Comazuipen, iets voor jou?

Hbo-verpleegkunde Comazuipen, iets voor jou? Project Preventieprogramma Leon Koopman 500644761 Nicole van Langevelde 500635212 Anne Metselaar 500644239 Joyce Stuijt 500635116 Sanne Terpstra 500646500 Kimberley Wijker 500636238 Klas: LV12-2B2 Projectgroep 2 Projectbegeleider : R. Wagensveld Opdrachtgever : Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland School : Hogeschool van Amsterdam Tafelbergweg 51 1105 BD Amsterdam Verpleegkunde Regulier Voltijd 2e jaar 5 juni 2013

Samenvatting In het project: Comazuipen, iets voor jou? heeft de projectgroep zich gericht op alcohol misbruikende jongeren van de leeftijd 12 tot 18 jaar. Het verslag zal bestaan uit een inleiding, verschillende deelvragen en een daaruit volgende conclusie, een beschrijving van de doelgroep en de setting, een analyse, de verpleegkundige interventie, een beschrijving van de uitvoering van het preventie programma, de hulpmiddelen, de kwaliteitsnormen, een persbericht en een uiteindelijke conclusie. Uit de deelvragen komt naar voren dat alcoholgebruik op jonge leeftijd schadelijk is voor de hersenen en dat ouders een belangrijke rol spelen in het alcoholgebruik van hun kinderen. De hulpverlening kan een rol spelen in het matigen van gebruik van alcohol, maar het opsporen van jongeren die alcohol gebruiken kost veel tijd. Opmerking [w1]: Antwoorden op de Factoren om aan alcoholmisbruik te beginnen kunnen groepsdruk en drinkende ouders zijn. De Nederlandse overheid zet alles op alles om alcoholmisbruik onder jongeren zo laag mogelijk te houden. Het preventieprogramma heeft als doel het aantal jongeren dat op de spoedeisende hulp komt terug te dringen met 2 procent, en dit binnen een jaar. In de analyse worden de bovengenoemde punten besproken. Bij de verpleegkundige preventieve interventie blijkt dat dit project een gezondheid beschermende preventiemaatregel is. De kwaliteiten die van de verpleegkundige en de gastspreker worden verwacht, worden besproken bij de kwaliteitsnormen. Tot slot volgt de conclusie, waaruit blijkt dat de meest effectieve manier om het preventieprogramma uit te voeren, is: een presentatie met een gastspreker en een discussie op het einde voor ouders met hun kinderen aanwezig. Zo hoopt de projectgroep de comazuipers terug te brengen met 2 procent. 2

Inhoudsopgave Samenvatting... 2 Inleiding... 4 Deelvragen... 5 Doelgroep en setting... 10 Analyse... 11 Verpleegkundige preventieve interventie... 13 Beschrijving van uitvoering... 14 Schriftelijk hulpmiddel... 16 Kwaliteitsnormen... 17 Persbericht... 18 Conclusie en discussie... 19 Bronvermelding... 20 Opmerking [w2]: Probleem, doel, vraagstelling, methode, resultaten, conclusie en aanbevelingen. Met variaties hierop is een min of meer gebruikelijke indeling. 3

Inleiding Steeds vaker verschijnen er items op het nieuws over jongeren die te veel alcohol hebben gedronken. Meestal gaan deze nieuwsitems over comazuipen (zoveel alcohol nuttigen dan men buiten bewustzijn raakt). De leeftijd waarop dit gebeurt wordt steeds lager 1. De projectgroep, bestaande uit zes Hbo-V verpleegkundigen in opleiding genaamd Leon Koopman, Nicole van Langevelde, Anne Metselaar, Joyce Stuijt, Sanne Terpstra en Kimberley Wijker, vinden dat dit moet veranderen en het liefst zo snel mogelijk. De visie van de projectgroep is: om problematiek rond jongeren en alcohol te voorkomen is het noodzakelijk om de omgeving te beïnvloeden. Regelgeving, handhaving en publiekelijk draagvlak is nodig om de alcoholproblematiek aan te pakken. Publiekelijk is het nodig dat er steun is voor het huidige beleid en de noodzakelijke maatregelen. De projectgroep is van mening dat voorlichting aan jongeren en hun ouders de rol is van verpleegkundigen. Denk hier ook aan voorlichting geven op middelbare scholen, ter preventie van blijvende (lichamelijke) schade door comazuipen. Niet alleen voor jongeren maar daarnaast hun omgeving. In dit draaiboek komen de hoofd- en deelvragen uitgebreid naar voren evenals uitleg van de keuze van dit onderwerp en de interventies. Eerst komt de doelgroep en setting aan bod, vervolgens de analyse, verpleegkundige preventieve interventies, een beschrijving van uitvoering en klinische les, kwalitatieve normen en tot slot het persbericht. Opmerking [w3]: Waarop baseren jullie deze visie? Bewijzen? Opmerking [w4]: Beter om al direct in de Inleiding Onderwerp, Aanleiding, Probleem, Doel en Vraagstelling te noemen. Of in ieder geval z.s.m., dan weet lezer waar hij aan toe is. 4

