Stichting Nederlands Zouavenmuseum Jaarverslag 2013 Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 1
Voorwoord van de voorzitter. Ieder jaar wordt door het bestuur van het Zouavenmuseum een jaarverslag en een jaarrekening gemaakt. De voorzitter schrijft traditiegetrouw een voorwoord bij dit jaarverslag. Over 2013 is in deze terugblik weer veel te vertellen. Het bestuur vergaderde dit jaar acht keer. In de maand december werd aansluitend aan de bestuursvergadering het traditionele overleg gevoerd met de vrijwilligers van het Zouavenmuseum. De vrijwilligers werden bedankt voor hun belangeloze inzet gedurende het afgelopen jaar. De inzet en betrokkenheid van onze vrijwilligers is niet meer weg te denken. Mede door de inzet van onze vrijwilligers kan het Zouavenmuseum blijven voortbestaan. In het najaar van 2013 heeft de heer Henk Spit het penningmeesterschap van Jos Steegmans overgenomen die ons bestuur heeft verlaten. Het bestuur is hem zeer erkentelijk voor zijn bestuurlijke inzet in de afgelopen jaren. In het voorwoord van het jaarverslag 2012 werd u geïnformeerd over korting op onze subsidie. Ondanks ons bezwaarschrift en de toelichting bij de bezwaarschriften commissie van de gemeente Halderberge werd het besluit gehandhaafd. De gemeenteraad had wel een voorziening van hetzelfde gekorte bedrag afgesproken. In het najaar hebben wij overlegd met de wethouder en aangegeven met een cijfermatige onderbouwing dat voor 2013 een negatieve exploitatie wordt verwacht. Het zou gaan om een bedrag dat was gekort op de subsidie. Wij deden een beroep op het gereserveerde bedrag. Wij verwachten dat dit bedrag over 2013 wordt uitgekeerd. De gemeente heeft al laten weten dat de korting voor 2014 zal worden ingetrokken. Voor het Zouavenmuseum betekent dit dat wij met een gerust hart de exploitatie en de activiteiten kunnen voortzetten. Wij zijn blij met deze positieve ontwikkeling. In de komende jaren zal het Zouavenmuseum wellicht verhuizen naar een andere locatie. Hiervoor worden door de gemeente Halderberge plannen ontwikkeld voor behoud en invulling van religieus erfgoed in het centrum van Oudenbosch in samenspraak met de Provincie Noord- Brabant. Definitieve besluitvorming laat nog op zich wachten. Het streven van ons bestuur is om met het vertrek naar een andere locatie in Oudenbosch tevens het voortbestaan van het Zouavenmuseum na 2018 veilig te stellen. Wij houden u hiervan in onze nieuwsbrieven op de hoogte. Als belangstellende en als vriend van het Zouavenmuseum draagt u ons museum een warm hart toe. Het bestuur wil graag een beroep op u doen om ons museum blijvend te ondersteunen door middel van een extra bijdrage maar ook door het aanbrengen van nieuwe vrienden. Op onze website vindt u hier informatie over. Hartelijk dank voor uw steun. Vriendelijke groeten namens het bestuur, Gabriël van der Heijde, voorzitter stichtingsbestuur Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 2
Citaten uit het gastenboek. Verrassend en interessant museum! Geweldige uitleg gekregen. Leden Heemkundige Kring Rijsbergen- Zundert. Boeiende, levendige uitleg. Bijzonder mooi museum. Hartelijk dank! Goede uitleg gehad, vond het zeer interessant. Een familielid heeft gediend tijdens deze tijd in Rome. Prima Museumbezoek, dank je wel! OBS de Regenboog, Oudenbosch. Ooit oud-leerling van broeder Christofoor. Door zijn geestdrift geïnteresseerd geraakt. Mooi nostalgisch geheel! Dit moet blijven! Alom bekend is de Basiliek. Al surfende naar meer bezienswaardigheden in Oudenbosch ontdekten we dit zouavenmuseum. Heel