Samenvatting door een scholier 1740 woorden 13 maart 2009 7.9 37 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Wat is Maatschappijleer Welke regels op een bepaald moment gelden hangt af van de volgende punten - De opvattingen van degene die de meeste macht heeft. - De invloed van degene die een ondergeschikte positie innemen. - De machtsmiddelen die beide groepen hebben. We spreken van een maatschappelijk probleem, als het probleem 1. gevolgen heeft voor grote groepen in de samenleving. 2. door maatschappelijke ontwikkelingen wordt veroorzaakt. 3. te maken heeft met tegengestelde belangen. 4. gemeenschappelijk opgelost moet worden. Belangentegenstellingen kunnen komen door - verschillende politieke visies. - geloof en levensovertuiging. - sociaal economische posities. Kernbegrippen Waarden Uitgangspunten of principes die mensen belangrijk en nastrevenswaardig vinden. Normen Opvattingen over hoe je je op grond van bepaalde waarde behoort te gedragen. Idealen Waarden die je heel graag wilt verwezenlijken. Belang Het voor- of nadeel dat iemand ergens bij heeft. Macht Het vermogen om gedrag van anderen te beïnvloeden. Je hebt formele macht (gezag) en informele macht. Machtsbron Te gebruiken als machtsmiddel. Bijvoorbeeld geld, functie, kennis, overtuigingskracht, aanzien, aantal, geweld. Sociale cohesie Als mensen in een land het gevoel hebben bij elkaar te horen. Dynamiek Verandering en ontstaan van maatschappelijke kwesties in de samenleving. Welke normen, waarden en belangen dominant zijn is afhankelijk van: - de plaats of het land. - de tijd. - de groep. Bij het zoeken naar oplossingen van maatschappelijke problemen gaat het om https://www.scholieren.com/verslag/34305 Pagina 1 van 6
- kennis van de feiten. - inzicht in processen. - het ontwikkelen van eigen ideeën. De vragen die je stelt met betrekking tot de betrouwbaarheid van informatie. - Wordt er bij cijfers en andere gegevens een bronvermelding genoemd? - Is er duidelijk onderscheidt tussen feiten en meningen? - Is er hoor en wederhoor toegepast? Beïnvloeding door de media Injectienaaldtheorie Door middel van manipulatie (opzettelijk feiten weggelaten/verdraaien), propaganda (opzettelijk eenzijdige informatie geven om mensen te beïnvloeden) en indoctrinatie (langdurig, systematisch en heel dwingend eenzijdige opvattingen en meningen opdwingen). Multiple-step-flowtheorie De massamedia heeft vooral invloed via de zogenaamde opinieleiders. Cultivatietheorie Mensen verwisselen de werkelijkheid met televisiewerkelijkheid. Selectieve perceptie Informatie wordt zodanig vervormt dat deze zo veel mogelijk past in ons referentiekader. Agendatheorie De media bepalen niet hoe mensen denken, maar hooguit waarover zij denken. Ook hebben ze invloed op de politieke agenda. Framingtheorie De media presenteren een bepaald onderwerp vanuit een bepaalde invalshoek en beïnvloeden zo de manier waarop mensen over iets denken. Beeldvorming en discriminatie Stereotypering Een vaststaand beeld van een groep mensen die je allemaal dezelfde kenmerken toeschrijft. Je generaliseert en veroordeeld, wat kan leiden tot discriminatie. Rechtsstaat 1 Idee en oorsprong van de rechtsstaat Begrippen Democratische rechtsstaat Sociaal contract met regels voor burgers en voor overheid. Dictatuur Een machtshebber bepaald heel willekeurig wat de regels zijn. Constitutionele monarchie Koningen zijn geboden aan de regels van de grondwet. Trias politica De scheiding der machten. Grondwettelijke besch. Godsdienstvrijheid, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging en vergadering. UVRM Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. EVRM Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Grondrechten Rechten die zo fundamenteel zijn voor de vrijheid, de ontplooiien, het welzijn en de bescherming van het individu en groepen, dat ze in de grondwet zijn vastgelegd. Ondergrens Rechtstaat geeft een uiterst limiet waaraan situaties, gebeurtenissen, beslissingen en handeling aan worden afgemeten. Minimale bindingen: De waarden en normen van de rechtsstaat die burgers en groepen met elkaar delen. Constitutie Synoniem voor grondwet dat letterlijk bottenstelsel betekent. 2 De grondwet en de grondrechten https://www.scholieren.com/verslag/34305 Pagina 2 van 6