Deelvragen Wat zijn de effecten van alcohol op jongeren? De effecten van alcohol bij jongeren hangt af van de BAC (bloed alcohol concentratie). Bij een lage alcoholspiegel heeft iemand een vrolijk gevoel, is iemand zelfverzekerder, je praat meer, wordt drukker. Ook kun je situaties minder goed inschatten, waardoor de kans op een ongeluk sneller kan plaats vinden. Bij een hoge alcoholspiegel kan iemand gaan braken, duizelig worden, slaperig zijn of er treedt bewustzijnsverlies op, black-out kan optreden. Men kan ook een alcohol vergiftiging krijgen, schade aan organen of ademhalingsproblemen. Tijdelijk geheugenverlies, slecht seksueel functioneren en hoofdpijn (een kater) zijn symptomen van een TE hoge BAC. Hierbij kan men ook in een coma raken. Waardes van 4-5 kunnen zelfs fataal zijn.¹,2 Door alcoholgebruik kan het reactievermogen worden verminderd. Hoe snel de BAC stijgt bij alcoholgebruik heeft te maken met je gewicht en lichaamsbouw. Zo is het geval dat meisjes sneller dronken worden vanwege hun lichaamsgewicht en doordat hun lichaam minder water bevat dan jongens. 1 In de adolescentie periode zijn de hersenen volop in ontwikkeling. Als er op een vroege leeftijd al alcohol gedronken wordt, kunnen deze gebieden aangetast worden. Men kan gevoelig worden op het cognitieve gebied. Deze effecten houden nog lang aan nadat het gebruik van alcohol is gestopt. 1 Uit onderzoek blijkt dat jongeren die vroeg begonnen met alcohol drinken een kleinere hippocampus hebben. Ook hebben deze jongeren minder hersenactiviteit. 1 Bij binge drinkers is het zelf zo dat zij slecht presteren als zij taken moeten uitvoeren die te maken hebben met het geheugen, plannen en zelfcontrole. 1 Opmerking [w5]: Goed om (kort) anatomie, fysiologie en pathologie te behandelen. 5

Wat kunnen de gevolgen zijn van alcoholmisbruik? Jongeren en alcohol. Wie kent deze combinatie nu niet. Wat de meeste jongeren niet weten is wat de lange termijn gevolgen hiervan zijn. Het comazuipen neemt ieder jaar toe, wat komt door de vrijwel vrije toegang van 16 jarigen bij alcohol. Maar juist drinken onder de 16 jaar is het slechtst. Het is zo dat jongeren steeds vaker met een acute alcoholvergiftiging in het ziekenhuis moesten worden opgenomen en dat de leeftijd waarop dit gebeurd daarentegen daalt. 3 Het brein van jongeren is nog onvolgroeid en daardoor kwetsbaar bij de ontwikkeling van de prefrontale cortex, wat nog niet is volgroeid. Dit kan door het overmatig gebruik van alcohol schade oplopen. Later kan dit leiden tot een volwassene met puberproblemen: impulsief, slecht kunnen omgaan met gevoelens en moeite met inschatten en plannen. 3 Hoe iemand verder reageert op alcohol en de effecten hiervan hangt af van meerdere factoren. Als men veel alcohol drinkt vergroot dit de kans op slechtere leer- of werkprestaties. Je bent vaker moe en kan je slechter concentreren. Drankgebruik is zeker slecht voor de lever. Doordat de lever het grootste gedeelte van de alcohol afbreekt, komt deze niet meer toe aan zijn andere taken. Hierdoor voel je je weer moe. Vetten hopen zich dan op in de lever. Als ergste kan er levercirrose ontstaan. Dit ontstaat na jaren van overmatig gebruik. Het bingedrinking kan het slijmvlies van de maag beschadigen. Langdurig fors drinken kan leiden tot een maagvliesontsteking of maagzweer. 4 Het gebruik van alcohol kan hart- en vaatziekten tot gevolg hebben, bijvoorbeeld een hoge bloeddruk, hartritmestoornissen en hersenbloedingen. Hierbij kan het ook leiden tot geestelijke- en lichamelijke afhankelijkheid. 4 Welke invloed hebben ouders en wat voor invloed kunnen ouders hebben? Volgens de Parenting Guidelines for Adolescent Alcohol Use zijn dit de manieren waarop ouders alcoholmisbruik kunnen voorkomen bij hun kind: - Vertraag de introductie met het drinken van alcohol zoveel mogelijk. Een vroeger introductie (15 jaar) wordt geassocieerd met alcohol problemen op latere leeftijd. Hoe ouder iemand is als diegene begint me alcohol drinken, hoe kleiner de kans op alcoholgerelateerde problemen. Opmerking [w6]: Vraag je wel af waar deze guidelines op gebaseerd zijn: onderzoek? Volgens de regelen der kunst uitgevoerd? - Wees een rolmodel voor verantwoordelijk drinken. Ouders zijn zelfs tijdens de puberteit het rolmodel voor alcohol drinken. De mening tegenover alcohol, hoeveel gedronken wordt, wanneer gedronken wordt en wat gedronken wordt, heeft invloed. De puber waarschuwen over de schadelijke gevolgen van alcohol terwijl u zelf geen goed voorbeeld geeft, werkt niet. - Praat met uw kind over alcohol. Het praten met uw kind over de risico s van alcohol drinken kan alcoholgerelateerde problemen verhelpen. 6

