratiekamp Ravensbrück. Dit bezoek wordt Clusiusbreed gedaan. Leerlingen van andere vestigingen gaan dan ook mee. In de aanloop naar dit bezoek (dat in april plaatsvindt) werken de leerlingen in de lessen Maatschappijleer allemaal naar het bezoek toe. Na het bezoek volgt een klassengesprek met de klassen. Leerlingen die het kamp bezochten delen hun ervaringen met klasgenoten die eerder het kamp bezochten. Er worden jaarlijks diverse acticiviteiten georganiseerd in het kader van het KIGO-project Kies Kleur in Groen. Alle leerlingen in de onderbouw lopen maatschappelijke stage. In de tweede klas duurt die vier dagen. In het vierde leerjaar lopen de leerlingen twintig dagen stage. Een uitwerking staat in de paragraaf maatschappelijke stage op het Clusius College. Alle leerlingen krijgen in het eerste leerjaar een rondleiding aangeboden in het Stedelijk Museum Alkmaar waarbij de vaste collectie aan bod komt. Het doel is ze bewust te laten worden van de geschiedenis van Alkmaar om zodoende begrip, waardering en respect te krijgen voor hun omgeving; de prachtige stad waar ze wonen 5
Aandachtspunt 1 SOCIALE COMPETENTIES: In de eindexamenprogramma s van het groene VMBO worden de SHL-competenties gebruikt bij de praktijkvakken. In totaal 18 competenties worden via het SE en CE geëxamineerd. In de af te nemen Proeven van Bekwaamheid wordt middels een matrix een koppeling gelegd tussen werkprocessen en competenties. De school is nog aan het onderzoeken hoe we de ontwikkeling van die competenties kunnen bijhouden per leerling. In de projectweken moeten leerlingen d.m.v. buitenschoolse opdrachten in contact komen met de buitenwereld. Tijdens lessen worden de leerlingen voorbereid op een aantal activiteiten. Ter voorbereiding van de stage wordt een lessenserie aangeboden tijdens het vak Nederlands. Leerlingen moeten dan onder andere een sollicitatiebrief schrijven en maken persoonlijkheidstesten. Dit krijgt zijn vervolg in speciale LOB-activiteiten in het vierde leerjaar. Aandachtspunt 2 OPENHEID NAAR DE SAMENLEVING: Leerlingen worden op verschillende wijze in contact gebracht met de samenleving. Tijdens praktijklessen en (maatschappelijke) stage worden ze met de beroepssectoren en maatschappij geconfronteerd. Daarnaast verzorgen de leerlingen praktijklessen op specifieke locaties. Op school functioneert een ouderpanel. Een afvaardiging van ouders bespreekt specifieke thema s met een lid van het managementteam. Naar aanleiding van de op/aanmerkingen van ouders kan schoolbeleid worden aangepast. De school publiceert de schoolplannen en resultaten van tevredenheidsonderzoeken op de website en bespreekt de resultaten in de teamvergaderingen en ouderpanel. De school organiseert binnen alle leerjaren een aantal gastlessen van instanties die buiten school functioneren. De politie, bureau Halt, reclassering, NS, enz. zijn een aantal voorbeelden van instanties die onze leerlingen voorlichten geven middels gastlessen. Aandachtspunt 3 BASISWAARDEN: In het vak/leergebied Mens en Maatschappij en Maatschappijleer worden deze ook structureel aangeboden. Daarnaast is het zo dat de school in de schoolregels een aantal basiswaarden heeft aangegeven waaraan leerlingen en personeel zich dienen te houden. LOB In klas 2 beginnen we met een digitaal LOB-traject. Dit gaat door tot het einde van leerjaar 4. Leerlingen kunnen zelf op de computer een grote hoeveelheid opdrachten uitvoeren en inleveren. Ook buitenschoolse opdrachten zoals excursies naar bedrijven en opleidingen worden hierin uitgevoerd / gedocumenteerd. Alles met als doel de oriëntatie op hun (verdere) loopbaan zo goed mogelijk te begeleiden. 6
Aandachtspunt 4 SCHOOL ALS OEFENPLAATS: Zoals hierboven omschreven verricht de school zowel binnen als buiten de school veel activiteiten omtrent het thema Burgerschap. Leerlingen voorbereiden op de maatschappij is een gedeelde taak van ouders en school. Het onderwijs op het Clusius College is mede gericht op de bevordering van actief burgerschap en sociale integratie. We brengen leerlingen kennis, vaardigheden en attitudes bij over democratie, identiteit en sociale participatie om ze betrokken te laten zijn bij hun omgeving en de samenleving. Hoe ga je om met anders denkende? Hoe los je conflicten op? Wat betekent een grondrecht als de vrijheid van meningsuiting. We brengen onze leerlingen actief democratische waarden bij. We bieden leerlingen in de onderbouw begeleiding aan in de vorm van trainingen sociale vaardigheden en rots en water training. Tijdens de lessen verzorging en maatschappijleer worden gesprekken met leerlingen gevoerd over een scala van belangrijke onderwerpen zoals gesprekken met leerlingen over seksualiteit, leren nee