Criminaliteit. Examenkatern KGT

Transcriptie

1

2 Criminaliteit Examenkatern KGT

3 Wat is criminaliteit? Hoofdstuk 1 KGT (blz. 6)

4 1.1 Wat is crimineel gedrag? ONGESCHREVEN REGELS Wanneer vinden we iets een delict i.p.v. iets abnormaals? Heeft te maken met: GESCHREVEN REGELS Wetboek van Strafrecht Waarden & Normen 1. Tijd 2. Plaats

5 1.2 Soorten criminaliteit Overtreding Misdrijf Weinig gevolgen. Maximaal één jaar in Huis van Bewaring. Maximale straf is levenslang Je krijgt een strafblad Poging tot en medeplichtig geldt alleen bij misdrijf Criminaliteit is alle misdrijven die in de wet staan. Zware criminaliteit Denk aan georganiseerde misdaad. Vaak in het nieuws. Veelvoorkomende criminaliteit Erg hinderlijk en kost veel geld. Vaak jongeren tussen de 16 en 23.

6 Ons beeld van criminaliteit Hoofdstuk 2 KGT (blz. 16)

7 2.1 Criminaliteit, een probleem Criminaliteit is een maatschappelijk en sociaal probleem 1. Veel mensen hebben er last van 2. Veel verschillende meningen over 3. Massamedia heeft grote invloed op de publieke opinie 4. De overheid is verantwoordelijk voor de openbare orde MATERIËLE GEVOLGEN Al de schade, te berekenen in geld. - Ziekenhuis kosten - Duurdere producten - Kosten voor preventie IMMATERIËLE GEVOLGEN Schade, niet in geld uit te drukken. - Gevoel van angst - Morele verontwaardiging - Normvervaging - Meer gevaar voor eigenrichting

8 2.2 Ons beeld van criminaliteit OORZAAK Media bericht (te) veel over misdrijven omdat dat goed verkoopt PROBLEEM Wij hebben een scheef beeld van de criminaliteit GEVOLG We voelen ons nog onveiliger CONCLUSIE de media hebben invloed op de beeldvorming en daarmee op de publieke opinie Hoe krijg je dan wel een objectief beeld over de criminaliteit? CBS Politiestatistieken Nadeel: niet alles wordt ontdekt Nadeel: aangiftebereidheid Slachtofferonderzoek Veiliger of niet? AANTAL MISDRIJVEN PER 1000 INWONERS % Dader enquêtes %

9 Oorzaken van criminaliteit Hoofdstuk 3 KGT (blz. 28)

10 3.1 Wie worden crimineel? 1. Maatschappelijke positie Let op: verschil tussen witteboordencriminaliteit en blauweboordencriminaliteit. Bepaalde groepen hebben sneller te maken met criminaliteit 2. Etnische afkomst Staat in verband met 1. Vaker diefstal en geweldpleging. Let op: men doet sneller aangifte wegens wantrouwen 3. Geslacht 4. Leeftijd 1. Aangeboren 2. Socialisatie 3. Ongelijke macht Vooral tussen 16 en 23 jaar. Gaan ze daarna door: recidivist.

11 3.2 Waarom wordt iemand crimineel? INDIVIDUELE OORZAKEN MAATSCHAPPELIJKE OORZAKEN Risicofactoren: 1. Gebrekkige opvoeding 2. Gedrags- en psychische problemen 3. Sterke groepsdruk 4. Problematisch drugsgebruik 5. Persoonlijkheidskenmerken 6. Zondige aard van de mens (christelijke visie) 1. Slechte leefomstandigheden 2. Anonieme samenleving (sociale controle) 3. Gelegenheid maakt de dief 4. Minder besef van N&W 5. Gebrek maatschappelijke binding 6. Eens een dief, altijd een dief

12 Nederland is een rechtsstaat Hoofdstuk 4 KGT (blz. 38)

13 4.1 Wat is een rechtsstaat? 1. Grondwet RECHTSHANDHAVING Handhaven van de rechtsorde 2. Grondrechten RECHTSSTAAT RECHTSBESCHERMING 3. Ook de overheid moet zich aan de wet houden 4. Onafhankelijke rechtspraak Burgers worden beschermd tegen te grote overheidsmacht en tegen willekeur van de overheid. 5. Democratische gekozen parlement

14 4.2 De scheiding der machten Rechterlijke macht Door onafhankelijke rechters. TRIAS POLITICA Wetgevende macht Door de regering en het parlement. Uitvoerende macht Door de regering. Hoe zie je deze scheiding terug op gemeentelijke niveau?