- Stel familieregels op. Een gestructureerd gezin en duidelijke grenzen helpen het voorkomen van alcoholmisbruik. - Weet waar uw kind is, wat uw kind aan het doen is en met wie. Dit betekent niet uw kind stalken of achtervolgen. Dit betekent: voordat uw kind weggaat een paar simpele vragen stellen zodat u weet wat uw kind gaat doen en waar enzovoort. - Bereid uw kind voor op groepsdruk. Maak uw kind duidelijk dat de keuze om te drinken bij hem of haar ligt en niet bij de groep of bij vrienden. - Praat altijd met uw kind als u zich zorgen maakt over het alcoholgebruik van uw kind. Ken de tekenen van alcoholmisbruik. - Zorg voor een goede relatie met uw kind. Hierdoor is het makkelijker om alcohol bespreekbaar te maken. 5,6 Voorspellers van alcoholmisbruik bij jongeren zijn: familiegeschiedenis van alcoholmisbruik, ouders met antisociaal gedrag, moeders met depressies, slecht ouderschap (o.a. verwaarlozing, mishandeling), blootstellen aan alcohol in de baarmoeder en foetus-alcohol-syndroom, kindermishandeling, antisociaal gedrag van het kind, roken of drugsgebruik bij kinderen, ADHD, impulsiviteit en leerproblemen als kind. 7 In een onderzoek onder Nederlandse jongeren heeft men tevens gevonden dat zelfcontrole over het alcoholgebruik en regels van de ouders uit het meest effectief is om alcoholmisbruik te voorkomen. Hiernaast is gevonden dat ouders die mild denken over alcoholmisbruik indirect bij de jongeren zorgen voor een tolerante houding tegenover alcoholmisbruik. Weinig zelfcontrole en minder strenge ouders worden vooral gevonden in laagopgeleide en niet-islamitische gezinnen. Hieruit blijkt dat een lagere opleiding en geen geloof profijt heeft van alcoholinterventies. 8 Welke invloed kan de hulpverlening hebben op alcohol misbruik? Verpleegkundigen In de afgelopen jaren is er sprake van een grote toename van het aantal jongeren die op de spoedeisende hulp afdelingen komen als gevolg van alcohol- gerelateerde letsel. Deze toename betekent dat alle verpleegkundigen en andere gezondheidswerkers voldoende in staat moeten zijn om onderwijs te geven en om jongeren die overmatig alcohol consumeren te ondersteunen. 9 Regelmatig alcoholmisbruik kan leiden tot nadelige gevolgen voor de gezondheid, en daarom moeten verpleegkundigen een actieve rol aannemen in de gezondheidsbevordering om ervoor te zorgen dat jongeren zich bewust zijn van de gevaren van alcohol. Er zijn strategieën die verpleegkundigen kunnen gebruiken in gezondheidszorg instellingen, om jongeren te motiveren voor de gezondheid schadelijk gedrag te veranderen. Door kortdurende interventies toe te passen verminderd het alcohol gerelateerde problemen en soms het alcoholgebruik. Soms 7

wordt er gebruik gemaakt van een extra booster sessie (een extra sessie, een tijd na de interventie om het geheugen op te frissen). Uit onderzoek blijkt kortdurende interventies en daarna een booster sessie effectief. 1, 9 Vanuit het perspectief van de huisartsen Uit onderzoek blijkt dat het effectief is om via de huisarts screening en kortdurende interventies aan te bieden. Maar dit wordt nog weinig ingezet. Dit zou kunnen komen omdat alcohol een moeilijk bespreekbaar onderwerp is. De huisartsen hebben ook problemen met de organisatorische factoren. De oorzaak hiervoor is tijdgebrek en vertrouwelijkheid, verwijzing en behandelingsmiddelen en er wordt over getwijfeld welke personen geschikt zijn om deze dienst te verlenen. Dit kunnen reden zijn waarom huisartsen zouden kunnen afzien van de bespreking van alcohol en andere verslavende middelengebruik bij hun patiënten. Er is verder gevraagd wat ze er van vonden om iedere jongeren consequent te screenen voor middelengebruik. Er is ook nagevraagd of ze vonden dat de organisatie het beleid en de nationale wetten over vertrouwelijke jeugdgezondheidszorg diensten belemmeringen ondervonden voor alcohol en andere verslavende middelen gebruiken met de patiënten te bespreken. 1, 9 Wat zijn de risico factoren om aan alcoholmisbruik te beginnen? Er zijn een heleboel factoren die meespelen als het gaat om beginnen met alcoholgebruik waaruit later misbruik ontstaat, zoveel dat alleen de belangrijkste hier besproken worden. Bij jongeren tussen de 14-18 jaar is een van de meest voor de hand liggende dingen, groepsdruk. Groepsdruk is de grootste risico factor om aan alcoholgebruik te beginnen. Als je vader of moeder (groepsdruk vanuit familie) al veel alcohol drinkt ben je als kind geneigd dit als normaal te zien, en heb je zelf meer kans op het drinken van alcohol. Als daarbij ook nog is je vrienden veel alcohol drinken (groepsdruk vanuit vrienden), dan is het moeilijk om nog nee te zeggen tegen alcoholgebruik. Andere factoren die meespelen zijn je geslacht, mannen zijn eerder geneigd te gaan drinken, jongeren waarvan de ouders gescheiden zijn, en kinderen met een genetisch risico (risico op eerder verslaafd raken). 10 Opmerking [w7]: Lay-out: Andere regelafstand t.o.v. vorige paragraaf: waarom? (en heleboel is spreektaal) Uit wat voor een wijk men komt, arm of rijk, blijkt invloed te hebben op alcoholmisbruik op latere leeftijd. Waarbij er een negatieve invloed is als men uit een onstabiele wijk komt. Wat inhoud dat er weinig sociale controle is en er weinig gedaan wordt voor het algemeen goed. Een lage economische status van het gezin, zorgt ervoor dat kinderen eerder geneigd zijn om aan alcoholmisbruik te beginnen. 11 Hoe ziet het Nederlands beleid ter preventie van schadelijk alcoholgebruik eruit en welke preventiemaatregelen zijn nu effectief? Er zijn verschillende partijen die zich bezig houden met preventie op het gebied van schadelijk alcoholmisbruik. Er zijn internationale, landelijke en lokale partijen die ieder streven naar een gezonde bevolking. 12 8

