NAVAJÚN meer pyriet dan één mens ooit kan dragen

Nummer 1 December 2017 NAVAJÚN meer pyriet dan één mens ooit kan dragen TASMANIË De droom van iedere mineralenverzamelaar FIELD-MAPS Wat zijn ze en wat kun je er mee? HET GROENE GOUD Fluoriet uit steengroeve Juchem LAVRION Nog steeds een Eldorado voor mineralen

Redactie Daniel Middel Auteurs Daniel Middel Kristian Egberts David Nieto Jacques Feijen Contact Minerals Foundation Kristian Egberts info@mineralsfoundation.eu Internet www.mineralsfoundation.eu Doel van dit magazine Minerals Foundation biedt een Forum en Vindplaatsendatabase met Field-maps waar donateurs verhalen, foto s en films delen over o.a. het zelf zoeken naar mineralen en alles wat te maken heeft met mineralogie en geologie. Dit magazine geeft donateurs de mogelijkheid exclusieve persoonlijke verhalen of niet eerder gedeelde verhalen uitgebreider te delen. Interesse om ook in dit magazine te komen? Neem dan contact met ons op via info@mineralsfoundation.eu Donateur worden Minerals Foundation biedt 2 soorten donateurschap: een BRONZE account (beperkte mogelijkheden Forum en Vindplaatsendatabase met Field-maps, gratis) of een GOLD account (alle mogelijkheden Forum en Vindplaatsendatabase met Field-maps, 20,- per kalenderjaar). Aanmelden kan op www.mineralsfoundation.eu waar u ook alles terug kan vinden wat alle activiteiten van de stichting zijn. Adverteren Voor meer informatie over adverteren in dit magazine, of op (een van de) websites van Minerals Foundation, kunt u contact opnemen via info@mineralsfoundation.eu Copyright Minerals Foundation Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, film, of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor vragen en/of informatie over deze uitgave, kunt u contact opnemen met Minerals Foundation. 2 Minerals Foundation Magazine

Inhoudsopgave 05 Woord vooraf 06 Lavrion nog steeds een Eldorado voor mineralen 16 Minerals Foundation waar het zelf zoeken naar mineralen begint 22 Navajún meer pyriet dan één mens kan dragen 32 Field-maps wat zijn ze en wat kan je er mee? 38 Tasmanië de droom van iedere mineralenverzamelaar 48 Het groene goud fluoriet uit steengroeve Juchem Minerals Foundation Magazine 3

Bariet en calciet Arnsberg, Sauerland (Duitsland) Foto: Daniel Middel

Woord vooraf Voor je ligt de eerste uitgave van het Minerals Foundation Magazine! Het blad door en voor mineralenverzamelaars, mineralenliefhebbers en mineralenzoekers, waar onze stichting de het centrale punt voor is. Als stichting zijn we al jaren hard bezig om het zelf zoeken en verzamelen van mineralen te promoten voor jong en oud, beginner of professional. Een van onze belangrijkste doelen die we willen bereiken, is laagdrempelig en toegankelijk zijn voor iedereen die interesse heeft in mineralogie, maar ook geologie. Dit doen we door een forum aan te bieden met een vindplaatsendatabase met Field-maps. Als aanvulling op ons huidige aanbod is hier daarom nu de eerste uitgave van het Minerals Foundation Magazine dat ontstaan is na vele aanvragen om speciale verhalen die op het forum zijn verschenen uit te lichten, maar ook de Minerals Foundation donateurs de mogelijkheid te bieden hun unieke verhalen in een magazine te delen. In dit magazine laten we jullie ervaren wat alles met Minerals Foundation te maken heeft: de ins en outs van de stichting, de ervaringen van het mineralen zoeken, de samenwerkingen en mogelijkheden van de stichting, en alle andere aspecten die met mineralogie en geologie te maken hebben. We laten bijvoorbeeld diverse mineralenzoekers aan het woord met exclusieve verslagen van mineralentrips, maar ook diverse andere onderwerpen komen aan bod. Alle artikelen zijn een verdieping op bepaalde topics die reeds op het forum zijn verschenen, maar kunnen ook opzichzelfstaande nieuwe artikelen zijn die zodanig uitgebreid en interessant zijn, dat ze een plek in dit magazine verdienen. En mocht je geïnspireerd raken door dit magazine: wie weet komen er nog volgende edities en komt jouw artikel in het magazine! Namens heel Team MF wens ik jullie veel lees- en kijkplezier! Kristian Egberts Voorzitter Minerals Foundation magazine 2017 uitgave 1 5

Lavrion Nog steeds een Eldorado voor mineralen door Jacques Feijen

Foto: Jacques Feijen

Lavrion, Attica, Griekenland Vier mineralengekken vertrekken weer voor de zoveelste keer naar Lavrion. Dat zijn André Robbemont, Felix Maassen, Henk Smeets en ikzelf Jacques Feijen. In de tweede week aangevuld met de specialist uit Sittard: René van Neer en zijn lieve vrouw Rika. Lavrion is een van de meest bekende en oudste mijngebieden ter wereld. Recente archeologische vondsten duiden erop dat de mijnbouw hier al meer dan 6000 jaar bedreven wordt. Het gaat in dit artikel niet om de geschiedenis en de geologie hiervan te behandelen. Daarover zijn meer dan genoeg gepubliceerde artikelen te vinden. Zoals bekend bevindt het mijngebied van Lavrion zich ongeveer 60 km ten zuiden van Athene. Helemaal in de punt van het vasteland dat bekend staat als Attica. Het zoekgebied telt tientallen mijnen, meer dan 2000 schachten, wel honderd of meer storthopen en niet te vergeten : zeker 10 uitstekende vindplaatsen voor slakkenmineralen. De actieve mijnbouw is in 1977 stil gevallen. In amper twee weken hebben we precies 20 zoektochten gehouden. Dan kan omdat ons gebied pakweg 200 vierkante kilometer groot is. Natuurlijk vol met heuvels en kleine bergen, ravijntjes en noem maar op. Wij hoeven met onze huurauto nooit meer dan maximaal een half uurtje te rijden, om een vindplaats te bereiken. Ik bof wel met mijn deskundige gezelschap. Ik ben natuurlijk een hartstochtelijk micromounter, met als hoofdaccenten Eifel, Clara, Lavrion en Namibië. De rest van Europa heb ik langzaam aan afgebouwd, omdat ik mij toch wel wil beperken. Dat geldt niet voor mijn maatjes : dat zijn bekende systematiekers, dus zij proberen alle mineralen van de wereld bij elkaar te krijgen. Dat lukt natuurlijk net niet helemaal, maar zij zijn wel lopende encyclopedieën. Vooral André ontpopt zich als een zeer groot deskundige, dus ik maak graag gebruik van zijn enorme kennis. Daarmee wil ik Henk en Felix natuurlijk niet in de hoek zetten, want zij kunnen er ook wat van. Lavrion is voor ons altijd zo aantrekkelijk omdat het niet alleen een schatkamer voor mineralen is. Momenteel ruim 600 geregistreerde mineralen, en het gaat al hard richting 900 soorten. Daarnaast hebben we altijd een prima locatie aan de zee, het weer is in mei heerlijk, iedere avond lekker uit eten in een van de vele restaurantjes. Wij houden er een strak schema op na. Elke ochtend om 07.30 uur op. André en Henk halen vers brood bij het bakkertje op de hoek, de tafel wordt gedekt, ik kook de eitjes, Felix doet de afwas. Tijdens het ontbijt maken we plannen voor de dag. Iedereen mag om beurten aangeven wat hij die dag het liefste wil gaan doen. Tegen 09.00 uur zijn wij op weg naar onze vindplaatsen. Op die manier kun je op een dag veel werk verzetten. En veel werk betekent natuurlijk ook veel vondsten. Want het geluk lacht je alleen maar toe als er meters gemaakt worden. 8 Minerals Foundation Magazine

