122 JUNI 2014 INFO Retengo Plust in suikerbieten Suikerbieten zijn de laatste jaren tot één van de rendabelste teelten in het bouwplan van veel landbouwbedrijven geworden. De bietenteelt wordt echter steeds weer vanuit verschillende kanten bedreigd. Niet alleen door de politiek, maar ook nieuwe bladschimmels vormen steeds weer een bedreiging voor de teelt. Sinds 2006 is de rendabiliteit van de teelt sterk toegenomen door een effectieve aanpak van bladschimmels na de introductie van o.a. Opus Team en Allegro in suikerbieten. De laatste jaren duikt er op steeds meer percelen echter een nieuwe bedreiging voor de bietenteelt op: gele vlekjes oftewel stemphylium. Deze ziekte heeft zich razendsnel uitgebreid in de veenkoloniën en aangrenzende zandgebied. De laatste jaren komt het echter ook voor in o.a. de IJsselmeerpolders, Limburg, Brabant en Zeeuws Vlaanderen. In gebieden of op bedrijven waar Retengo Plust in suikerbieten Effectief tegen ALLE bladschimmels: stemphylium, cercospora, ramularia, roest, meeldauw Ingebouwd resistentiemanagement Voor een rendabele bietenteelt gele vlekjes niet of nauwelijks een issue zijn profiteert de bietenteler echter ook van de kracht van Retengo Plust op de andere bladschimmels, als cercospora en ramularia. Ook wat deze ziektes betreft is Retengo Plust een stap vooruit als het gaat om een effectieve ziektebestrijding en een rendabele bietenteelt. 1 DIVISIE AGRO
Retengo Plust Retengo Plust is een breedwerkend fungicide met de werkzame stoffen epoxiconazool (50 g/l) en pyraclostrobin (133 g/l). Retengo Plust is geformuleerd als een suspo-emulsie wat garant staat voor een goede opname van de beide werkzame stoffen. Epoxiconazool is de sterkste triazool die op het moment toegelaten is en die werkzaam is tegen de vier belangrijkste bladschimmels in suikerbieten: cercospora, ramularia, meeldauw en roest. Daarnaast heeft epoxiconazool ook een nevenwerking op Stemphylium spp. Behalve de fungicide werking heeft epoxiconazool ook een positieve invloed op de stofwisseling van de plant. Het vertraagt de vorming van ethyleen waardoor de plant minder snel veroudert. Hierdoor is een bietengewas in staat langer van z n bladapparaat te profiteren en kan er ook onder ziektevrije omstandigheden toch een meeropbrengst gehaald worden. Ook remt epoxiconazool de late vorming van nieuw blad (hergroei) wat zich vertaalt in een beter suikergehalte. Pyraclostrobin is de sterkste strobilurine met naast preventieve ook curatieve en zelfs eradicatieve eigenschappen. Pyraclostrobin heeft het breedste werkingsspectrum in bieten, het bestrijdt alle voorkomende bladschimmels inclusief gele vlekjes of stemphylium. Naast de zeer sterke fungicide werking heeft pyraclostrobin, net als kresoxim-methyl in Allegro, ook een fysiologisch effect wat er voor zorgt dat er zonder ziektedruk toch een opbrengstverhoging is. Ook is de plant minder gevoelig voor andere stressfactoren, zoals sterk wisselende weersomstandigheden en droogte, en gaat efficiënter om met de beschikbare voedingsstoffen. Dit effect noemen we het Agcelence-effect, wat uitgebreid wordt besproken in Info 121: Retengo Plus: Meer Maïs van een akker. Gele vlekjes (Stemphylium spp.) In 2007 is er voor het eerst melding gemaakt van serieuze aantastingen door gele vlekjes. Aanvankelijk kwam de ziekte alleen in het noordoostelijke zand-dal gebied voor. Na enkele jaren bleek dat de aantasting ook voorkwam in o.a. de Noordoostpolder en Oost-Brabant. Uiteindelijk bleek dat gele vlekjes veroorzaakt wordt door één of meerdere Stempylium-soorten. De naam gele vlekjes-ziekte wordt ontleed aan de eerste verschijnselen: kleiner onregelmatige gele vlekjes van 0,5 tot 2 mm groot. Later groeien