Internationale partijen Deze partijen zorgen over de hele wereld voor informatie over alcohol en gezondheid, gezondheidsindicatoren die aan alcohol verbonden zijn, plekken waar partijen bij elkaar kunnen komen om bijvoorbeeld maatregelen te vergelijken, delen van kennis en een portaal waar allerlei informatie over alcoholmisbruik bij elkaar staan. 12 Landelijke partijen Deze partijen houden zich in Nederland bezig met wet-en regelgeving met betrekking tot alcohol en verkeer, alcohol en de horeca, grenzen voor het legaal kopen van alcohol, maatregelen die gelden voor overtredingen m.b.t. alcohol (denk aan bijvoorbeeld autorijden met een te hoog promillage), voorlichting over verantwoordelijk drinken en vroegtijdig signaleren van alcoholmisbruik. Ook zijn er organisaties als bureau Halt die jongeren op de goede weg willen helpen zonder hen hierbij in aanraking te laten komen met het openbaar ministerie. Preventieprojecten worden voornamelijk georganiseerd door Trimbos. Trimbos streeft vooral naar preventieprojecten gericht op voorlichting, vroegtijdig signaleren van alcoholmisbruik en hulp op maat. Ook de wetten en regelgeving spelen natuurlijk een grote rol. 1,12,13 Lokale partijen De lokale partijen bevinden zich veelal in gemeentes en richten zich op voorlichting, regelgeving, het verstrekken van vergunningen om alcohol te mogen verkopen en ook vroegtijdig signaleren van alcoholmisbruik. 1,12 Trimbos heeft onderzocht dat er veel maatregelen zijn die effectief blijken. Zo wordt alcoholmisbruik tegengegaan door de beschikbaarheid van alcohol te verminderen. Niet altijd overal alcohol kunnen kopen leidt tot verminderd alcoholgebruik. Ook prijsmaatregelen, leeftijdsgrenzen en verkeersmaatregelen leiden tot verminderd alcoholgebruik. Zo mogen jongeren onder de 16 geen alcohol kopen waardoor er een vermindering van problemen optreed. De prijsmaatregel zorgt ook dat er minder jongeren lijden aan alcoholschade, als de prijs te hoog is kunnen jongeren dit zich niet veroorloven. De verkeersmaatregelen zorgen voor een vermindering aan ongelukken in het verkeer die veroorzaakt worden door alcohol(misbruik). Maatregelen gericht op marketing (reclames en adverteerders) werken ook mee aan vermindering van alcoholmisbruik. Het beperken van advertenties en het inperken van reclames over alcohol die uitgezonden mogen worden blijkt effectief. 1 Er zijn ook maatregelen die niet of minder effectief blijken te zijn. Zo kan het zelfstandig regelen van alcoholreclames door de industrie zelfs averechts werken. Niet alle maatregelen zijn al voldoende onderzocht, zo zijn er te weinig resultaten bekend over het mee rijden met een beschonken bestuurder en het controleren van indrinken bij bijvoorbeeld schoolfeesten. 1 9

Doelgroep en setting De projectgroep heeft zich gericht op alcohol misbruikende jongeren van de leeftijd 12 tot 18 jaar. Specifiek gericht op hoe je deze groep therapietrouw krijgt. Dit betekent dat de groep onder de 16 jaar geen alcohol drinkt en de groep tussen 16-18 jaar maximaal twee glazen alcohol consumeert per dag en niet meer. Denk hier vooral aan het voorkomen dat deze groep overmatig alcoholgebruik gaat vertonen en dat is bij jongeren: minimaal 1 keer per 4 weken 5 of meer alcoholische eenheden op een dag. 14 De projectgroep heeft gekeken naar de effecten van alcohol op deze groep en naar de korte termijn gevolgen van alcohol misbruik onder jongeren. De projectgroep heeft ook gekeken naar de rol van de ouders en wat ouders kunnen betekenen in de preventie van alcohol misbruik. Hiernaast ging de projectgroep kijken naar de rol van hulpverlening en alcohol misbruikende jongeren. De projectgroep heeft hiernaar gekeken, omdat de leden zelf hulpverleners willen worden en zo kunnen zij uitzoeken wat hun rol kan zijn in alcohol misbruik preventie. 15 Daarbij heeft de projectgroep uitgewerkt wat voor voorlichting zij zouden geven aan ouders en de jongeren. Ze hebben uitgezocht waar je deze voorlichting op moet richten. Dit om te zien wat voor soort voorlichting het effectiefst is bij jongeren. Zij gaan zich richten op universele preventie gericht op de algemene bevolking. Ze richten zich dan vooral op kinderen eind basisschool en begin middelbare school, omdat uit onderzoek is gebleken dat op deze leeftijd de voorlichting het meeste effect heeft. De projectgroep heeft ervoor gekozen om de voorlichting te geven op de basisschool zelf. Ze laten de school zelf een locatie uitzoeken. Dit kan een kantine zijn of een klaslokaal. 15 10