Je kunt onze zoektochten ruwweg in drie types verdelen: zoeken op storthopen, zoeken in de mijnen en zoeken op het strand en in de zee. Ik wil hier de slakkenmineralen zeer kort behandelen. De mineralen die hierin voorkomen zijn wereld beroemd. Wij hebben flink wat kilootjes verzameld in Pacha Limani, Legraina Kaap, Vrissaki en Harakas strand. Het zeewater is echter in mei nog erg koud, maar ik heb me er toch maar weer in gewaagd. Zelf heb ik nog een flinke zak koperslakken gevonden bij het kerkje van St. Nicolas. De hierin voorkomende mineralen zijn van uitzonderlijke schoonheid, maar worden al jaren als ondergeschoven kind behandeld. Daar gaat nu eindelijk verandering in komen, want de laatste tijd komt er veel belangstelling voor zogenaamde Antropocene mineralen. Dat zijn mineralen die ontstaan zijn door toedoen van de mens. Denk maar aan een mijngang, waarin zich allerlei secundaire mineralen ontwikkelen of slakken op storthopen of uit de zee. Wat de storthopen betreft hebben wij ons gericht op de uitgebreide haldes bij Kamariza, de Barbara Mijn, de Exi mijn, het Circus Kamariza, de Esperanza mijn, de Liebenbergiet halde, het Plaka gebied en het Megala Pefka gebied. Overal kom je storthopen tegen, die zeker nog onderzocht moeten worden, maar deze vindplaatsen zijn bij verzamelaars zeer bekend en er wordt nog altijd uitstekend gevonden. Gerenommeerde onderzoekers Branko Rieck, Gregor Markl, Günther Blaß en Uwe Kolitsch zorgen steeds voor nieuwe, wetenschappelijk gedetermineerde mineralen. Daar kunnen wij als amateurs goed gebruik van maken. De buit op de storthopen was dit jaar uitzonderlijk groot en de kwaliteit nog steeds buitengewoon hoog. In de loop van de jaren is de spoeling natuurlijk wel wat minder geworden, maar als je de moeite neemt om wat onder de oppervlakte te graven, dan kom je nog talloze goede gesteenten tegen. Zoals bekend werden de mijnen in Lavrion vooral beroemd vanwege hun zeer hoge gehalte Cerussiet Pacha Limani (Griekenland) Foto: Jacques Feijen (FOV 3mm) Minerals Foundation Magazine 9

aan zilver, maar ook koper, nikkel, arsenicum, ijzer, zink, lood en zeldzame sporenelementen zijn ruimschoots aanwezig. Deze rijkdom aan metalen heeft voor een zeer breed aanbod van mineralen gezorgd. Niet alleen flinke handstukken waarbij vooral smithsoniet, fluoriet, calciet, azuriet, bariet en gips in het oog springen. Natuurlijk worden de grote handstukken nog steeds in de mijnen gevonden. Maar de storthopen brachten ons dit jaar weer menige verrassing. Ik beperk mij hier maar even tot de grote halde van Kamariza. Hier liggen gesteenten uit de Serpieri, Christiana, Hilarion, Jean Baptiste, Pepa en Esperanza mijnen. Dit jaar hebben wij naast de bekende mineralen ook fraaie vondsten gedaan van groene austiniet, gele mimetesiet, blauwe aluminium adamien, malachiet, hemimorfiet, fluoriet, cupriet, natrojarosiet, konichalciet, smithsoniet, cupro-adamien en ga maar door. Zelf mag ik mij de gelukkige eigenaar noemen van mijn nieuwste vondst: arsenocrandalliet. Op de foto de door mij gevonden groene adamienen, maar ik heb natuurlijk nog maar een klein gedeelte van de gevonden gesteenten verwerkt. Felix haalde een blok tevoorschijn wat heel lichtblauwe kristallen vertoonde, maar die moeten nog verder onderzocht worden. Felix ogen blijven mij echt steeds verbazen. Hij kan op drie meter afstand al zien aan de kleur groen, welk mineraal hij gaat vinden. Maar laten wij ook zijn super grote konijnenpoot niet vergeten!! Natuurlijk plukte André weer een blauwe aluminium adamien uit de storthoop. Hij heeft er echt oog voor. Zijn lijfspreuk luidt : Je moet de baten tegen de lasten afwegen. Hij bedoelt daarmee te zeggen dat een goed getraind en scherp oog vaak net zo veel, of soms nog meer, oplevert als hard werken. Ik begin er steeds meer voor te voelen nu ik wat ouder begin te worden! Wat de mijnen betreft hebben we enkele uitstappen gemaakt naar het beroemde KM-3. Dit is een deels open mijn, maar we hebben hier uitzonderlijk goed gevonden. Zelf kan ik melden dat ik naast annabergiet, hemimorfiet, smithsoniet en andere mineralen ook eindelijk kristallen van gaspeiet en zuivere galeniet 10 Minerals Foundation Magazine

heb gevonden. Zeer blij was ik met de vondst van de nieuwe mineralen : nickellotharmeyeriet en nickeltsumcoriet. Ik weet het is een hele mond vol, maar toch een prima aanwinst voor mijn collectie. De mijnen zijn een hoofdstuk apart. Enkele zijn door jarenlang gebrek aan onderhoud zeer gevaarlijk geworden of grotendeels ingestort of vol gelopen met water. Gelukkig blijft er nog meer dan genoeg over. Als je in Lavrion woont kun je natuurlijk op den duur veel beter de mijnen gaan verkennen dan wij in zo korte tijd moeten doen. Zelf hebben wij zoektochten ondernomen in enkele veilige mijnen, te weten de Esperanza, de Megala Pefka en de Hilarion. Helaas is het niet gelukt de Serpieri 5 binnen te komen omdat de ingang helemaal is ingestort. Ook de mijnen in het Plaka gebied zijn levensgevaarlijk. De daar beroemde mijn 80 is onder water gelopen. De Adami 2 is nog wel te doen, maar de ingang ziet eruit of dat hij elk moment kan instorten. Hetzelfde geldt voor de Exi mijn, die hoor je gewoon kraken en zuchten als je er binnenstapt. Het moet tenslotte wel een hobby blijven! We hebben weer een heel dagdeel besteed aan het vinden van de ingang van de Maria mijn. Helaas weer niet gevonden. Maar het zal ons lukken. Volgens mij waren wij er dit jaar maar enkele tientallen meters van verwijderd. De mijn is een beetje link, maar er moet daar een ondergrondse storthoop zijn die de hemel van de fluorieten vertegenwoordigd. De fluorieten van Lavrion zijn werkelijk buitengewoon prachtig. Twee jaar geleden heb ik bij enkele lokale verzamelaars vers gedolven fluorieten gezien uit de Maria mijn met een grootte van 5 centimeter. Vlak voor wij naar Lavrion afreisden zijn er blauwe fluorieten gevonden met ribben van 15 centimeter!! Gave kristallen wel te verstaan!! Zelf heb ik een mooi handstukje op de mijnvloer gevonden in de Esperanza mijn. Mooie diepblauwe fluorieten die nog maar pas uit de wand gekapt waren. Gelukkig zijn we met een beroemde Griekse mijnwerker meegenomen naar de Hilarion mijn. Dat is net altijd een Zwitserse gatenkaas. Een afslag verkeerd, en je hangt in de prijzen. Vele gangetjes zijn Adamien Lavrion (Griekenland) Foto: Jacques Feijen Minerals Foundation Magazine 11