15 4.3 Knelpunten in onze rechtsstaat

16 Het strafrecht Hoofdstuk 5 KGT (blz. 52)

17 5.1 Uitgangspunten van het strafrecht Zes uitgangspunten 1. Moet in de wet staan dat het strafbaar is. 2. Wordt rekening gehouden met de ernst van het delict. 3. Rechter kijkt naar de situatie van het delict. Denk bijvoorbeeld aan: Noodweer = zelfverdediging Overmacht = je kon niet anders. 4. Rechter houdt rekening met de achtergrond van de dader. Iemand kan ontoerekeningsvatbaar zijn. 5. Rechter houdt rekening met de leeftijd JEUGDSTRAFRECHT - Van 12 tot 18 - Jeugddetentie - Ondertoezichtstelling - Opvoedingsinrichting ADOLESCENTENSTRAFRECHT - Van 16 tot 23 - Rechter beslist of behandeling als jeugdige of als volwassene

18 5.2 De 10 rechten van een verdachte DE 10 RECHTEN 1. Moet een redelijk vermoeden zijn van schuld 2. Verdachte moet weten waarvan hij wordt verdacht 3. Recht op een advocaat 4. Zwijgrecht 5. Beperkte tijd vasthouden 6. Recht op eerlijk proces 7. Verachte is ONSCHULDIG totdat de rechter anders beslist 8. Recht op hoger beroep 9. Verjaren 10. Niet weer voor het zelfde feit, tenzij.

19 Hoe lang kun je worden vastgehouden? Verhoor door politie Inverzekeringstelling verlening 3 dagen 3 dagen Voorlopige hechtenis Inbewaringstelling 14 dagen 6 uur Gevangenhouding 30 dagen Verlening 30 dagen Verlening 30 dagen

20 Van politie naar officier Hoofdstuk 6 KGT (blz. 62)

21 6.1 De politie Taken van de politie: 1. Handhaven van de openbare orde 2. Hulpverlening 3. Opsporing 4. Preventie 5. Dienstverlening Bevoegdheden politie: 1. Staande houden 2. Bekeuring geven 3. Aanhouden 4. Vasthouden 5. Fouilleren Zijn er grenzen aan de bevoegdheden? Telefoon afluisteren, woningdoorzoeking etc. toestemming nodig rechtercommissaris

22 6.2 Officier van Justitie (1) Vier belangrijke taken: 1. Leidt het opsporingsonderzoek 2. Beslist of een verdachte naar de rechter gaat 3. Eist in een rechtszaak een bepaalde straf 4. Zorgt dat die straf wordt uitgevoerd Alle Officieren van Justitie noemen we het Openbaar Ministerie. Ook wel het OM

23 6.2 De officier van Justitie (2) 1. Seponeren Afzien van verdere rechtsvervolging OPSPORING Officier van Justitie samen met POLITIE. Dit noemen we het opsporingsonderzoek. Na onderzoek moet Officier van Justitie beslissen wat er met het proces-verbaal gaat gebeuren. Gaat hij het verder onderzoeken (stafdossier) of: 2. Schikken Officier van justitie kan ook een transactie/schikking voorstellen. Dat is een geldboete. 3. Vervolgen Het komt voor de rechter. De rechter bepaalt of je schuldig bent en de straf.