Analyse In de leeftijdscategorie van de doelgroep, die de projectgroep voorlichting geeft, is uit onderzoek gebleken dat deze doelgroep nog gevormd en beïnvloed kan worden. Vooral de leeftijdscategorie eind basisschool en begin middelbare school. Daarom richt de projectgroep de preventie op eind basisschoolleerlingen. Door middel van deze preventie wil de projectgroep bereiken dat jongeren niet eerder drinken dan de toegestane leeftijd en dat het aantal comazuipers in deze leeftijdscategorie met 2% daalt ten opzichte van 2009. 16 De overheid wil dat de prijzen voor alcoholhoudende dranken omhoog gaat. Dit leidt tot afname van de alcoholconsumptie. Uit onderzoek is gebleken dat de prijsverhoging vooral bij jonge drinkers effect heeft. De overheid wil ook dat er strengere controle komt op het verkopen van alcoholische dranken aan jongeren onder de 16 jaar. Sinds januari 2013 is er een nieuwe wet waarbij jongeren strafbaar zijn als ze onder de 16 jaar alcohol bezitten. 19 Het kabinet wil ook dat de alcoholgrens omhoog gaat van 16 naar 18 jaar. Hierbij mag alleen aan 18-jaar en ouder alcoholische dranken worden verkocht en is het strafbaar om in het bezit te zijn van alcoholische dranken onder de 18 jaar. Dit wetsvoorstel is nog niet goedgekeurd. 19 Opmerking [w8]: Begin met korte intro: waar gaat dit hoofdstuk over? Wat wil je aantonen / beschrijven? Wat is het doel? Hoe wordt de structuur? Opmerking [w9]: Dit kan ook (beter) op pagina 8: deelvraag overheid. Het vaststellen van of verlagen van het legaal toegestane promillage van autobestuurders en het puntenrijbewijs en het steekproefsgewijze uitvoeren van blaastesten helpt bij het verminderen van verkeersongelukken onder jongeren met alcoholgebruik. 1 Het verminderen van het aantal alcohol reclames en het vermeerderen van het aantal beperkingen heeft een positief effect op het moment waarop jongeren voor het eerst alcohol drinken. 1 Verpleegkundigen kunnen de ouders en jongeren wijzen op de gevaren van alcohol en effecten als de jongeren in het ziekenhuis komen door comazuipen of een ongeluk waarbij alcohol geconsumeerd is. Als de jongeren werkelijk iets aan zijn alcoholprobleem wil gaan doen, dan kan de verpleegkundige motiverende gespreksvoering toepassen. Hierbij wordt de jongeren bewust van zijn gedrag en kan dit uiteindelijk leiden tot gedragsverandering. 15,20 Opmerking [w10]: Waarom nu opeens over acties verpleegkundigen? Zie eerdere opmerking over intro hoofdstuk: zorg voor samenhang en voorkom dat het een ratjetoe van lossen opmerkingen wordt. Risicofactoren Er zijn persoonsgebonden factoren en omgevingsfactoren. Een voorbeeld van persoonsgebonden factor is het gebruik van andere middelen (bijv. roken). Ook is het hebben van een psychische stoornis een risicofactor. Ook erfelijke factoren, vroegtijdig schoolverlaten, de sociaaleconomische status en de opleiding hebben invloed op de kans die een jongere heeft op ernstig alcoholgebruik. De financiële, sociale (groepsdruk) en fysieke omgevingsfactoren bepalen mede of een jongere alcohol gaat gebruiken of niet. 17 Determinanten Alcoholgebruik/comazuipen onder jongeren kan verschillende redenen hebben, de zogenoemde determinanten. Het kan liggen aan de opvoedstijl van de ouders en hun voorbeeldgedrag. Ook is de beschikbaarheid van alcohol in huis een belangrijk punt. 11

De gezinssituatie thuis en de invloed van vrienden zorgen ervoor dat jongeren meer naar alcohol grijpen. Jongeren zijn impulsief en kunnen de consequenties niet overzien. 18 12

Verpleegkundige preventieve interventie De determinanten/risicofactoren zijn besproken bij onderdeel 2. Op de meeste van deze determinanten/risicofactoren kan geen invloed worden uitgeoefend. Wel kan invloed worden uitgeoefend op de opvoeding bij jongeren omtrent alcohol en het leren groepsdruk beter te weerstaan. Volgens McCloskey J.C. & Bulechek G.M. zijn de interventies bij therapieontrouw onder andere, allerlei soorten voorlichting, zoals gezondheids- en opvoedingsvoorlichting (GVO), het sluiten van een behandelovereenkomst en doelen stellen belangrijk. Uit dit boek komt vooral naar voren dat voorlichting een vaak gebruikte interventie is bij therapieontrouw. Als definitie van therapietrouw wordt gegeven: de mate waarin het gedrag van de persoon en/of de verzorger al of niet overeenstemt met een van tevoren in overleg met individu/familie/gemeenschap opgesteld behandelplan 21. We zien hierin dat de gemeenschap ook een behandelplan kan opstellen, in deze situatie is dat de leeftijdsgrens bij alcohol die vanuit de regering is bepaald. Wie zich niet houdt aan deze leeftijdsgrens is therapieontrouw. 22 Vanuit de preventietheorie komt naar voren dat onze preventie als eerste gezondheidsbescherming is omdat deze preventie voortkomt uit wetten en regelgeving. Uit de wetten blijkt dat onder de zestien jaar niet gedronken mag worden. Ten tweede is het gezondheidsbevordering, want geprobeerd wordt de jongeren over te halen om het gezonde gedrag te kiezen. Hiermee bedoelen we maximaal twee glazen alcohol per dag en niet meer vanaf het zestiende jaar. We maken hiernaast gebruik van primaire preventie op mesoniveau. Mesoniveau betekent dat de voorlichting gericht is op groepen. Hier is dat de groep basisscholieren en hun ouders. Primaire preventie is gericht op het voorkomen van gezondheidsproblemen. Wij richten onze preventie op het verminderen van het aantal comazuipers met 2%. 23 Opmerking [w11]: Voorletters is niet gebruikelijk. Opmerking [w12]: Van 13

