NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12 REKENINGKUNDE NOVEMBER 2015 PUNTE: 300 TYD: 3 uur Hierdie vraestel bestaan uit 19 bladsye en 'n 15 bladsy-antwoordeboek. 3

Rekeningkunde 2 DBE/November 2015 NSS INSTRUKSIES EN INLIGTING Lees die volgende instruksies aandagtig deur en volg dit noukeurig. 1. Beantwoord AL die vrae. 2. 'n Spesiale ANTWOORDEBOEK word verskaf waarin jy AL die vrae moet beantwoord. 3. Toon ALLE bewerkings om deelpunte te verdien. 4. Jy mag 'n nieprogrammeerbare sakrekenaar gebruik. 5. Jy mag 'n donker potlood of blou/swart ink gebruik om die vrae te beantwoord. 6. Waar van toepassing moet alle bewerkings tot EEN desimale punt bereken word. 7. Skryf netjies en leesbaar.

Rekeningkunde 3 DBE/November 2015 NSS 7. Gebruik die inligting in die tabel hieronder as 'n gids wanneer jy die vraestel beantwoord. Probeer om NIE hiervan af te wyk NIE. VRAAG 1: 40 punte; 25 minute Onderwerp van die vraag: Hierdie vraag integreer: Versoening en Ouderdomsontleding Finansiële rekeningkunde Bankversoening Debiteure-ouderdomsontleding Bestuur van hulpbronne Interne beheer VRAAG 2: 50 punte; 30 minute Onderwerp van die vraag: Hierdie vraag integreer: Bestuur van hulpbronne Voorraadstelsels en Voorraadwaardasie Waardasie Interne beheer VRAAG 3: 60 punte; 35 minute Onderwerp van die vraag: Hierdie vraag integreer: Finansiële rekeningkunde Inkomstestaat Maatskappy- Finansiële State Balansstaat en notas en Ouditverslag Ouditverslag Bestuur van hulpbronne Etiek VRAAG 4: 65 punte; 40 minute Onderwerp van die vraag: Hierdie vraag integreer: Kontantvloeistaat en Vertolking Finansiële rekeningkunde Kontantvloeistaat Vertolking van finansiële inligting Bestuur van hulpbronne Interne beheer VRAAG 5: 50 punte; 30 minute Onderwerp van die vraag: Hierdie vraag integreer: Kontantbegroting en Geprojekteerde Inkomstestaat Bestuursrekeningkunde Ontleed en vertolk 'n Kontantbegroting Geprojekteerde Inkomstestaat Bestuur van hulpbronne Interne beheer VRAAG 6: 35 punte; 20 minute Onderwerp van die vraag: Hierdie vraag integreer: Bestuursrekeningkunde Produksiekostestaat Kosteberekening Ontleding en vertolking van gelykbreekpunt Bestuur van hulpbronne Interne beheer

Rekeningkunde 4 DBE/November 2015 NSS VRAAG 1: VERSOENING EN OUDERDOMSONTLEDING 1.1 BANKVERSOENING EN INTERNE BEHEER Die inligting hieronder het betrekking op Eureka Handelaars. GEVRA: (40 punte; 25 minute) 1.1.1 Bereken die korrekte banksaldo op 30 Junie 2015. (13) 1.1.2 Stel die Bankversoeningstaat op 30 Junie 2015 op. (8) 1.1.3 Verwys na Inligting E. Identifiseer TWEE verskillende probleme met bewyse. Gee raad vir ELKE probleem. (6) INLIGTING: A. Die volgende Bankversoeningstaat is op 31 Mei 2015 voorberei: Saldo volgens Bankstaat (ongunstig) (R13 000) Uitstaande deposito 30 000 Uitstaande tjeks: Nr. 614 (gedateer 20 Desember 2014) Donasie (10 500) Nr. 958 (gedateer 25 Mei 2015) Voorraad (7 900) Nr. 962 (gedateer 30 Julie 2015) Betaling van rekening (4 500) Regstel van fout 3 600 Saldo volgens bankrekening (ongunstig) (2 300) LET WEL: Die deposito van R30 000 het op 14 Junie 2015 op die Bankstaat verskyn. Die fout van R3 600 is op 10 Junie 2015 deur die bank reggestel. Tjeknr. 958, in Mei 2015 uitgereik, is op die Bankstaat vir Junie as R9 700 getoon. Die Bankstaat is korrek. Die ander uitstaande tjeks is nie aan die bank getoon nie. B. Voorlopige totale op 30 Junie 2015: KOJ: R87 220; KBJ: R74 860 C. Die Bankstaat vir Junie 2015 het die volgende getoon: Direkte deposito vir huurinkomste van die huurder, R21 000 Aftrekorder vir versekering, R6 500 V/T-tjek vir R2 250 oorspronklik van F Mnisi ontvang ter betaling van sy skuld van R2 300 Bankkoste, R210 Saldo volgens Bankstaat,? D. Die volgende tjeks het in die Kontantbetalingsjoernaal verskyn, maar nie op die Bankstaat vir Junie 2015 nie: Nr. 982 vir R2 200 Nr. 986 vir R1 400 (gedateer 28 Julie 2015) E. Die boekhouer het die volgende inskrywing in die Junie 2015 KOJ gemaak: Dok. Datum Besonderhede Ontleding Bank Verkope KS371 402 30 Kontant 18 500 18 500 18 500 Dit is op 15 Julie 2015 deur die bank aangeteken. Die interne ouditeur het opgemerk dat kontantstrokies, KS371 402, se totaal eintlik R25 500 was.

