Het gebruik van pure materialen en een zo optimaal als mogelijke ruimte-invulling creëren een zeer welkom gevoel in deze woning. Foto's Studio Verne BEWUST KIEZEN VOOR BIO-ECOLOGISCHE ARCHITECTUUR IN EEN BEPERKTE RUIMTE Pure materialen en architectuur De eerste duurzame woning in Wonen met de Natuur was het nieuwbouwproject van Chris Verstraete, interieurarchitect en docent in dat vakgebied, en Lut van Wambeke, sinds 91 uitbaatster van een natuurvoedingswinkel. De woning was bij de bij de publicatie van het eerste nummer in de zomermaanden van 1997, net een half jaar afgewerkt. In dit laatste nummer keren we terug. Dimitri Alderweireldt 4 Wonen met de Natuur nr. 75-2015
Chris en Lut woonden al een aantal jaren in de omgeving aan de achterzijde van het station Gent-Sint-Pieters. De buurt is gemakkelijk bereikbaar, de stad is dichtbij en toch kan je genieten van heel wat groen. Je woont er tegelijkertijd in en buiten de stad. De keuzen om in die buurt te wonen was snel gemaakt en bij toeval vonden ze bouwgrond, 6m breed en 12m bouwdiepte, ingepakt in de rij. Een typisch volume voor een stadswoning, met een zeer goede noord-zuid oriëntering en achteraan ruim zicht op de verschillende omliggende tuinen die in elkaar op lijken te gaan. Wat voor soort woning ze wilden bouwen, dat hadden ze al duidelijk voor ogen. Vormelijk moest de woning een meerwaarde zijn en het moest met pure, natuurlijke materialen gebeuren. Chris: Vanuit onze achtergrond, zowel professioneel als privé, wisten we zeer goed wat we wilden realiseren. Omwille van de beperkte bouwoppervlakte moest de beschikbare ruimte zo maximaal mogelijk gebruikt kunnen worden. Zo is bij de meeste huizen in de buurt de zolder gewoon een opslagruimte. Dat was voor deze beperkte oppervlakte zeker niet efficiënt. Door de ruimte zo maximaal mogelijk te gebruiken ontstaat er een beter ruimtelijk gevoel. En we wilden dit realiseren met pure, natuurlijke materialen zoals hout, staal, natuurpleister, enz. Tijdens onze reizen naar Canada en Scandinavië hadden we al meermaals de voordelen van een houtskelet kunnen ervaren. Zelfs op zeer koude dagen behouden dergelijke huizen hun thermische kwaliteiten. Met die keuzes wilden we aansluiten bij de Scandinavische denkwijze waarbij de mens centraal staat en er ruimschoots aandacht is voor het functionele, voor ergonomie en voor materiaalgebruik. We hadden op voorhand een duidelijk concept voor ogen, maar dat was in die tijd toch minder vanzelfsprekend dan gehoopt. Eind jaren 90 waren er immers nog maar weinig aannemers vertrouwd met die specifieke materialen en concepten. En de architecten die wel met die materialen werkten, realiseerden in mijn ogen niet meteen kwalitatieve architectuur, ze hadden vaak een andere architecturale visie op bouwen. Via via kwamen we uiteindelijk terecht bij Alexis Versele. Alexis was op dat moment nog niet heel lang architect, maar het was wel zeer duidelijk dat hij voorstander was van ecologisch bouwen. In de aanloop naar het bouwen hebben we meerdere zeer vruchtbare discussies gehad hoe we het best onze eisen konden realiseren. Ik was voornamelijk bezig met het realiseren van de vormgeving en het ruimtelijk organiseren van de woning. Alexis bracht vervolgens de juiste technische oplossing aan, zowel op het gebied van de bouwfysica als op gebied van bouwbiologie. De woning Om zo maximaal mogelijk gebruik te maken van de beschikbare ruimte kozen Chris en Alexis surplus voor een half-kelderverdieping met een directe verbinding met de tuin. Deze verdieping be- Ondanks de beperkte beschikbare ruimte, realiseerden Chris Verstraete en architect Alexis Versele een strakke, hedendaagse stadswoning met natuurlijke materialen. Een woning die tot vandaag nog altijd een voorbeeld is voor de buurt. Wonen met de Natuur nr. 75-2015 5
vat de bureau met uitzicht op de tuin, een wasplaats, een algemene berging en een sanitaire ruimte. Dit souterrain kan op termijn ook herwerkt worden tot autonome studio, de nodige nutsvoorzieningen zijn al aanwezig. Centraal in de woning verbindt de houten trap met stalen trapbomen de verschillende verdiepingen, in split-levelopdeling, van de eethoek naar de zitruimte en vervolgens de slaapkamers met badkamer op de bovenste verdieping. Chris: Het voordeel van helemaal van nul af te beginnen, is dat je je woning kan indelen zoals je zelf wilt. Zo hebben wij bijvoorbeeld de open traphal specifiek aan de rechterkant van de woning gezet. Uit testen bleek immers dat er daaronder een sterke waterader stroomt die mogelijks zou kunnen interfereren met intensief gebruikte leefruimtes. Dit is natuurlijk