24 Voor de rechter Hoofdstuk 7 KGT (blz. 74)

25 Voor de rechter Je krijgt eerst een uitnodiging, dit noemen we een dagvaarding. Kom je niet, word je toch veroordeeld, dit noemen we veroordeling bij verstek. HOGE RAAD (1) Hier kom je als je het niet eens bent met het gerechtshof, je gaat dan in cassatie. De Hoge Raad kijkt alleen of de rechtsregels goed zijn toegepast. Daarvoor kijkt zij goed naar de jurisprudentie. GERECHTSHOF (4) Als je in hoger beroep gaat bij de rechtbank, kom je bij het gerechtshof. Let op, ook de officier van justitie kan in hoger beroep gaan. RECHTBANK (11) KANTONRECHTER Overtredingen 1 rechter POLITIERECHTER Lichte misdrijven MEERVOUDIGE KAMER Zware misdrijven 1 rechter 3 rechters

26 Opstelling rechtbank getuigen pers RECHTERS VERDACHTE Advocaten Een rechtszaak 1. Opening 2. De aanklacht / tenlastelegging 3. Het getuigen verhoor 4. Verhoor verdachte 5. Het requisitoir 6. Het pleidooi 7. Het laatste woord 8. De uitspraak / vonnis Publieke tribune Publieke tribune Publieke tribune Publieke tribune Publieke tribune Publieke tribune

27 Het vonnis De rechter stelt zichzelf de volgende vragen: 1. Is er voldoende bewijs? 2. Gaat het om iets strafbaars? 3. Is de dader strafbaar? 4. Welke straf of maatregel wordt opgelegd?

28 Juryrechtspraak In Nederland kennen we GEEN juryrechtspraak. Dit is in België, Frankrijk en de Verenigde Staten wel zo. JURYRECHTSPRAAK (België, VS) Jury bepaalt of verdachte schuldig is of niet Jury bestaat uit gewone burgers Rechter bepaalt hoogte straf STRAFRECHTSPRAAK (Nederland) Rechter bepaalt of verdachte schuldig is. Gewone burgers hebben geen taak in de rechtsspraak. Rechter bepaalt hoogte straf Nadeel: gewone burgers zijn makkelijker te beïnvloeden. Nadeel: rechters kunnen zich niet goed inleven omdat ze in andere wereld leven.

29 Straf Hoofdstuk 8 KGT (blz. 84)

30 7 doelen van straffen 1. Wraak vergelding dader moet voelen dat hij fout zat 2. Genoegdoening slachtoffer voelt zich er beter door 3. Afschrikken van de dader als je weet dat de boete hoog is, doe je het niet weer 4. Afschrikken van anderen als je weet wat de boete is, doe je het niet nog een keer 5. Beveiliging van de samenleving de dader is uit de samenleving, samenleving is op dat moment dus veiliger 6. Voorkomen van eigenrichting als de overheid niets doet, gaat de dader eigen rechter spelen 7. Heropvoeding dader moet leren wat normaal is. Hij/zij moet geresocialiseerd worden

31 Doelen van straffen door de eeuwen heen In de middeleeuwen ( ) was het doel van straffen: wraak. Het straffen gebeurde door familie van de slachtoffer of door de slachtoffer zelf. Rond de 12 e eeuw (1200) gingen de overheden meer doen, zij straften iemand op de markt. Naast wraak kwamen ook de doelen: afschrikking en vergelding. Na de Tweede Wereldoorlog (1945) werd resocialisatie belangrijk, er kwamen meer taakstraffen.

32 Soorten straffen HOOFDSTRAFFEN BIJKOMENDE STRAFFEN MAATREGELEN VOORWAARDE- LIJKE STRAF Geldboete Maximaal 230 Hechtenis Vrijheidsstraf voor overtredingen Gevangenisstraf Vrijheidsstraf voor misdrijven Taakstraf Mag alleen als gevangenisstraf niet langer is dan 6 maanden Worden opgelegd met de hoofdstraf en hebben te maken met het strafbare feit ontzegging uit een bepaald recht. Denk aan rijbewijs o.i.d. Ingeslagneming Doel van maatregel is om samenleving te beschermen (of zichzelf) Vooral als iemand ontoerekeningsvatbaar is. Terbeschikkingstelling TBS Ondertoezichtstelling Krijgt geen straf, tenzij het hetzelfde delict nogmaals pleegt. Hoogte van de straf noemen we de strafmaat. Alle straffen zijn in de wet omschreven.

