Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen Iñaki Colpaert inaki.colpaert@oost-vlaanderen.be 09-10-2018
Milieucontract Samenwerking tussen Provincie & Oost-Vlaamse gemeenten Ondersteuning en advies op maat voor klimaat, natuuren milieubeleid Breed aanbod: technisch beleidsmatig juridisch - educatief Lucht, water, bodem, natuur, educatie, klimaat Metingen en analyses PCM Projecten Niet limitatief Jaarlijks overdraagbare trekkingsrechten
Toegenomen aandacht voor bermbeheer Bermbesluit (1984): Maatregelen natuurbehoud op bermen beheerd door publiekrechtelijke rechtspersonen Eerste maaibeurt niet vóór 15 juni Tweede maaibeurt na 15 september Maaisel verwijderen binnen de tien dagen Gebruik van biociden op bermen verboden. Via bermbeheerplan ev. afwijking
Resultaten milieucontract Wetenschappelijke onderbouw: Onderzoek Zwaenepoel (1998) Ongeveer 800 plantensoorten in Vlaamse bermen 37 bermtypes 15 Oost-Vlaamse gemeenten > 500 soorten ± 250 plantensoorten per gemeente Stukken ongecultiveerde ruimte verdwijnen in versneld tempo Belang van bermen
Wetenschappelijke onderbouw Basis vooral plantensoorten Bermbesluit teveel gezien als verplichting Nieuw onderzoek noodzakelijk Ongewervelden (4 plaatsen in Merelbeke 154 soorten) Voorkomen van bodemerosie Functionele biodiversiteit Waterinfiltratie Klimaatadaptatie Ook bermen zonder zeldzame plantensoorten zeer waardevol!
Belang van goed bermbeheer Leefgebied voor bestuivende insecten Natuurlijke plaagonderdrukking Erosiebestrijding Leefgebied voor jachtwild en akkervogels Beschermen leefgebied fauna en flora Ecologische verbindingsassen Relictpopulaties van zeldzame(re) soorten 50 plantensoorten uitsluitend in wegbermen Waterbuffering en infiltratie
Belang van bermen voor bijen Gespreid over gehele jaar bloei in bermen aanwezig (sommige soorten bijna hele jaar door bv. Madeliefje) Veel bloeiende soorten aanwezig, maar vaak onopvallend (vaak zeer kleine bloemen, maar wel pollen en nectarleverancier) Ook in schijnbaar bloemloze bermen is het aantal bloemen per m² soms groter dan in bloemperken Honingbij 3km Wilde bijen 300 meter
Belang van bermen voor bijen Ongecultiveerde oppervlakte cruciaal voor bv. zandbijen In functie van landbouw zeer veel bestuivers nodig op korte tijd. Waar moeten ze de rest van het jaar overleven? In intensieve akkerbouwgebieden vrijwel enige plaats waar nog wilde planten groeien Geen insecticidengebruik
Belang van bermen voor bijen Bermbeheerplan: voor de waardevolle stukken Beschikbare methodieken enkel flora geen zeldzame soorten = niet waardevolle vegetatie Bermen zonder zeldzame soorten worden geklepeld zonder afvoer, kapotgespoten, gebruikt als parkeerstrook, Waarde van die strookjes gras wordt te vaak onderschat
Belang van bermen voor bijen Plantensoorten hoeven niet zeldzaam te zijn voor goede pollen en nectarleverancier Bermen houden afstromend sediment tegen en laten water sneller infiltreren (waterbuffering en infiltratie) De vegetatie houdt de talud vast van de bermgracht/ weg Aanplantingen met houtachtige autochtone struiken kan veel ecologische meerwaarde opleveren Zijn vaak de enige extensief beheerde zone. Bodembewerking is nefast voor ongewervelden (wilde bijen, sprinkhanen, spinnen, )
Beheeradvies Bermbesluit (15 juni & 15 september) te vaak als streefdatum gezien Zoveel mogelijk verschillende beheervormen nastreven (variatie) Maaien, begrazen, aanplant houtachtige soorten Gefaseerd maaien Goed beheer bermen zonder zeldzame plantensoorten toch zeer belangrijk. Ook investeren in bermen die floristisch minder waardevol zijn Zeldzame planten vaak enige criterium (geen zeldzame soorten = geen extra beheerinspanning.) 16
Bermen betere bescherming? Storten van afval, herbicidengebruik, te vroeg maaien, niet afvoeren van het maaisel, < 10% van de bermen heeft een stabiele vegetatie
Vlaamse bermen
Zelfde bermen, ander beheer
Gebruik van zadenmengsels Snel resultaat Inzaaien goede aanvullende maatregel Sensibiliserend effect Goede locaties kiezen Goed beheer is belangrijk Te vaak enkel Italiaans raaigras. Hoge productie, veel maaisel, geen bloei
Gebruik van zadenmengsels Zadenmengsel 15 tal soorten Spontane begroeiing met gemak 50 soorten Inzaaien? Ok, maar eerst aanwezige natuurkwaliteit / landschap bekijken Bodembewerking te vermijden (70% wilde bestuivers nestelt ondergronds) Aandacht voor genetische samenstelling
Aandacht voor goede maaiapparatuur Klepelmaaier (grassen kruiden) Cirkelmaaier Maaien met directe opzuiging + insecten (wilde bijen, sprinkhanen, ) + zaden Hooilandbeheer: ter plaatse drogen, nadien afvoeren.
