Notitie inzet NL-Alert In de afgelopen jaren richt de (rijks)overheid zich steeds meer op een betere vorm van informatie aan de burger. In het geval van (dreigende) crises of incidenten is het immers van belang dat burgers snel, eenduidig en adequaat worden geïnformeerd over de situatie en daarnaast over het mogelijke risico dat zij lopen en de wijze waarop zij dit risico kunnen verkleinen dan wel uitsluiten. De technologische ontwikkelingen hebben het mogelijk gemaakt de alarmering van burgers bij ernstige incidenten verder te verbeteren. Daartoe is NL-Alert ontwikkeld, een dienst die via de zendmasten en cell-broadcast techniek voor mobiele telefonie berichten kan uitzenden naar alle mobiele telefoons binnen het zendbereik van aangewezen masten. NL-Alert wordt landelijk ingezet bij een (dreigende) ramp of noodsituatie en heeft tot doel burgers te alarmeren en informeren. Deze notitie gaat over de lokale en regionale inzet van NL-Alert en over de afspraken over bovenregionale inzet. Deze notitie is een aanvulling op het landelijke beleidskader wat is opgesteld door de Minister van Veiligheid en Justitie samen met het Veiligheidsberaad. Het landelijk beleidskader gaat niet in op regiospecifieke afspraken maar biedt een handvat voor de autoriteiten die ten tijde van rampen en crisissen besluiten moeten nemen over de inzet van NL-Alert. Wat is NL-Alert NL-Alert is een middel dat bij het plaatsvinden van een calamiteit of bij een acute dreiging van een calamiteit ingezet kan worden om burgers in een bepaald gebied te alarmeren en informeren. Bij alarmering door NL-Alert worden burgers via een tekstbericht op hun mobiele telefoon geïnformeerd over de situatie en worden zij geïnstrueerd over het gewenste handelen of nalaten. NL-Alert werkt met behulp van cell broadcasting, wat inhoud dat iedereen met een geschikte mobiele telefoon binnen het gekozen gebied een alarmering ontvangt. Dus niet alleen burgers die zich daarvoor hebben aangemeld, zoals bij SMS-alertingen het geval is (bijv. Burgernet en Amber Alert). Cell broadcasting heeft als voordeel ten opzichte van SMS dat een bericht pas wordt gestuurd als een telefoon binnen een bepaald gebied van het netwerk (zendmast) zit. Hierdoor kan het bericht regionale informatie bevatten, zoals een grote brand op een industrieterrein in de buurt. Ook hebben de berichten geen last van een druk netwerk aangezien de informatie via een apart logisch kanaal worden gestuurd. Anders dan bij SMS is er bij cell-broadcasting geen sprake van een enkel bericht dat naar een of meer specifieke telefoonnummers wordt gezonden, maar van een bericht dat continu wordt uitgezonden naar alle telefoons in een bepaald gebied. Omdat het een tekstbericht betreft kan, anders dan bij de traditionele sirene, op de desbetreffende gebeurtenis toegesneden informatie worden gegeven. De burger ontvangt per incident direct handelingsperspectief over wat hij of zij het beste kan doen en laten. Op dit moment zijn nog niet alle telefoons geschikt voor het ontvangen van cell broadcast berichten. De belangrijkste daarvan is de iphone (15% van de landelijke mobiele telefoons is een IPhone). Verder moeten een aantal telefoons door burgers zelf worden ingesteld. De landelijke campagne van het ministerie V&J zal hier ook aandacht aan besteden. NL-Alert wordt geïntroduceerd als een nieuw en aanvullend alarmmiddel dat zich de komende jaren verder ontwikkelt.