boeiend en leerzaam is deze expositie. Wij komen uit Arnhem en wij treffen een bijzonder gebouw, maar ook een museum! Heel interessant voor ons om te horen van de zouaven, hun strijd en inzet. Fantastisch mooi verhaal en geschiedenis. Ben achterkleindochter van een zouaaf en nieuwsgierig. Een belangrijk stuk vergeten geschiedenis opnieuw opgefrist. Proficiat en succes! Zeer boeiende expositie met originele materialen Goede informatie over de geschiedenis. Eindelijk het zouavenmuseum bezocht! Opgericht door mijn oom, br. Christofoor van Langen (broer van mijn moeder). Een prachtige en aansprekende collectie, duidelijk verhaal, smaakvol tentoongesteld en verteld. Ondergetekende, van beroep historicus, heeft uw museum sinds lang willen bezoeken. U hebt prachtig voor de collectie gezorgd! Ga zo door! Uitstapje naar Oudenbosch met familie. Mis gevolgd, toen kijken in dit museum. We hebben foto en documenten van de broer van opa gevonden, nl. Antonius Heerings. Super! De Cantorij van HH Ewaldenkerk heeft haar 30-jarig jubileum o.a. gevierd door n bezoek te brengen aan het zouavenmuseum. Oprecht hebben wij genoten van dit mooie museum dat ons doet herinneren aan het rijke roomse leven! Geweldig! De vader van mijn oma was zouaaf! Dank voor de zeer plezierige en humoristische inkijk in deze mooie kleine geschiedenis. Veel geluk in de toekomst voor dit museum. Indrukwekkend avontuur voor deze boerenjongens. Durf en eindeloos vertrouwen op God. Weer een stukje gevonden over en van mijn voorouders, de zouaaf Pieter van Ouwerkerk 1847-1888. De geschiedenis komt hier weer tot leven. Een boeiende geschiedenis en toch relatief kort geleden. Hartelijk dank voor de ontvangst. De jihadisten van de 19 de eeuw, uit ons eigen Nederland! Prachtig museum! Moet behouden blijven! Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 3
Verslag over het jaar 2013. Het Nederlands Zouavenmuseum heeft als doel het opsporen, bewaren en rangschikken en tentoonstellen van objecten die betrekking hebben op de geschiedenis van de pauselijke zouaven. Het geven van informatie over deze objecten behoort eveneens tot haar taak. Oudenbosch was van 1864-1870 het voornaamste verzamelpunt van de Nederlandse Zouaven bij hun vertrek en terugkeer. Het Zouavenmuseum werd opgericht door Broeder Christofoor van Langen ( 1893-1968), die ook het boek Uit het Epos der Drieduizend schreef. Hij was naast geschiedenisleraar ook geschiedschrijver van de Congregatie van de Broeders van St. Louis te Oudenbosch. Hij verzamelde uit persoonlijke belangstelling een grote collectie documenten van en herinneringsstukken aan de zouaven. In 1946 overleed de laatste Nederlandse zouaaf en aan Broeder Christofoor is toen het verzoek gericht zijn verzameling tentoon te stellen, zodat deze merkwaardige geschiedenis niet verloren zou gaan. Op voorwaarde dat de grote objecten, die waren ondergebracht bij het Bisschoppelijk Museum te Haarlem in Oudenbosch een plaats zouden vinden, heeft Broeder Christofoor gehoor gegeven aan dit verzoek. Het museum werd officieel geopend op 18 augustus 1947 en bestaat in het verslagjaar dus 66 jaar. Op 1 juni 1968 werd de collectie in bruikleen gegeven aan de gemeente Oudenbosch ( thans gemeente Halderberge), die beheer en bewaring op zich nam. Een tijdelijk onderkomen werd gevonden op het adres Pastoor Hellemonsstraat nummer 6. Op 1 mei 1975 werd het museum definitief heropend in het uit 1776 daterende voormalig raadhuis van Oudenbosch aan de Markt nummer 31. In 1995 werd het museum ondergebracht in een stichting. Stichtingsbestuur. Op 