Van: H. de Gooijer (Ecofys), J. Verschelling (Ecofys), M. Scholtens (K+V) Voor: Gemeente Kapelle Onlangs onderzochten Ecofys en K+V de mogelijkheden van duurzame energie in Zeeuwse gemeenten. Per gemeente werden de mogelijkheden geïnventariseerd. Deze inventarisatie bestond uit twee delen: 1. Inventarisatie van het potentieel van duurzame energie binnen de gemeentegrenzen. 2. Inventarisatie van een aantal interessante projectmogelijkheden voor het vervolgtraject. Het eerste deel heeft een potentieel met onderverdeling over sectoren en technieken opgeleverd (zie 1), zowel voor Kapelle als omliggende gemeenten. Daarnaast heeft een brainstorm een lijst van mogelijke projecten opgeleverd (zie 2). Tijdens een werkbijeenkomst zijn de meest kansrijke projecten geselecteerd (lokaal of regionaal), welke in deze eindrapportage zijn uitgewerkt tot een overzichtelijke projectsheet met aanbevelingen over de te nemen stappen. 1 Potentieel van aanbod van duurzame energie 1.1 Kapelle Met behulp van de gestandaardiseerde DE-scan 1 is het potentieel aan duurzame energie (behalve windenergie) ingeschat. Uit deze scan is naar voren gekomen dat in Kapelle ca. 120.000 Gigajoule 2 duurzame energie jaarlijks kan worden opgewekt. Hiermee kan het energiegebruik van ca. 1.350 huishoudens (31% van de 4.400 huishoudens in Kapelle) volledig duurzaam worden gecompenseerd. Het potentieel kan worden verdeeld in: 1. Duurzame energie dat in en op gebouwen (woningen, boerderijen, kantoorgebouwen, andere bedrijfsgebouwen) wordt opgewekt. Hierbij dient met name te worden gedacht aan toepassingen van zonne-energie en warmtepompen. Dit deel bedraagt in Kapelle 47%. 2. Duurzame energie dat uit biologische afvalproducten wordt opgewekt, met name uit organisch afbreekbare reststoffen, zoals mest, snoeihout en GFT-afval. Het potentieel van deze bioenergie bedraagt in Kapelle 53%. Exacte resultaten staan vermeld in bijlage 1. 1 Er is gebruik gemaakt van software van Novem, aangepast naar eigen inzichten van Ecofys. Deze software gaat uit van aannamen om het zogenaamde praktische potentieel van duurzame energie te bepalen. Hieronder wordt verstaan dat bewezen technologie wordt toegepast die (eventueel door subsidie) rendabel is of anderszins toegevoegde waarde voor de doelgroep biedt. Er wordt bijvoorbeeld aangenomen dat 50% van de bestaande woningen met een zonneboiler en vier zonnepanelen kunnen worden uitgerust, en evenzo 90% van de nieuw te bouwen woningen. 2 Een gigajoule (GJ) is 1 miljard Joule, dit is de eenheid van energie. Statistisch gebruikt een gemiddeld Nederlands huishouden op jaarbasis 89 GJ, verdeeld over elektriciteit, warmte en gas. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 1/15
De volgende figuur geeft een indruk van de gebouwgebonden opties, verdeeld over de sectoren. 29% Volkshuisvesting Gemeente Vastgoed 42% Sport & recreatie Onderwijs Infrastructuur Zorg 18% 2% 0% 7% 1% 1% Bedrijven Agrarisch Figuur 1 Het potentieel van gebouwgebonden duurzame energie opties verdeeld over verschillende sectoren. De technieken die het mogelijk maken om het duurzame energie potentieel nuttig te gebruiken, worden toegelicht in bijlage 2. Een onderverdeling van het potentieel over deze technieken biedt de volgende figuur. 26% Zonnepanelen Zonnewarmte actief 48% Zonnewarmte passief Omgevingswarmte 12% Energie-opslag 6% 1% 5% 2% Vergisting natte biomassa Verbranding droge biomassa Figuur 2 Het potentieel van duurzame energie in de gemeente Kapelle over de verschillende technieken. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 2/15
