Geachte collega s, geachte gasten, dear guests. Het is mij een eer om u allen welkom te heten op het 175-jarig jubileumcongres van de KNMP. Dit voorrecht valt maar één voorzitter ten deel in 175 jaar! Ik prijs mij gelukkig dat uitgerekend ik dat mag zijn. Een beroepsvereniging die 175 jaar bestaat, dat kunnen er niet veel zeggen. Wij waren als apothekersorganisatie de eerste van de medische beroepsverenigingen die werden opgericht. De artsen volgden pas zeven jaar later. Maatschappij ter bevordering der Pharmacie, zo luidde de aanvankelijke naam in 1842. Pas twee jaar later werd daar Nederlandsche aan toegevoegd. Koninklijk werden we na de Tweede Wereldoorlog, in 1947. De beroepsvereniging werd feitelijk opgericht om het apothekersvak in de wet te verankeren. Daar was een aanloop van meer dan 20 jaar voor nodig, want het zou duren tot 1865 voordat de Wet op de uitoefening der Geneeskunst werd aangenomen. Daarin werd de apothekersprofessie vastgelegd als wetenschappelijke studie, los van de artsenopleiding. Het ging dus om het scheiden der geneeskunst van de artsenijbereidkunst, zo vermeldt het Pharmaceutisch Weekblad uit die tijd. Wanneer je daarnaar terugkijkt en met enige afstand beziet hoe de zaken verliepen halverwege de negentiende eeuw, dan zou je bijna denken dat er nog weinig is veranderd. Neem die wettelijke erkenning van het vak, de reden om 175 jaar geleden een beroepsorganisatie op te richten. U weet dat we daar in 2016 en 2017 nog steeds mee bezig zijn. In 1998 is het specialisme ziekenhuisapotheker wettelijk erkend en in 2016 het specialisme van openbaar apotheker. En dit jaar werken we verder aan de financiering van de opleiding tot openbaar apotheker specialist van overheidswege. 1
Toch zijn er en waren er ook altijd verschillen van inzicht onder de beroepsgroep. Ook dat is van alle tijden. Waar het gaat om innovaties in het vak, eisen die de Inspectie aan ons stelt, nieuwe richtlijnen, routeplannen, wetten, de vernieuwde opiumwetgeving Eensgezind zijn we zelden. Altijd is er een groep die op volle kracht vooruit wil en een groep die het rustiger aan wil doen. Maar de Inspectie vraagt van ons dat we in onze veldnormen ambitie tonen. Dat is de voorwaarde om die leidend te laten zijn. In 1865 was het niet anders. Ook voor de wet uit 1865 was er een flinke delegatie apothekers uit Den Haag die zich richtte tot de Eerste Kamer met het verzoek om de wet niet aan te nemen. De groep vond dat de wet uit 1818 goed genoeg was. Waarom was er onvoldoende vertrouwen in de beroepsgroep? Waarom moesten er normen gesteld worden? Waarom moesten zaken wettelijk worden vastgelegd? Het ging toch prima? Een aanzienlijke groep liet van zich horen in het Pharmaceutisch Weekblad, dat klaarblijkelijk ook toen al onafhankelijk genoeg was om dit geluid ongecensureerd te laten horen. De rol van de apotheker als zorgverlener brengen we anno 2017 over het voetlicht waar we dat kunnen. Voor patiënten is onze rol als zodanig nog niet altijd even duidelijk. Dus in elke tv- 2
uitzending benoemen we de positie van de patiënt. We staan als apothekers voor het belang van onze patiënten. Dat doen we dagelijks aan de apotheekbalie en in het ziekenhuis. De problemen met beschikbaarheid en vergoedingen doen zich immers voor bij ons in de apotheek. Zorgverlener, dat waren we in zekere zin ook 150 jaar geleden al. Zo staat in de wet te lezen dat wanneer de apotheker in noodgevallen hulp uit menschlievendheid verleent, dit niet strafbaar gesteld moet worden en door de vingers moet worden gezien. Hulp uit menschlievendheid verleend, dat is het 175 jaar oude motto van ons zorgverlenerschap, dat we nog steeds verder