de vlekjes uit tot 1 tot 3 cm grote vlekken met een bruine necrose. De vele vlekjes groeien makkelijk samen uit tot grote bladnecrosen. De infectie met stempylium vindt plaats bij een temperatuur van 16 tot 23ºC. Regen en een hoge RV zijn noodzakelijk voor een infectie. Onder deze warme en vochtige omstandigheden kan stemphylium zich dan ook snel uitbreiden. De eerste aantastingen worden vaak half juli waargenomen. De incubatietijd is slechts enkele dagen onder optimale omstandigheden. Bij zware infecties kan het complete bladapparaat vernietigd worden en moet de bietenplant continue nieuwe bladeren aanmaken om te overleven. Onder dergelijke omstandigheden kan de schade oplopen tot meer dan 30% verlies aan suikeropbrengst. Recent onderzoek heeft aangetoond dat o.a. melganzenvoet en aardappel waardplanten zijn. In het verleden is bij loofdodingsonderzoek ook aangetoond dat afstervend of dood aardappelloof massaal gekoloniseerd wordt door stemphylium. Dit kan een verklaring zijn van de vaak zware infecties bij bieten na laat gerooide aardappelen met veel of lang doodliggend loof. Dit lijken dan ook de grootste risico-percelen te zijn. Bladschimmels in suikerbieten In de teelt van suikerbieten zijn er diverse bladschimmels die de het productieapparaat van de bietenplant bedreigen. De belangrijkste bladschimmels zijn: cercospora, ramularia, meeldauw en roest. Sinds een aantal jaren breidt ook de nieuwe gele vlekjes-ziekte zich uit. Deze wordt veroorzaakt door een stemphylium-soort. Daarnaast komen er ook geregeld aantastingen voor van zwakteparasieten zoals alternaria, phoma en de bacterie pseudomonas, die over het algemeen niet voor substantiële schade zorgen. Gele vlekjes 2 DIVISIE AGRO
Cercospora Cercospora (Cercospora beticola) Cercospora heeft zich de vanuit midden-limburg snel over het gehele land verspreid. Een aantasting kan behoorlijke suikerverliezen tot gevolg hebben. De beginaantasting van cercospora, vaak vanaf eind juli, in extreme gevallen al half juni, bestaat uit ronde kleine vlekjes (1-3 mm) grijsachtig van kleur met een roodviolette rand, die later in elkaar over kunnen lopen waarna het gehele blad verdort. Onder voor de schimmel gunstige omstandigheden ontstaan de, voor cercospora zeer kenmerkende, zwarte puntjes in de vlek waar de sporen op gevormd worden. De suikerbietenplant zal proberen zich te herstellen door middel van hergroei, wat veel energie (suiker) kost. Een belangrijke infectiebron vormen niet ondergewerkte gewasresten waarop de schimmelsporen gedurende enkele jaren kunnen overleven. Op (ondergewerkte) gewasresten kan de schimmel enkele jaren overleven. Gunstige omstandigheden voor de ontwikkeling van cercospora zijn vochtige dagen (RV 90-95%) met dauw en nachttemperaturen boven de 16 en dagtemperaturen van 25 tot 32ºC met een optimum van 27 C. Net als ramularia dringt cercospora het blad altijd binnen via de huidmondjes. Afhankelijk van de omstandigheden varieert de incubatietijd van 7 tot 21 dagen. In ons klimaat ligt dit meestal dicht bij de 21 dagen. De sporen worden voornamelijk door regenspetters en in mindere mate door de wind verspreid. Ook is infectie via het wortelgestel aangetoond. Dit soort infecties zijn middels een bladbespuiting niet te bestrijden, hooguit wordt de verdere verspreiding naar omliggende planten verhinderd. In een situatie tijdens of na droogtestress ontwikkelt cercospora zich sneller. Ramularia (Ramularia beticola) Ramularia is een bladziekte die minder bekend is dan cercospora. Het komt vaak later voor dan cercospora, en daardoor is de schade ook vaak minder groot. In koele vochtige zomers kan ramularia echter ook vroeg optreden. Een beginaantasting vaak na half augustus