33 Gevangenisstraf helpt vaak niet Reden 1 Meer dan de helft van de ex-gedetineerden pleegt opnieuw een misdaad. Dit noemen we recidive. Gevangen leren van elkaar goede misdadigers te worden. Dit noemen we asocialisatie. Reden 2 Het is erg moeilijk een baan te krijgen en geaccepteerd te worden na je gevangenisstraf. Ook vrienden lopen bij je weg. Wie helpt hen? 1. Reclassering 2. Slachtofferhulp.

34 Reclassering en Slachtofferhulp RECLASSERING Doel: helpen en begeleiden verdachten en veroordeelden. Taken 1. Maken verslag van de dader over zijn persoonlijke situatie 2. Houdt toezicht bij de uitvoering van taakstraffen 3. Ondersteunt gevangenen tijdens hun detentie 4. Helpen bij de terugkeer in de samenleving SLACHTOFFERHULP Zij bieden hulp en komen op voor de belangen van slachtoffers. Via de officier van justitie kan je vragen om schadevergoeding. Soms moet je zelf er een nieuwe rechtszaak voor starten, een civiele procedure. Schadevergoeding wordt betaalt aan het slachtoffer.

35 Criminaliteitsbeleid Hoofdstuk 9 KGT (blz. 98)

36 PREVENTIEF maatregelen om crimineelgedrag te voorkomen Door camera s op te hangen durven mensen minder snel te stelen DELICT REPRESSIEF maatregelen om crimineelgedrag achteraf te bestraffen Door strengere straffen te maken schrikken mensen af.

37 Hoe denken politieke partijen over criminaliteit? LINKS PvdA, SP Leggen de nadruk op preventieve maatregelen zoals: banenplannen en wijkagenten CHRISTELIJKE CDA, CU Leggen nadruk op belang van het gezin, school en maatschappij. Ouders en leraren leren respect en eerbied te hebben voor anderen. RECHTS VVD, PVV Leggen nadruk op repressieve aanpak zoals: zwaardere straffen, politie moet veel bevoegdheden krijgen.

38 9.1 De overheid en politiek 1. Landelijk niveau Regering en parlement, Openbaar Ministerie, de rechters. 2. Gemeentelijke niveau Gemeenteraad, burgemeester 3. Politieke partijen Zie vorige dia

39 9.2 Het overheidsbeleid bestaat uit 6 onderdelen 1. Opsporingsbeleid Welke soorten criminaliteit krijgen voorrang van de politie? 2. Vervolgingsbeleid Hoe kan er beter gewerkt worden, nieuw: snelrecht, lik-op-stuk 3. Gevangenisbeleid Bouwen van extra cellen, meer mensen in één cel 4. Jeugdbeleid Meer controle, sneller straffen. Maar ook meer buurthuizen en meer banen. Speciale beleidsterreinen (volgende dia) - Veelvoorkomende criminaliteit - Georganiseerde misdaad - Terreurbestrijding

40 9.2 Speciale beleidsterreinen Veelvoorkomende criminaliteit Overheid wil overlast verminderen door preventieve maatregelen: werk- leerstraffen Georganiseerde misdaad Denk aan: vrouwenhandel, ontvoeringen, pornografie, heling, handel in drugs. Overheid zorgt voor meer agenten en hogeren straffen. Repressie. Terreurbestrijding Na aanslagen in New York, Londen en Madrid mag de politie je al arresteren als ze vindt dat je je verdacht gedraagt.

41 9.3 Preventie De NL overheid Bedrijven Burgers - Meer sociale controle - Verbeteren woonomgeving - Voorlichting - Speciaal voor jonge criminelen: Haltbureaus - Laat mensen wonen op industrieterreinen - Camera s ophangen - Winkeliers - Scholen - Wijken Eigen verantwoordelijkheid! - wat doe jij als je wat verdachts ziet?

