Studie over de geloofwaardigheid van politieke en socio-economische actoren 1 De actualiteit van de voorbije maanden stelde de reputatie van veel actoren in de Belgische politieke, sociale en economische wereld danig op de proef. Hoeveel geloof hechten de Belgen nog aan deze actoren wanneer die hun boodschap verkondigen? Die vraag onderzocht adviesbureau Whyte Corporate Affairs in een studie die ruim 1.000 Belgen bevroeg. 1. Geloofwaardigheid van alle spelers «Hoe geloofwaardig acht u de volgende informatiebronnen in België? Anders gezegd, in welke mate spreken de volgende actoren volgens u de waarheid?» 1 Studie op aanvraag van Whyte Corporate Affairs uitgevoerd in november 2017 door studiebureau GfK bij een representatieve populatie van 1.029 Belgen (576 Nederlandstaligen en 453 Franstaligen) whyte 1
De twee categorieën die de respondenten het geloofwaardigst inschatten, bevinden zich wat toegankelijkheid betreft lijnrecht tegenover elkaar. Enerzijds krijgen experts (universiteiten en wetenschappers) een geloofwaardigheidsscore van 82,9 %, hoewel ze toch een echte elite vormen. In een wereld waarin de meeste autoriteiten regelmatig in vraag gesteld worden, blijven de experts in hun ivoren toren zitten, die tot nu toe onaantastbaar is. De andere categorie die mensen het geloofwaardigst inschatten, bestaat uit de toegankelijkste mensen voor elke burger: naasten, ofwel mensen die dichtbij staan of gelijkend zijn volgens de terminologie in de studie. De buren, collega's, familie, vrienden op Facebook, volgers op Twitter, reviewers op Tripadvisor Met een geloofwaardigheidsscore van 76,5 % zitten naasten de experts op de hielen en laten ze andere informatieverstrekkers ver achter zich. whyte 2
Net voor de politieke partijen, die de hekken sluiten, staan de intercommunales (22,1 %) die onmiskenbaar aan geloofwaardigheid inboeten door recente schandalen. Bij de andere socio-economische actoren werden de vakbonden letterlijk platgewalst door de respondenten (hun geloofwaardigheidsscore viel terug tot 35 % terwijl die bij een vergelijkbaar onderzoek in 2012 nog 49,5 % bedroeg). We merken nog op dat de werkgeversorganisaties het nauwelijks beter doen, want ze stranden onder de drempel van 40 % geloofwaardigheid, met niettemin een groot verschil tussen Wallonië en Vlaanderen. Nederlandstalige respondenten tonen zich sterker overtuigd door de werking van het patronaat dan hun Waalse buren. Ondernemingen en overheidsdiensten oogsten een score in de buurt van 50 %, wat erop lijkt te wijzen dat deze organisaties belangrijke ankerpunten blijven om het leven van burgers te structureren en de samenleving te organiseren. whyte 3
2. Focus op de geloofwaardigheid van de media «Hoeveel geloofwaardigheid hecht u aan de volgende mediakanalen in België? Anders gezegd, in welke mate spreken de volgende media volgens u de waarheid?» whyte 4
De media krijgen een onvoldoende (41,6 %). Maar de realiteit ziet er veel genuanceerder uit. Globaal gezien krijgen de media klappen, maar het plaatje ziet er anders uit wanneer we de mediatypes afzonderlijk gaan bekijken. De traditionele media gevoed door professionele journalisten radio, tv, geschreven pers krijgen allemaal geloofwaardigheidsscores hoger dan 50 %, waarbij de radio een speciale vermelding verdient omdat dit medium rond de 70 % dartelt. Sociale netwerken hebben nog werk aan de winkel op het vlak van geloofwaardigheid: Facebook en Twitter scoren immers lager dan 20 %! Eveline De Ridder, Partner bij Whyte Corporate Affairs: «In tegenstelling tot wat men zou denken, zijn de traditionele media en de bedrijven nog lang niet afgeschreven op het vlak van geloofwaardigheid. Ver van het karikaturale beeld van de meedogenloze onderneming en de traditionele media die amper het hoofd boven water houden, kunnen we toch vaststellen dat deze actoren nog steeds een rol te spelen hebben. Als de traditionele media dit niveau willen behouden, zullen ze moeten weerstaan aan de verleiding van te gemakzuchtige en te snelle berichtgeving. Wat ondernemingen betreft: zij moeten meer dan ooit hun aanwezigheid tonen en proactief communiceren om de geloofwaardigheid die ze vandaag al bezitten verder te verzilveren.» whyte 5