Beschrijving van uitvoering Hulpmiddelen/materialen Voor de klinische les is nodig: een Powerpoint, een projector, een spreker (HBO verpleegkundige), een peer en folders/brieven. De Powerpoint is een standaard Powerpoint die elke les wordt gebruikt. In deze Powerpoint kan gekozen worden uit elf stellingen. Kies hieruit drie stellingen die het meest aanspreken voor de klas in kwestie. Zie de bijlage voor de Powerpoint slides. De locatie wordt geregeld via de basisschool waar deze lessen zullen worden gegeven. Via telefonisch- of mailcontact zal de projectgroep deze basisschool op de hoogte houden van het bestaan van dit project en de data waarop de lessen worden gegeven. Hiernaast zullen de groepsleden in de mails of over de telefoon vragen of de basisschool in het bezit is van een projector en beamer. De basisschool kan hierop reageren en dan start de verdere procedure. De folders/brieven hebben de groepsleden digitaal en deze moeten bij de start van de procedure geprint worden. De folders zijn in kleur en worden geprint met een kleurenprinter. Dit kost per print 1,58 voor dubbelzijdig A4 printen. De brief kan in zwart-wit geprint worden en kost ongeveer 0,13 voor enkelzijdig A4. Als de brieven geprint kunnen worden op de basisschool dan zijn geen kosten verbonden aan de brieven. 24 Volgens de CAO Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg verdient een schaal 45 verpleegkundige ongeveer 15 euro per uur. Daarom heeft de projectgroep gekozen om de spreker 15 euro per les te geven. De les gaat namelijk ongeveer een uur duren. Daarbij komt reiskostenvergoeding, die afhankelijk is van de reisafstand. Volgens de CAO Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg geldt: 14 a Auto/motor: voor de door de werknemer afgelegde eerste 10 kilometers per dag ontvangt de werknemer netto 0,15 per kilometer. Voor alle afgelegde kilometers boven 10 kilometer per dag ontvangt de werknemer netto 0,27 per kilometer. Bromfiets/scooter/snorfiets: de werknemer ontvangt per dag netto 1,91 ongeacht het aantal afgelegde kilometers. a Fiets: de werknemer ontvangt per dag netto 1,09 ongeacht het aantal afgelegde kilometers. b Openbaar vervoer: de werknemer ontvangt een netto-vergoeding, berekend als volgt: c. de werkelijke kosten op basis van het laagste klassetarief, indien aan de fiscale voorschriften voor belasting- en premievrije vergoeding van de werkelijke kosten wordt voldaan (hetgeen bij de huidige wetgeving onder

andere inhoudt dat de werknemer de vervoerbewijzen na gebruik bij de werkgever inlevert en de werkgever deze administreert). 25 De projectleden zullen de spreker zijn reiskosten vergoeden conform de CAO. Zij willen hiernaast graag een peer bij de lessen hebben die vertelt over zijn eigen ervaring met alcoholmisbruik en comazuipen. Hiervoor willen zij contact opnemen met afkickklinieken of jeugdinstellingen. Ze zullen uit de kandidaten, die deze lessen willen geven, selecteren welke geschikt zijn. Bij de lessen is altijd een Hbo verpleegkundige aanwezig in geval van calamiteiten. Eventuele reiskosten zullen de projectleden vergoeden. 26 Opmerking [w13]: Goed dat jullie je plan financieel onderbouwen. 15

Schriftelijk hulpmiddel Zie bijlage voor handboek klinische les. 16

Kwaliteitsnormen Als verpleegkundige heeft men de verplichting om bij te dragen aan de bevordering van de volksgezondheid. Dit houdt onder andere in dat de verpleegkundige voorlichting geeft in haar vakgebied. Met deze presentatie kan de verpleegkundige hieraan voldoen. 27 Het doel voor de verpleegkundige die de presentatie gaat geven is: Het doel voor de verpleegkundige is: een uitgebreide en simpele uitleg geven van 1 uur over de gevolgen van alcohol, voor een jeugdige (12-18 jaar) doelgroep. En bij deze uitleg ervoor zorgen dat deze interactief wordt, door middel van goede vragen te stellen aan de groep en een goede discussie op gang te brengen. De verpleegkundige moet in staat zijn een Powerpoint te kunnen aanpassen en gebruiken, en moet goed overweg kunnen met een gastspreker. Dit gedurende een periode van een jaar, 5 dagen per week (1 uur per dag), op verschillende scholen in het land. Opmerking [w14]: Herhaling. Het doel voor de gastspreker is: Het doel voor de gastspreker is zijn verhaal vertellen over zijn ervaring met zijn comateuze toestand in ongeveer 20 minuten. Bij het verhaal moet de spreker duidelijk kunnen vertellen (zonder stotteren of haperen) en gericht zijn tot de doelgroep (12-18 jaar). Daarom moet deze persoon niet te oud zijn, anders verliest deze zijn geloofwaardigheid voor de doelgroep. Deze persoon moet goed overweg kunnen met het voor een klas staan voor (ongeveer) een uur. De kwaliteitsnormen voor de verpleegkundige en de gastspreker moeten hieraan voldoen: Tijdens het presenteren moeten zij niet te snel of te langzaam spreken, zodat deze niet nerveus overkomt en serieus genomen wordt. Verschillende toonhoogtes moeten hierbij gemaakt kunnen worden, zodat het verhaal beter opgenomen wordt door de toeluisteraars. Zij moeten een open houding naar het publiek hebben, zodat zij vriendelijk en aanspreekbaar overkomen. Het taalgebruik moet kindvriendelijk zijn, zodat de boodschap goed overkomt, wat inhoudt dat er korte zinnen worden gebruikt en er niet in moeilijke woorden wordt verteld. De sprekers moeten goed kunnen actief kunnen luisteren naar wat het publiek te vertellen of te vragen heeft, zodat deze in staat is om te checken of het publiek de informatie begrepen heeft. 28,29 17