geen exacte wetenschap, maar doordat we vrij waren in de plaatsing, konden we daar toch rekening mee houden. Baat het niet, dan schaadt het niet. Opnieuw doen We hadden op voorhand een duidelijk concept voor ogen, maar dat was in die tijd toch minder vanzelfsprekend dan gehoopt. CHRIS VERSTRAETE Dankzij de grote glaspartij aan de achterzijde van de woning geniet je in iedere leefruimte van een prachtig uitzicht op de in elkaar samenvloeiende tuinen. Je moet de woning ook zien in de context van de tijd. Ecologisch bouwen was op dat moment nog echt pionierswerk met heel wat kinderziektes tot gevolg. Je betaalde in die tijd ook gemakkelijk tot 20% meer voor materialen in vergelijking met de klassieke bouwmaterialen, maar wij waren helemaal overtuigd van hun meerwaarde. Alexis en ik hebben in die gezamenlijke zoektocht geprobeerd de woning zo ecologisch mogelijk te maken, zonder te vervallen in extremen. De kelderruimte is bijvoorbeeld in beton, maar ze is wel geïsoleerd met cellenglas. Het minder ecologische van het eerste compenseerden we zo met het tweede. We kozen ook voor een voor die tijd zwaar geïsoleerde woning: 16cm papiervlokkenisolatie in de muur en 20cm in het dak. Plus extra akoestische en thermische isolatie tegen de zijmuren, want die dragen de wandverwarming. Die keuze in combinatie met de grote glaspartij achteraan, maakt dat onze verwarmingskosten altijd zeer laag zijn. We zitten ondertussen ook al aan onze derde generatie zonnepanelen. De eerste generatie leverde al problemen op na een jaar, met binnensijpelend water tot gevolg. Vervolgens ging ook nog de fabrikant failliet. Het paneel vervangen door een ander merk, 6 Wonen met de Natuur nr. 75-2015
Door te werken met een half-kelderverdieping en split-level maximaliseerden Chris en de architect de beschikbare ruimte, creëerden ze openheid en toch de nodige geborgenheid van afgescheiden woondelen. leidde op zijn beurt weer tot het ook nog moeten aanpassen van de hydraulische installaties. Dergelijke kinderziektes zijn nu eenmaal het gevolg van pionierswerk. Daar kan je natuurlijk niet aan ontkomen. Uiteindelijk zijn we nu bijna 20 jaar later nog altijd heel tevreden over onze woning. Mijn vrouw kan soms het aantal trappen vervloeken en ook het extra onderhoud dat natuurlijke materialen soms vergen, is een nadeel, maar uiteindelijk zijn beide gewoon bijkomstigheden. We wilden toen immers ook niet bouwen voor ons pensioen. En met de beperkingen van de bouwgrond zou dat sowieso alles veel moeilijker gemaakt hebben. Toen we de grond kochten waren wij de jongste bewoners, ondertussen zijn we al de oudste. Maar we kunnen wel zeggen dat we onze stempel hebben gedrukt. En daar mogen we wel trots op zijn. Ondertussen is de woning al meermaals aan bod gekomen in verschillende magazines, in VIBE s Natuurlijk Wonen en ook online vind je de woning. Af en toe komen jonge koppels uit de buurt nog hier kijken hoe wij het hebben aangepakt. Om maar aan te tonen, het was toen al perfect mogelijk om hedendaags en bewust te bouwen met natuurlijke materialen. We zouden het zo opnieuw doen. Wonen met de Natuur nr. 75-2015 7
TECHNISCHE FICHE ALGEMENE GEGEVENS Architect: Alexis Versele architectenvennootschap cvoa (huidig bureau BAST Architects & Engineers) Bouwheer: Chris Verstraete en Lut Van Wambeke Bouwjaar: 1996 Jaar / duur bouw: 8 maanden Bereikbaarheid openbaar vervoer: bus en trein Oriëntatie gevels: voorgevel = noord Bebouwde oppervlakte: 6m x 12m = 72m 2 grondvlak x 4 niveaus OPBOUW EN MATERIAALGEBRUIK Soort constructie: Houtskeletbouw Wanden: Gipskartonplaten Leidingenspouw OSB Houtskelet + isolatie met papiervlokken, Isolatiebeschermplaat uit houtvezelplaat, afwerking gedeeltelijk met bepleistering en gedeeltelijk met houten gevelbekleding Dankzij de stralingswarmte van de wandverwarming is er een constante temperatuur in al de leefruimtes. Vloeren: KELDER: 10cm cellenglasisolatie onder de funderingsplaat GELIJKVLOERS: Doornikse blauwe hardsteen in zand en mortelbed Deklaag Thermische isolatie uit MW Uitvullingslaag voor leidingen op welfsels VERDIEPING 1: Douglas pine op houten roostering VERDIEPING 2: RND (geschaafd hout) Daken: Isolatiebeschermlaag 20cm papiervlokkenisolatie Raamkaders: Oregon Kroon Isolatiewaarde glas: 1,3 W/m²K Werken met pure, natuurlijke materialen, dat was een vereiste voor de bouwheer. Niet gemakkelijk natuurlijk eind jaren 90, maar dat is gelukkig ondertussen al heel wat verbeterd. ENERGIE Isolatiepeil: onbekend Hoofdverwarming: condenserende ketel Koeling: nachtkoeling Warm water: zonneboiler Elektriciteit: / 8 Wonen met de Natuur nr. 75-2015