zeggen, luisteren, inschakelen van organisaties zoals bureau Halt voor klas 1, de NS voor de klassen een en twee. Als voorbereiding op de toekomst en de arbeidsmarkt kan burgerschapsvorming ook worden vormgegeven door een maatschappelijke stage. Naast de stage die in het jaarrooster is aangegeven in leerjaar drie en vier, werken wij samen met verschillende instanties. Tijdens praktijklessen voeren wij op het terrein van de GGZ Heiloo werkzaamheden uit, daarnaast bezoeken leerlingen tijdens lessen dierverzorging verschillende bedrijven en helpen ze de bedrijven op verschillende manieren. Insteek van bovenstaande is om leerlingen met verschillende mensen in contact te laten brengen en om ze inzicht te geven in het reilen en zeilen van verschillende instellingen en bedrijven. De praktijklessen worden in kleine groepen uitgevoerd en begeleid door docenten Hieronder volgt een nadere uitwerking van hoe de (maatschappelijke) stage plaatsvindt binnen het Clusius College Alkmaar. Het Clusius College Alkmaar laat zijn leerlingen in klas drie en klas vier stage lopen. In het derde leerjaar lopen de leerlingen één x 1 week stage en in het vierde leerjaar Twee x 1 week. 7
MAATSCHAPPELIJKE STAGE OP HET CLUSIUS COLLEGE ALKMAAR De stage zoals hierboven omschreven omvat per leerling ongeveer 30 klokuren. één x 24 uur in klas twee. Deze stagetijd kan worden bestempeld als loopbaanoriënterend en burgerschapvormend en past dan binnen de uitgangspunten van de Maatschappelijke stage. Daarnaast wordt in het kader van de maatschappelijke stage in samenwerking met het Bureau Discriminatie Alkmaar het Project anti-discriminatie gedaan. Ieder jaar met alle tweede klassen is er een antidiscriminatie project. Gedurende vier achtereenvolgende dagen komt er een gastspreker uit een van de volgende minderheidsgroeperingen: gehandicapten, kleurlingen, homofielen, transseksuelen, islamieten. Op de vijfde dag sluiten we af met een wedstrijd krantenartikel schrijven, waarna de beste artikelen in de krant zullen komen. Tijdens de voorbereiding, de uitvoering en de evaluatie van de stage wordt namelijk een beroep gedaan op een aantal competenties en vaardigheden om zodoende leerlingen van onze school kennis te laten maken met de samenleving. Hij ontdekt overeenkomsten en verschillen in eigen en andermans leefwijze, in cultuur en levensbeschouwing. Hij ziet welke gevolgen keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu hebben op de samenleving. De stage wordt op verschillende wijze voorbereid en geëvalueerd. Om de maatschappelijke stage zo doeltreffend mogelijk te maken hebben wij gekozen voor een vorm waarbij alle leerlingen bekend worden met de essentie van vrijwilligerswerk en met goede doelen in het algemeen en bijzonder. Wij vinden het belangrijk dat de leerlingen op de hoogte zijn van het bestaan en de activiteiten van enerzijds de belangrijkste landelijke maatschappelijk geëngageerde organisaties zoals Greenpeace, Warchild, het Rode Kruis, Amnesty International, Artsen zonder grenzen, Humanitas, Oranje fonds en Unicef en anderzijds het bestaan en de activiteiten van plaatselijke organisaties, zodat ze zien hoe ze zelf, letterlijk dicht bij huis, hun steentje kunnen bijdragen aan de maatschappij. Alkmaar en omgeving kent in totaal 208 Goede Doelen waaruit de leerlingen een keuze maken. De leerlingen zullen aan de hand van internet opdrachten, voorlichtingen, gastsprekers en projecten waarbij ze zelf actief hun bijdrage aan een keuze van deze organisaties gaan leveren, hun maatschappelijke stage gaan invullen Op het Clusius college Alkmaar is een stagecoördinator aanwezig. Zij coördineert alle stages Elke docent heeft in de taakomschrijving uren voor begeleiding leerlingen en stagebezoeken. De mentoren en docenten klas drie bezoeken hun leerlingen tijdens de stagedagen en koppelen hun ervaringen terug naar de stagedocenten. Leerlingen zoeken na een gedegen voorbereiding zelf stage-adressen. We bieden lessen oriëntatie op studie en beroep aan in leerjaar drie en vier. We hebben een stageboek voor elke leerling waarin opdrachten staan geschreven. In overleg met het ROC Horizon College zijn een aantal SHL-competenties te definiëren die, als zogenaamde doorstroomcompetenties, voor de overstap VMBO MBO van groot belang zijn 8
De bedrijven en instellingen waar leerlingen stage lopen zijn zeer uiteenlopend. zorgboerderij tot GGZ- instelling, van basisschool tot instellingskeuken, van autogarage tot bloemenwinkel en van aannemersbedrijf tot restaurant. Literatuurlijst: Inspectie van het Onderwijs: Toezichtkader 2009 (primair onderwijs voortgezet onderwijs) ISBN: 978-90-8503-164-2 Inspectie van het Onderwijs: Toezicht op burgerschap en integratie ISBN: 90-8503- 060-9 9