1 januari 2013 was de samenstelling van dit bestuur als volgt: Dhr. G.M.A.A. van der Heijde, voorzitter. Mevr. J. Leguijt, vicevoorzitter. Dhr. M.W.M. Braat, secretaris. Dhr. J.H.M. Steegmans, penningmeester. Dhr. M.J.J.G. Buijs, lid. Per 1 oktober heeft Dhr. J.H.M. Steegmans het bestuur verlaten en is opgevolgd door Dhr. H.G.W. Spit. Het stichtingsbestuur kwam in het verslagjaar 2013 8 x in vergadering bijeen. Personeel. Op basis van detachering werkten in het museum: Mevr. M.C. Zonneveld-Kouters, conservator voor 10 uren per week. Mevr. M. van Peer-van Dongen, huishoudelijk medewerkster voor 4 uren per week. Vrijwilligers. Tijdens openstellingen en rondleidingen van groepen hebben wij gebruik kunnen maken van de diensten van een zevental vrijwilligers. Openingstijden. Het museum is geopend van 1 mei tot 1 oktober op de eerste en derde zondag van de maand en op dinsdag, woensdag en donderdag van 14.00 17.00 uur. De overige maanden is het museum geopend de eerste en derde zondag van de maand en iedere dinsdag eveneens van 14.00 17.00 uur. Extra openingstijden tijdens: Museumweekend op 6 en 7 april 2013, Open Monumentenweekend op 14 en 15 september 2013 en tijdens het bezoek van groepen die het gehele jaar door op afspraak welkom zijn. Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 4
Bezoekers. In 2013 is het aantal bezoekers met 117 gedaald tot 1832. 2010 2011 2012 2013 2169 2175 1949 1832 Onderverdeling: Volw. ind. 468 416 456 339 Museumkaart 303 282 284 330 Kinderen 22 23 16 11 Vrienden 6 9 2 4 Museumweekend 81 57 56 38 Groepsbezoek 1164 1220 1048 901 Open Monumentendag 125 168 87 209 Tijdens het Museumweekend in april en de Open Monumentendagen in september waren er gratis rondleidingen in het museum. In het verslagjaar 2013 ontvingen wij 42 groepen met een gemiddelde groepsgrootte van 21 personen. De maximale groepsgrootte is 25 personen. De groepen waren afkomstig uit heel Nederland. De herkomst was weer zéér divers, familiereünies, historische verenigingen, bedrijfsuitjes enz. Door deelname aan het project Over Gisteren, dat is gestart in november 2008, is het aantal kinderen dat in groepsverband het museum bezoekt gestegen. Over Gisteren is een lesprogramma voor groep 1 en 2 van de basisscholen, opgezet door Stichting Erfgoed Brabant i.s.m. het Zouavenmuseum en begeleid door Cultuurmarktplaats Amadeus. Basisscholen uit gemeente Halderberge zullen gedurende 5 jaar in de gelegenheid worden gesteld dit lesprogramma te volgen. Het programma start met een museumles van 90 minuten in het Nederlands Zouavenmuseum, gevolgd door een aantal lessen in de klas. In het kader van dit project hebben 12 groepen het museum bezocht. Entreegeld. In 2013 was het entreegeld als volgt: Personen tot 12 jaar 1,50 Personen boven 12 jaar 3,50 Museumkaart g r a t i s Groepsbezoek 3,00 Rondleiding 10,00 Ansichtkaarten worden verkocht voor 0,70 per stuk. Verder zijn verkrijgbaar de boeken De vuist van de Paus van Wim Zaal en Voor Paus en Koning van Drs. Petra van Essen. Inlichtingen. Ook in 2013 heeft het Zouavenmuseum weer kunnen voldoen aan talloze vragen over Nederlandse Zouaven. Nog steeds vinden bezoekers van het museum hier informatie waar zij niet van op de hoogte waren. Na een vaag bericht van een overgrootvader in het leger van de Paus is het ieder keer weer leuk dat men hier de geruchten kan staven met inschrijfformulieren, persoonsgegevens, zelfs foto s en bidprentjes. Zaken die in verschillende families niet meer bekend zijn, maar die in het museum voor het publiek ter inzage