De grondwet heeft als doel om: - de beperkingen van de macht van de staat aan te geven en daarmee de vrijheid van burgers te garanderen. - fundamentele rechten van burgers vast te leggen. - de eenheid van de staat uit te drukken, ondanks alle verschillen, toch één willen zijn en één willen blijven. - aan te geven hoe de belangrijkste organen van de staat in grote lijnen zijn georganiseerd. Ministeriële verantwoordelijkheid Ministers zijn verantwoordelijk voor het beleid. Censuskiesrecht Stemrecht voor belastingbetalende mannen. Grondwetverandering 1917 Algemeen mannenkiesrecht en bekostiging van alle (godsdienstige) scholen. 1922 Vrouwenkiesrecht. 1983 Herzieningen en toevoeging van sociale grondrechten. Sociale grondrechten bepalen dat de overheid een zorgplicht heeft tegenover de burgers op gebied van: - werkgelegenheid en vrije arbeid. - bestaanszekerheid en welvaart. - leefbaarheid en milieu - volksgezondheid - onderwijs Horizontale werking Verhouding tussen burgers onderling. Verticale werking Verhouding tussen burger en overheid. 3 Trias politica Checks and balances Tegenwoordige benaming van trias politica. Toetsingrecht Bevoegdheid om vast te stellen of verdrag in strijd is met de grondwet. Wetgevende macht Wetten worden gemaakt door - de regering (koningin en minister) - het parlement (tweede en eerste kamer, ook wel Staten-Generaal genoemd) Taken Ministers, departementen Komen met wetsvoorstellen en sturen ze voor advies naar de Raad van State. Raad van State Het belangrijkste advies orgaan van de regering. Tweede Kamer Stemmen over het wetsvoorstel en leggen het voor aan de eerste kamer. Goede wetten moeten voldoen aan de volgende eisen - Ze moeten algemeen zijn. - Ze moeten duidelijk, begrepen en bekent gemaakt zijn. - Ze moeten haalbaar en uitvoerbaar zijn. Uitvoerende macht Ministeriele regelingen Uitvoeringsregels of aanwijzingen van hoe wetten precies moeten worden uitgevoerd. Ministeriele verantwoord. De verantwoordelijkheid nemen voor de ambtenaren van de minister. Rechterlijke macht - heeft geen toetsingrecht. https://www.scholieren.com/verslag/34305 Pagina 3 van 6
- mag wel oordelen of een wet in strijd is met een internationaal gesloten verdrag. - kan de uitvoerende macht controleren op rechtmatigheid: hebben ministers en ambtenaren de wet wel juist Toegepast? Jurisprudentie Het geheel van uitspraken door rechters. 4 De rechtsorde Soorten regels Rechtsregels Gedragsregels die wettelijk door de overheid zijn vastgelegd met als reden doelmatigheid en zedelijk bewustzijn. Sociale en morele regels Beoordeling van gedrag in termen van rekening houden met anderen en in termen van goed en kwaad. Rechtsgebieden Privaatrecht Regelt alle relaties tussen burgers onderling. Staat in het BW en bestaat uit personen- en familierecht. 5 Het strafproces in een rechtsstaat Onschuldvermoeden Onderdeel van rechtsbescherming, waarin de verdachte onschuldig is tot het tegendeel is bewezen. Strafprocesrecht Alle handelingen van politie, rechercheurs, officieren van justitie en rechters zijn aan strakke regels gebonden. De fasen van een strafproces 1. De aanhouding. 2. Opsporing door politie en recherche onder leiding van de officier van justitie. 3. Vervolging door het openbaar ministerie. 4. Berechting door één of meer rechters tijdens een openbare terechtzitting. 5. Eventueel hoger beroep en cassatie. 6. Feitelijk uitvoeren van de opgelegde straf. Aanhouding Staande houden Laten stilstaan en vragen naar persoonsbewijs. Aanhouden Arresteren en meenemen naar het politiebureau voor verhoor. Bij heterdaad of voldoende verdenking. De politie heeft toestemming nodig voor de volgende acties: - Huiszoeking. - DNA-onderzoek. - Infiltratie in misdaadorganisaties. - Opvragen van persoonlijke gegevens en gebruik van telefoontaps en richtmicrofoon. Berechting - Tenlastelegging door officier van justitie. - Politierechter voor eenvoudige misdrijven. - Meervoudige kamer met drie rechters voor zware zaken. - Requisitoir en vraag om een bepaalde straf door de officier van justitie. - Eindpleidooi van de advocaat en laatste woord van de verdachte. https://www.scholieren.com/verslag/34305 Pagina 4 van 6