uitbouwen. Richting integrale zorg in de wijk, samen met de huisarts en wijkverpleegkundige. En in het ziekenhuis in samenwerking met de medisch specialist. zorgverlenerschap uit menschlievendheid, daarop zetten we de lobby in. Ook dat is een langdurig proces, net als 175 jaar geleden de aanloop was tot de Wet van 1865. We lobbyen in 2017 bijvoorbeeld door te hameren op het belang van de medicatiebeoordeling die uit het eigen risico moet. Dat leidt immers tot zorgmijden, vooral in de eerste helft van het jaar wanneer mensen nog niet door hun eigen risico heen zijn. Dat staat goede farmaceutische zorg in de weg. Eigenlijk zou natuurlijk de gehele farmaceutische zorg uit het eigen risico moeten verdwijnen. Net als het voorschrijven door de huisarts. Het is aan de patiënt niet uit te leggen dat wanneer de huisarts iets voorschrijft, het buiten het eigen risico valt. En wanneer de apotheker datzelfde middel vervolgens aflevert, er voor de zorg betaald moet worden. Kortom: in de belangenbehartiging zijn in 175 jaar de thema s veranderd, maar de grote lijnen dezelfde gebleven. Een belangrijke reden om de KNMP op te richten was naast de wettelijke ook de wetenschappelijke verankering van het vak. Dat werd gezien als een belangrijk middel om te bereiken dat de apotheker zijn plaats zou innemen binnen de gezondheidszorg. Dat was evidence based pharmacy avant la lettre. Ook nu, in 2017, is de wetenschappelijke basis van ons handelen leidend voor de vooruitgang van ons vak. We willen toe naar mensgerichte zorg, zoals in onze Toekomstvisie staat beschreven, of Menschlievende zorg, zoals al in de wet in 1865 wordt beschreven, maar dan wel op basis van evidence. Die evidence vertalen we in professionele standaarden: richtlijnen die goede zorg beschrijven. Het ontwikkelen van standaarden is een belangrijke stap in het verankeren van de professionele autonomie van de apotheker. In die zin kijken we dankbaar de kunst af bij de huisartsen, die al dertig jaar geleden begonnen met het ontwikkelen van standaarden en zich daarmee tot volwaardig medisch specialist hebben ontwikkeld. 3
Hetzelfde geldt voor de MFB s, de medisch farmaceutische beslisregels. Een eerste lijst is door de hele sector vastgesteld, opgenomen in de medicatiebewaking en gecontracteerd door zorgverzekeraars. Hiermee heeft het klinisch redeneren zijn plek verworven in de dagelijkse farmaceutische patiëntenzorg. En kunnen we als apothekers onze meerwaarde laten zien. Zo laten we de praktijk aansluiten op de wetenschap. En de wetenschap op de praktijk, doordat we als KNMP toegepast farmaceutisch onderzoek faciliteren en subsidiëren. Daarnaast zoeken we nadrukkelijk de samenwerking met de opleidingen Farmacie, zoals in het Raamplan Farmacie het afgelopen jaar tot uiting is gekomen. De opleidingen bepalen het curriculum, de KNMP faciliteert en fungeert als gesprekspartner. Zo is het raamplan een fraaie coproductie geworden. Het thema van dit jubileumcongres is Farmacogenetica. Dat is niet toevallig gekozen. We willen ons als apothekers profileren als toekomstgerichte zorgverleners. Daarin hebben we geen keus. De ontwikkelingen binnen de gehele gezondheidszorg gaan razendsnel. Samenwerking is het devies, en taakherschikking. Die taakherschikking verloopt via concentratie van zorg en verregaande specialisatie. Zo worden steeds meer taken van de arts overgenomen door nurse practitioners en POH ers, en rukken superspecialismen op. Dat treft, want het specialisme voor de farmaceutische zorg ligt exclusief bij ons als apothekers, zowel in de eerste als in de tweede lijn. En met de toenemende vergrijzing en polyfarmacie heeft de samenleving ons