Gemeente Vught enthousiast over nieuwe aanpak verwarde personen De Wijk GGD er maakt écht verschil De politie van Vught rapporteerde een flinke stijging van meldingen van overlast door verwarde of overspannen personen in de afgelopen jaren. Hier moeten we wat mee, vond de gemeenteraad. De meldingen doen een te groot beroep op de politiecapaciteit, terwijl deze mensen geen crimineel gedrag vertonen, maar juist zorg nodig hebben. Regiomanager Linda Pieters van GGD Hart van Brabant vertelt wat twee speciaal aangestelde Wijk GGD ers de afgelopen maanden voor elkaar hebben gebokst. Hoe verklaart u de forse toename van het aantal melding in Vught? Op 26.000 inwoners heeft Vught relatief veel zorginstellingen, onder meer voor mensen met verstandelijke, auditieve en visuele beperkingen, voor dak- en thuislozen, verslaafden, ouderen en dementerenden en voor kinder- en jeugdpsychiatrie. De omvang van deze zorgpopulatie brengt een relatief groot aantal meldingen van overlast met zich mee. Daarnaast is het zorgbeleid van de overheid erop gericht dat mensen met dergelijke problematiek zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen. Hoe kwamen jullie op het idee om met Wijk GGD ers aan de slag te gaan? Een politieagent is doorgaans niet de aangewezen persoon om zich over verwarde of overspannen personen te buigen. We hebben het hier over mensen met psychiatrische problemen, (overmatig) alcohol- of drugs gebruik, licht ver standelijke beperkingen, dementie, verkeerd medicatiegebruik, emotionele problemen of ernstige problemen in hun sociaal netwerk, niet over mensen die criminele activiteiten plegen. Zij moeten zo snel mogelijk passende opvang, zorg en ondersteuning krijgen. Interventie door de politie heeft een enorme impact op henzelf
Met het oog op de aansluiting met alle ketenpartners hebben we een werkplek voor Esther en Sarah ingericht bij Wegwijs+, het sociaal wijkteam van Vught waar professionals van werk en inkomen, jeugdzorg, maatschappelijk werk en ondersteuning met elkaar samenwerken. De Wijk GGD ers gebruikten een apart e-mailadres waar verwijzers (dreigende) overlast door een verward persoon konden melden. Voor registratie van cliënten is gebruikgemaakt van KEDO, het bestaande registratiesysteem van het Centrum voor Trajecten en Bemoeizorg (CvTB). en hun naasten. Het is niet niks als je je verwarde zoon of moeder op het politiebureau moet ophalen. Wij wisten van een pilot in Amsterdam waar GGD ers de wijk introkken om de overlast van verwarde personen te beperken en voor te blijven. Contact met de Wijk GGD er is laagdrempelig. Bovendien heeft deze professional veel kennis van en ervaring met de doelgroep en de beschikking over een enorm netwerk om snel de juiste zorg in te schakelen. De positieve resultaten van de Amsterdamse pilot hebben ons doen besluiten om ook in Vught de proef op de som te nemen. Hoe hebben jullie de pilot ingericht? We hebben proefgedraaid van 1 oktober 2015 tot 1 juni 2016. In die 34 weken hebben we twee Wijk GGD ers aangesteld: Esther en Sarah, twee zeer ervaren OGGZ-verpleegkundigen. Samen gaven zij 20 uur per week invulling aan de nieuwe functie. Hun taken: contact zoeken met verwarde personen en voor ieder individu een plan van aanpak realiseren, samen met de collega-hulpverleners en zorginstellingen. Werden de Wijk GGD ers meteen goed gevonden? Aanvankelijk kregen Esther en Sarah de meeste meldingen via de politie, maar naarmate de bekendheid met de Wijk GGD ers toenam, kregen zij steeds meer meldingen uit andere hoek: van familie, omwonenden, de huisarts, de woningcorporatie of van bijvoorbeeld de apotheker die opmerkte dat iemand zijn medicijnen al een hele tijd niet had opgehaald. Wat gebeurt er na een melding? Bij signalen van (dreigende) overlast gaan de Wijk GGD ers samen of met een collegaketenpartner op huisbezoek om de situatie in te schatten. Het huisbezoek is bedoeld om met de cliënt in gesprek te gaan en even rond te kijken een stapel ongeopende post bijvoorbeeld is vaak een teken dat het niet goed gaat. Maar ze dringen natuurlijk niet zomaar bij mensen binnen. Ze overleggen altijd met de cliënt of zijn omgeving. Zonder basis van vertrouwen werkt het niet. De Wijk GGD ers zoeken vervolgens uit of de verwarde persoon al bekend is bij een hulpverlener of zorginstelling en leggen in dat geval contact met de behandelaar(s) om de aard van de melding te bespreken en samen een plan van aanpak op te stellen. Ontvangt de klant nog geen zorg of ondersteuning, dan bespreken de Wijk GGD ers de rolverdeling met Wegwijs+ en starten zij in overleg met de klant een traject. De Wijk GGD ers behandelen niet zelf, maar hebben puur een netwerk- en doorgeleidende functie; ze wijzen de weg.
