Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk n.v.t n.v.t n.v.t NCvB geen 1 Beroepsziekten: a blessing in disguise Dr. Jaap Maas, Bedrijfsarts-klinisch arbeidsgeneeskundig, NCVB 1
Doel vandaag Beroepsziekten in vogelvlucht Beroepsziekte Ziekte van Lyme Beroepsziekte Q-koorts 3 Opening acht uur journaal! www.beroepsziekten.nl/content/ziek-door-zeswaardig-chroom 4 2
11-11-15 Beroepsziekten in het nieuws 1. Onderzoek Inspectie SZW 2. NCRV Altijd wat www.ziekdoormijnwerk.nl 3. Asbest en bakkers 4. Minister Asscher bij DWDD 5. SER hoofdstuk in stelselherziening 5 Ø 267 beroepsziekten per 100.000 werknemers Ø betekent 20.000 nieuwe beroepsziekten Ø psyche (94), bewegingsapparaat (69), gehoor (60), huid (6), neurologie (4), infectie (4) en longen (3) Ø 5% blijvend (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt 3
Definitie beroepsziekte I NCvB medisch/wetenschappelijk Een beroepsziekte is een ziekte of een aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate door arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden 7 Definitie beroepsziekten II juridisch Juridische en verzekeringsgeneeskundige definities: Strenge criteria Gekoppeld aan compensatie Stelplicht: schade door onrechtmatige daad Omgekeerde bewijslast: ligt bij werkgever Overtreden van gedragsnorm staat in rechtspraak gelijk aan bewijs van causaliteit Art. 7: 658 BW: zorgplicht werkgever Art. 7: 611 BW: goed werkgeverschap WGBO: relatie hulpverlener en patient 8 4
Waarom de relatie met werk vaststellen Patienten willen het weten Interventie op de werkplek/aanpassingen Primaire preventie voor collega s Monitoring van effect van risico s Vaststelling van schade (compensaties) Erkenning Agendering arbeidsomstandigheden bij werkgever Nationale en internationale trends 9 Nieuwe risico s en nieuwe beroepsziekten Psychosociale klachten:werkstress, pesten, agressie en intimidatie Allergieën:paprika s, enzymen, chloramines, acrylaten, PPD Infectieziekten:malaria, hantavirus, SARS, legionella, Q- koorts, ziekte van Lyme Nieuwe verbanden uit epidemiologisch onderzoek: nachtdiensten en borstkanker, fijn stof en hart- en vaataandoeningen, piloten-huidkanker moeilijk bewijsbare aandoeningen: elektromagnetische straling, Toner-Krankheit, PX-10 10 5
Stelling Zijn de bedrijfsarts de enige functionarissen die de diagnose beroepsziekte kunnen en mogen stellen? Maar: U moet dit kunnen staven U moet dit kunnen verantwoorden U moet dit kunnen uitleggen 11 Beroepsziekte en werkgerelateerde aandoening Zes stappenplan NCvB 1. Vaststellen van de ziekte/gezondheidschade 2. Vaststellen van de relatie met werk 3. Vaststellen van de blootstelling 4. Verstorende/bijkomende factoren 5. Beoordelen, registreren en melden 6. Preventie 12 6
Stap 1: Vaststellen van de ziekte of gezondheidsschade Gezondheidsanamnese, eventueel heteroanamnese Onderzoek Gegevens van curatieve artsen (CMH) Specialistisch onderzoek: PMA Kenniscentra Doel: goede individuele medische diagnostiek (evidence based) Voorbeeld: hoesten/dyspnoe DD: Infectie? Corpus alienum? Astma? COPD? 13 Stap 2: Vaststellen van de relatie met werk Komt het vaker voor bij dit werk? Hebben collega s ook klachten? In de RI&E als mogelijkheid vermeld? Eerder beschreven in de literatuur? Pubmed Beroepsziekten.nl Google Arbokennisnet dossiers Is het biologisch plausibel? Soldaten doofheid Schilders geheugenverlies As mad as a hatter kwik Ploegendienst borstkanker 14 7