Samengevat Maaien met afvoer Gefaseerd maaien Bij goede weersomstandigheden Juiste beheerkeuzes maken Nuttige toepassing van maaisel Extern beheer Dood hout
Bermbeheerplan Merelbeke: Concrete acties uit het bermbeheerplan Rond cabine schijnhulst aangeplant (Osmanthus heterophyllus) Inheems alternatief Gewone hulst (Ilex aquifolium) = Bloei + bessen
Bermbeheerplan Merelbeke Aanplanten van bijkomende autochtone houtachtige soorten Bloei Maaikost Microklimaat
Bermbeheerplan Merelbeke Oude Scheldemeander Oeverzones geven veel bloei + specifieke plantensoorten Intensief gemaaid deel beperken
Bermbeheerplan Merelbeke Oeverzones/taluds zeer belangrijk voor bijen (bloei + nestgelegenheid) Betonnen oeverwanden wegnemen Klimaatadaptatie Waterinfiltratie Bodemerosie Waterbuffering
Bermbeheerplan Merelbeke Weinig soorten geven bloei in het najaar Laten begroeien met Klimop (Hedera helix) Aanplanten met Rode kornoelje, Gelderse roos, Grauwe wilg, Effect Kostprijs
Bermbeheerplan Merelbeke Kale erosiegevoelige grond in de winter Verdringt inheemse soorten Lage ecologische waarde Gevaar voor recreanten (Reuzenberenklauw) verkeerstechnisch (zichtbaarheid) Woekerende uitheemse soorten draagvlak voor bermbeheer van de burger Reuzenbalsemien Reuzenberenklauw Amerikaanse vogelkers
Bermbeheerplan Merelbeke Bloemrijke delen overslaan bij maaibeurt Stroken met hoog bloemaanbod kunnen uitzaaien
Bermbeheerplan Merelbeke Gazonbeheer zonder pesticiden, zonder bemesting Niet altijd minder bloemrijk
Bermbeheerplan Merelbeke Soortensamenstelling van openbaar groen Thuya, Chinees klokje, Laurierkers, Weinig meerwaarde voor bijen of bloei op foute moment in het seizoen Soortenkeuze herbekijken => inheemse bloeiende soorten bv. Amerikaanse eik Boskers
Bermbeheerplan Merelbeke Beplanting talud 100% Amerikaans krentenboompje (Amelanchier lamarckii) Inheemse soorten veel meer interacties met fauna Inheemse soorten en soorten mengen. Elk eigen bloeicyclus = bloemaanbod heel het jaar door
Bermbeheerplan Merelbeke Maaidata bermbesluit niet altijd de beste periode Aangepaste apparatuur Maaien na bloei doelsoorten Goede gebiedskennis
Klimaatbestendig landschap Actie beplant het landschap www.oostvlaanderen.be/b eplantlandschap
Bedankt voor uw aandacht Meer info? Iñaki Colpaert Provincie Oost-Vlaanderen Directie Leefmilieu dienst Milieubeleidsplanning, -ondersteuning en Natuurontwikkeling Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent 09 267 78 34 inaki.colpaert@oost-vlaanderen.be Nuttige links: oost-vlaanderen.be/ oost-vlaanderen.be/milieucontract klimaatgezond.be oost-vlaanderen.be/wonen-en-leven/natuur-en-milieu/milieucontract.html oost-vlaanderen.be/wonen-en-leven/publicaties/brochure-wonen-langs-een-waterloop.html www.natuurenbos.be/autochtonebomen www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/afwegingskader-voor-het-gebruk-vanbloemenzaadmengsels-ten-bate-van-bestuivers-en-biodiversiteit