2 van 5 NL-Alert is ingericht als een omroepdienst. Dat wil zeggen dat berichten elkaar vervangen indien er zich een situatie voordoet die om nieuwe informatie vraagt. Het gegeven dat steeds alleen het laatste bericht leesbaar is, maakt wel dat berichten individueel leesbaar moeten zijn (bijv. omdat mensen die een gebied binnenkomen eerdere berichten niet hebben ontvangen). De burger hoeft zich niet aan te melden voor NL-Alert. Deze dienst is daardoor beduidend indringender dan diensten als Burgernet of Amber Alert, omdat de burger voor deze diensten bewust kiest. Voor NL-Alert hoeven geen telefoonnummers te worden geregistreerd. Er is vanuit dat oogpunt geen sprake van inbreuk op de privacy van burgers. (Wet Bescherming van Persoonsgegevens) NL Alert biedt een uitbreiding van de functionaliteit ten opzichte van het huidige Waarschuwings en Alarmerings Systeem (WAS) waarvan de inzet gemandateerd is naar de brandweer (Commandant van Dienst\Operationeel Leider). Omdat bij de alarmering via NL- Alert ook een tekst wordt meegestuurd, heeft een NL-Alert bericht ook het karakter van crisiscommunicatie. Dat betekent dat er lokale/regionale voorlichters en andere actoren zullen moeten worden betrokken bij het opstellen van het bericht. Zij moeten er ook voor zorgen dat de informatievoorziening via overige crisiscommunicatiemiddelen inhoudelijk aansluit bij de (eerder verstuurde) NL-Alert berichten. De berichtgeving via NL-Alert zal in het proces overgaan op de overige crisiscommunicatiemiddelen. Landelijke richtlijn De landelijke afspraak is om NL-Alert te positioneren als een alarmeringssysteem dat wordt ingezet om bij een (dreigende) ramp of calamiteit (artikel 1 van de Wet op de Veiligheidsregio s 1 ) burgers te alarmeren en een handelingsperspectief te bieden. Dat betekent dat NL-Alert alleen wordt ingezet bij rampen en crisissen op het moment dat die zich voordoen of in de direct daaraan voorafgaande fase van acute dreiging, als incidenten die: - acuut handelen van publiek vergen en/of - een fysieke bedreiging vormen en/of - voor grote maatschappelijke onrust/ontwrichting zorgen. Daarbij is het belangrijk dat de burger een NL-Alert bericht ervaart als zeer urgent, daar onmiddellijk kennis van neemt en ernaar handelt. Wanneer men met regelmaat bestookt wordt met berichten die de burger niet direct persoonlijk (dreigen te) raken, is men minder alert in geval het om een echt acute situatie gaat. Het risico bestaat dan dat burgers dan niet onmiddellijk naar een NL-Alert bericht kijken, of zelfs het NL-Alert kanaal uitzetten omdat zij het grote aantal berichten als storend ervaren. Om die reden wordt terughoudendheid in het gebruik NL-Alert voorgestaan. Het is wel zo dat NL-Alert vaker ingezet kan worden dan bv. de waarschuwingssirene. De sirene geeft een standaardboodschap af die maar voor een beperkt aantal gevallen passend is. Omdat NL-Alert een vrije tekst heeft, kan NL-Alert bij veel meer typen ernstige incidenten worden toegepast. Zo is de boodschap van de sirene (ga naar binnen, sluit deuren en ramen), niet bruikbaar bij een dreigende ontploffing, waarbij het meestal raadzaam is om de deuren en ramen open te zetten en naar buiten te gaan. Ook een oproep tot het verlaten van een gebied kan de sirene niet geven. 1 ( ) ramp: een zwaar ongeval of een andere gebeurtenis waarbij het leven en de gezondheid van veel personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate zijn geschaad of worden bedreigd en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten of organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te beperken; ( ) crisis: een situatie waarin een vitaal belang van de samenleving is aangetast of dreigt;( )