Stap 3 Vaststellen van de blootstelling Beroepsanamnese Beloop (Kortjakje syndroom) of Monday morning fever Meten werkplek: Arbeidshygienist, endotoxines Meten aan de mens: Longen: piekstroommetingen Biological monitoring: lood, asbest, Effectmonitoring: lever, nieren, bloedbeeld, antistoffen 15 Stap 4: Bijkomende factoren Aanleg ( gevoeligen ):» Constitutioneel eczeem» Rosacea» Astma» Diabetes mellitus Voorgeschiedenis:» Ziekten» Operaties Familiaire belasting Hobby's / beunen Life style: roken, drinken, medicatie, drugs Slechte coping, passief Claim/andere belangen 16 8
Stap 5: beoordelen en rapporteren Beroepsziekte : ja/nee Registratie richtlijnen NCvB Europese lijst van beroepsziekten Groepsdiagnose? Procesdiagnose/kwaliteitsverbetering? 17 Stap 6 Preventie? Iedere beroepsziekte is in principe immers te voorkomen Wellicht het natuurlijk moment om dit op de kaart te zetten bij management en bonden? Welke acties uwerzijds? 18 9
Nederlandse top 6 2013 1. Psychische klachten: surmenage en burnout 2. Houdings- en bewegingsapparaat 3. Klachten gehoor: noise induced hearing loss en tinnitus 4. Huidklachten: handeczeem, scabiës en huidkanker door UV 5. Longen: astma door allergenen of acuut hoge maar ook chronisch lage blootstelling aan irritantia 6. Neurologisch: CTE neemt af 19 A blessing in disguise? Politiek, sociale partners Visitekaartje voor de bedrijfsarts Onafhankelijkheid Deskundigheid Zichtbaarheid Individueel Wetenschappelijke en medische verdieping Koppeling met de werkplek 10
Take home message Alles begint en eindigt met een goede medische diagnose (Her)ken de risico s in het werk Gebruik de Registratie Richtlijnen Beroepsziekten Benut de kennisinfrastructuur U bent de enige en aangewezene voor het stellen van de diagnose beroepsziekte 21 Beroepsziekte ZIEKTE VAN LYME 11
Ziekte van lyme Hoeveel mensen lopen een tekenbeet op in Nederland? ongeveer een miljoen Hoeveel mensen krijgen een Erythema Migrans in Nederland? Ongeveer 25.000 Wat is de kans dat iemand die 25 jaar in het groen gewerkt heeft een tekenbeet oploopt? 100% Ziekte van Lyme II Hoeveel procent van de mensen in Nederland hebben antistoffen tegen de Borellia in hun bloed? 4-8% Hoeveel procent van de groenwerkers hebben antistoffen? 25-30% Hoeveel van de teken zijn besmet? 20% 12
Ziekte van lyme III Is de ziekte van lyme een beroepsziekte onder groenwerkers? Hoeveel worden er per jaar gemeld bij het NCvB als Beroepsziekte? Gemiddeld 10 Spirocheet Borrelia burgdorferi sensu lato 13
De teek 14
Ziekte van Lyme Spectrumziekte Grote imitator (chronische vermoeidheidssyndroom, fybromyalgie, MS, ALS, sarcoïdose, Lues, etc. ) Vroege gelokaliseerde lymeziekte; Vroege gedissemineerde lymeziekte; Late gedissemineerde lymeziekte; 15
Ziekte classificatie (niet limitatief) Vroege gelokaliseerde lymeziekte; Erythema Migrans Borrelia lymfocytoom Vroege gedissemineerde lymeziekte; Multipele erythema migrans Vroege neuroborreliose Lyme-artritis Late gedissemineerde lymeziekte; Acrodermatitis chronica atroficans (ACA) Erythema Migrans 16
