Info Cursus Zinvol Tekenen 4 zaterdagen: 22/9, 6/10, 3/11 en 17/11 2007 4 donderdagen: 17/1, 31/1, 14/2 en 6/3 2008 Docent: Marijke Sluijter Inspiratieruimte van Educare te Culemborg Meer info: www.educare.nl Verrassend tekenen praktisch Elk schoolvak zou gemakkelijker en prettiger te leren zijn als de leerkracht de mogelijkheden van de tekentaal gebruikt. Energie Het tekenen van spiralen helpt om je energie in balans te brengen. (pag 24) Links-rechts in balans Mandalatekenen verbindt de linker- en de rechterhersenhelft met elkaar. Eerst komt de linkerkant in actie: de mandala moet precies worden opgebouwd, daarna kan de rechterhelft aan de gang met vorm en kleur. Oertaal Uit onderzoek blijkt dat kinderen uit alle culturen na meditatie dezelfde oerbeelden tekenen. (pag 25) Herwaardering van het krassen Kijk eens naar de tekeningen van Rembrandt, dan zie je dat krassen een zeer intelligente en creatieve bezigheid kan zijn. Gesprek op papier Samen tekenen is een gesprek, soms op een heel diep niveau. (pag 26) Een beeld heeft onnoemelijk meer zeggingskracht dan een woord. e d u c a r e 4/2007 [ pagina 23 ]
Rustgevend Wist je dat kinderen heerlijk rustig worden van het tekenen van spiralen? Geef ze zacht grafietkrijt of dikke kleurpotloden in mooie kleuren. Laat ze beginnen met een klein stipje. Laat dat stipje groter maken door er omheen te spiralen. Rechtsom als ze rechtshandig zijn, linksom als ze linkshandig zijn. Het is de kunst om de spiralen dicht naast elkaar te tekenen, zodat er zo min mogelijk gaten in komen. Je mag best even over een gat heengaan, maar wel door dóór te gaan, de beweging mag niet teruggaan of los van het papier komen. Maak daarna een spiraal naar binnen. Zo bundelt het kind zijn energie. Doe meerdere kleuren over elkaar. Zo wordt het nog fascinerender. Hoi, wie ben jij? Heb je dat wel eens, dat je niet meer uit een kind krijgt dan: 'mmm', of 'gaat wel'? Met kinderen praten gaat dikwijls veel beter via papier. Een spel dat kinderen graag spelen is 'eilandje' of 'planeetje'. Het begint met een paar lege eilanden of een volkomen lege planeet. Je gaat lekker naast het kind zitten en vraagt het wat het zou doen met al die lege ruimte. Wie mogen er bij hem/haar komen? Wie mag nooit komen? Waar zou z/hij willen wonen? Hoe ziet dat huis er uit? Hoe kom je aan eten? Wat ga je de hele dag doen als er niets hoeft en alles mag? Telkens als je een vraag stelt mag het kind het antwoord tekenen. Neem er de tijd voor, en vraag door. De kunst is om neutraal te blijven. Laat maar gebeuren wat er is. Oprechte belangstelling tonen en nieuwsgierig zijn werkt beter dan verkapte opvoedkundige bedoelingen. Dit eiland is gemaakt door leerlingen van Aventurjn te Loenen (Gld). Ik wil, ik moet, ik zal, ik mag, ik kan Wil je weten wat een kind beweegt? Trek de hand om en vertel dat bij elke vinger een zin hoort. Bij de duim hoort ik wil, bij de wijsvinger ik moet, bij de middelvinger ik zal, bij de ringvinger ik mag en bij de pink ik kan. Teken nu in de duim alles wat je graag wilt, in de wijsvinger wat je moet, in de middelvinger wat je zal, in de ringvinger wat je mag en in de pink wat je kunt. Teken daarna in de palm van de hand je diepste wens. Verbindt alles met elkaar en kleur de opengebleven plekjes in. Uitdrukking van het innerlijk Een tekening kun je 'lezen'. Zelfs aan een kras kun je al van alles zien. Vergeet alles wat je weet over de ontwikkelingsfasen en kijk eens naar de kracht waarmee het kind zich uitdrukt. Maakt het grote gebaren of kleine? Drukt het hard of zacht? Blijft het binnen een kleine ruimte of is het blad te klein? Zijn de lijnen doelgericht of aarzelend? Zie je overwegend rechte of overwegend ronde lijnen? Werkt het kind vooral onderaan of meer bovenaan de pagina? Tekent het op een grondlijn of werkt het vanuit een middelpunt? Is de tekening in balans? Of is het erg eenzijdig? Kies dan in de tekenspelletjes die je aanbiedt eens de tegenoverliggende kwaliteit. Dat is nog niet ontgonnen terrein. Door daar aan te werken geef je het kind meer 'bandbreedte'. Websites www.tekenenismeer.nl [ pagina 24 ] 4/2007 e d u c a r e