Mede op basis van deze figuren trekken wij de volgende vier conclusies: 1. Met het praktische potentieel aan duurzame energie in Kapelle is het mogelijk om 32% van het huishoudelijke energiegebruik duurzaam te compenseren. 2. Het potentieel van bio-energie is relatief groot (53%). Hiervan wordt 11% ingevuld door natte biomassa stromen uit de agrarische sector (met name varkensmest) en gemeentelijk beheer (met name GFT-afval en bermgras). De overige 89% bestaat uit droge biomassa uit de agrarische sector (met name stapelbare mest uit de pluimveesector 3 ), en snoeihout van plantsoenen, recreatiegebieden, bos e.d. 3. Ondanks het kleine aantal huishoudens, biedt volkshuisvesting met 19% van het totaal (incl. bio) goede mogelijkheden om duurzame energie toe te passen. Denk hierbij vooral aan mogelijkheden van zonnepanelen en zonnewarmte in de bestaande bouw en nieuwbouw. 4. De agrarische sector en bedrijven leveren volgens de figuur tevens interessante mogelijkheden voor andere duurzame energie (niet bio-energie). Dit komt met name door de dakvlakken van boerderijen en bedrijfspanden die voor zonnepanelen kunnen worden benut. Het is echter de vraag of dit potentieel ook in de praktijk kan worden ingezet. Bovenstaande resultaten zijn gebaseerd op het praktisch potentieel van de gemeente. Hiermee wordt bedoeld het toepassen van bewezen technologie, dat (eventueel door subsidie) rendabel is of anderszins een toegevoegde waarde voor de doelgroep biedt. De volgende, voor Kapelle relevante, duurzame energiebronnen zijn buiten beschouwing gelaten: 1. Getijdenenergie: Het is technisch mogelijk om de stromingsenergie van de in- en uitgaande eb- en vloedstroom van de Oosterschelde te benutten. Onderzoek wees uit dat uit de Oosterschelde ca.1,5 miljoen GJ duurzaam kan worden gewonnen, waarmee 17.000 huishoudens duurzaam gecompenseerd kunnen worden. In dat geval zou de stormvloedkering in de Oosterschelde volledig worden benut als een energiecentrale. Omdat deze centrale een te hoge impact zou hebben op het getijdenverschil, is deze grootschalige benutting van stromingsenergie niet haalbaar. Kleinschalige projecten zouden evenwel nader onderzocht kunnen worden. Daarnaast is het natuurlijk ook mogelijk om de stromingsenerige van de in- en uitgaande eb- en vloedstroom van de Westerschelde te benutten. Deze optie wordt momenteel in opdracht van de Provincie Zeeland onderzocht. 2. Energie uit osmose. Mogelijk dat in de toekomst (termijn ca.10 jaar) de potentiële energie uit het grensvlak tussen zoet en zout benut kan worden. Bij het spuien van overtollig polderwater in de Westerschelde kan deze energie worden gewonnen. De provincie Zeeland laat de mogelijkheden momenteel onderzoeken. 3. Bio-energie uit energieteelt: Vanwege het enorme areaal aan landbouwgrond in de gemeente biedt energieteelt in de toekomst wellicht goede mogelijkheden. Het areaal aan akkerbouwgrond bijvoorbeeld (ca 1.400 ha in gemeente Kapelle) biedt een potentieel van 200.000 GJ duurzame energie, waarmee een kleine 2.500 huishoudens duurzaam gecompenseerd kunnen worden. Energieteelt is echter economisch nog niet haalbaar, vanwege de vaak negatieve prijs van bijvoorbeeld snoeihout afval. De vraag naar brandstof voor bio-energiecentrales zou veel groter moeten zijn om energieteelt te overwegen. 3 Gedroogde kippenmest van de circa 100.000 leghennen kan worden verbrand of vergast. Er is slechts een klein aantal bedrijven hiermee actief. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 3/15