daar erg laag waarbij een hoogte van 1 meter zestig vrij normaal is. Zonder helm kun je net zo goed al meteen een bed in het ziekenhuis reserveren. Gelukkig zijn er ook grote en hoge gangen, die nog uit de Franse tijd stammen. De Griekse mijnwerker bracht ons naar enkele van zijn vindplaatsen en daar was het voor ons echt kermis! De wanden waren bedekt met alle variaties in groen en blauw en rood die je maar kunt voorstellen. De vondsten daar waren meer dan subliem te noemen. Wij waren in de mineralenhemel! Wij kregen zelfs zijn nieuwste ontdekking te zien: agardiet- Nd! Je kunt je wel voorstellen hoe gelukkig wij waren toen we hier allemaal een stuk van meekregen!! Het was ons wel duidelijk dat de komende jaren nog vele nieuwe mineralen ontdekt zullen worden. Zelf heb ik hier vooral de methode van André toegepast : oprapen! Bij het kappen in de wanden springen er veel stukken weg. Ik zat op een gegeven ogenblik op een berg van dit soort weggesprongen stukken. Helaas heb ik achteraf gezien nog te weinig meegesleept. Rest mij hier in deze korte samenvatting alleen maar te vermelden dat het weer een uitzonderlijk goede reis was naar het Lavrion gebied. Wij hebben genoten van de gastvrijheid, vele nieuwe kontakten gelegd met lokale mijnwerkers, zeer genoten van het weer, de mooie natuur, de zee en de blauwe luchten. Het eten was weer heel lekker en de ijsjes waren uit de kunst. Natuurlijk zijn we de volgende excursie alweer aan het plannen. Hoeveel kilo s we mee terug genomen hebben? Nou 477 kilogram prachtige stukken, waarvan natuurlijk nog heel wat gebroken en gemonteerd moet worden. Dit materiaal gaat allemaal op een stevige pallet en een week later staat het al thuis in de gang. Het gemak dient de mens. En niet te vergeten de grote hoeveelheid tijd die erin gaat zitten om dit nog te gaan breken en verwerken. Steeds komen er nieuwe, prachtige kristallen tevoorschijn. Dat is het mooie van onze hobby: je verzamelt 3-dimensionale herinneringen gebaseerd op elementen. Lavrion tot de volgende keer. Azuriet Lavrion (Griekenland) Foto: Jacques Feijen 12 Minerals Foundation Magazine

Annabergiet Lavrion (Griekenland) Foto: Jacques Feijen Minerals Foundation Magazine 13

Aan het werk op de Torrenthorn Torrenthorn, Wallis (Zwitserland) Foto: Kristian Egberts

Foto van de Maand Oktober 2016! Bariet, chalcopyriet, dolomiet Dreislar, Sauerland (Duitsland) Foto: Niels Brouwer

Minerals Foundation waar het zelf zoeken naar mineralen begint Minerals Foundation is een stichting die is opgericht om geïnteresseerden met elkaar in contact te brengen op het gebied van mineralogie. De stichting heeft als doel het verzamelen, delen en ter beschikking stellen van informatie die gerelateerd is aan mineralogie. Door middel van het aanbieden van een database van mineralen vindplaatsen, de Fieldmaps, maken wij het zoeken van mineralen voor jong en oud toegankelijker. Mineralen, wie is er niet ooit in zijn leven mee bezig geweest of in aanraking mee gekomen. Of je nu eens een kristal hebt gekocht op een beurs of braderie of een echte verzamelaar bent met vitrines in de woonkamer vol met mineralen uit verre landen, het is een prachtige hobby. Maar waar komen deze mineralen vandaan? En wellicht nog interessanter om te weten, wie heeft en hoe zijn ze ooit in jouw vitrine terecht gekomen? Naast het verzamelen van mineralen is er nog een, kleinere groep mensen, die daadwerkelijk op pad gaan om deze mineralen uit de grond op te graven. Met een hamer, beitel en de goede locatie om mineralen te vinden in verschillende landen over de hele wereld. Maar hoe werkt dit precies? Waar moet je heen? Kan het ook op plekken niet al te ver van huis? Waar moet je op letten? Kan je ook zelf mineralen vinden zonder kennis van geologie en mineralogie? Voor een ieder die zelf ooit het idee heeft om mineralen te gaan zoeken, zijn dit vragen die vaak de reden zijn om toch de stap niet te nemen. De informatie om zelf te zoeken naar mineralen is schaars en vaak moeilijk te vinden. Met deze vragen in het achterhoofd, richtten Robert Komduur en Henrie Heikens in 2012 Minerals Foundation op. Een stichting met als doel het verzamelen maar vooral delen van informatie gerelateerd aan mineralogie. Met behulp van het internet stelden zij zichzelf als doel om zowel locaties als ervaringen van het zelf zoeken met iedereen te delen die daar interesse voor heeft, om daarmee de drempel voor de beginnende mineralen zoeker te verlagen. Zowel ervaren als beginnende mineralen zoekers en verzamelaars kunnen op deze manier met elkaar in contact komen om elkaar te helpen en te informeren over locaties en vondsten. Met behulp van twee digitale systemen, het forum en de vindplaatsen database, kunnen mineralen verzamelaars ervaringen en locaties met elkaar delen. Minerals Foundation: Waar het zelf zoeken naar mineralen begint! Over de jaren heen is het oorspronkelijke team verder uitgebreid met Kristian Egberts, Daniel Middel, Erwin Bras, John de Bruijn en Jan Timmer. Naast de dagelijkse gang van zaken op het forum en de vindplaatsendatabase, houden zij zich inmiddels met veel meer aspecten van de mineralogie bezig en is de Minerals Foundation verder uitgegroeid tot het centrale digitale platform voor mineralenverzamelaars en zoekers in Nederland. Zo biedt de stichting inmiddels veel meer dan alleen een forum en een vindplaatsendatabase. Er worden lezingen gegeven en exposities gehouden op beurzen, hulp geboden mineralen fotografie, foto s en video s gedeeld van excursies, tips gegeven voor het zelf zoeken naar mineralen en is de stichting erg actief op social media. Daarnaast zijn er vele samenwerkingen met andere geologische verenigingen om nog meer mensen met elkaar te kunnen samenbrengen. Dit allemaal met het doel om de mineralogie voor 16 Minerals Foundation Magazine

Team MF in 2016 Montalbán, Teruel (Spanje) Foto: Kristian Egberts Minerals Foundation Magazine 17

jong en oud op een laagdrempelige manier bereikbaar te maken. We zeggen daarom ook: Minerals Foundation: Waar het zelf zoeken naar mineralen begint! Zoals gezegd heeft Minerals Foundation een digitale database met vindplaatsen en een discussie forum beschikbaar gesteld. Beiden zijn een onderdeel van het grotere portaal waarop nieuwsberichten, foto van de maand, beurzen, kalender en algemene informatie rondom de stichting te vinden zijn. Door deze onderdelen gescheiden te houden, ontstaat een samenwerking van drie online systemen die ieder een eigen unieke functie hebben. Omdat alle drie de onderdelen met elkaar gekoppeld zijn, maakt het voor de gebruiker niet uit via welk internet adres gebruikt wordt. Zo kan via het portaal naar het forum of de vindplaatsen database doorgeklikt worden en vice versa. Bovendien worden op alle drie de onderdelen dezelfde login gegevens gehanteerd. Iemand die zich heeft geregistreerd kan van ieder onderdeel gebruik maken. Portaal via www.mineralsfoundation.eu Dient als de centrale ingang in alle digitale diensten van Minerals Foundation. Hier kan de bezoeker informatie vinden als de laatste nieuwsberichten, beurs en lezingen kalender, foto van de maand, video s, links en uitleg over de diensten en het team van Minerals Foundation. Ook kunnen het forum en de vindplaatsen database van hieruit geopend worden Vindplaatsen via maps.mineralsfoundation.eu Interactieve kaart gebaseerd op Google Maps waar per land de beschikbare locaties voor het vinden van mineralen te zien zijn. Per land is een onderverdeling in de standaard Bronze locaties en de meer bijzondere Gold locaties. Ook kan vanuit iedere locatie een discussie topic op het forum geopend worden om te discussiëren over de betreffende locatie. Forum via forum.mineralsfoundation.eu Voor het delen van reisverslagen en ervaringen van specifieke locaties, maar ook allerlei andere aan mineralogie gerelateerde onderwerpen, kunnen bezoekers via het forum met elkaar digitaal in contact komen. Van fotografie tot gereedschappen, musea en het onderling plannen van excursies, op het forum vindt het allemaal plaats. Ook zijn de discussie topics van ieder land gekoppeld met de vindplaatsen database. Speciaal voor gebruikers die doeltreffender gebruik maken van één van de systemen, kunnen ze ook apart van elkaar gebruikt worden. Zo zal bijvoorbeeld een verzamelaar die zich uitsluitend bezig houdt met het fotograferen van gekochte of geruilde mineralen, voornamelijk het forum willen bezoeken. Een mineralenzoeker daarentegen zal voornamelijk gebruik maken van de vindplaatsen database. Om het deze bezoekers gemakkelijk te maken, kunnen de drie onderdelen ook direct via een eigen internet adres benaderd worden. Het portaal is bereikbaar via www.mineralsfoundation.eu, het forum via forum.mineralsfoundation.eu en de vindplaatsen database via maps.mineralsfoundation.eu. Op deze manier proberen we het voor iedere bezoeker zo gemakkelijk mogelijk te maken. Externe links zoals Facebook, YouTube en Instagram zijn bovendien vanaf ieder onderdeel te openen. 18 Minerals Foundation Magazine