Mediteren met kinderen Marguerite Smithwhite mediteerde in de tachtiger jaren met kinderen. Ze vroeg zich af of ze erachter kon komen of kinderen werkelijk mediteren of alleen met de ogen dicht zitten. Daarom gaf ze hen een papier en liet hen drie kleurpotloden uitkiezen. Ze vertelde dat ze na de meditatie zouden tekenen. Niet zoals ze gewend waren, maar heel anders. Hoe, dat kon niemand weten. Want als je er klaar voor was zou je je ogen opendoen, maar heel zacht, en alleen naar het papier kijken. Je zag dan een vorm of een lijn, die ging je tekenen. Daaruit groeide dan weer een lijn, en weer een, tot je klaar was. Ze gaf hen voor de finishing touch een druppeltje goudverf en een heel fijn penseeltje. De kinderen bleken vrijwel allemaal mandala's te tekenen. Ze tekenden niet meer op een grondlijn, maar vanuit een middelpunt. Ze verlieten dus het perspectief van de toeschouwer. Ook viel op dat ze veel archetypen tekenden, waarvan Jung heeft gezegd dat die beelden voor alle mensen dezelfde betekenis hebben. Veel kinderen, ook heel jonge, tekenden spiralen, cirkels, sterren en driehoeken, de oervormen waaruit alles is opgebouwd. De tekeningen waren allemaal veelzeggend. Als Marguerite vertelde wat het kind met deze tekening wilde zeggen waren de kinderen altijd geraakt. Kennelijk waren de kinderen op een innerlijke beeldtaal gestuit en was het niet moeilijk daar contact mee te maken. Marguerite deed onderzoek in allerlei culturen. Daaruit bleek dat beeldtaal inderdaad universeel is. Probeer het maar. Overal waar deze test herhaald wordt zie je dezelfde beelden. Hoera, krassen mag! Heb je wel eens een tekening van Rembrandt gezien? Het is een en al kras! De dwangmatige lijntekening die daarna krampachtig wordt ingevuld voldoet niet aan de creatieve impuls. Het verstart het kind. Ga daarom met kinderen die zijn vastgelopen eens lekker krassen. Hier zijn wat tips: - Maak cadeaupapier, versier papier voor doosjes en bakjes, maak wenskaarten of gebruik het volgekraste papier om ermee te scheuren, te knippen en te plakken. - Maak een toverbal. Kras een cirkel willekeurig vol. Moedig de kinderen aan steeds andere kleuren te gebruiken en lekker over het papier te zwalken. Laat hen experimenteren met ronde, rechte, korte en lange krassen. Het papier mag zo verzadigd raken dat het er lekker uitziet en het water je in de mond loopt! - Als je een groep kennis met elkaar wilt laten maken knip je alle cirkels uit en verdeelt ze in vier of zes taartpunten. Ruil nu net zo lang tot iedereen vier (of zes) mooie stukjes heeft. Plak ze weer in een cirkel. Dat is jouw eigen land. Schrijf nu bij elk stukje een naam, alsof het een plaats of een landschap is. Schrijf er een verhaaltje bij alsof je door je land loopt en lees het aan elkaar voor. Tovermandala He ja, stoeptekenen! Alleen is leuk, maar samen is (soms) leuker. Eerst heb je een grote passer nodig. Daarvoor heb je een stok nodig en een touw met een lus eraan. De stok gaat in de lus. Zet de stok op een stip. Laat iemand helpen met het vasthouden van de stok, terwijl een ander het touw aan het eind vasthoudt en tegelijk met een krijtje in dezelfde hand een flinke cirkel tekent. Verdeel de cirkel nu in net zoveel taartpunten als er kinderen zijn. Met een lat kun je rechte lijnen maken. Ga om de cirkel heen zitten, elk bij een eigen taartpunt. De eerste persoon zet nu een lijn of een vorm tegen de zijlijn van de taartpunt aan. De anderen doen dat zo precies als ze kunnen na. Bij elke ronde is de volgende aan de beurt om een nieuwe vorm of lijn te tekenen. Ga telkens rond, net zo lang tot je tevreden bent. Kleur dan de Tovermandala in. Mooi hè? e d u c a r e 4/2007 [ pagina 25 ]