liggen. De documenten zijn veelvuldig gekopieerd en van het fotomateriaal kan een afdruk worden gemaakt. Op verzoek wordt de gescande afbeelding per e-mail verzonden. Medewerking is ook verleend bij het tot stand komen van artikelen en boekjes. De samenstellers hiervan hebben in bijna alle gevallen een presentexemplaar aan het museum geschonken. Deze worden in het archief/bibliotheek bewaard. Aanwinsten. In het verslagjaar 2013 konden wij de volgende objecten aan de collectie toevoegen: Schenker: Dhr. W.C. van Etten, St. Willibrord. Foto van o.a. Zouaaf Bert Gijsbers. Schenker: Dhr. M. van de Sandt, Breda. Kopie van Artikel Helden en Avonturiers. Nederlandse vrijwilligers in het leger van de paus 1860-1970 door Martijn Spruit. Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 5
Verschenen in het jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie 2012. (deel 66). Schenker: Dhr. N.J. Janssen. Kopie-bidprent van Hendricus Johannes Janssen. Schenker: Dhr. Brattinga per e-mail. Kopie bidprent en biografische gegevens zouaaf Folkert Liskes Rijnja. Schenker: Heemkundekring Onsenoort, Drunen. Boek: Pauselijke zouaven in Heusden. Inventarisatie van de zouaven in het heemgebied van Onsenoort, geschreven door Bart Beaard. Schenker: Dhr. W. van Son, St. Michielsgestel. Kopie-foto s en kopie artikelen betreffende zouaaf Wouterus Petrus van Dijk. Schenker: Dhr. H. Timmermans. Kopie-foto van zouaaf Jacobus Keet. Schenker: Dhr. B. Bisschop, Waalwijk. Kopie-foto van zouaaf Dominicus Berg. Schenker: Heemkundekring De Plaets, Berlicum. Tijdschrift met artikel In dienst van de Paus: zouaven uit Berlicum en Middelrode. Schenker: Jos Engelen, Sittard. Via e-mail: kopie bidprent van Lodewijk Hendrik Cremers. Artikel o.a. over L.R. Schoenmakers en verlies van Nederlanderschap. Foto van toneel/muziekvereniging Tegelen. Schenking: Boeken Hamse Kruisvaarders van de 19 de eeuw. De Zoeaven en Jaarboek 2008 van Heemkundige Kring Osschaert (B). Aankoop: Bidprentje van Ignatius M.P.A. Wils. Schenker: Dhr. Wout van Kouwen, Oudewater. Artikel Oudewaterse strijders voor Rome. Schenker: Bezoeker Museum. Ingebonden Katholieke Illustratie, 3 de jaargang 1869-1870. Schenker: Mevr. J. Hoedt. Kopie van foto, kopie van foto van Pauselijke zegen van zouaaf J.M. Heymans. Schenker: bezoeker van het museum. Toestemming tot het aannemen en dragen van een Pauselijk Eereteken van J. Bookelaar. Schenker: Dhr. Max van de Sandt. 2 artikelen verschenen in tijdschrift Oud-Dordrecht juni/september 2013. Een oud-zouaaf in Dordrecht en zijn geschiedschrijvende priesterzoon. Artikel over gebr. Wils en pastoor Wils. Schenker: via internet. Kopie-foto en zouaaf A.B.F. Kouwenberg. Schenker: Mevr. M. de Hoogh, Bergen op Zoom. Foto van onbekende zouaaf (waarschijnlijk zouaaf Cornelis van Sluijsveld). Schenker: Dhr. en Mevr. Schell, Valkenswaard. Portret in lijst van zouaaf J.H. Schello, Tegelen. Schenker: Dhr. Theo van der Heijden, Weert. Medaille Bene Merenti met diploma en dagorder van zouaaf Frans van der Heijden. Schenker: Mevr. M.J. Snel, Zoetermeer. Via e-mail: foto van zouaaf Arnoldus ten Ham. Schenker: Jérôme Biteau, Frankrijk. Boek: Souvenirs d Henry Mauduit, Zouave Pontifical. Schenker: bezoeker Museum. Kopie van militair paspoort van zouaaf Charles Jurka, geboren in Goch (D), later woonachtig in Nijmegen. Schenker: Dhr. Leo van Deinsen, Amsterdam. Krantenknipsel met foto van Jan Bakker t.g.v. zijn 90 ste verjaardag. Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 6