1.2 Kapelle en de regio Het onderzoek voor de gemeente Kapelle vond in dezelfde periode plaats als het onderzoek voor de overige Zeeuwse gemeenten. Onderstaande figuren geven de resultaten van Kapelle weer in vergelijking met deze gemeenten. DE-potentieel (GJ/jaar) 500,000 400,000 300,000 200,000 100,000 Bio: buitengebied Bio: gem. beheer Bio: agrarisch Agrarisch Bedrijven Zorg Infrastructuur Onderwijs Sport & recreatie Gemeente Vastgoed Volkshuisvesting 0 Vlissingen Middelburg Veere Schouwen-Duiveland Goes Reimerswaal Tholen Noord Beveland Kapelle Borsele Terneuzen Hulst Sluis Ter vergelijking: Een gemiddeld huishouden gebruikt 89 GJ Figuur 3 Kapelle in vergelijking met het potentieel van duurzame energie in de Zeeuwse gemeenten 2 Projectmogelijkheden Kapelle Onderstaande tabel biedt een overzicht van projecten die tijdens de startbijeenkomst op 15 oktober 2003, alsmede tijdens interviews in maart 2004, naar voren zijn gebracht. Vervolgens zijn enkele projecten geselecteerd tijdens de werkbijeenkomst om een plan van aanpak uit te werken in de vorm van een projectsheet. Deze projectsheets vindt u in de bijlage. Tabel 1 (zie volgende pagina) Projectmogelijkheden in de gemeente Kapelle. Het toepassen van duurzame energie gaat meestal gepaard met het maximaal benutten van energiebesparingsmogelijkheden, met name bij toepassingen in de gebouwde omgeving. Dit is aangegeven in de toelichting in de middelste kolom. In de laatste drie kolommen staat een indicatie van een drietal aspecten waarop deze projecten kunnen worden beoordeeld om een vervolgtraject in te zetten, waarvoor een plan van aanpak in de volgende fase wordt uitgewerkt. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 4/15
Nr. Titel Toelichting Realisme korte termijn Potentieel CO2 besparing Uitstraling 1 PV Geluidsschermen Geluidschermen. 6 km scherm in heel Nog niet bekend +/- ++ langs het spoor zeeland langs de spoorlijn (Kapelle, Goes, Reimerswaal). Prorail. 2 Woningbouwplannen Overtieringe 2 en 3 wordt nu Waarschijnlijk zijn +/- + Overtieringe bouwrijpgemaakt (ca. 100 woningen), bouwplannen reeds te ver gevorderd 3 Uitbreiding Smokkelhoek wordt uitgebreid, Agri bestemmingsplan +/- - bedrijventerrein Smokkelhoek business. Koeling opslag, transport. Redelijk groot. Zit ook afvalwaterzuivering van conservenfabriek Coroos. is goedgekeurd 4 Herbestemming oude Oude veiling wordt verkocht. Slopen en komende 5 jaar +/- of + veiling herontwikkelen (woningbouw en kantoorruimte), grond in handen particulier. + 5 peuterspeelzalen Mogelijke uitbreiding peuterspeel zalen Nog niet bekend 6 Baare Leenderts (?) Mogelijke woningbouwlocatie: braakliggend, Nog niet bekend +/- + grond van de gemeente, maar wordt misschien verkocht. 7 Woningbouw Biezelinge Woningbouw locatie biezelinge west (ca. Middellange + ++ West 250-300 woningen) langs het spoor. Gemeente wordt eigenaar grond termijn 8 Woningbouw Lika Lika: 38 wonignen waarvan 18 in? +/- + appartementen complex, projectontwikkelaar Groene groep ISV project 9 Riool slib vergisting Rioolwater zuivering aan de westerschelde onbekend + - vergisten slip 10 Uitbreiding glastuinbouw Glastuinbouw Willem Annapolder onbekend ++ - Ondernemer: Gresnigt. 11 Biomassa Snoeihout, bermgras regionale kans onbekend + - Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 5/15
3 Conclusies Als het volledige potentieel in Kapelle wordt benut dan wordt 31% van het energieverbruik van de huishoudens gedekt. Om verdergaande energie en CO 2 -doelstellingen te kunnen halen (bijvoorbeeld 100% van het energieverbruik door huishoudens is afkomstig van uit duurzame energie) dienen ook andere mogelijkheden te worden benut om CO 2 -uitstoot te vermijden. Daarnaast zijn er in de toekomst mogelijk kansen voor getijdenenergie, energieteelt en energie uit osmosecentrales. Indien volledig benut, zal het potentieel van deze bronnen een mogelijke veelvoud van het huidige praktische potentieel bieden. Praktische en economische bezwaren verhinderen op korte termijn het inzetten van een vervolgtraject. In vergelijking met de gemeenten in de regio biedt Kapelle een klein duurzame energie potentieel. Dit heeft te maken met het relatief kleine aantal huishoudens, relatief weinig veeteelt in het uitgestrekte buitengebied. Uitschieter is benutting bio-energie uit kippenmest. Een longlist met elf projecten is opgesteld. In lijn met de goede mogelijkheden in de gebouwde omgeving, zijn de meeste projecten hieraan gerelateerd. Uit de lijst dient een aantal projecten voor nadere uitwerking te worden geselecteerd. Tijdens de werkbijeenkomst zijn de meest kansrijke projecten geselecteerd. In de bijlage vindt u een uitwerking van deze projecten (incl. enkele regionale projecten) in de vorm van een overzichtelijke projectsheet met aanbevolen stappen. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 6/15
Bijlage 1 Overzicht praktisch potentieel Kapelle Zonnepanelen Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief Omgevingswarmte Energie-opslag Vergisting natte biomassa Verbranding droge biomassa Totaal Volkshuisvesting 7.272 15.423 1.235 2.552 26.482 Gemeente Vastgoed 673 30 704 Sport & recreatie 414 200 0 614 Onderwijs 4.143 60 0 4.203 Infrastructuur 0 0 0 Zorg 104 1 0 0 840 945 Bedrijven 7.488 1.520 1.300 10.308 Agrarisch 12.014 195 3.415 521 16.145 Bio: agrarisch 2.400 46.377 48.777 Bio: gem. beheer 5.193 6.854 12.047 Bio: buitengebied 3.422 3.422 32.109 15.819 1.295 7.517 2.661 7.593 56.652 123.646 Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 7/15
Bijlage 2 Duurzame energie technieken Zonne-energie Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief Zonnepanelen Omgevingswarmte (warmtepompen) Energie-opslag (aquifers) Bio-energie Vergisting van natte biomassa Verbranding van droge biomassa Zonlicht wordt met behulp van collectoren omgezet in warm water. De systemen worden meestal ingezet voor de warmwatervoorziening (zonneboilers), maar kunnen ook voor ruimteverwarmingsdoeleinden worden gebruikt. Zonne-energie zonder gebruik van apparaten. De warmtevraag bij ruimteverwarming en de elektriciteitsvraag voor verlichting (daglicht) wordt verlaagd door zonlichtinstraling. Maximale benutting van passieve zonnewarmte vraagt om een optimaal gebouwontwerp. Zonnepanelen zetten (zon)licht om in elektriciteit. De panelen zijn gekoppeld aan het elektriciteitsnet, zodat elektriciteit die niet wordt verbruikt teruggeleverd kan worden aan het net. Warmtepompen brengen met behulp van mechanische energie de gratis warmte/energie die in de omgeving aanwezig is in grond- of oppervlaktewater of de buitenlucht (relatief lage temperatuur) op een hoger en bruikbaar temperatuurniveau. Deze techniek is te vergelijken met een omgekeerde koelkast. In de zomer wordt overtollige warmte opgeslagen in ondergrondse watervoerende lagen (zogenaamde aquifers ). Diezelfde warmte wordt er in de winter uitgehaald en gebruikt voor verwarming. Omgekeerd kan in de winter koude worden opgeslagen die in de zomer voor koelingsdoeleinden kan worden gebruikt. Alleen toepassingen van seizoensopslag van warmte, die met niet-fossiele energiedragers (zoals zonne-energie en warmtepompen) is opgewekt, worden meegeteld. Door biologische afbraak van natte biomassastromen (varkensmest, GFT, berm- en slootmaaisel). Door bacteriën onder uitsluiting van lucht ontstaat biogas dat direct kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Minimaal 2.500 ton per jaar nodig voor een unit. Snoei- en dunningshout, gedroogde kippenmest en ander droog bio-afval wordt verbrand of vergast. Hiermee wordt warmte en/of elektriciteit opgewekt. Meestal wordt voor de energie-omzetting gebruik gemaakt van een warmte/krachtinstallatie (minimaal 10.000 ton per jaar nodig), maar ook alleen warmte opwekken is mogelijk (minimaal 1.000 ton per jaar nodig). Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 8/15