3. Focus op de geloofwaardigheid van politieke partijen 2 «Hoeveel geloofwaardigheid hecht u aan de volgende partijen en bewegingen in België? Anders gezegd, in welke mate spreken de volgende partijen en bewegingen volgens u de waarheid?» 2 De Franstalige respondenten werden bevraagd over de geloofwaardigheid van de Franstalige partijen. Hetzelfde geldt voor de Nederlandstaligen, hen werd om hun mening gevraagd over de Nederlandstalige partijen. whyte 6
De studie buigt zich ook over de geloofwaardigheid van politieke actoren. In het algemeen vinden Belgen politieke partijen niet erg geloofwaardig: globaal genomen halen ze een score van 10,6%, bij de individuele scores scoort geen enkele partij hoger dan 35%. Tegenover de studie in 2012 zien de meeste Franstalige partijen hun geloofwaardigheid achteruitgaan, met de opmerkelijke uitzondering van DéFI en de PTB. De partij die het geloofwaardigst overkomt, is Ecolo met een score dichtbij 30 %. Deze drie formaties hebben ook de herkenbaarste positionering (opkomen voor het leefmilieu, Franstaligen, arbeiders), waardoor hun boodschap geloofwaardiger overkomt in de ogen van het publiek. MR hangt in de middenmoot van het klassement, maar de PS en de cdh zien hun geloofwaardigheid ruimschoots gehalveerd tegenover 5 jaar geleden. Voorts krijgen de nieuwe alternatieve partijen een geloofwaardigheidsscore lager dan 20 %. Dat is weinig... en tegelijkertijd veel, in de zin dat deze formaties nog niet de tijd hadden om bekendheid te verwerven. whyte 7
whyte 8
Langs Vlaamse kant liggen de geloofwaardigheidsscores van politieke partijen aanzienlijk hoger dan deze in het zuidelijke deel van het land. De N-VA wordt beschouwd als meest geloofwaardig, met een score van 33,9%, gevolgd door Groen (30,3%). Te onderstrepen fenomeen: alle andere partijen zoals CD&V, PvdA, Open VLD en SP.a behouden hun geloofwaardigheid en enkelen doen het iets beter dan vijf jaar geleden. Joris Bulteel, Partner bij Whyte Corporate Affairs: «Als de politieke partijen lijden aan een gebrek aan geloofwaardigheid, heeft dat vooral te maken met de recente ontwikkelingen in Wallonië die voornamelijk de traditionele Franstalige partijen treffen. In Vlaanderen heeft de relatieve politieke stabiliteit van de laatste jaren (geen verkiezingen en identieke coalitiepartners op federaal en regionaal niveau), gecombineerd met een open debatcultuur binnen de federale en de Vlaamse regering, de meeste partijen wellicht de kans gegeven om zich te positioneren en hun verschillen in de verf te zetten.» whyte 9
4. Belangenverdediging «In welke mate verdedigen de volgende actoren volgens u uw belangen?» whyte 10
De experts en peers stranden hier nagenoeg op een gelijkspel. De burgers hebben kennelijk het gevoel dat hun naasten het best de belangen van hun eigen gemeenschap verdedigen. Met uitzondering van de experts rijkt geen enkele categorie boven de 50%. De NGO s en vakbonden tekenen een duidelijke daling op sinds 2012. Alle categorieën kennen een terugval, met uitzondering van vertegenwoordigers van erediensten en andere filosofische organisaties. whyte 11
5. Beter geïnformeerd of niet? «Heeft u het gevoel beter geïnformeerd te zijn vandaag dan vroeger dankzij een veelvoud aan verschillende beschikbare informatiebronnen en kanalen?» Nota: in tegenstelling tot de andere berekeningen werd 'geen mening' wel opgenomen in de percentages. Je vindt ze in de grafiek. whyte 12
«Omwille van welke reden(en) heeft u het gevoel niet beter geïnformeerd te zijn?» Nota: in tegenstelling tot de andere berekeningen werd 'geen mening' wel opgenomen in de percentages. Je vindt ze in de grafiek. Voorts moeten we vaststellen dat Belgen tegenwoordig toegang hebben tot meer informatiebronnen en -kanalen dan in het verleden. Voelen ze zich daarom beter geïnformeerd dan vroeger? 52,3 % stemt daarmee in, een gevoel dat vooral bij Nederlandstaligen ontwikkeld is. Tot de burgers die zich vandaag de dag minder goed geïnformeerd voelen, behoren diegenen die het fake news-fenomeen vermelden en ook het feit dat iedereen - professionals en niet-professionals - voortaan informatie kan verspreiden. whyte 13