Afstand ter adoptie Informatie over een voornemen tot afstand ter adoptie Stichting Ambulante Fiom
Inhoud Wat is afstand ter adoptie? Welke motieven zijn er bij afstand ter adoptie? Hoe zit het juridisch? Wat kunt u verder nog verwachten? Links en literatuur (Waar vrouw, moeder of afstandsmoeder in de tekst geschreven staat, kan ook afstandsvader of afstandsouders gelezen worden.) 1. Wat is afstand ter adoptie? Als uit een zwangerschapstest blijkt dat u zwanger bent maar u kunt of wilt niet zelf voor uw kind zorgen, dan komt u (met uw partner) voor een keuze te staan. Een keuze die niet altijd gemakkelijk te maken is. De Fiom kan u helpen alle mogelijkheden op een rijtje te zetten om zo te komen tot een weloverwogen keuze. U heeft bij een onbedoelde zwangerschap drie mogelijkheden: u houdt het kind; u kiest voor een abortusbehandeling; of u staat uw kind na de geboorte af ter adoptie of u plaatst het in langdurige pleegzorg. Deze brochure geeft u informatie over de derde mogelijkheid. Deze informatie kan u helpen bij het nemen van een weloverwogen besluit. De brochure kan ook nuttig zijn voor uw partner of andere betrokkenen. 2 l Wat is afstand ter adoptie? Onder afstand ter adoptie verstaan we Het doorbreken van de van rechtswege verkregen juridische relatie tussen een ouder en kind ten gunste van de adoptieouders. Daarmee wordt het kind dat afgestaan is een juridisch eigen kind van de adoptieouders met alle rechten en plichten die daarbij horen. Sinds de adoptiewet van 1956 zijn er ongeveer 60.000 kinderen geadopteerd waarvan een derde van deze kinderen afkomstig is uit Nederland. De procedure tot afstand ter adoptie begint met het uitspreken van het voornemen tot afstand ter adoptie wanneer u zwanger bent. De Fiom begeleidt bij het besluitvormingsproces, bij de procedure tot afstand doen en helpt als nazorg nodig is. U kunt individuele hulpverlening krijgen, of samen met uw partner. Ook
is het mogelijk om deel te nemen aan een groep afstandsmoeders of een groep waaraan afstandsmoeders, adoptieouders en adoptiekinderen deelnemen. 2. Welke motieven zijn er bij afstand ter adoptie? Als u nadenkt over afstand ter adoptie spelen verschillende motieven een rol bij het tot stand komen van uw besluit. Deze motieven verschillen van mens tot mens. Enkele voorbeelden zijn: Persoonlijke motieven: Vaak gaat het hier om gedachten en verwachtingen die u kunt hebben over uw eigen mogelijkheden om een kind op te kunnen voeden. Kan ik dat wel, ben ik er wel aan toe, gaat het wel lukken in mijn situatie? Familiaire en /of relationele motieven: Dit betreft situaties waarin u te maken kunt hebben met isolement, schaamte, eerwraak, seksueel geweld of incest. Economische en financiële motieven: De mogelijkheden om een kind op te voeden zijn verbeterd, bijvoorbeeld door de Bijstandswet. Toch kan het zijn dat u vindt dat u niet het geld hebt om een kind groot te brengen of ziet u voor uzelf een instabiele toekomst op economisch en financieel gebied. Uw geloofsovertuiging en culturele waarden kunnen ook effect hebben op uw keuze. Als u vanuit uw geloofsovertuiging niet hebt gekozen voor een zwangerschapsafbreking en u vervolgens geen mogelijkheden ziet om een kind zelf op te voeden bijvoorbeeld. Ook kan het zijn dat in uw cultuur ongehuwd moederschap taboe is. 3. Hoe zit het juridisch? U overweegt afstand ter adoptie te doen van uw kind. Het is belangrijk om te weten wat er dan met uw kind gebeurt en waar u als ouder(s) en eventueel grootouder(s) mee te maken krijgt. Bij een voornemen tot afstand ter adoptie wordt een juridische procedure in gang gezet. Naast de Fiom zijn ook de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg betrokken bij de adoptieprocedure. Soms is er ook contact met Pleegzorg en het gezin waar het kind eerst wordt opgevangen. De belangrijkste stappen in de procedure worden hierna kort uitgelegd. 3