Portaal Forum Vindplaatsen Minerals Foundation Magazine 19

Prospecten in de Val Giuv Tujetsch, Graubünden (Zwitserland) Foto: Kristian Egberts

Foto van de Maand Maart 2017! Agaat Specifieke locatie onbekend (Marokko) Foto: Wim Buyk

Navajún meer PYRIET dan één mens ooit kan dragen door Daniel Middel

Pyriet in matrix Mina Ampliación a Vitoria, Navajún (Spanje) Foto: Daniel Middel

Mina Ampliación a Vitoria, Navajún, Spanje Pyriet is een welbekend mineraal dat bestaat uit ijzer en zwavel dat overal ter wereld voorkomt. Specifiek voor deze locatie in Spanje is de perfecte kubusvorm waarin de pyrieten zich vormen, variërend van 1mm tot maar liefst 20cm groot. De pyrieten van deze locatie zijn gevormd gedurende de Jura periode, ongeveer 120 miljoen jaar geleden. De locatie zelf omvat een kleine groeve boven op een berg, die met behulp van de eigenaar tegen betaling toegankelijk is voor mineralenverzamelaars. In het voorjaar van 2016 heeft Daniel Middel, als onderdeel van een excursie in het noorden van Spanje, hier een bezoek gebracht. Samen met andere mineralenverzamelaars is hij op deze locatie op zoek gegaan naar de wereldberoemde pyrieten die hier gevonden worden. Navajún. Iedereen die mineralen verzamelt of zoekt heeft er wel eens van gehoord. De perfecte pyriet kubussen uit Spanje staan bij velen in de vitrine te glanzen. Sinds kort bij mij ook. Maar eigenlijk wilde ik er niet eens aan beginnen. Het zou één van de locaties zijn die ik samen met Kristian Egberts, Robert Komduur, Henrie Heikens, Erwin Bras, Niek Hudepol en Han Kamphuis zou aan gaan doen tijdens onze excursie door het gebied. Maar betalen om naar binnen te gaan en daar mineralen te zoeken? Nee dat dan liever niet. Op de heenreis in de camper was ik er dan ook van overtuigd deze plaats over te slaan en in de omgeving zelf op zoek te gaan naar pyriet. Maar stiekem begon het toch wel aan me te knagen, zeker na het zien van alle foto s en video s die op het internet beschikbaar zijn. Aangekomen in Navajún zelf, gingen we een dag voordat de groep de groeve in zou gaan, uit eten bij Pedro de eigenaar. Een rustige en stille man met een passie voor goede wijn en asperges. Voor de pyrieten was het hem al lang niet meer te doen, maar hij moest toch even kwijt hoe groot de kristallen konden worden. Na een gezellige avond gaf ik toch toe, ik ging mee de groeve in. Laat ik dan maar zelf ervaren of die sterke verhalen van iedereen ook echt waarheid zijn of niet. Het avontuur begon al met de rit naar boven. Pedro en zijn collega brachten ons met twee terreinwagens de berg op naar een ogenschijnlijk kleine en weinig actieve groeve. Dat zal we niet veel voorstellen dacht ik nog. Pedro wees ons naar een kleine wand en vertelde dat het de plek was waar we de rest van de dag door mochten brengen. Vanaf de auto tot aan de wand was nog geen 25 meter, maar in dat kleine stukje lopen was ik verkocht. Overal pyriet kristallen! Dat er wat te vinden was, wist ik wel, maar dit was onwerkelijk. De grond van de groeve lag bezaaid met losse pyriet kubussen van enkele millimeters tot centimeters groot en 24 Minerals Foundation Magazine

Ingang tot de groeve Mina Ampliación a Vitoria, Navajún (Spanje) Foto: Kristian Egberts Op zoek naar pyriet kristallen Mina Ampliación a Vitoria, Navajún (Spanje) Foto: Kristian Egberts Minerals Foundation Magazine 25

iedereen begon op te pakken wat hij kon. Achteraf bleek het nog maar het begin. Aangekomen bij de lage wand, ging een ieder meteen aan de slag. De wand was breed genoeg om met een grote groep als de onze, rustig naast elkaar te werken. Na een korte analyse zagen we al gauw dat de bovenste meter uit erg broos gesteente bestond en het daardoor lastig zou zijn om pyriet vast op matrix te krijgen. Aan de kleur van de kubussen was bovendien te zien dat deze al langer in aanraking met de buitenlucht waren geweest, want er zat een donkere roest laag over heen. Dan maar dieper graven was het idee. De breekstangen gingen snel de wand in en alle losse kubussen werden apart gelegd. In minder dan twee uur tijd kwam het eerste lichtgrijze gesteente tevoorschijn en werden ook de pyriet kristallen lichter tot zelfs puntgaaf van kleur. Dit was het juiste gesteente om in te graven. De hamers en beitels werden tevoorschijn gehaald en de eerste pyrieten op matrix kwamen uit de wand. Helaas waren sommige kristallen dusdanig los geplaatst op de matrix, dat deze er meteen uit vielen. Gelukkig is het terugplaatsen een fluitje van een cent; de kristallen passen immers exact op de opengebleven holte. Inmiddels werd het ene na het andere krat gevuld en bleven de pyriet kubussen komen. Er kwam geen einde aan. Na enkele uren kwam Pedro terug om polshoogte te nemen. We keken hem aan en zagen aan zijn gezicht dat hij niet had verwacht dat we al zover de wand in zouden zijn. In een ochtend tijd waren we al enkele meters de wand in om daar de steeds mooier en vooral groter wordende pyrieten uit te halen. Tussen de brokstukken haalde hij enkele kristallen naar boven en deelde deze uit. Ik weet eerlijk gezegd niet of deze mee naar huis zijn gegaan, want een ieder kon alleen nog maar denken aan matrix en de groter wordende kristallen die dieper in de wand zaten. Naarmate de middag vorderde, merkte ik al dat ik kieskeuriger werd. Met een krat vol losse kristallen en nog twee kratten met matrix, was ik al tevreden. Maar nog niet helemaal volledig tevreden. Tevreden mineralen zoeken Mina Ampliación a Vitoria, Navajún (Spanje) Foto: Kristian Egberts 26 Minerals Foundation Magazine

Pyriet kristallen aan het inpakken Mina Ampliación a Vitoria, Navajún (Spanje) Foto: Daniel Middel Minerals Foundation Magazine 27

Pyriet kubussen uitgesteld op tafel Mina Ampliación a Vitoria, Navajún (Spanje) Foto: Daniel Middel 28 Minerals Foundation Magazine