Plaatjes Borrelia lymfocytoom Acrodermatitis chronica atroficans Gedissemineerde, persisterende of lyme gerelateerde klachten Classificatie Gedissemineerde ziekte van lyme: onbehandeld Persisterende ziekte van lyme: klachten blijven voortduren na een adequate behandeling. Zeldzaam fenomeen; Lyme gerelateerd of post ziekte van lyme: adequaat behandeld, geen tekenen meer van een actieve infectie, maar toch klachten; Aspecifieke klachten: atypische klachten, positieve serologie, zonder tekenen van een actieve infectie: SOLK 17
Diagnostiek Ziekte van lyme Combinatie van: Anamnese Klinische diagnostiek Laboratorium onderzoek Ziekte van lyme diagnostiek Two-Tiered Testing for Lyme Disease First Test Second Test Enzyme Immunoassay (EIA) OR Immunofluorescence Assay (IFA) Positive or Equivocal Result Negative Result Signs or symptoms 30 days Signs or symptoms > 30 days IgM and IgG Western Blot IgG Western Blot ONLY Consider alternative diagnosis OR If patient with signs/symptoms consistent with Lyme disease for 30 days, consider obtaining a convalescent serum 18
Diagnostiek III Is laboratorium onderzoek altijd nodig? Nee, als er sprake is van erythema migrans in combinatie met een verhoogde blootstelling (tekenbeet) PMO ziekte van Lyme PMO groenwerkers: onder de 50 groenwerkers 15 gevallen met positieve serologie. Wat doet u? Serologie kan geen onderscheid maken tussen een actieve en doorgemaakte infectie. 75% van de infecties verlopen asymptomatisch 19
Beroepsziekte melding, ziekte van Lyme Medisch vaststellen van de ziekte van lyme Sectoren en branches en Lymeziekte Het aantal tekenbeten Duur aantal jaren werkzaam in een groen beroep Medisch vaststellen van de ziekte van lyme Erythema migrans + blootstelling: is er geen aanvullend laboratorium onderzoek vereist om te kunnen melden en te behandelen. Indien er geen duidelijke tijdsrelatie is, bijvoorbeeld omdat het lang geleden is, of er sprake is van een vroeg- of laat gedissemineerd beeld is er wel aanvullende laboratoriumbevestiging vereist. 20
Sectoren en branches en Lymeziekte Incidentie per werksector van bedrijfsartsen spreekuurbezoeken per 100.000 werkers in 2010 Sectoren en branches en Lymeziekte (II) Beroepen en sectoren genoemd bij 560 arbeidsgerelateerde meldingen van tekenbeten of erythema migrans 21
Het aantal tekenbeten Boswerkers: 81% van de ca. 1.000 geënquêteerden gaf aan ooit een tekenbeet te hebben gehad tijdens het werk; 798 hoveniers, 32% liep ooit een tekenbeet op tijdens het werk; Onder boswerkers liepen toezichthouders, beheerders en jagers het grootste risico. Bij hoveniers waren dit de boomverzorgers. Duur aantal jaren werkzaam in een groen beroep Duidelijke relatie tussen het aantal jaren werkzaam zijn in de landbouw en bosbouw en het tijdens gedurende die jaren oplopen van één of meerdere tekenbeten. Deze kans gaat van ongeveer 75-90% na 15 jaar naar ongeveer 95-100% na 25 jaar 22
11-11-15 Beroepsziekte Q-KOORTS Shannon and Heinzen, Immun Res 2008 Q-koorts Q-koorts is een zoönose en wordt veroorzaakt door Coxiella burnetii. De bacterie is een intracellulair groeiend micro-organisme en is resistent tegen allerlei fysieke milieu omstandigheden, zoals droogte en hitte. Q-koorts is het eerst beschreven door Edward Holbrook Derrick, die in 1933 bij abattoir werkers in Brisbane, Australië, koortsklachten beschreef waarvoor hij geen oorzaak kon vinden. De Q staat voor query, wat onbekend betekend. 23