Kunt u een voorbeeld geven uit de dagelijkse praktijk van Esther en Sarah? Een tijd terug kwamen zij via een politiemelding in contact met een oude, verwarde man. Er was hem verteld dat hij opgenomen moest worden, maar hij weigerde pertinent omdat hij dan van zijn hond zijn alles gescheiden zou worden. Esther en Sarah kwamen toen tot een onconventionele oplossing. Ze regelden een leegstaande woning voor de man waar hij tijdelijk zorg aan huis kan krijgen en zijn hond niet hoeft te missen. Die vrije ruimte hebben de Wijk GGD ers? Zeker! Een Wijk GGD er moet buiten de protocollen om durven denken. Doordat we niet alles vastleggen, kunnen Esther en Sarah ruim denken over oplossingen. Dat vraagt de nodige creativiteit en flexibiliteit en dat vinden zij juist zo mooi aan hun werk. Maar ik kan me voorstellen dat dit niet elke hulpverlener ligt. Wat komt er verder kijken bij de functie? De Wijk GGD er moet over veel verpleegkundige ervaring, kennis van de doelgroep en goede netwerkvaardigheden beschikken. Hij of zij moet flink investeren in de relatie met alle ketenpartners de gemeente, politie, het sociaal wijkteam, crisisdiensten, zorg instellingen, huisartsen, apothekers, de woningcorporatie en hun vertrouwen zien te winnen. Esther en Sarah hebben contact met de politie wanneer een situatie daar om vraagt, overleggen eens per week met Wegwijs+ en eens per maand met de stuurgroep, waarvan vertegenwoordigers van de gemeente, de politie, Wegwijs+ en ikzelf namens GGD Hart van Brabant deel uitmaken. Welke lessen hebben jullie getrokken uit de pilot? Dat zijn er veel. Heel veel. Maar misschien wel de belangrijkste: in elke wijk en in elke straat wonen mensen die verward raken. Ik vertel hiermee niets nieuws, maar het is goed je er voortdurend van bewust te zijn hoe gevarieerd de doelgroep is. Verwarde personen wonen niet alleen in achterstandswijken, er is niet altijd drank of drugs in het spel en ze zijn ook niet allemaal gek. Ongeveer een derde van de verwarde personen die in de pilotperiode bij de Wijk GGD ers gemeld zijn, kampte met acute psychiatrische problemen. Verkeerd medicijngebruik komt ook geregeld voor, zeker bij oudere mensen. Zo trokken buurt bewoners eens aan de bel over een totaal verwarde buurman. Toen Esther en Sarah een kijkje gingen nemen, roken zij een sterke amoniakgeur die zij herkenden als de transpiratiegeur van een diabetespatiënt. De man was inderdaad diabeticus en bleek niet de juiste medicatie te gebruiken. Dat maakte hem verward. Inmiddels is hij goed ingesteld en functioneert hij weer als vanouds.
Per casus zien we dat het werkt, dat de Wijk GGD er écht verschil maakt. Je merkt dat ook aan reacties van naasten en omwonenden. Ze begrijpen veel beter dat een verward persoon geen gevaarlijke gek is. U bent heel erg enthousiast over de pilot. Klopt. Ik hoor alleen maar positieve geluiden. Van Esther en Sarah, van onze partners in het veld en van de politie. Voor agenten kan het een ethisch dilemma zijn om een verwarde persoon op te pakken. Zij realiseren zich dat zij vaak niet degenen zijn die de juiste zorg kunnen bieden. Dankzij de Wijk GGD ers hebben zij nu minder vaak met zulke kwesties te maken. Geen kanttekeningen? Kanttekeningen niet, wel verbeterpunten. We hebben de definitieve vorm voor de inzet van de Wijk GGD ers nog niet gevonden. De keten samenwerking moet nog verder worden uitgewerkt. Er liggen nog vragen als: Wie blijft de klanten volgen? Op welke manier? Waar leggen we de afspraken daarover vast? Hoe gaan we om met privacygevoelige informatie? Daarnaast is het belangrijk om te leren welke interventie en ondersteuning voor welke persoon in welke situatie het beste werkt. Daarvoor moeten we vooral meer casussen in behandeling nemen en bestuderen. Waar we in de pilotperiode ook achter zijn gekomen, is dat twintig uur per week niet vol doende is. De Wijk GGD ers hebben met name in het begin vrijwel al hun tijd nodig gehad om te netwerken. Hun werkdruk is daardoor continu hoog geweest. Dertig uur lijkt ons een reëlere inschatting. Heeft u tips voor andere gemeenten die Wijk GGD ers willen inzetten? We werken momenteel aan een handreiking waarin