Speurend tussen wat er al allemaal gevonden was, merkte ik op dat ook losse kristallen vormden niet in kubusvorm, maar in een rechthoek. Ik sprak Pedro aan en hij legde uit dat die vorm zeldzamer was voor deze locatie. Met nog een paar uur te gaan had ik een nieuw doel gevonden, rechthoekige pyriet. Ook de kristallen die al in elkaar gegroeid waren, spraken mij erg aan. Aangezien het lastiger was om deze vormen te vinden, was het nog even flink doorzetten om ook hiervan een mooie voorraad te krijgen. Een vol krat zou mij helaas niet meer lukken, maar als er maar een paar stukken tussen zouden zitten voor in de vitrine, zou ik al tevreden zijn. Het duurde niet lang meer voordat Pedro aangaf dat de zoekdag voorbij was. Een ieder begon met het inpakken van de pyrieten op matrix en het netjes opstapelen van de losse kristallen. Kratten vol met pyriet, het was ongelooflijk om te zien. Sommige kratten zo zwaar, dan deze met twee man opgetild moesten worden om in de auto te krijgen. Iedereen was voldaan en tevreden, wat een dag en wat een vondsten. De eerste locatie van een excursie die nog langs vele andere locaties zou gaan en deze eerste dag was al meteen een succes. Waarom had ik er überhaupt over gedacht om deze locatie over te slaan, ik zou er zo weer heenrijden. Een aanrader voor iedereen die ook een fan is van deze pyriet kubussen en ook nog eens zelf wil ervaren hoe het is om deze uit te grond te halen. De meeste pyriet op matrix staat inmiddels thuis in de vitrine, het ene stuk mooier en glanzender dan de ander. Bij het zien van deze vondsten, die in de woonkamer pronken, moet ik steeds weer terugdenken aan deze ervaring. Want dat is het, een ervaring. Niet alleen het vinden van deze mooie stukken, maar ook alles er omheen. Pyriet kubussen Mina Ampliación a Vitoria, Navajún (Spanje) Foto: Daniel Middel Minerals Foundation Magazine 29

Karminiet Grube Clara, Schwarzwald (Duitsland) Foto: Jacques Feijen (coll. Felix Maassen) Foto van de Maand Januari 2017!

Net gevonden calcietkristal Calcaire de la Sambre, Landelies (België) Foto: Daniel Middel

Field-maps Wat zijn ze en wat kun je er mee?

Voor zowel de beginnende als de ervaren mineralenverzamelaar is het altijd lastig; waar begin je met zoeken? Naast het juiste gereedschap, het analyseren van de geologie, is de locatie misschien wel het belangrijkste van allemaal. Tot enige jaren geleden was het vinden van de juiste locatie een lastige opgave en daarmee de stap voor beginnende mineralenverzamelaars hoog. Locaties werden gedeeld van mond tot mond of konden in oude boeken teruggevonden worden. Met de komst van internet en social media leek de stap dan ook snel gezet om deze locaties van oude bronnen digitaal beschikbaar te stellen. Naast andere online system zoals Mindat (www.mindat.org) en Mineralien Atlas (www.mineralienatlas.de) is er vanuit onze stichting een variant opgericht waar naast de locatie, ook gepraat kan worden met andere verzamelaars over de betreffende locatie. We noemen deze locaties Field-maps, oftewel veldkaarten. Het idee hierachter is dat een locatie afgedrukt kan worden op een papieren versie, om zo in het veld een kaart te hebben. Zie daar de oorsprong van de naam Field-map. Gebaseerd op het bestaande Google Maps systeem, bestaat iedere Field-map uit een aantal vaste onderdelen: 1) Adres en GPS coördinaten 2) Visuele kaart 3) Geologie en mineralogie 4) Forum discussie koppeling 5) Print en GPS knop 6) Afbeeldingen Per onderdeel zijn gegevens aanwezig waar mogelijk ingevuld op de Field-map. De informatie die voor handen is op de beschikbare Field-maps wordt grotendeels aangeleverd door onze donateurs. Van de duizenden locaties die er zijn, zou het voor een kleine stichting onmogelijk zijn om van elke plaats uit te vinden hoe de huidige stand van zaken is. Daarnaast kunnen door veranderingen van de locatie, zoals afgravingen of weersomstandigheden, nieuwe mineralen gevonden worden. De kennis van andere mineralen verzamelaars is daarom van essentieel belang voor iedere Field-map. Minerals Foundation magazine 2017 uitgave 1 33

Met deze gedachte van samenwerking en kennisdeling, is iedere Field-map gekoppeld aan een eigen discussie topic op het forum. Zo geeft de Field-map zelf de statische informatie en kan op het forum tot op de dag actueel worden gepraat over nieuwe vondsten, wijzigingen in toegang en worden bovendien foto s en ervaringen met elkaar gedeeld. Eventuele wijzigingen aan een Field-map zelf worden door donateurs op het forum bekend gemaakt, waarna de beheerders deze informatie aanpassen. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe mineralen die gevonden worden, maar die nog niet in de mineralenlijst van de Field-map genoemd worden. Het delen van ervaringen en verhalen, daar draait het natuurlijk allemaal om! Sinds enige tijd zijn Gold donateurs in staat om zelf nieuwe Field-maps in te dienen. Met deze functie, die op het forum beschikbaar is, is het aantal locaties aanzienlijk gegroeid. In diverse landen waar voorheen weinig locaties bekend waren in ons systeem, bijvoorbeeld de voormalige Oostbloklanden en Scandinavië, zijn vele nieuwe locaties toegevoegd. Hiermee groeit de samenwerking tussen mineralenverzamelaars en is er echt sprake van een moderne digitale samenwerking. Door vanuit de kaart van Europa, waar voor zowel Bronze als voor Gold een kaart voor beschikbaar is, op een land te klikken, zal een Google Maps pagina geopend worden. De locaties voor dit land worden vervolgens weergegeven. Net als op een gewone Google Maps pagina kan worden in en uitgezoomd op de kaart, en kan met de knop linksonder gewisseld worden tussen de satelliet of verkeersweergave van de kaart. De pinnetjes blijven in beiden weergaven zichtbaar. Door met de muis over een pinnetje heen te bewegen, wordt linksonder in beeld de naam van de locatie weergeven. Door een locatie aan te klikken, wordt de daadwerkelijke vindplaats of Field-map geopend. Ook deze wordt weergegeven op basis van een Google Maps kaart en is zodanig ingezoomd dat de groeve, halde of mijn ingang zichtbaar is. Uitzoomen vanuit de Field-map om de omgeving te bekijken is ook mogelijk. Het pinnetje is in de meeste gevallen neergezet op de ingang van de locatie of de plaats van een 34 Minerals Foundation Magazine

auto geparkeerd kan worden. Vanuit daar kan de locatie doorgaans te voet verder verkend worden. In het scherm links wordt de specifieke informatie van de locatie weergegeven. Zo zijn het adres en de GPS coördinaten beschikbaar om te gebruiken voor een navigatiesysteem. Wordt de Field-map op een mobiel apparaat geopend, dan wordt de Google Maps navigatie automatisch gestart door op de knop Print Kaart linksonder te klikken. Vooral bij natuurlijke locaties is het raadzaam om de GPS coördinaten te gebruiken in plaats van de straatnaam. De meest actuele status van een locatie wordt niet op de Field-map zelf aangegeven. Hiervoor zal namelijk gecommuniceerd moeten worden met andere mineralen verzamelaars die onlangs op de locatie zijn geweest. Zo kan er in een bepaalde hoek van een steengroeve onlangs afgegraven zijn, of is toegang helemaal niet meer mogelijk. Dergelijke discussies of vragen kunnen gevoerd en gesteld worden op het forum. Om het echter nog specifieker te maken, kan voor iedere Field-map direct het gelijknamige forum topic geopend worden. Hiervoor kan de knop Bekijk Forum Topic gebruikt worden, linksonder op de Fieldmap. Een nieuw scherm wordt geopend en de meest actuele discussies worden zichtbaar. Ook vondsten van eerdere bezoeken en reisverslagen naar de betreffende locatie zijn hier terug te vinden. Uiteraard is het meer dan welkom als je na een bezoek aan de locatie, ook zelf je ervaringen met beeld en verhaal op het forum deelt met anderen. Het delen van ervaringen en verhalen, daar draait het natuurlijk allemaal om! Het schakelen tussen de Field-maps en het forum gaat andersom even gemakkelijk. Door via het forum in het discussie topic op de knop Bekijk Field-map te klikken, opent de betreffende locatie zich in een nieuw scherm. Deze knop is in ieder topic van een locatie op het forum aanwezig en is te vinden rechtsboven en rechtsonder aan het scherm, naast de Reageer knop. Door middel van deze koppeling tussen de Fieldmap en het forum, proberen we met alle donateurs er een geheel van te maken. Met de Fieldmaps als basis om de locatie aan te duiden en het forum om met andere mineralenverzamelaars over de locatie te praten. Minerals Foundation Magazine 35

Fluoriet Annaberg-Buchholz, Erzgebirge (Duitsland) Foto: Kristian Egberts Foto van de Maand September 2017!