Persbericht 17-05-2013 Klinische les op basisscholen voor alcoholmisbruik en comazuipen Verpleegkundigen van de Hogeschool van Amsterdam hebben een voorlichtingscampagne gemaakt voor leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool over alcoholmisbruik. Dit wordt gegeven in de vorm van een interactieve klinische les. De les is gericht op de leerlingen en ouders en zal ongeveer een uur duren. Lesmethode De ouders en leerlingen worden geïnformeerd over wat alcohol allemaal doet en wat voor gevaren eraan zijn verbonden. Dit omdat is gebleken dat voorlichting op jonge leeftijd en aan ouders het meest effectief is. De voorlichting wordt gegeven door een verpleegkundige. Ook is er een gastspreker uitgenodigd om de les bij te staan. Tijdens de les gaan ze dieper in op de gevaren van alcohol. Ook wordt er gevraagd naar ervaringen op dit gebied, zowel van de ouders als de leerlingen. Er worden informatieve filmpjes laten zien en er is gelegenheid tot vragen stellen. De gastspreker zal zijn verhaal en ervaringen vertellen. Aan het einde van de les zal er een discussie plaatsvinden. De lesmethode is gebaseerd op een onderzoek (Zoon, M. 2012) waaruit bleek dat voorlichting voor jongeren het meest effectief is als ze zelf over het onderwerp na moeten denken, door bijvoorbeeld een discussie te voeren. Doelstellingen Het doel van deze les is om het steeds groter wordende probleem van alcoholmisbruik en comazuipen onder jongeren terug te dringen. Met deze les willen de verpleegkundigen bereiken dat de ouders en de leerlingen goed geïnformeerd worden voor de gevaren die alcohol met zich meedraagt. Dit omdat de leerlingen op de middelbare school in aanraking komen met alcohol. Door middel van deze preventie willen de verpleegkundigen bereiken dat jongeren niet eerder drinken dan de toegestane leeftijd en dat het aantal comazuipers in deze leeftijdscategorie met 2% daalt ten opzichte van 2009 (onderzoek Zoon, M. 2012). De klinische les is gemaakt in opdracht van de Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland. Deze les zal plaatsvinden rond het einde van het schooljaar op de desbetreffende basisschool. De ouders krijgen hier nog bericht van. 18

Conclusie en discussie Tijdens het project heeft de projectgroep bewijzen verzameld van hoe de projectgroep het best preventie kunnen geven en bij welke leeftijdscategorie dit het meest effectief is. Uit onderzoek is gebleken dat je het best kan zorgen voor preventie bij jongeren en ouders. Als je bij ouders en jongeren voorlichting geeft, heeft dit het meeste effect op jongeren. Vandaar dat de groepsleden zich hebben gericht op de doelgroep jongeren eind basisschool en ouders. In deze leeftijdscategorie zijn jongeren nog te beïnvloeden en hebben ouders nog het gezag over hun kind. Zo kunnen ouders bijdragen aan het uitstellen van alcoholgebruik. 15 Opmerking [w15]: kan De projectgroep maakt daarom gebruik van een klinische les met een interactieve les, waarin de korte termijn effecten worden benoemd en het gevaar van te veel alcohol consumptie en comazuipen wordt besproken. De les sluit af met een discussie waardoor de ouders en kinderen aan het denken worden gezet. Om ouders informatie te geven hoe zij zelf kunnen bijdragen aan het uitstellen van alcoholconsumptie en overmatig alcoholgebruik hebben de groepsleden een folder gemaakt. Hierdoor hoopt de projectgroep het aantal comazuipers die op de spoedeisende hulp komen terug te dringen met 2% (dan tussen 2004-2009). 15,30 19