we onze ervaringen, resultaten en do s en don ts delen. Dat doen we graag. Tegelijkertijd willen we niet te veel in regels vangen. De kracht van de Wijk GGD ers is nu juist in dat zij onconventioneel te werk kunnen gaan en met meer dan standaardoplossingen komen. Als je hieraan begint moet je het aandurven om niet alles vast te leggen. Wanneer is de handreiking klaar? Naar verwachting ronden we de handreiking in oktober of november af. Alle GGD en kunnen die dan inzien en gebruiken. Onze definitieve resultaten presenteren we tijdens een speciaal symposium in december. Vlak voordat de nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) in werking treedt. Hoe spelen jullie daarop in? Het aanjaagteam Verwarde Personen van minister Schippers is met gemeenten en ketenpartners aan het werk om een sluitende aanpak op te stellen voor personen met verward gedrag. Een aantal punten die daarin centraal moeten staan: een integrale, persoonsgerichte aanpak, luisteren naar de cliënt én naar signalen uit de
samenleving, duidelijkheid over wie de regie neemt, goede samenwerking in de keten en veel aandacht voor preventie en vroegtijdige signalering. De aanpak van de Wijk GGD er voldoet hieraan. Op 13 juni hebben we bezoek gehad van Tweede Kamerlid Leendert de Lange (VVD). Hij was onder de indruk over de pilot en neemt onze ervaringen mee in de debatten in de Tweede Kamer over de verwarde personen problematiek. Inmiddels hebben we de bevestiging van het landelijk aanjaagteam dat de inzet van Wijk GGD ers, zoals we die in Vught hebben beproefd, bijdraagt aan de toeleiding van verwarde personen naar reguliere zorg. Het project en de resultaten Politiecijfers laten zien dat het aantal meldingen (E33) in Vught van overlast door overspannen en/of verwarde personen de afgelopen jaren gestegen is van 88 in 2011 naar 118 in 2015. In de pilotperiode van 1 oktober 2015 tot 1 juni 2016 kreeg de politie 87 meldingen van een verward/overspannen persoon (mogelijk zitten hier meerdere meldingen over een en dezelfde persoon bij). De politie heeft 28 personen aangemeld bij de Wijk GGD ers. Daarmee is ruim de helft van alle aanmeldingen bij de Wijk GGD ers afkomstig van de politie. Over 16 van deze 28 personen zijn de meldingen afgenomen of gestopt dankzij interventie door de Wijk GGD ers. In 12 gevallen is geen afname vastgesteld. Dat wil niet zeggen dat de inzet van de Wijk GGD ers minder succesvol is geweest. In een aantal casussen hebben politie en Wijk GGD ers afgesproken dat er, om dossier op te bouwen, juist meer meldingen gedaan moeten worden, bijvoorbeeld door de buurt of woningcorporatie. Zodat politie of justitie eventueel kan ingrijpen als vrijwillige hulverlening voor de persoon in kwestie geen oplossing blijkt. Gezien de landelijke stijging van het aantal meldingen van verwarde personen kan voorzichtig geconcludeerd worden dat de inzet van de Wijk GGD ers een bijdrage kan leveren aan het verminderen van de politieinzet bij verwarde personen. De wijkagenten ervaren de samenwerking met de Wijk GGD ers in ieder geval als zeer positief. Zij waarderen de korte lijntjes, hun goede bereikbaarheid en daadkracht. De Wijk GGD ers weten de juiste partner aan de juiste casus te verbinden en de hulpverlening wordt snel opgestart, wat escalatie voorkomt. De politie geeft aan dat hierdoor minder inzet nodig is, zodat zij meer toekomt aan haar eigenlijke taken. Behalve de politie melden ook het sociaal wijkteam Wegwijs+ en de woningcorporatie Woonwijzer regelmatig personen met verward gedrag (20% en 13%). Andere melders zijn de lokale overheid (8%), sociale dienst (3%) en het eigen netwerk van de klant (8%). Unaniem geven deze partijen aan dat de inzet van de Wijk GGD er een vervolg moet krijgen. De ervaringen en resultaten die zij benoemen: eerdere signalering, sneller ingrijpen, positieve uitkomsten voor de verwarde persoon én zijn omgeving, de Wijk GGD er is een waardevolle schakel tussen de wijk en de gespecialiseerde zorg, de klant wordt meteen goed doorverwezen, minder politiemeldingen. Meer informatie over deze pilot? Neem contact op met Henk Swinkels, GGD Hart voor Brabant: hswinkels@ggdhvb.nl