Bijlage 3: Project sheets PV geluidschermen langs de spoorlijn door Zuid Beveland Achtergrond: Aanleg van geluidschermen noodzakelijk vanwege het toegenomen goederenverkeer over de spoorlijn door Zuid Beveland Het is nog niet besloten waar de aansluiting van de goederenlijn vanuit de Sloehaven op de bestaande spoorlijn komt. Afhankelijk daarvan speelt dit in de gemeentes Borsele, Goes, Kapelle en Reimerswaal. De bestaande spoorlijn door Zuid Beveland ligt vrijwel Oost-West, gunstig voor het toepassen van PV. PV geluidschermen zijn duurder om te bouwen en vergen soms enig onderhoud, maar leveren groene stroom (ca. 70-90 kwh/m2 per jaar bij optimale oriëntatie en hellingshoek). Tevens wordt materiaal uitgespaard. Betrokken partijen: Gemeentes (mogelijk ook Bergen op Zoom), Prorail, provincie en rijk, omwonenden, bedrijven in de Sloehaven (bijv. Cobelfret), leveranciers, bouwpartijen, projectontwikkelaars en energiebedrijven. Omvang van het project: Afhankelijk van het tracé kan het om vele kilometers geluidscherm gaan. Alleen in de gemeente Goes is al sprake van 6 km 4. De spoorlijn voert verder nog door de kernen van Kapelle en Krabbendijke en langs diverse woongebieden. Combinatie met andere projecten mogelijk? Eventueel zou een combinatie met geluidswalwoningen mogelijk zijn. Financiering (gemeente, bedrijven, provincie) In het kader van de aanleg van de WCT is in 2002 door het ministerie van verkeer en waterstaat 5,5 miljoen Euro uitgetrokken voor geluidswerende maatregelen. Daarnaast is door de provincie en door Zeeland Seaports ieder nog 1 miljoen euro toegezegd. 4 Prijsindicatie: In 2000 kostte een geluidscherm van 2m hoog en 1 km lengte tussen de 0,9 en 1,3 MEuro (ECN rapport 00-118). Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 9/15
Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Vaststellen van het tracé. Bepalen van de ontwerpeisen (en -ruimte) van het geluidscherm (hoogte, lengte, veiligheidseisen, etc). Vaststellen van mogelijkheden en draagvlak voor het toepassen van PV in het geluidscherm (gesprekken met leveranciers, Prorail, mogelijke investeerders of projectontwikkelaars, gemeentes). 5 Onderhandelingen met betrokken partijen Realisatie van het geluidscherm (met of zonder PV) Resultaat: Optimaal gebruik van het geluidscherm voor het opwekken van duurzame energie. Moderne en duurzame uitstraling. Optimaal ruimte gebruik. 5 De kosten voor het vaststellen van de technische en economische haalbaarheid worden geschat op ca 12-20,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 10/15
Energie efficiënte woningbouw in Biezelinge West, gemeente Kapelle Achtergrond: Woningbouw Biezelinge West. Planontwikkeling is gestart met het opstellen structuurplan. Behoorlijk groot aantal woningen wordt voorzien (250 tot 600). Aandeel particuliere kavels, woningbouwcorporatie, project ontwikkelaars nog niet bekend. Fase van het project: Initiatief fase. Planontwikkeling moet nog beginnen. Er wordt gestart met een structuurplan. De grond is nog grotendeels in eigendom van landbouwers. Realisatiedatum: Na het realiseren van Overtieringe is dit de volgende grote woningbouw locatie van Kapelle. Naar verwachting bebouwing 1 e fase 2006/2007. Betrokken partijen: Gemeente, project ontwikkelaar(s), woningbouw corporatie Omvang van het project: 250-600 woningen. Combinatie met andere projecten mogelijk? In de plannen wordt vooralsnog rekening gehouden met de toevoeging van maatschappelijke functies, zoals de bouw van een school, sportveld(en)/park, winkel. Financiering (bron, omvang): Gemeente, nog niet veel over bekend Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Voorstellen om hoge ambities op energiegebied te stellen: Ambities, kosten en mogelijkheden in een energievisie 6 laten uitwerken Voeren discussie over de ambities, besluitvorming Energievisie actualiseren en detailleren n.a.v. de besluitvorming Energievoorziening selecteren en aanbesteden Betrekken van toonaangevende en ervaren bouwpartijen: ontwikkelaars, architecten, stedenbouwkundigen Resultaat: Na het uitvoeren van de energievisie: Overzicht van de opties voor energievisie, kosten en de te nemen stappen. Beoogd resultaat: realisatie van woningbouwlocatie met hoge EPL (energie prestatie op locatie) score. 