l Ouderlijk gezag en Voorlopige Voogdij Als het mogelijk is, doet de Fiom voor de bevalling bij de Raad voor de Kinder bescherming een vooraankondiging van het voornemen tot afstand ter adoptie. Dan heeft u zich al tijdens uw zwangerschap aangemeld bij de Fiom en zijn ze alvast op de hoogte. Na de bevalling maakt de Fiom een melding van de geboorte bij de Raad voor de Kinderbescherming en wordt de procedure in gang gezet. Na de bevalling heeft u als moeder automatisch ouderlijk gezag over het kind als u meerderjarig bent. Dit betekent dat u verplicht bent om het kind te verzorgen en op te voeden. Er is een onderhoudsplicht tot 21 jaar. Ook bent u de wettelijke vertegenwoordiger en beheerder van het vermogen van het kind als dat er is. Wanneer u afstand overweegt, wordt het ouderlijk gezag veranderd in een voorlopige voogdij. De Raad voor de Kinderbescherming vraagt bij de rechter een voorlopige voogdij aan en de rechter doet hier een uitspraak over. De voorlopige voogdij over uw kind wordt toegewezen aan Bureau Jeugdzorg. Zij krijgen het gezag over het kind en moeten er op toezien dat het kind goed wordt verzorgd en opgevoed. l Geheimhouding Als geheimhouding belangrijk is dan benadert de Fiom direct na de bevalling (of indien mogelijk eerder) verschillende organisaties. Bijvoorbeeld het ziekenhuis waar u wilt bevallen, de Entadministratie, de Sociale verzekeringsbank voor de kinderbijslag en de gemeente. Geheimhouding kan niet worden gegarandeerd maar de Fiom zal onder andere door het benaderen van contactpersonen gericht wijzen op het belang van geheimhouding. Het is ook mogelijk om domicilie te kiezen bij de Fiom. Dit betekent dat informatie, die betrekking heeft op de procedure, bij de Fiom binnenkomt die u vervolgens weer informeert. l Geboorte aangifte Bureau Jeugdzorg is verantwoordelijk voor de aangifte van het kind bij de gemeente. In overleg met het ziekenhuis en Bureau Jeugdzorg bewaakt de Fiom indien nodig de geboorteaangifte. 4 l Neutraal terrein gezin Bureau Jeugdzorg schakelt Pleegzorg in zodat het kind tijdelijk in een opvanggezin geplaatst kan worden. Dit gezin heet een neutraal terrein gezin. Soms is het direct duidelijk dat u echt afstand wilt doen en heeft u geen twijfels. Soms weet u het misschien toch nog niet. In de periode dat het kind in het neutraal
terrein gezin verblijft, heeft u de tijd om uw voornemen om afstand te doen nog eens zorgvuldig te overwegen. Is dit wat u wilt? Heeft u alle alternatieven goed bekeken? Is het anders nu de bevalling voorbij is? Dit zijn zo een aantal vragen die u kunt hebben. In overleg met de Fiom en via de medewerker van Bureau Jeugdzorg kunt u als u dat wilt uw kind bezoeken. Na de bevalling heeft u drie maanden de tijd om te komen tot een besluit. l Rechtszitting Binnen 14 dagen na de geboorte ontvangt u, eventueel via de Fiom, een brief van de officier van Justitie met het verzoek te verschijnen op een rechtszitting over de voogdij van uw kind. De rechter heeft hiervoor van de Fiom en de Raad voor de Kinderbescherming informatie over u gekregen (u geeft toestemming om deze informatie door te geven). Tijdens deze zitting krijgt u de gelegenheid om te vertellen waarom u afstand ter adoptie overweegt. l Afstand ter adoptie Als u kiest voor afstand ter adoptie zal aan u gevraagd worden een afstandsverklaring te ondertekenen (als u gehuwd bent dan zal uw echtgenoot ook moeten tekenen). Na de drie maanden periode ondertekent u een verzoek om u te ontheffen uit de ouderlijke macht. De voogdij van het kindje gaat naar de aspirant adoptieouders waar het geplaatst wordt. U kunt, als u dat wilt, laten weten wat uw wensen en voorkeuren zijn met betrekking tot het te zoeken adoptiegezin. Bijvoorbeeld wat betreft de leeftijd van de ouders, geloofsovertuiging, etniciteit, of het gezin wel of geen andere kinderen heeft en of dat de ouders van hetzelfde of van verschillend geslacht zijn. l Na 1 jaar De aspirant adoptieouders kunnen nadat zij het kind een jaar verzorgd hebben, bij de rechter een adoptieverzoek indienen. Uw kind kan dan definitief door hen geadopteerd worden. Ook voor deze rechtszitting ontvangt u een uitnodiging. Het is in deze fase van de procedure erg moeilijk om op uw besluit terug te komen. De rechter zal dan in de meeste gevallen de adoptie uitstellen en een onderzoek instellen. Het komt wel eens voor dat een afstandsouder contact heeft met het kind. Dit kan bijvoorbeeld via brieven, foto s over en weer sturen. Dit is wel afhankelijk van de adoptieouders. Zij zijn de juridische ouders van het kind dus zij beslissen over dit eventuele contact. Dit contact kan via de Fiom georganiseerd worden. 5