Agaten zoeken Nowy Kosciol, Dolnośląskie (Polen) Foto: Kristian Egberts

Tasmanië De droom van iedere mineralenverzamelaar door David Nieto

Crocoiet specimen (Tasmanië) Foto: David Nieto

Tasmanië alleen de naam al brengt de associatie met het wonderschone mineraal Crocoiet, maar ook met iets wat normaliter totaal onbereikbaar is. En het moet gezegd, het heeft de nodige voeten in de aarde gehad, maar in november 2016 was het zo ver en ben ik, David Nieto, samen met Frank de Wit naar Tasmanië gegaan. Hieraan voorafgaand hebben we contact opgezocht met de Mineral Resources Tasmania en de daar werkende grootste autoriteit op mineralengebied in Tasmanië. Grappig was dat ik meer dan 25 jaar geleden in de pré- internet tijd al uitgebreid met deze man mineralen geruild heb. Alles ging toen nog per brief maar de pakketjes wisselden elkaar in hoog tempo af waarbij hij zijn museum kon vullen met Europese stukken en ik aan het einde van de uitwisseling, volgens hem, de allerbeste mineralen-verzameling van Australische mineralen had buiten Australië, cool! Dit oude contact kwam nu goed van pas en nóg meer het feit, dat deze mineraloog en Frank beide medebeheerders zijn van de Mindat website. Daarbij kwam dat voor Frank dit zijn 1000ste mijn ging worden en het dus iets héél bijzonders moest worden. De vraag was dan ook óf hij ons kon introduceren bij de eigenaar van de Adelaide Mine. Dit heeft hij gedaan met als resultaat dat we groen licht kregen om als Mining Advisor in de Adelaide Mine te opereren, het walhalla voor de meest fantastische specimens van crocoiet, dundasiet, gibbsiet en gele cerussiet. Maar goed het groene licht was daar, maar dan moet je er nog zien te komen! Hiervoor waren 4 etappes nodig: Amsterdam-Dubai (6hr35min), Dubai-Melbourne (13hr20min), Melbourne-Hobart (1hr15min), Hobart-Zeehan (5hr met de auto, linksrijdend). Ik stond dus op 3/11 om 7hr op en kwam 56 uur later in Zeehan aan op 5/11. In totaal bijna 20.000 kilometer en 10 tijdzones. Op de heenweg hebben we de zon twee keer zien opkomen en ondergaan!! De eerste dag hebben we doorgebracht op de mineralenbeurs in Zeehan waarbij ik met verbazing heb gekeken naar de prijzen. Mineralen die in Europa peperduur zijn, zijn daar goedkoop én andersom. Ik moest dus naar het einde van de wereld om uiteindelijk een mooi een betaalbaar stuk neptuniet uit de USA te kunnen kopen!. Het bezoek aan de beurs was tweeledig. Enerzijds om kennis te maken met de eigenaar van de Adelaide, die aanwezig was op de beurs met een fantastische stand, én anderzijds om de mega jetlag weg te werken! Maar goed de volgende dag was het zo ver en gingen we met volle bepakking naar de opslagloods van de mijn in Zeehan waar we hadden afgesproken. Daar maakten wij ook kennis met de vaste miner Bruce en zijn hulp Shaky. En ja, dan gaat die deur van de loods open en weet je niet wat je ziet, overal massa s fantastische specimens waarbij de waarde van sommige stukken in de 6 cijfers gaat!! We kregen een rondleiding en toelichting over het proces waarbij specimens worden gereinigd met water, indien nodig met chemicaliën, en vervolgens getransporteerd worden naar Hobart waar de opslag van de topstukken is. We vallen van de ene verbazing in de andere, wat een rijkdom aan hoofdzakelijk Crocoiet Daar ondergaan de specimens nog een stabilisatieproces waarbij de zeer zachte matrix wordt verstevigd, waarna deze in mooie plastic dozen richting de grote beurzen in Tucson e.d. gaan waar mega bedragen worden neergeteld voor een mooi crocoiet specimen! Eerst een rondleiding gekregen met toelichting over de oude mijn, deze gaat 800 meter de diepte in maar is nu volledig ondergelopen met water. De huidige mijn ligt boven het water niveau en is klein, nog geen 100 meter en kent twee niveaus. En dan gebeurt het, helm op, rugzak om, de compressor gaat aan en de stalen deur van de mijn wordt geopend. Meteen vallen we met de neus in de boter, want bij de ingang staat een groot stalen rek waar alle kisten tijdelijk worden opgeslagen met de uit de mijn gehaalde stukken. We moeten meteen slikken, wow, wat vreselijk mooi.!!!! 40 Minerals Foundation Magazine

Crocoiet specimen (Tasmanië) Foto: David Nieto We lopen achter Bruce aan verder de mijn in en vallen van de ene verbazing in de andere, wat een rijkdom aan hoofdzakelijk crocoiet. Overal waar je kijkt holtes met de meest fantastische kristallen. Bruce parkeert ons in eerste instantie bij een minder goed stuk zodat wij wat ervaring kunnen opdoen met de zachte matrix. Maar al heel snel kwam hij met de mededeling dat hij het al gezien had, we wisten wat we deden en de ervaring van ruim 40 jaar met hamer en beitel werken betaalde zich nu uit. En dan sta je ineens bij het gedeelte met de échte topspecimens en kregen we meteen het vertrouwen om daar ook aan te mogen werken. Dat is in het begin wel even werken met trillende handjes, maar het werd al snel duidelijk hoe het werkt. Stukken die wij fantastisch vonden en met moeite heel uit de wand kregen werden omschreven als bucket, ofwel afval!!!!! Op onze vraag óf wij zelf stukken mochten meenemen voor onze verzameling kregen we de wel zeer Engelse opmerking at your discretion, ofwel neem mee wat je zelf redelijk vindt. Ik moet zeggen, dat werkt als je weet dat er drie gezinnen moeten leven van deze mijn. We hebben ons dus netjes ingehouden en wat van die bucket stukken meegenomen, ze staan nu te stralen in mijn vitrine! Het was dus duidelijk dat zij zich vooral richten op specimens vanaf $1000 en hoger. Dus de beuk er in en uren bezig met een hydraulische hamer om nevengesteente en een galeniet erts te verwijderen om zo tot de écht interessante stukken te komen. Het mooiste specimen op bijgaande foto heeft dagen werk met zich meegebracht. Eerst heb ik een halve dag met de hamer lopen werken om de galeniet te verwijderen, vervolgens ging Bruce ook nog eens een halve dag tekeer en Frank kon als apotheose de baby #1 er uit hameren en naar boven brengen. Dit is er wel eentje met 5 cijfers op het aankoopetiket!! Maar hier bleef het niet bij, we hebben ook gewerkt aan een holte van ca. 1,5 x 1 meter in het plafond van de gang waar we het een na het ander fantastisch stuk uit konden halen met dundasiet, gibbsiet en crocoiet. Ook hier heb ik een volle ochtend gewerkt om een groot stuk (35cm) heel uit het plafond te krijgen. Verder ook insluitingen met groene dundasiet (de oorzaak van de Minerals Foundation Magazine 41