3 van 5 Op termijn kan worden bezien of verbreding van de inzetbaarheid van cell broadcasting mogelijk is, in die zin dat cell broadcasting in meer gevallen wordt gebruikt dan alleen bij rampen en crises. Dat is niet noodzakelijk één op één gelijk aan verbreding van NL-Alert. De techniek kan in beginsel ook worden gebruikt voor andere diensten maar dan onder een andere naam. Na alarmering wordt zo snel mogelijk overgeschakeld naar reguliere crisiscommunicatiemiddelen zoals websites, rampenzenders, persconferenties, publieksinformatienummers etc. Bij de inzet van NL-Alert kan ook een bericht worden gestuurd naar RTV Utrecht. Omdat deze handeling op dit moment nog niet is opgenomen in het huidige convenant met RTV Utrecht is dit nog niet benoemd in de procedure. Op dit moment wordt het huidige convenant herzien en geactualiseerd. Zodra RTV Utrecht dit opgenomen heeft in het convenant, zal de procedure NL-Alert hierop aangepast worden. Bovenregionale en nationale inzet Als een ramp of crisis een bovenregionaal karakter heeft dan dienen de betrokken regio s onderling het gebruik van NL-Alert en de boodschap die zij met NL-Alert afgeven onderling af te stemmen. De regio waar de ramp of crisis plaatsvindt, heeft daarbij de regie. Het Nationaal Crisiscentrum (NCC) van het ministerie van Veiligheid en Justitie kan hierin faciliteren. NL- Alert is regionaal opgezet. Dat wil zeggen dat iedere veiligheidsregio vanuit zijn meldkamer NL-Alert berichten kan verzenden. Er is (nog) geen landelijke voorziening. In het project Regierol Rijk wordt op dit moment bekeken onder welke omstandigheden het noodzakelijk kan zijn dat het Rijk een regierol op zich neemt in de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Dat kan eventueel het geval zijn bij een bovenregionale ramp of crisis, maar uiteraard ook bij een ramp of crisis met een nationaal karakter. Daarnaast is het NCC bezig met het ontwikkelen van een richtlijn ten aanzien van het gebruik van NL-Alert indien een ramp of crisis een bovenregionaal karakter heeft. Zodra deze richtlijn klaar is, zal deze toegevoegd worden aan de regionale procedure. Voor het geval dat de effecten van het incident over de regiogrens van de regio Utrecht heen gaan, zijn afspraken gemaakt met de regio s Gooi en Vechtstreek, Flevoland, Amsterdam- Amstelland, Hollands-Midden, Zuid-holland Zuid, Gelderland Zuid en Gelderland Midden. Deze zijn vastgesteld in de Procedure inzet NL-Alert. Financiën Het ontwikkelen, implementeren en beheren van NL-Alert komt voor rekening van de rijksoverheid. Dit is inclusief het leveren van de aansluiting van de meldkamer op NL-Alert. De veiligheidsregio stelt capaciteit beschikbaar voor het aansluiten en invoeren van NL-Alert. Na de implementatie wordt NL Alert ingebed in de reguliere organisatie. NL Alert wordt hiermee een onderdeel van de bestaande bedrijfsprocessen welke plaatsvinden binnen het gemeenschappelijke meldkamerdomein. Daarnaast wordt NL Alert opgenomen in de multidisciplinaire trainingen en oefeningen. Er zijn overigens geen kosten verbonden aan het gebruik van NL-Alert zelf. Anders dan bij gebruik van GSM mobiel verkeer, wordt het verzenden van berichten, het aantal karakters of tekens niet in rekening gebracht. Het maakt bij cell-broadcasting dan ook niet uit hoeveel berichten er verzonden worden. Aan het verzenden van een bericht zijn immers geen kosten verbonden. Voor de implementatie op de meldkamer is gekozen NL-Alert te installeren op de bestaande apparatuur; hiervoor zijn er geen investeringen noodzakelijk.
4 van 5 Mandatering Elke inzet van NL-Alert gebeurt onder de verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag. Het bevoegd gezag besluit tot de inzet van NL-Alert. Deze bevoegdheid kan binnen de grenzen van de wet- en regelgeving worden gemandateerd. Voor de regio Utrecht wordt voorgesteld om het inzetten van NL-Alert te mandateren aan de Operationeel Leider. Hiervoor wordt aan de burgemeesters in de regio Utrecht een mandaatbesluit voorgelegd. Procedure Er is door het directieteam een procedure vastgesteld (vergadering van 18 september 2012) voor de uitvoering van de inzet van NL-Alert. Aanvullend hierop zal voor de functionarissen die met het middel gaan werken een werkinstructie worden geschreven. Deze wordt meegenomen in het OTO traject.
5 van 5 Voorbeeld mandaatbesluit inzet NL-Alert De burgemeester van de gemeente.., gelet op: - titel 10.1 van de Algemene wet bestuursrecht; - artikel 7, eerste lid, van de Wet veiligheidsregio's; - het landelijk beleidskader NL-Alert Ministerie van Veiligheid en Justitie, mandateert de bevoegdheid tot het inzetten van NL-Alert: aan de Operationeel Leider, welke functie is omschreven in het regionaal crisisbeheersingsplan van de Veiligheidsregio Utrecht. Aldus vastgesteld op... (naam)