6 De kosten voor een standaard energievisie bedragen ca Euro 15,000. Haalbaarheidsstudies naar innovatieve (duurzame) energie concepten worden soms voor een deel gesubsidieerd door SenterNovem, dit is afhankelijk van het op dat moment geldende subsidieregelingen. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 11/15
Energie efficiënte bedrijventerrein Smokkelhoek, Kapelle Achtergrond: Het bedrijventerrein Smokkelhoek (25 ha) zal worden uitgebreid met ca 50%. Het park is zichtbaar vanaf de snelweg en krijgt een bovenregionale functie. Bestemmingsplan is goedgekeurd. Het gaat vooral om agri business (koeling, opslag, transport). Er is ook een afvalwater zuivering. Fase van het project: Voorbereidingsfase. Gevestigde bedrijven en landbouwers. Op de landbouwgronden ligt een WVG. Realisatiedatum: Uitbreiding bedrijventerrein smokkelhoek wordt in fasen gestart, waarbij opvulling van de 'gaten" in bestaand bedrijventerrein als eerste aan de orde komen. Betrokken partijen: Gemeente, ondernemers/ondernemersvereniging, kamer van koophandel, provincie zeeland, projectontwikkelaar. Parkmanagement is een item dat nog wordt uitgewerkt. Omvang van het project: + 25 bestaande bedrijven, ca 4 miljoen euro Combinatie met andere projecten mogelijk? Uitbreiding vindt plaats door opvulling "gaten" in het bestaande bedrijventerrein en in oostelijke richting. Onbekend hoe het warmtevraag/restwarmte aanbod is in de parken. Financiering (gemeente, bedrijven, provincie) Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Opstellen energievisie, eventueel in combinatie met andere locatie of bedrijventerrein Smokkelhoek Mogelijkheden voor parkbeheer, benutting van restwarmte, gezamenlijke energie inkoop. Resultaat: Na het uitvoeren van de energievisie: Overzicht van de opties voor energievisie, kosten en de te nemen stappen. Beoogd eindresultaat: bedrijventerrein met hoge EPL Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 12/15
Energie efficiënte glastuinbouw in Zeeland Achtergrond Deze sector zal de komende jaren groeien in Zeeland. De belangrijkste lokatie ligt in de gemeente Terneuzen. Daarnaast zijn er nog enkele andere locaties. Het gaat vooral om grote bedrijven. Er zijn diverse goede mogelijkheden om de CO2 uitstoot van glastuinbouw terug te dringen (gebruik van restwarmte, seizoensopslag van warmte, inzetten van WKK), met name wanneer nieuwe kassen worden gebouwd of oude worden vervangen. Van belang is dat de gemeentes die hiermee te maken hebben goed op de hoogte zijn van de huidige technologische (on)mogelijkheden. Daarnaast is het van belang om glastuinbouw gebieden goed te situeren en de onderlinge samenwerking tussen tuinders en omliggende industrie te bevorderen. Landelijke normen voor o.m. energieverbruik staan genoemd in het glami convenant. Het energieverbruik per vierkante meter grondoppervlak wordt stapsgewijs verlaagd tot 2010. Fase van het project: Terneuzen: locatiekeuze gaande (Witteveen en Bos adviseert), daarna moet een MER worden opgesteld. Kapelle: realisatie in 2004 Reimerswaal: bouw nu bezig St Annaland: bouw moet nog plaatsvinden Betrokken partijen: Gemeentes, provincie, glastuinbouwers (zoals Seasun, Agro Care), industrie, project ontwikkelaar(s) (Reimerswaal: Fortis vastgoed), kassenbouwers, financiers, grondeigenaren (boeren, Zeeland seaports), adviseurs, omwonenden en energiebedrijven. Omvang van het project: Terneuzen (o.m. Koegorspolder): 70-300 Ha Rilland: 80-100 hectare Kapelle: ca 50 hectare Sint Annaland: ca 20 hectare Sirjansland: ca 40 hectare Combinatie met andere projecten mogelijk? Voor glastuinbouw is warmte, water, licht en soms ook CO2 nodig. Soms kan restwarmte of CO2 worden gebruikt van nabij gelegen industrie, ketelhuis of WKK station. Wanneer verschillende glastuinbouwers samenwerken, kan soms een schaalvoordeel worden bereikt waardoor bepaalde opties rendabel worden, zoals bijvoorbeeld seizoensopslag van warmte in de bodem, een WKK station, o.i.d.. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 13/15