Registratie en conservering van de collectie. Alle in het museum aanwezige documenten en foto s zijn geregistreerd, waar nodig gerestaureerd en ontzuurd en opgeborgen in zuurvrije dozen. Nieuwe aanwinsten worden onmiddellijk geregistreerd en via het zoeksysteem is het mogelijk na te gaan wat en waar er in het archief en museum wordt bewaard van de desbetreffende zouaaf of de desbetreffende episode in de geschiedenis. Alle registratiekaarten zijn ingevoerd in de computer en worden voorzien van een digitale afbeelding van het object. Plm. 12.000 Objecten/inventarisnummers zijn voorzien van een afbeelding en sinds september 2007 is het voor het publiek mogelijk het inventarisatieprogramma te raadplegen d.m.v. een informatiezuil in het museum. Het project om alle objecten te voorzien van een afbeelding duurt voort. Publiciteit. In 2013 zijn advertenties geplaatst, waarvan 1 voorzien van een redactioneel artikel in: Museummagazine Vitaal 50+ Oplage 45000 verspreiding bij Tip, VVV en Musea. april 2013. Bruisend Halderberge april 2013. Verder hebben 1294 parochies in Nederland en 377 adressen van KBO-Nederland per e- mail een uitnodiging ontvangen met een folder, om het zouavenmuseum te komen bezoeken. Publiciteit voor het museum hebben wij gevraagd en/of gekregen n.a.v.: Maart 2013, in Halderbergse Bode. Oproep aan inwoners van Halderberge om vriend te worden van het museum. 22-03-2013. Dagblad Trouw. Artikel Nederlanders en de heilige strijd elders. Met verwijzing naar zouavenmuseum en afbeelding van Pieter Jong. Voorjaar 2013. Museumpeil -Vakblad voor museummedewerkers in Vlaanderen en Nederland- Themanummer Het Lerende Museum met daarin een artikel geschreven door Jos Steegmans, Bestuurslid van het Zouavenmuseum n.a.v. Publieksonderzoek Brabantse Musea 2010 getiteld: Profilering aangescherpt door publieksonderzoek. 28-05-2013. Artikel met foto n.a.v. jubileum M. Braat, 25 jaar bestuurslid Nederlands Zouavenmuseum. 09-09-2013. Artikel in BN de Stem Zoektocht Zouavenmuseum naar Halderbergse Zouaven. 09-09-2013. Gesprek Omroep Brabant Radio n.a.v. bovenstaand artikel. Dit radio praatje heeft geleid tot schenking van een foto in schilderijlijst van zouaaf Schello, Tegelen! 10-09-2013. Artikel BN de Stem Plan: Musea in St. Anna. September 2013: Lokale televisie schenkt aandacht aan het museum n.a.v. Open monumenten Weekend. 11-12-2013. Artikel in Halderbergse Bode over aanpassing van website Zouavenmuseum. Site voldoet aan de Anbi bepalingen. December 2013: Via regionale televisie Wos, filmpje in de serie Het was eens.., terug te zien via http://www.wos.nl./televisie/uitzendingge mist/player/item.20131218-het-was-eens/ Januari tot juli 2013: Het Zouavenmuseum heeft een uniform van een zouaaf in bruikleen afgestaan aan het KTOMM Bronbeek voor de periode van januari tot juli 2013, i.v.m. het 125-jarig bestaan van het Koninklijk Tehuis voor Militairen en Museum Bronbeek. Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 7
Twee vrijwilligers hebben lezingen in het land verzorgd t.w.: Lezing Maarten Schapendonk: 21 juli 2013 in Valkenburg op de Schaesberg. 26 juli 2013 in Pijnacker op de Zomeracademie voor Senioren. 04-10-2013. in Bergen op Zoom, voor de Orde van den Prince. 