6 Het strafrecht Begrippen Materiële strafrecht De inhoud van alle strafbepalingen. Wetboek van strafrecht Boek met alle strafrechten. Aparte wetten Strafbepalingen naast het Wetboek van strafrechten, met betrekking tot zaken als fraude, verkeer en drugs (de opiumwet). Het strafrecht ondersteunt de rechtsstaat met de drie belangrijkste beginselen: Legaliteitsbeginsel Geen straf voor iets dat niet van te voren strafbaar is gesteld. Duidelijkheid Iedereen moet weten wat wel en niet mag. Ne bis in idem-regel Je mag nooit twee keer veroordeeld worden voor het zelfde feit. Het wetboek van strafrecht is opgedeeld in drie delen 1. Algemene bepalingen 2. Misdrijven (de meer ernstig strafbare feiten zoals moord, mishandeling, diefstal en diefstal met geweld) 3. Overtredingen (de minder ernstig strafbare feiten zoals het negeren van een Geen toegang voor onbevoegden - Bordje. Strafuitsluitingsgronden Rechtvaardigingsgronden Noodweer Verdediging van jezelf of een ander tegen geweld. Overmachtnoodtoestand De overtreding is te rechtvaardigen wegens omstandigheden. Ambtelijk bevel Overtreding door het opvolgen van een ambtelijk bevel. Schulduitsluitingsgronden Psychische overmacht Het strafbare feit is gepleegd onder dwang. Noodweerexces Overtreding van de verdedigingsgrenzen door hevige gemoedstoestand (paniek) als gevolg van de aanval. Ontoerekeningsvatbaar Als iemand echt niet weet wat hij doet. Afwezigheid van schuld Als iemand niet kon weten dat hij een strafbaar feit pleegde. Soorten straffen Hoofdstraffen - Geldboete - Taakstraf - Vrijheidsstraf en gevangenisstraf Bijkomende straffen - Intrekking van rijbewijs - Stadionverbod - uitzetting uit het beroep Maatregelen - Schadevergoeding - Verplichte behandeling in een afkickkliniek. - TBS - Ontneming van het door misdaad verkregen geld. Functies van straffen https://www.scholieren.com/verslag/34305 Pagina 5 van 6
Wraak en vergelding Misdaad mag niet lonen. Afschrikking Andere ervan weerhouden misdaden te plegen. Voorkomen van eigenrichting Tegengaan dat mensen het recht in eigenhanden nemen. Resocialisatie Het heropvoeden van daders. Beveiliging van samenleving De maatschappij beschermen tegen herhaling. Strafrecht voor minderjarige Kinderen onder de 12 jaar Raad voor de kinderbescherming. Jongeren tussen de 12 en 18 Haltbureau en Jeugdstrafrecht. - Jeugddetentie - Behandelcentrum - Verplichten tot opleiding - Taakstraf - Boete 7 Oorzaken en bestrijding van crimineelgedrag Oorzaken - Maatschappelijke oorzaken - Persoonlijke oorzaken Aanpak Preventie maatregelen door versterking van sociale controle, begeleiding en het bieden van maatschappelijk perspectief. Repressieve maatregelen door strengere bestraffing. Maatschappelijke gevolgen Materiële schade Immateriële gevolgen Politieke partijen CDA Oplossing op het terrein van normen en waarden. PvdA Harde aanpak van overlast en criminaliteit, maar ook preventief te werk gaan. SP Lokale aanpak en sterkere binding van politie en gemeenten. VVD Meer politie en hogere taak- en celstraffen, die meteen in moeten gaan. 8 Burgerlijk recht en bescherming Verloop burgerlijke rechtszaak 1. Dagvaarding 2. Rechtszaak met de eis van eiser, gevolgd door het verweer van de gedaagde. 3. Er wordt gezocht naar een overeenstemming. 4. Als er geen overeenstemming is, spreekt de rechter vonnis uit dat meestal uitkomt op een geldsom of dwangsom. Kortgeding Versnelde procedure bij spoed, met een voorlopige uitspraak door de voorzieningenrechter. Rechtsbescherming speelt bij: - Het geven van vergunningen - Uitkering en subsidies - Asielaanvragen en verblijfsvergunningen https://www.scholieren.com/verslag/34305 Pagina 6 van 6