42

43 Volgende dia s horen bij de hoofdstukken, maar ik weet meer waar. Lees ze wel door.

44

45 Wat zeggen de cijfers? De cijfers worden in Nederland verzameld door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Zij gebruiken hiervoor de gegevens van de politie. Echter niet altijd betrouwbaar: 1. Aangiftebereidheid verschilt per misdrijf 2. Delict wordt niet ontdekt 3. Meer controle is meer misdrijven? 4. Agenten maken ook fouten Andere manieren van onderzoek door CBS 1. Slachtofferenquêtes (interview met gewone burgers) 2. Dader enquêtes

46 Meer of minder criminaliteit? Aantal misdrijven ,4 miljoen 4,3 miljoen 4,7 miljoen Conclusie: er is toename. Maar bevolking is ook toegenomen. Kijken naar deze absolute cijfers geeft dus geen goed beeld. Om toch eerlijk te kunnen vergelijken kijken we naar het aantal misdrijven per 100 inwoners. Kijken in percentages Aantal misdrijven per 100 inwoners

47 Meer of minder criminaliteit? Aantal misdrijven is afgenomen, oorzaak: minder vermogensdelicten (diefstal, inbraak) Wel meer geweldsmisdrijven. Aantal slachtoffers van moord en doodslag lager dan we denken (ongeveer 200 per jaar). Vaak afrekeningen onder criminelen of familiedrama s.

48 Oorzaken van criminaliteit Hoofdstuk 4 KGT (blz. 38)

49 Geen bewijs Heeft de politie op een oneerlijke manier bewijs gevonden dan kan de rechter dat beoordelen als: onrechtmatig verkregen bewijs Het bewijs is dan NIET geldig.

50 Jeugdstrafrecht Leeftijdsgrens Kinderen tot 12 jaar kunnen niet voor de rechter komen. Kinderen van 12 jaar tot 18 jaar hebben speciale wetten: - Kinderrechter - Rechtszitting is NIET openbaar - Gevangenisstraf kan geen straf zijn, wel jeugddetentie - Ondertoezichtstelling - Opvoedingsinrichtring In zeer ernstige gevallen, als 16 of ouder bent, val je onder het volwassenenstrafrecht.

51 Verhoor Duur 6 uur vasthouden Politie heeft dit recht. 2 x 3 dagen Officier van justitie moet toestemming geven. Vaak bij zware misdrijven. Langer dan 6 dagen en 6 uur maximaal 14 dagen Maximaal 3 maanden Rechter-commissaris moet toestemming geven. Verdachte gaat dan naar Huis van Bewaring. Dan naar de rechter Bevoegdheden politie Politie macht niet alles zomaar doen, zij moeten zich houden aan de wet, de burger wordt hierdoor beschermd door de wet. Dit noemen we rechtsbescherming. (kenmerk rechtsstaat)

52 Het vonnis De rechter stelt zichzelf de volgende vragen: 1. Is er voldoende bewijs? 2. Gaat het om iets strafbaars? 3. Is de dader strafbaar? 4. Welke straf of maatregel wordt opgelegd? Ongelijke behandeling Niet in alle gevallen wordt er hetzelfde gehandeld door de politie, justitie en de rechter. Dit noemen we klassenjustitie: de een heeft meer kans om aangehouden, vervolgd en veroordeeld te worden dan de ander.

53 5 oorzaken van ongelijke behandeling 1. Door verschil in achtergrond (opleiding, cultuur) weet niet iedereen hoe je het beste kans maakt op een lage straf. 2. Politie en rechter hebben ook vooroordelen, zij verwachten van bepaalde groepen sneller crimineel gedrag. 3. Mensen uit lagere milieus worden sneller bestraft. Allochtonen zijn oververtegenwoordigd in lagere milieus, dus rechter bestraf hen sneller. 4. Allochtone criminele jongeren worden gemiddeld gezien zwaarder gestraft. Verkeerde interpretaties. 5. Mensen doen sneller aangifte als ze te maken krijgen met een allochtone crimineel.

54 Gouden tips bij het leren van je School Examen (SE) Leer niet op een avond het hele boekje maar verdeel het over een aantal dagen (dat kunnen je hersenen echt niet aan) Schrijf zelf een samenvatting van de tekst (dan moet je er zelf over nadenken, dat werkt!) Leg het uit aan iemand anders (als je iets één keer uitlegt aan iemand onthoud je het veel beter) Leer niet alleen de PowerPoint, maar gebruik ook het boekje! (daar staan meer voorbeelden in)

55 Einde Succes met leren!