Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000)
Introductie Natura 2000 als kader voor de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) Europese wetgeving om soorten en habitats te beschermen - Vogelrichtlijn (1979) - Habitatrichtlijn (1992) Gebiedsgericht uitgewerkt in Natura 2000-gebieden
Introductie Natura 2000 Doel: habitattypen en soorten in een landelijk gunstige staat van instandhouding houden of brengen Opties in de gebieden: behoud of verbetering/uitbreiding Verslechtering is verboden vanaf moment aanwijzen Oorzaken van verslechtering o.a. te hoge atmosferische stikstofdepositie (naast verdroging, achterstallig beheer etc.) Deze stikstofbelasting is vooral afkomstig van menselijke activiteiten (in de omgeving)
Effecten van stikstofdepositie Vermestend effect van stikstof (eutrofiëring) Kalkgrasland zonder extra N-gift (links) en na drie jaar behandeling met 100 kg N/ha/jr (rechts) Het gras Gevinde kortsteel verdringt alle andere soorten; het habitattype verdwijnt.
Effecten van stikstofdepositie Verzurend effect van stikstof Bodemverzuring (door afname zuurneutraliserend vermogen) Toename van H + -ionen Uitspoelen van basische kationen Vrijkomen toxische metalen (Aluminium, Cadmium) Remming nitrificatie en decompositie
Effecten van stikstofdepositie Derde effect: verhoogde beschikbaarheid van ammonium (gereduceerd stikstof) Valkruid (Arnica montana) na 3 maanden groei. Links met alleen nitraatvoeding, de rest met daarnaast ook ammonium: de wortelgroei is sterk verminderd.
Effecten op de leefgebieden van dieren Relevante effecten op de vegetatie en in bodem en water: Koeler en vochtiger microklimaat Afname voortplantingsgelegenheid Afname kwantiteit voedselplanten Afname kwaliteit voedselplanten Fysiologische problemen Afname beschikbaarheid prooidier- en gastheersoorten... En nu terug naar de PAS
Afbakening van de PAS Stikstofgevoelig (KDW<2400 mol/ha/jr) 60 habitattypen 14 aanvullende leefgebieden voor soorten Deze komen voor in het overgrote deel van de Natura 2000-gebieden
Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Stoppen achteruitgang biodiversiteit EN doorbreken impasse rondom vergunningverlening Drie onderdelen: Brongerichte maatregelen voor daling depositie Herstelstrategieën Uitgifte ontwikkelingsruimte (door reservering gedeelte van daling depositie)
Werking van de PAS Regulier natuurbeheer Herstelbeheer (habitatniveau) Herstelbeheer (landschapsniveau) Kwaliteit van Natura 2000 (habitattypen en soorten) N-depositie Nieuwe economische ontwikkelingen
Herstelmaatregelen: afgraven, begrazen, plaggen...
Herstelmaatregelen op landschapsniveau Hydrologie herstellen (verdroging leidt tot deels vergelijkbare effecten, dus aanpak daarvan is mitigatie) Connectiviteit verbeteren (voor duurzamer populaties) Wind- en waterdynamiek herstellen ( reset ) Herstel voedselketens Samenhang maatregelen op landschapsniveau essentieel
Rapport herstelstrategieën 1800 pagina s! Deel I: Inleiding beleidscontext biogeochemie overzicht herstelmaatregelen Deel II: Herstelstrategieën II-1: 60 stikstofgevoelige habitattypen II-2: 14 aanvullende leefgebieden van soorten Deel III: Landschapsecologische inbedding landschappelijke gradiënten als ingang
Onderwerpen in elke herstelstrategie Randvoorwaarden voor de habitats Effecten van stikstofdepositie en andere effecten die de kwaliteit beïnvloeden (hydrologie, beheer etc.) Maatregelen die bijdragen aan behoud en herstel standplaatsniveau landschapsniveau effectiviteit en duurzaamheid 15/20
Toepassing van de herstelstrategieën Van overzicht op typeniveau naar... H2330: Zandverstuivingen lokale toepassing (specifieke gebieden) H1014 Nauwe korfslak H6110: Rotsbegroeiingen
Wat heb ik aan het rapport? Actuele en goed gefundeerde herstelstrategieën -toepasbaar in specifieke N2000-gebieden -bieden noodzakelijke juridische basis (best beschikbare wetenschappelijke kennis) Raad van State toetst bij vergunningen voor nieuwe activiteiten en uitbreidingen of er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel is dat de instandhoudingsdoelstellingen niet in gevaar komen. Toepassing herstelstrategieën is daarvoor onontbeerlijk - regulier beheer is niet voldoende!
Doorwerking PAS Herstelstrategieën (typeniveau) Gebiedsanalyse (specifiek N2000-gebied) N2000 beheerplan vergunningverlening Lokaal (herstel)beheer + monitoring natuurkwaliteit
Bijsturing Monitoring is essentieel onderdeel > Daalt de depositie niet zoals voorzien? > Hebben herstelmaatregelen niet het beoogde effect? Als de natuurdoelen om welke reden dan ook in gevaar komen, dan wordt in de PAS bijgestuurd: Meer maatregelen aan de bron om stikstofuitstoot te reduceren Aanpassing en/of intensivering van herstelmaatregelen Minder ontwikkelingsruimte beschikbaar stellen
Actualiteit Rapport Herstelstrategieën verbeterd o.b.v. tweede internationale reviewronde derde reviewronde vrijwel afgerond Gebiedsanalyses ingewikkelder dan gedacht (ondanks beheerplannen) OBN-beoordelingen erg wisselend onvoldoendes worden snel weggewerkt PAS als geheel: april of toch later? volg ons op PAS.Natura2000.nl
En dan... Maatregelenpakket per gebied móet worden uitgevoerd Anders geen (economische) ontwikkelingsruimte Geen leuke nieuwe ideetjes uitproberen Uitvoering zal érg veel vragen van de praktijk gebiedsanalyses deels nogal abstract veel te organiseren in korte tijd met veel actoren blijf letten op maatwerk én landschapsschaal besef dat de habitatkaart uitgangspunt is en het succes moet blijken uit de volgende kaart