bestaat uit onregelmatige lichtbruine vlekjes (3-8 mm) met een bruinachtige rand. Deze vlekken kunnen bij zware aantasting in elkaar overlopen waardoor het blad verdort. Onder gunstige omstandigheden ontstaan witte puntjes in de vlekken. Dit maakt ramularia vrij makkelijk te onderscheiden van cercospora. De sporen van ramularia kunnen gedurende een beperkte tijd op gewasresten overleven. Ramularia sporuleert bij vochtig weer en relatief lage temperaturen van 17 tot 20ºC. De incubatietijd is bij 17ºC 16 tot 18 dagen. Ramularia veroorzaakt over het algemeen minder schade dan cercospora. Ramularia Echte meeldauw (Erysiphe betae) Bij een aantasting vaak vanaf eind augustus van echte meeldauw zijn de bladeren bedekt met een witte stofachtige poederlaag. Het blad wordt bleekgroen en kan verdrogen. Bij een begin aantasting zit de schimmel op enkele planten, maar kan zich door de verspreiding van sporen met de wind snel verspreiden. Meeldauw vormt geen overlevingssporen en is dus afhankelijk van gewas(resten) om te overleven. Wel kan door de makkelijke verspreiding via de wind de ziekte zich makkelijk verplaatsten van het ene naar het andere teeltgebied. 3 DIVISIE AGRO
Aangezien er over heel Europa altijd wel ergens bieten groeien, kan meeldauw zo overleven. In tegenstelling tot cercospora en ramularia, infecteert meeldauw direct in het bladweefsel en niet door de huidmondjes. Meeldauw stelt geen hoge eisen aan de luchtvochtigheid, al is een hoge RV wel gunstiger. Sporenvorming vindt echter plaats bij een relatief lage RV van 30 tot 40% en wisselende dagtemperaturen. Neerslag remt of vermindert zelfs de aantasting door meeldauw. De schimmel ontwikkelt zich tussen de 15 en 30º C, met een optimum van 25º. Naast schade aan het gewas kan door meeldauw aangetast blad voor storingen in bepaalde typen (oudere) ontbladeraars zorgen, wat de oogst onnodig vertraagt. Roest Meeldauw Gevolgen van bladschimmels Bladschimmels in suikerbieten geven zowel directe als indirecte schade. Directe schade door vermindering van het bladoppervlak wat voor assimilatie kan worden gebruikt. En indirecte schade doordat de plant na het afsterven van aangetast blad nieuwe bladeren gaat vormen, wat ook weer ten koste gaat van vooral de kwaliteit van de biet. Financieel gezien bestaat de schade uit vier componenten: Directe opbrengstderving in wortel- en suikeropbrengst per hectare. Lagere opbrengstprijs per ton door lager suikergehalte en/of winbaarheid. Hogere kosten door te groot areaal om tegenvallers op te vangen. Gemiste opbrengst van alternatief gewas. Roest (Uromyces betae) Het aantastingbeeld van roest bestaat uit kleine roestkleurige hoopjes (0,5 2,0 mm) met een gele hof die op beide zijden van het blad kunnen voorkomen. Bij zware aantasting verkroezelt en vergeelt het (jonge) blad en kunnen de aangetaste bladeren zelfs afsterven. De hoopjes bevatten de schimmelsporen. Gedurende het groeiseizoen zijn dit de geelbruine uredosporen, aan het eind van het groeiseizoen worden de meer bruine dikwandige rust of teliosporen gevormd van waaruit de winter-/voorjaarswaard geïnfecteerd wordt. Roest heeft de voorkeur voor een hoge RV en temperaturen tussen de 15 en 22ºC. Warm en droog weer remt de ontwikkeling van de roest sterk af. Advies Geadviseerd wordt om vanaf begin tot half juli het gewas in de gaten te houden en zodra de weersomstandigheden gunstig (+/- 20º, hoge RV en regenachtig) voor gele vlekjes zijn en dus een infectie mag worden verwacht, een behandeling uit te voeren met 1 l/ha Retengo Plust. Uiterlijk als de eerste aantasting wordt waargenomen dient de behandeling met Retengo Plust te worden uitgevoerd. Uit onderzoek is gebleken dat een bestaande aantasting niet meer gestopt, hooguit afgeremd kan worden. Het is dus zaak om tijdig het gewas te beschermen, om het maximale rendement uit een bespuiting te halen. Afhankelijk van het ziekteaanbod zijn er verschillende strategieën nodig. 4 DIVISIE AGRO