Crocoiet aders in de wand (Tasmanië) Foto: David Nieto Crocoiet (Tasmanië) Foto: David Nieto 42 Minerals Foundation Magazine

kleur is nog niet bekend). In het algemeen hebben wij zo becijferd dat Frank en ik zo n 70 trays aan materiaal naar boven hebben gebracht. Ná onze aankomst in Nederland kregen we dan ook de vraag van Bruce óf we niet terug wilden komen! De mineralen waren mooi, maar de miners ook, prachtige kerels zonder wat voor kapsones dan ook, de overtreffende trap van down to earth dus. We hebben genoten van de gesprekken, de humor, de heerlijke koffie en als topper Bruce s Scallops, een maaltijd als lunch waar menig Michelin restaurant voor zou tekenen. De mannen hebben ons hun vertrouwen gegeven, in hun huis uitgenodigd om te eten, ons meegenomen naar een prima restaurant (met helaas nauwelijks te voorkomen roadkill op de nachtelijke terugweg) en ons op onze enige vrije dag toeristische tips gegeven (ja, die Dutchies zijn fysiek werk elke dag niet gewend). Wat een mooi, ruw, land. Om een idee te geven, het huis van Shaky is het laatste huis in Tasmanië met elektriciteit. Dus de kabel van de elektriciteitsmast gaat bij hun naar beneden het huis in en that s it voor de rest alleen maar wildernis en bush! Bruce was niet alleen de hoofd miner van de Adelaide, maar ook de eigenaar van de Platt Prospect Mine en bracht ons daar op een van de dagen naar toe. Hemelsbreed nog niet eens zo ver van de Adelaide, maar man wat ligt deze mijn ver van de wereld boven op een berg. Bruce wist daarbij te vertellen, dat hij in zijn eentje een half jaar bij de mijn had gewoond in een half omgebouwde bus (hoe hij die ooit op die berg heeft gekregen is een groot raadsel). Maar hij was er nu al een jaar niet meer geweest en vroeg ons om even te wachten zodat hij de ingangstunnel kon vrijmaken. Onze vragende blik werd beantwoord met ík moet even de spinnenwebben weghalen! Nou, we hebben het geweten, nog nooit zulke grote spinnen (Tasmanian Cave Spiders tot 18cm) in zulke grote hoeveelheden bij elkaar gezien. Maar goed de spinnen zitten hoofdzakelijk dicht bij de ingang en verder de mijn in wordt het steeds minder. Deze mijn is met name wereldberoemd om de combinatie van groene pyromorphiet met daarop de oranje crocoiet. Het contrast in kleur maakt dit tot fantastisch mooie micromounts. En Bruce bracht ons naar een plek in de mijn met een mooie ader met dit spul. Verbazend was dat we daar ook erg mooie pyrolusiet konden vinden. Dus hamer en beitel weer tevoorschijn en de dag afsluitend met een grijns op het gezicht en een rugzak vol met goodies. Mike is ook eigenaar van de Stichtite Hill Quarry die eigenlijk pal boven de Dundas Extended Mine zit, maar dan veel hoger de berg op. Was de Platt Mine al afgelegen, dit was nog verder van de bewoonde wereld en de rit naar deze steengroeve zal ik nooit vergeten. Nog nooit zulke grote Tasmanian Cave Spiders tot 18cm in deze hoeveelheden bij elkaar gezien! Het begon al goed want Mike keek minachtend naar onze 4 wheel drive huurauto en stelde voor dat we toch in zijn auto zouden stappen. Mike had een échte Jeep van de old fashion stijl, geen fratsen maar beresterk. De auto stond geparkeerd bij zijn huis met een groot olievat met rotzooi voor zijn auto. Je zou denken, je steekt achteruit en rijdt weg, maar Mike niet, hij geeft gas en knalt het olievat zo omver waarna een helse rit plankgas volgde over onverharde wegen. En toen we dachten dat we het gehad hadden begon het eigenlijk pas want we moesten de berg op terwijl er nauwelijks nog sprake was van een pad. Het pad bestond uit rotsblokken van 50cm groot afgewisseld met gaten die net zo groot waren en dan kwam je bij een wand waarbij je dacht daar komt zelfs deze auto niet tegen op. Maar Mike bleef gezellig tegen ons praten en de auto nam zelfs deze obstakels met gemak. Tsja, het was zonder meer indrukwekkend en dan sta je ineens boven op een afgelegen berg in Tasmanië in een steengroeve mineralen te zoeken, awesome! De steengroeve is één groot groen serpentijn lichaam met daar doorheen de paarse stichtiet wat een zeer mooie kleurcombinatie vormt. Ruw is het al mooi maar geslepen komt het helemaal tot zijn recht! Naast de stichtiet vonden we ook kleine magnesiochromiet kristallen. Bruce heeft ook een goed contact met de eigenaar van de Dundas Extended Mine en had er Minerals Foundation Magazine 43

voor gezorgd dat we ook deze mijn konden bezoeken. Mike, de eigenaar, werkt nagenoeg iedere dag in de mijn en heeft daar een onvoorstelbare hoeveelheid werk geleverd. Ook hier is crocoiet te vinden maar het gesteente is veel harder en de specimens veel lastiger heel uit de wand te krijgen. Daar staat dan weer tegenover dat de kristallen vaak van een betere kwaliteit zijn met mooie topvlakken terwijl de kristallen in de Adelaide vaak hol van binnen zijn. In deze mijn komt ook de gele cerussiet in erg goede kwaliteit voor. In de handel wordt dit chromecerussiet genoemd, maar het is nog maar de vraag óf de gele kleur wordt veroorzaakt door chroom. Hier zijn behoorlijk wat twijfels over en de zaak is nog onder wetenschappelijk onderzoek! waar iedere Nederlandse micromountclub een moord voor zou doen!! Dus al het gereedschap achtergelaten, de koffer van de handbagage helemaal leeg gemaakt en gevuld met crocoiet om vervolgens 20.000 kilometer horizontaal te houden en ondertussen alle pursers en controleurs op afstand houden! Wij hebben de miners bedankt voor deze uitzonderlijk unieke ervaring en tegelijkertijd ook vervloekt want beter dan dit gaat het nooit, never niet, worden! Ná deze uitstapjes hebben we nog een aantal dagen in de Adelaide gewerkt waarna het tijd was om afscheid te nemen en de lange terugweg aan te gaan. crocoiet is zeer fragiel en kwetsbaar dus konden we niet zo veel mee terug naar Nederland nemen als we hadden gewild en ook op zich gekund want we hebben meegemaakt dat gaten in de weg werden opgevuld met bucket crocoiet Crocoiet (Tasmanië) Foto: David Nieto 44 Minerals Foundation Magazine

Gibbsiet, dundasiet (Tasmanië) Foto: David Nieto Fluoriet, calciet, kwarts, hematiet Steinbruch Juchem, Rheinland-Pfalz (Duitsland) Foto: Kristian Egberts (FOV 30mm) Minerals Foundation Magazine 45

Bariet Mirasol, La Union (Spanje) Foto: Niels Brouwer Foto van de Maand Augustus 2017!