Harry Potter kan het ook Kastelen verschijnselen is een goede oefening voor tovenaarsleerlingen die vastzitten in oude patronen. Laat snel tellen, bijvoorbeeld van 1 tot 12, of van 1 tot 50. Tellend tekent de tovernaarsleerling één doorgaande lijn, voornamelijk rechte strakke lijnen, want kastelen hebben muren, vloeren, plafonds, deuren en ramen. Alleen als je bovenaan je blad bent mag je een dakje maken. Niet nadenken over hoe het kasteel eruit gaat zien, dat zien we straks wel. De aandacht gaat naar het hardop tellen en op tijd de hoek omgaan. Zingend tekenen Tekenen en zingen kan heel goed tegelijk. Bijvoorbeeld Schaapje schaapje heb je witte wol? Cirkel met een potlood over het papier en zie! Opeens heb je daar een bol wol, drie misschien wel. Teken er pootjes en een kopje op en ziedaar: een schaap! Datzelfde kan met zagezagewiedewiedewagen, (zigzagtanden tekenen) of met alle eendjes zwemmen in het water (vanuit een middelpunt rechte streepjes naar alle kanten tekenen) Dit doe je eerst voor, jonge kinderen imiteren graag, dus voor je het weet doen ze je na. Verf, waskrijt, vingerverf? Geef kinderen heel veel verschillende materialen. Elk materiaal vraagt immers een heel andere inzet van de tekenaar. Zo vergt wasco kracht, terwijl nat in nat vraagt om overgave en flexibiliteit. Je moet immers steeds meegaan in de ontstane afbeelding? Bijenwasblokjes zijn heel prettig voor jonge kinderen. Je kunt er grote vlakken mee inkleuren en de kleuren mengen veel beter dan waskrijt. Het ruikt ook lekker, dat is belangrijk omdat de zintuigen nog wagenwijd openstaan. Dan is het wel zo prettig als er aangename geurtjes binnenkomen! Over zintuigen gesproken: vingerverf is natuurlijk heerlijk voor de tastzin. Geef grote vellen papier, dat nodigt uit tot grote gebaren. Viltstift vraagt om precisie, vooral fineliners zijn daarvoor geschikt. (Kleur)potloden zijn er in verschillende hardheidsgraden. Kies zachte, vette potloden, bij voorkeur dikke. Die mengen goed en gaan veel langer mee omdat ze niet zo snel breken. Ook het papier is van belang. Grote, kleine, ronde, ruwe of gladde papieren bieden elk hun eigen mogelijkheden. Gesprek op papier Tijd voor een goed gesprek? Hou eens een kwartier samen je mond dicht! Teken een cirkel ter grote van een grapefruit op een vel papier. Maak nu om de beurt een lijn, een vlekje of een figuurtje in de cirkel. Je wacht steeds tot de ander het potlood neerlegt voor jij weer aan zet bent. Als de cirkel vol is en het kwartier is nog niet om mag je gewoon doorgaan, je mag over eerdere plekjes heengaan. Als de tijd om is bespreek je wat je ervaren hebt. Wie nam het initiatief, wie volgde, waar raakte je door geïrriteerd, wat vond je leuk? Als je alles hebt besproken kun je naar parallellen zoeken in jullie relatie. Tot welke inzichten ben je gekomen? Volgende nummer! Een ouderwets gezellige Sinterklaas Tekst Marijke Sluijter Foto's Admar Kwant, Lies Post, Adriënne Baars, Antien Grijseels [ pagina 26 ] 4/2007 e d u c a r e
Dit katern kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf): 1. Leren met Hart Focus 2. Schatgraven in jezelf 3. Verrassend tekenen 4. Opgroeien in verbondenheid 5. Leren kun je leren 6. De rol van spiegelneuronen Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding Hendrik Marsmanweg 16 4103 WS Culemborg redactie@educare.nl