Hoofdziekte gele vlekjes op tijd (half/eind juli) 1 e toepassing: Retengo Plust, na 3 weken gevolgd door één of twee behandelingen met een ander product met een nevenwerking tegen gele vlekjes. Als afsluitende bespuiting Opus Team inzetten. Figuur 1: Spuitschema met gele vlekjes. Geen gele vlekjes; hoofdziekte cercospora, ramularia Vanaf eind juli, uiterlijk begin augustus 1e toepassing: Retengo Plust, na 3 tot 4 weken herhalen met 1 of eventueel 2 behandelingen met Opus Team Figuur 2: Spuitschema zonder gele vlekjes. 5 DIVISIE AGRO
Toepassing Om optimaal van een bespuiting met Retengo Plust te profiteren zijn de volgende aanbevelingen van belang: Spuit bij voorkeur op een droog gewas (spuiten op een dauw nat gewas als zonnig weer wordt verwacht geeft kans op gewasreactie). Gebruik rond 200 l/ha water. Bij voorkeur preventief inzetten: - Als de allereerste vlekjes zichtbaar zijn; - Aan de hand van een BOS-systeem / waarschuwingsdienst. Zorg voor een goede indringing van de spuitvloeistof in het gewas. Rijd niet te snel (max. 6 km/h). Voorkom drift en gebruik langs oppervlakte water de juiste spuitdop, minimaal driftreductieklasse 75%. Resistentiemanagement Cercospora is in staat om resistentie te ontwikkelen tegen verschillende middelen. In Nederland is al volop resistentie aanwezig tegen middelen uit de groep van de benzimidazolen (o.a. carbendazim) waardoor de mogelijkheid tot afwisselen van middelen uit verschillende resistentiegroepen niet aanwezig is. Uit o.a. Italië komen berichten over de verminderde gevoeligheid waardoor de werking van zwakke triazolen tegen kan vallen. Hoewel nader onderzoek (FRAC) geen bewijs voor resistentie heeft gevonden wordt wel geadviseerd de geldende FRAC-regels voor SBI s (EBR s) te respecteren. Onlangs is er een vorm van resistentie tegen strobilurines in Europa gevonden. In Nederland zijn meerdere strobilurine-bevattende producten op de markt; ook Retengo Plust bevat een strobilurine. Van alle strobilurinen is pyraclostrobine echter wel degene die bij deze vorm van resistentie (de zogenaamde GA143A-mutatie) nog de meeste werking heeft. Daarnaast is Retengo Plust, net als Allegro, een combinatie van een strobilurine en een triazool. In Nederland zijn tot nu toe geen strobilurine-resistente stammen gevonden. Bij eventuele aanwezige resistentie vangt de epoxiconazool de eventuele mindere werking tegen cercospora op. Tegen de andere ziektes zijn nog geen resistenties gevonden. Vooral als gele vlekjes mee spelen is de noodzaak van het inzetten van Retengo Plust wel noodzakelijk. Bij een preventieve inzet van de middelen is het risico op het ontstaan van resistente populaties ook het kleinst. Daarnaast is een preventieve inzet ook het meest effectief! Omdat er in Nederland geen (effectieve) middelen zijn toegelaten die als afwisselproduct gebruikt kunnen worden, is het beste alternatief het inzetten van een middel met meerdere werkzame stoffen, die beide een werking op resistentiegevoelige ziekten als meeldauw en cercospora hebben. Retengo Plust bevat twee werkzame stoffen waartussen geen kruisresistentie bestaat, die beide een werking hebben en dus de beste keuze is voor de bestrijding van bladschimmels in suikerbieten. Allegro, Opus Team en Retengo Plust zijn geregistreerde handelsmerken van BASF Lees voor het gebruik eerst het etiket BASF Nederland B.V. - Divisie Agro - Postbus 1019-6801 MC ARNHEM - Telefoon (026) 3717271 - www.agro.basf.nl 6 DIVISIE AGRO