Net geopende calcietgeode Carrière de Beez, Namur (België) Foto: Kristian Egberts

Het groene goud Fluoriet uit steengroeve Juchem door Kristian Egberts

Fluoriet en hematiet op kwarts Steinbruch Juchem, Rheinland-Pfalz (Duitsland) Foto: Kristian Egberts

Fluoriet ook wel vloeispaat genoemd, is een relatief veel voorkomend mineraal op aarde. Het is een zeer gewild mineraal voor verzamelaars vanwege bijvoorbeeld de prachtige kleuren die het mineraal kan hebben: paars, blauw, geel, groen, rood en in zuivere vorm, zonder inmenging van andere mineralen, transparant. Maar ondanks zijn veel voorkomendheid op aarde, kan fluoriet ook zeldzaam zijn als het op plaatsen wordt gevonden waar men het met uitzondering vindt, zoals in steengroeve Juchem. Kristian Egberts vertelt over de fluoriet van deze bekende zoeklocatie in Duitsland. In de jaren dat de Wasserfall (Waterval), een zoekgebied in de steengroeve Juchem, een mineralogisch zeer interessante plek was, kwam ik daar regelmatig om mineralen te zoeken. Dit gebied in de Juchem is bekend vanwege zijn enorme diversiteit en kwaliteit van typische geodes van deze groeve; de dieppaarse amethyst geodes met geeloranje calciet kristallen erop. De vondsten waar menig mineralenzoeker voor naar de Juchem kwam! Het waren ook de tijden dat er elk weekend een grote groep Nederlandse en Duitse vrienden elkaar troffen om samen mineralen te gaan zoeken. Men kende elkaar al jaren van de bezoeken aan de Juchem en zo ontstonden er vriendschappen gebaseerd op de gedeelde interesse in het zoeken naar mineralen en het delen van foto's, verhalen en ervaringen. Zo was er in het jaar 2012 een zoekdag waarop iedereen wederom naar de Wasserfall ging op zoek naar de geodes. Zoals elke 'normale' zoekdag was er een veel animo om mineralen te zoeken en ging iedereen zijn gangetje met hamer en beitel. Gedurende de dag had ik al enkele geodes gevonden en hield ik een pauze om even met de andere mineralenzoekers te praten over hoe de dag voor hun was. Zoals gewoonlijk verwachtte ik het antwoord: "es geht... und was hast du gefunden?", maar deze keer was iedereen bedrukt en stil. De eerste woorden waren: "Sag bitte nichts, aber wir haben etwas grünes gefunden". En zo verliep het gesprek over de groene kristalletjes die eruit zagen als suikerkorrels die in een geode waren gestrooid, met de meest uiteenlopende theorieën en gedachten. Ondertussen hadden ook anderen een 'groen mineraal' gevonden en werd het stil gehouden, maar merkte ik al duidelijk dat het mineralen zoeken bij verschillende mensen gericht was op maar 1 ding: het vinden van fluoriet. Men had er al wel van gehoord, maar wilde het nog niet bevestigen: fluoriet uit de Juchem. Er waren namelijk al eerder geruchten dat er fluoriet gevonden zou zijn in de Juchem, al wist niemand of het waarheid was. Ook wilde de mineralenzoekers geen goudkoorts creëren door rond te bazuinen dat er fluoriet gevonden was. Het werd min of meer stil gehouden om de rust te behouden. Toch bleek binnen een jaar dat het hoge woord eruit was: men had op internet al foto's en verhalen gelezen van fluoriet vondsten van de Juchem en de exorbitante prijzen die er voor gevraagd werden. En zo werd de run op dit zeldzame mineraal van deze groeve steeds groter, wat tot frustraties en problemen leidde. Er volgende een periode waarin fluoriet zelden werd gevonden, want het bleek dat er maar een kleine storingszone in het Wasserfall gebied was waar fluoriet in voorkwam. De vondsten bleven een tijdje uit, maar de interesse niet: de marktvraag was groot en er werden handstukken met fluoriet kristallen verkocht voor extreme bedragen. Naar mijn mening verpestte het de sfeer voor de hobbyist en de mineralenzoeker die het voor zijn plezier deed. 50 Minerals Foundation Magazine

Mineralen zoeken bij de Wasserfall Steinbruch Juchem, Rheinland-Pfalz (Duitsland) Foto: Kristian Egberts Het vinden werd belangrijker dan het zoeken en door omstandigheden werd de mogelijkheid fluoriet te vinden ook verkleind: in 2013 werden de regels in de Juchem aangescherpt, waardoor vanaf dat moment het gebied waar men mineralen mocht zoeken werd aangegeven en men niet meer vrij door de groeve heen mocht lopen. De hele sfeer veranderde onder de mineralenzoekers en een 'nieuw tijdperk' in de Juchem was aangebroken. De verwachting dat er weer fluoriet wordt gevonden, kan ik niet bevestigen of ontkrachten Toch bleek in het voorjaar van 2014 dat er geen einde was gekomen aan de mogelijkheid fluoriet te vinden in de Juchem: er werd weer soms in het Wasserfall gebied gezocht en tot grote verbazing van verschillende mineralenzoekers werd dat gebied uitgediept wat dus interessant was. Zo heb ik ook diverse keren met succes mineralen gevonden in dit gebied: niet alleen geodes met amethyst of een andere kwartsvariatie, maar ook fluoriet kristallen. Op een bepaald moment vond ik in een enkele meters hoge opstaande wand groene afdrukken, wel al afgebroken of vergroeid in het gesteente. Het was een eerste teken van fluoriet die ik in lange tijd gezien had! Het gaf me motivatie er in de buurt verder te zoeken naar aanwijzingen van fluoriet. En zodoende vond ik na enkele uren een enkele tientallen centimeters grote kwartsader waar zowel hematiet, goethiet en fluoriet op gekristalliseerd waren: mijn dag kon niet meer stuk! Samen met enkele andere mineralenzoekers hebben we de rest van de opstaande wand afgebroken en vonden die dag nog meer geodes met en zonder fluoriet. In ieder geval gingen we allemaal tevreden naar huis met mooie mineralen in onze tas. Minerals Foundation Magazine 51

Fluoriet, kwarts, hematiet Steinbruch Juchem, Rheinland-Pfalz (Duitsland) Foto: Kristian Egberts (FOV 20mm) Fluoriet, kwarts, hematiet Steinbruch Juchem, Rheinland-Pfalz (Duitsland) Foto: Kristian Egberts (FOV 40mm) 52 Minerals Foundation Magazine

Helaas bleek dit voor mij en voor vele andere mineralenzoekers een van de laatste keren dat het Wasserfall gebied bezocht mocht worden. Er werd gesteld dat de wanden te gevaarlijk waren om er bij in de buurt te zoeken en dat er weinig materiaal was waar mineralisatie in te zien was. Sinds die tijd is er geen fluoriet vondst meer bekend, waardoor er meer bekendheid aan gegeven is op websites en in artikelen dat dit mineraal voorkwam in de Juchem. Dit is naar mijn mening alleen maar goed: het is natuurlijk prachtig om deze kennis te delen en zeker als het om zeldzaamheid gaat. Fluoriet uit de Juchem heeft over het algemeen een octaëder habitus en is overwegend glanzend groen tot mat wit en transparant. Het is vaak op kwarts (of een kwartsvariëteit) uitgekristalliseerd en begeleid met calciet, goethiet en/of hematiet, wat een mooi kleurcontrast geeft. Naast vrij gekristalliseerde fluoriet is het in de Juchem ook vaak als ader of vergroeiing gevonden. De verwachting dat fluoriet in de komende jaren ineens weer wordt gevonden, kan ik niet bevestigen of ontkrachten. Het Wasserfall gebied is op dit moment grotendeels instabiel en er is nog geen aanleiding dat er binnenkort verandering in komt. Dit betekent niet dat er geen andere kans bestaat dat fluoriet in andere gebieden in de Juchem voorkomt. Op dit moment koester ik vooral de fluoriet vondsten die ik in mijn verzameling heb en zie het als een uniek stuk geschiedenis uit een van de meest begeerde groeves in de wereld: het 'groene goud' uit steengroeve Juchem. Fluoriet, calciet, kwarts, hematiet Steinbruch Juchem, Rheinland-Pfalz (Duitsland) Foto: Kristian Egberts (FOV 30mm) Minerals Foundation Magazine 53

Met stichting GEO Oss mineralen zoeken Steinbruch HKW, Sauerland (Duitsland) Foto: Kristian Egberts

Foto van de Maand Maart 2014! Gips Fuentes de Ebro, Zaragoza (Spanje) Foto: Erwin Bras