l Pleeggezin Het kind kan in een pleeggezin worden opgenomen. Het kind komt dan in een gezin waar ouders bereid zijn voor langere tijd het kind te verzorgen en op te voeden. U kunt dan eventueel op termijn weer zelf voor uw kind gaan zorgen. l Dossier De Fiom bewaart uw dossier honderd jaar. Dit heeft te maken met het eventueel later kunnen zoeken naar elkaar. 4. Wat kunt u verder nog verwachten? Bij het voornemen tot afstand ter adoptie kunnen veel emoties loskomen. U kunt bijvoorbeeld gevoelens van twijfel, onmacht, verantwoordelijkheid, verdriet en opluchting hebben. Deze gevoelens kunnen u vreemd overkomen, zeker wanneer ze elkaar tegenspreken. Toch zijn het normale gevoelens die horen bij een voornemen tot afstand doen. Het is ook van belang te beseffen dat u de tijd nodig hebt om te ontzwangeren. Uw lichaam moet na de bevalling herstellen, uw hormoonhuishouding wijzigt zich weer en daarbij spelen emoties ook een belangrijke rol. Wanneer u samen met uw partner een voornemen tot afstand ter adoptie heeft, kan het zijn dat u hier verschillend mee omgaat. Het is goed om hier aandacht aan te besteden; hoe neemt u beslissingen en hoe doet de ander dat? Hoe verwerkt u en hoe verwerkt de ander deze gebeurtenis? Hoe kunt u elkaar steunen? Wat te doen als u niet eens bent met elkaar? Als het afstand doen geen geheim is en de familie is op de hoogte, heeft het dan effect op uw onderlinge contacten? Uw ouders kunnen hun grootouderrol niet vervullen, hoe is dat voor hen? Ook kunt u het gevoel hebben dat u in een isolement terecht komt omdat het moeilijk is er met anderen over te praten. Als niemand weet van de afstand ter adoptie moet u leren leven met een geheim en hoe doet u dat? 6 l Praktische vragen Als u een voornemen tot afstand ter adoptie overweegt, komen er voor, tijdens en na de bevalling veel vragen op u af. Wilt u zwangerschapsgymnastiek, waar wilt u bevallen, wie wilt u daarbij hebben? Wilt u het kind zien, op uw buik hebben, voeding geven? Wilt u het kind een naam geven, foto s van het kind nemen? Hoe wilt u afscheid nemen? Gaat u een brief schrijven aan het kind en wat schrijft u dan?
Wilt u het kind zien tijdens de neutraal terreinplaatsing of juist niet? Al deze vragen kunnen verschillende gevoelens bij u oproepen. l Tot slot Het besef dat, als er juridisch afstand wordt gedaan, het kind niet officieel meer bij u hoort kan veel oproepen. Er is door de geboorte een onlosmakelijke band ontstaan tussen u en uw kind; u bent de biologische ouder. De afstand ter adoptie kan u een gevoel van verlies geven omdat u uw kind niet zelf opvoedt. Daarnaast kan het zijn dat u opluchting voelt omdat u met uw besluit het beste voor had met uw kind. 5. Links en literatuur l Links www.fiom.nl Fiom, voor informatie, ondersteuning, begeleiding en advies bij (het overwegen van) afstand ter adoptie. www.afstandsmoeders.nl Een site van de Stichting afstandsmoeders met informatie voor en over afstandsmoeders. www.adoptietrefpunt.nl Voor de drie partijen die betrokken zijn bij afstand ter adoptie, waaronder een forum voor afstandsmoeders. www.adoptie.nl Een site van Stichting Adoptievoorzieningen met algemene informatie over adoptie en de procedure. www.pleegzorg.nl Geeft landelijke voorlichting over pleegzorg. l Literatuur Opgestaan is plaats vergaan, een bericht van en over afstandsmoeders Liesje de Leeuw en Will van Sebille Nog te downloaden via www.fiom.nl/afstand en adoptie/extra informatie Een gemiste kans, het verhaal van een afstandsmoeder Renée de Bode-Grollée Uitgeverij ASPEKt, Soesterberg, 2007 ISBN 978-90-5911-578-3 Tijd van onschuld, het verhaal van een afstandsmoeder Agnes Klitsie en Jeroen Hoogenboom Een waargebeurde familiegeschiedenis Uitgeverij Forum, Amsterdam, 2008 ISBN 978-90-225-5005-2 Ik besta niet, gevoelens van een afstandsvader Tom van Breukelen Uitgeverij Reinders, Bunnik, 1992 ISBN 978-90-72507-11 7
www.fiom.nl Colofon Deze brochure is een uitgave van: Stichting Ambulante Fiom Landelijk bureau Kruisstraat 1 5211 DT s- Hertogenbosch T 073-6128821 E landelijk.bureau@fiom.nl W www.fiom.nl Auteur: D. Postema Eindredactie: PR& Communicatie Vormgeving: Studio Wittenberg, Schijndel Druk: NPC, Schijndel Uitgave: December 2009