Bronvermelding 20 1. Hasselt N van. Preventie van schadelijk alcohol en drugsgebruik onder jongeren. 2010. http://www.trimbos.nl/webwinkel/productoverzichtwebwinkel/preventie/af/~/media/files/inkijkexemplaren/af1012%20preventie%20van% 20schadelijk%20alcoholgebruik%20en%20drugsgebruik%20onder%20jongere n_web.ashx. (Geraadpleegd op 20-2-2013) 2. Z.n. Brijder. Hoe werkt alcohol: de effecten. 2013 http://www.brijderjeugd.nl/alcohol/werking.html.(geraadpleegd op 18 februari 2013) 3. Beemen L van, Nieber L, Vriesma I. Geniet, en regeer met mate. In: NRC- Next. 12 juni 2012. http://www.korsakovkenniscentrum.nl/nl/collumns/57. (Geraadpleegd op 18 februari 2013) 4. Zeigler DW, Wang CC, Yoast RA, Dickinson BD, McCaffree MA, Robinowitz CB, Sterling ML, Council on Scientific Affairs, American Medical Association. The neurocognitive effects of alcohol on adolescents and college students. 2005 Jan;40(1):23-32. 5. Z.n. Parenting Guidelines for Adolescent Alcohol Use. Parenting Strategies Program. Melbourne: Orygen Youth Health Research Centre, University of Melbourne; 2010. 6. Ryan SM, Jorm AF, Kelly CM, Hart LM, Morgan AJ, Lubman DI. Parenting strategies for reducing adolescent alcohol use: a Delphi consensus study. BMC Public Health 2011; 11: 13. 7. Masten AS, Faden VB, Zucker RA, Spear LP. Underage Drinking: A Developmental Framework. Pediatrics 2008; pp. 235-251. 8. Koning IM, Verdurmen JEE, Engels RCME, Eijnden RJJM van den, Vollebergh WAM. Differential Impact of a Dutch Alcohol Prevention Program Targeting Adolescents and Parents Separately and Simultaneously: Low Self- Control and Lenient Parenting at Baseline Predict Effectiveness. Prev Sci 2012; 13:278 287. 9. Sterling SA, Kline-Simon AH, Wibbelsman CJ, Wong AO, Weisner CM. Screening for adolescent alcohol and drug use in pediatric health-care settings: predictors and implications for practice and policy. Addiction Science & Clinical Practice 2012. 7:13. http://www.ascpjournal.org/content/pdf/1940-0640-7-13.pdf. 10. Scherrera J, Xian H, Pan H, Pergadia L, Madden P, Grant J, Sartor C, Ph.D.c, Haber J, Jacob T and Bucholz K. Parent, sibling and peer influences on smoking initiation, regularsmoking and nicotine dependence. Results from a genetically informative design. Addict Behav. 2012; 37(3): 240 247. 11. Buu A, DiPiazza C, Zucker R. Parent, Family, and Neighborhood Effects on the Development of Child Substance Use and Other Psychopathology From Preschool to the Start of Adulthood. Journal of studies on alcohol and drugs. 2009 July; 70(4): 489-98. 12. Z.n. Nationaal Kompas Volksgezondheid. Partijen die zich bezighouden met preventie van schadelijk alcoholgebruik. 2013. http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/alcoholgebr uik/actoren-preventie-alcoholgebruik/ (Geraadpleegd 17 juli 2013). 13. Z.n. Nationaal Kompas Volksgezondheid. Welke vormen van preventie gericht op alcoholgebruik zijn er? 2013.

http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/alcoholgebr uik/welke-typen-alcoholinterventies-zijn-er/ (Geraadpleegd 17 juli 2013). 14. Hagemann T. Alcohol en het adolescente brein. 2010. http://dspace.learningnetworks.org/bitstream/1820/2950/1/nwthagemann10. pdf. 15. Zoon M. Nederlands jeugd instituut, Wat werkt bij middelen gebruik?. September 2012. http://www.jeugdinformatie.nl/nji/dossierdownloads/watwerkt_middelengebrui k.pdf. 16. Hagemann T. Alcohol en het adolescente brein. 2010. http://dspace.learningnetworks.org/bitstream/1820/2950/1/nwthagemann10. pdf. 17. Schrijvers CTM, Schoemaker CG. 'Spelen met gezondheid: leefstijl en psychische gezondheid van de Nederlandse jeugd'. Bilthoven: RIVM. 2008. http://www.nji.nl/smartsite.dws?id=111997 18. Verheij I. Alcoholgebruik bij jongeren. 2008. www.rivm.nl/vtv/object_document/o2480n19460.html 19. Z.n. Jongeren en alcohol. Z.d. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/alcohol/jongeren-en-alcohol. (Geraadpleegd op 17 mei 2013) 20. Kiernan C, Fhearail AN, Coyne I. Nurses' role in managing alcohol misuse among adolescents. In: British Journal of Nursing. Vol. 21, Iss. 8. pp 474-478. 26 april 2012. http://www.internurse.com/cgibin/go.pl/library/article.cgi?uid=91205;article=bjn_21_8_474_478;format=pdf. 21. McCloskey J.C. & Bulechek G.M. Verpleegkundige interventies. Elsevier: 2002; Maarssen. Blz. 899 22. McCloskey J.C. and Bulechek G.M. Verpleegkundige interventies. Elsevier: 2002; Maarssen. 23. Deenen A. et al. Gezondheidsvoorlichting in de verpleegkundige beroepsuitoefening. Spruyt, van Mantgem & de Does: 2000; Leiden. 24. Sociaal Overleg Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg (SOVVT). CAO Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg. 2012-2013. 25. Sociaal Overleg Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg (SOVVT). CAO Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg. 2012-2013. Blz. 45. 26. Z.n. Digitaal Printen. 2010. http://www.pegaprint.nl/digitaalprinten.html (Geraadpleegd 2013 mei 10) 27. Witte J de, Berkers N, Visser G. Nationale beroepscode van verpleegkundige en verzorgenden. Hilversum: van der Wijde drukkerij. 2007. http://www.vumc.nl/afdelingenthemas/6876691/7168701/beroepscodebrochure.pdf. (Geraadpleegd op 30 mei 2013) 28. http://www.ub.unimaas.nl/fdp/studenten/presenteren.pdf Presentatievaardigheden (Geraadpleegd 28-07-2013) 29. http://www.mindwell.be/management_workplace/presentaties-spreekbeurtenen-vaardigheden-%e2%80%93-deel-1-de-spreker/ Mindwell magazine (Geraadpleegd 28-07-2013) 30. Nijman S, Valkenberg H. Alcoholvergiftiging en ongevallen met alcohol bij jongeren van 10 tot en met 24 jaar. Amsterdam: Stichting consument en veiligheid. juni 2011. 21

22 http://www.loketgezondleven.nl/object_binary/o13418_alcohol-enjongeren[1].pdf.