Q-koorts (II) Zoönose door Coxiella Burnetii Komt wereldwijd voor Resistent chemische & fysische invloeden, lange overleving Groot dierreservoir: Wilde, huis-, landbouwdieren, vogels, teken Kleine herkauwers Asymptomatisch Abortus / vroeggeboorte Chronische uitscheiding, 47 Q-koorts transmissie schema 24
Vraag Hoeveel mensen zijn er in de Q-koorts regio besmet in de periode 2009? Varieert van 32000 tot 49000 (80000). Bloeddonorenmateriaal: incidentie van 57 op de 1000 personen gevonden, ca. 10 keer hoger dan in er periode van voor de epidemie. Klinische beeld 1. Acuut 60% asymptomatisch 40% symptomen Mild (20%) -o.a. grieperig Ernstig (20%, 2-5% hospitalisatie) - pneumonie, hepatitis, neurologisch 2. Chronisch (3-5%) endocarditis 1-11% - Risicopersonen: zwanger, klepgebrek, immuungecompromiteerd 3. Sequellae Post Q-fever vermoeidheidssyndroom QVS 50 25
Grillig beeld Beroepsziektemelding Q-koorts Medisch vaststellen van een Q-koorts infectie Sectoren en branches Q-koorts Acute Q-koorts Chronische Q-koorts of Q- koortsvermoeidheidssyndroom (QVS) 26
Medisch vaststellen van een Q-koorts infectie Een Q-koorts infectie wordt vastgesteld door een combinatie van een anamnese, klinische symptomen en laboratoriumonderzoek. Sectoren en branches Q-koorts Werknemers kunnen worden blootgesteld aan de Q-koorts bacterie in sectoren waarin er gewerkt wordt met dieren, vee of biologische of dierlijke materialen. Hierbij kan er gedacht worden aan geiten- en schapenhouders, schapenscheerders, loonwerkers, dierenartsen, werknemers van slachthuizen, dierenverzorgers, medewerkers van kinder/zorgboerderijen en dierentuinen en laboratoriummedewerkers die gericht werken met geïnfecteerde dieren of weefselkweken. 27
Acute Q-koorts Gemiddeld 15-20 gevallen per jaar; Werkomstandigheden waarbij een medewerker wordt blootgesteld aan ongevaccineerde geiten en schappen, en in het bijzonder aan abortusmaterialen. Hiervan kan sprake zijn bij bedrijven/ boerderijen van minder dan vijftig dieren; Gezondheidswerkers die blootgesteld worden aan materialen van chronische Q- koorts patiënten. Smoking gun! 28
Chronische Q-koorts Historische blootstelling, lastig blootstelling aan ongevaccineerde drachtige schapen en geiten; blootstelling aan materialen van ongevaccineerde drachtige schapen en geiten; blootstelling van abortus en placentamaterialen van ongevaccineerde drachtige schapen en geiten; Is men beroepsmatig op een boerderij geweest met ongevaccineerde geiten- en schapen en zo ja, was dat incidenteel of frequent; Is men beroepsmatig in de omgeving geweest (<5 km) van een bekende besmette geiten- of schapenboerderij en zo ja, was dat incidenteel of frequent; Is er sprake van een verhoogde kwetsbaarheid, zoals hart- en vaat afwijkingen; Wat was de aard van de blootstelling en arbeidsomstandigheden en werd er gebruik gemaakt van persoonlijke beschermingsmiddelen; Presentatie klinische klachten in relatie tot de blootstelling; Gegevens medische behandeling, zoals beloop fase I en II antistoffen. Chronische Q-koorts (II) Op basis van weging al deze feiten een besluit nemen, wel of geen beroepsziekte 29
DANK VOOR UW AANDACHT! 30