Financiering (bron, omvang): Ondernemers, financiers. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): De gemeente waarin de glastuinbouw plaatsvindt heeft het overzicht van de bouwplannen van de glastuinbouwers, de nabijgelegen industrie, andere bouwplannen, etc. Zodra de locatie vastligt is het van belang om de mogelijkheden op energiegebied vast te stellen. 7 Met een energievisie kunnen de energieopties worden vastgesteld, bijvoorbeeld: o restwarmte en CO2 benutting, o seizoensopslag van warmte in de bodem, o een WKK station, aanvoer van biomassa, o mogelijkheden voor samenwerking vanwege schaalvoordeel Bepalen van de ambities Doorlopen procedures (MER (de energievisie kan worden gebruikt voor het stuk over Resultaat: energie in de MER), aanpassing bestemmingsplan, bouwvergunningen etc). Na het uitvoeren van de energievisie: Overzicht van de opties. Beoogd resultaat: realisatie van een lage CO2 uitstoot en laag energieverbruik. 7. Afhankelijk van de grootte van de locatie en de complexiteit van de locatie kost dat ca 15-20,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 14/15
Ontwikkelen van standaard oplossingen voor kleinere nieuwbouwprojecten in Zeeland Achtergrond: In Zeeland zullen de komende jaren tientallen (brede) scholen, woonzorgcombinaties en kleinere woningbouwprojecten (maximaal 5-50 woningen) worden gebouwd. Dergelijke projecten spelen in alle 13 Zeeuwse gemeentes. Deze projecten op zich zelf zijn meestal te klein voor het inzetten van warmtepompen in combinatie met een collectief warmtenet. Afhankelijk van het draagvlak bij de gemeente en betrokken partijen zijn nog wel andere opties mogelijk. Het aanreiken van standaardoplossingen aan de gemeentes zou kunnen helpen om deze bouwprojecten met een lage CO2 uitstoot te realiseren. Betrokken partijen: Gemeentes, provincie, schoolbesturen, zorgverlenende instanties, woningbouw corporaties, projectontwikkelaars, (toekomstige) bewoners, energiebedrijven. Financiering: Projectontwikkelaars, schoolbesturen, gemeente, woningcorporatie, zorgverleners, bewoners, gemeente, energiebedrijf. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Met name de kleinere gemeentes hebben weinig kennis en capaciteit in huis om vast te stellen welke opties mogelijk zijn, waardoor meestal voor conventionele oplossingen wordt gekozen (bijv. een gasgestookte ketel). Om deze gang van zaken te doorbreken zou een cluster van gemeentes of de provincie de volgende stappen kunnen nemen: Opdelen van de diverse kleinschalige bouwprojecten in verschillende categorieën met dezelfde karakteristieken (energievraag, gebruikspatroon, wel/geen gronduitgifte door de gemeente, etc). Per categorie vaststellen wat de opties en de bijbehorende stappen zijn (bijvoorbeeld het toepassen van een mini WKK installatie, statiegeldregeling, toepassen individuele warmtepompen, etc). Opstellen van een overzichtelijk schema met de mogelijkheden, factoren, kosten, en de te nemen stappen en de nieuwe aanpak communiceren met de betrokken partijen. Resultaat: Realisatie van kleine nieuwbouw locaties met lagere CO2 uitstoot. Opbouw van kennis en ervaring bij Zeeuwse (bouw)partijen. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 15/15