hard nodig. Deze maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten we wel blijven waarmaken. We kunnen niet achterover leunen. De enige optie om verder te komen is zelf de vlucht naar voren te kiezen. Dus gaan we de komende tijd de rol van de apotheker over het voetlicht brengen bij allerhande belangwekkende innovaties, zoals adaptive licensing, nanogeneeskunde, farmacogenetica en andere vormen van personalised medicine. Juist op het terrein van deze innovaties verwacht ik dat openbaar apothekers, ziekenhuisapothekers en apothekers die betrokken zijn bij de ontwikkeling van geneesmiddelen elkaar kunnen vinden. Elk met hun eigen expertise en in hun eigen specifieke rol. En dat we door goed samen te werken de uitkomst meer maken dan de som der delen. We gaan voortvarend aan de slag met onze zorgverlenende competentie-ontwikkeling, zoals CAN-medcompetenties, waar alle zorgverleners in deze tijd aan moeten. En StipCOcompetenties. Met steun van VWS komen we openbaar apothekers tegemoet met een bedrag tot 1000 euro per jaar voor scholing op het gebied van intervisie, communicatie met de patiënt en op de persoon toegesneden zorg, waaronder het bepalen van labwaarden. 4
In het licht van diezelfde mensgerichte zorgverlening is een goede gegevensuitwisseling onmisbaar voor een veilige en effectieve farmacotherapie. Het Vervolgonderzoek medicatieveiligheid onderstreept nog eens de noodzaak. Naar aanleiding daarvan benoemde de minister de belangrijke rol en toegevoegde waarde van de apotheker als zorgverlener. We moeten dus stappen zetten in het bevorderen van de toegankelijkheid van die labwaarden. Het komend jaar hebben we hiervoor geïnvesteerd in de gegevensuitwisseling via het LSP. Maar ook op een andere manier moeten we makkelijk toegang krijgen tot labwaarden door deze actiever te delen en de apotheker de mogelijkheid te bieden om ze voor patiënten aan te vragen. Als we intensief willen samenwerken in de eerste lijn moeten we op dat vlak een gelijk speelveld creëren. In het belang van onze patiënten. 65.000 mensen belanden jaarlijks in het ziekenhuis door verkeerd geneesmiddelengebruik. 27.500 daarvan zijn vermijdbaar. Ik kan dat niet uitleggen aan mij oude buurvrouw van drie-hoog-achter. We kunnen dat niet laten passeren. We moeten dus alles op alles zetten. Naast de gegevensuitwisseling moeten we zorgen dat de tijd optimaal aan zorg besteed kan worden. We blijven administratieve lasten terugdringen. We blijven stappen zetten met richtlijnen die aansluiten bij de praktijk, een gemoderniseerde opiumwetgeving, digitale opslag van recepten. Samen met verzekeraars hebben we een pleidooi gehouden voor een flinke opschoning van machtigingsvoorwaarden. In de praktijk zijn we nog steeds te veel tijd kwijt met declaratiesores en leverbaarheid. Een kwestie van frapper toujours. En aan de horizon werpt ook de Europese wetgeving zijn schaduw vooruit als het gaat om de FMD. Als KNMP doen we er alles aan om zorg praktisch uitvoerbaar te houden in onze contacten met stakeholders op landelijk en internationaal niveau. Resumerend kunnen we met trots terugkijken op de afgelopen 175 jaar, waarin we onze wetenschappelijke en wettelijke verankering hebben waargemaakt. Toch gaan we niet achterover leunen. Er is nog steeds een wereld te winnen. Dat houdt de innovatie gaande, de spirit erin. Ik hoop daarbij op uw aller steun. Zodat we eensgezind die vlucht naar voren maken. Open minded en toekomstgericht. Rest mij u vandaag een bijzonder lustrumfeest te wensen. Zonder innovatieprijs vandaag, want die gaat in geheel vernieuwde vorm naar het najaarscongres. Dan geef ik nu het woord aan de dagvoorzitter. 5