27-11-2013. in Haarlem. Lezing Hans Wolfs. Juni, 2013. In Rotterdam, het Montessori Lyceum. Folders/ posters werden verspreid o.a. via de VVV-Roosendaal, VVV-Halderberge, Cultureel Centrum Van Gogh te Zundert, Uit-Punt te Etten-Leur, Hotel de Reiskoffer te Bosschenhoofd, Hotel Tivoli te Oudenbosch, Conferentie Centrum Bovendonk te Hoeven, Bosbad Hoeven- Molecaten Park te Hoeven, de Basiliek te Oudenbosch, Toeristisch Arrangementen Bureau Willemstad en de overige musea te Oudenbosch. Door VVV-Roosendaal en het TAB (toeristisch Arrangementen Bureau) Willemstad worden dagtochten verzorgd naar Oudenbosch, waarbij een bezoek aan het Zouavenmuseum op het programma staat. Via verschillende websites wordt verwezen naar de site van het zouavenmuseum. Via de site van het Zouavenmuseum komen ook regelmatig vragen om informatie. Ook worden er boeken besteld via deze site en geven belangstellenden zich op als Vriend van het museum. Op de ramen van het souterrain is een zgn. QR-code opgehangen, zodat bezoekers die in het bezit zijn van een smart Phone met de juiste software direct de website kunnen raadplegen. Het gebouw. Aan de achterzijde zijn de dakgoten gerepareerd, raamkozijnen geschilderd en het straatwerk is gedeeltelijk vervangen. De vriendenkring. Eind 2013 telde de Vriendenkring van het Zouavenmuseum 51 leden. Deze vrienden van het museum hebben tijdens het verslagjaar twee maal een nieuwsbrief ontvangen en het jaarverslag over 2012. Men kan zich aanmelden als Vriend van het Zouavenmuseum door in het museum een formulier in te vullen of via Internet. Voor een bijdrage van minimaal 15 euro per jaar wordt men lid van de Vriendenkring. Men ontvangt 2 x per jaar een nieuwsbrief en het jaarverslag en de toegang tot het museum voor een vriend en zijn/haar huisgenoot is gratis. Het is ook mogelijk de nieuwsbrieven en het jaarverslag per e-mail te ontvangen. Wat is er concreet gebeurd in 2013? Het nieuwe beleidsplan voor de periode van 2012-2018 is opgesteld en verspreid. Alle nieuwe objecten zijn toegevoegd aan het computersysteem. Alle objecten worden voorzien van een digitale afbeelding. (plm. 12.000 scans zijn toegevoegd) Twee medewerkers hebben het certificaat Bedrijfs Hulp Verlener (BHV) verlengd. M. Braat en M. Zonneveld nemen namens het Zouavenmuseum deel aan het Platform Veiligheidszorg Musea in West-Brabant. Wat zijn de plannen voor 2014? Nòg meer bezoekers de weg naar het museum wijzen! De positie van het Zouavenmuseum in Halderberge verstevigen. Continuering van het automatiseringsproject. Toevoegen van digitale afbeeldingen. Certificaten BHVcontinueren. Deelname Platform Veiligheidszorg. Een publieksvriendelijk zoekprogramma voor de zuil in het museum verder ontwikkelen. Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 8
Een catalogus van alle boeken, artikelen, tijdschriften e.d. publiceren op de website www.zouavenmuseum.nl. Medewerkers, bestuur en vrijwilligers zullen er alles aan doen om bovenstaande zaken te realiseren. Wij hopen dit jaar nog meer bezoekers te mogen ontvangen dan vorig jaar. Uit de positieve reacties van bezoekers blijkt dat het Zouavenmuseum een unieke plaats inneemt en zeer gewaardeerd wordt. Vooral de dubbele functie van museum en archief maakt het voor de bezoekers dubbel en dwars waard een reis naar Oudenbosch te ondernemen. Oudenbosch, januari 2014. Marijke Zonneveld-Kouters. RESULTATENREKENING 2013 Inkomsten entreegelden + MJK 3.812 verkoop documentatie/boeken 1.312 giften/donaties 468 vrienden v/h museum 966 subsidie gemeente Halderberge 21.308 bankrente 328 totaal baten 28.194 Uitgaven personeelskosten 16.690 huisvestingskosten 841 energiekosten 3.808 kantoorkosten 887 huishoudelijke kosten 131 inkoopkosten 372 bankkosten 142 porti- en verzendkosten 207 telefoonkosten 309 afschrijvingen 386 donatie bestemmingsfonds 2.250 algemene kosten 2.139 resultaat 2013 32 totaal lasten + resultaat 28.194 Nederlands Zouavenmuseum jaarverslag 2013 9