Rekeningkunde 5 DBE/November 2015 NSS 1.2 DEBITEURE-OUDERDOMSONTLEDING Die inligting hieronder het betrekking op Max Sportdrag. GEVRA: 1.2.1 Verwys na Inligting B. As die interne ouditeur, watter kommer sal jy oor Susan se posbeskrywing hê? Verduidelik. (2) 1.2.2 Identifiseer TWEE debiteure wat hulle kredietlimiete kan laat verhoog. (2) 1.2.3 Verduidelik DRIE verskillende probleme soos aangegee in die Debiteure-ouderdomsontleding. Gee bewyse. (9) INLIGTING: A. Die onderneming verkoop 80% van hulle voorraad op krediet. Daar word van debiteure verwag om hulle rekeninge te vereffen teen die einde van die maand wat op die verkoopstransaksie-maand volg. B. Susan, die boekhouer, reik fakture en kredietnotas uit en ontvang kontant van debiteure. C. Debiteure-ouderdomsontleding op 31 Augustus 2015: KREDIET- BEDRAG HUIDIGE DEBITEURE LIMIET VERSKULDIG MAAND 30 DAE 60 DAE 90 DAE S Muller R10 000 R12 000 R1 800 R4 200 R2 400 R3 600 L Ndlovu R5 800 R5 000 R3 100 R1 900 P Pillay R3 500 R3 200 R3 200 B Vasco R5 000 R5 000 R2 600 R1 600 R800 C Crooks R4 500 R4 100 R3 500 R600 R Aucamp R1 500 R1 400 R500 R900 R30 700 R12 100 R7 400 R5 900 R5 300 100% 39% 24% 19% 18% 40

Rekeningkunde 6 DBE/November 2015 NSS VRAAG 2: VOORRAADSTELSELS EN WAARDASIE (50 punte; 30 minute) 2.1 VOORRAADWAARDASIE Josy Modes gebruik die periodieke voorraadstelsel en die geweegdegemiddelde-metode om voorraad van baadjies te waardeer. Josy Arrakal is die eienaar van die besigheid. GEVRA: 2.1.1 Verduidelik die verskil tussen die deurlopende voorraadstelsel en die periodieke voorraadstelsel. (2) 2.1.2 Bereken die waarde van die voorraad voorhande op 28 Februarie 2015 deur die geweegdegemiddelde-metode te gebruik. (9) 2.1.3 Bereken hoe lank (in dae) dit sal neem om die eindvoorraad van 650 baadjies te verkoop. Gebruik die eindvoorraad in jou berekening. (5) 2.1.4 Josy oorweeg dit om van voorraadwaardasie-metode te verander. INLIGTING: Bereken die waarde van eindvoorraad deur die EIEU-metode te gebruik. (6) Gee EEN rede ten gunste van en EEN rede teen die verandering na die EIEU-metode. (4) Rekords van baadjies vir die jaar geëindig 30 Junie 2015: EENHEDE EENHEIDS- PRYS TOTAAL Beginvoorraad (1 Maart 2014) 300 R1 156 R346 800 Aankope 3 230 R3 686 400 April 2014 1 400 R1 050 R1 470 000 Julie 2014 1 320 R1 200 R1 584 000 November 2014 510 R1 240 R632 400 Subtotaal? R4 033 200 Goedere teruggestuur 150?? (van Julie-aankope) Verkope 2 730 R1 425 R3 890 250 Eindvoorraad (28 Februarie 2015) 650??

Rekeningkunde 7 DBE/November 2015 NSS 2.2 INTERNE BEHEER Josy Modes verkoop ook hemde en denimbroeke. GEVRA: 2.2.1 Bereken die getal hemde wat gesteel is. Gee TWEE punte van advies. (9) 2.2.2 Lewer kommentaar op die voorraadhoudingstydperk van ELKE produk en verduidelik hoe dit die onderneming sal raak. Haal syfers aan. (9) 2.2.3 Josy is onseker of sy die regte pryse vir haar produkte vra. Gee haar advies oor ELKE produk. Haal syfers aan. (6) INLIGTING: Opsomming vir die jaar geëindig 30 Junie 2015: BAADJIES (EENHEDE) HEMDE (EENHEDE) DENIMBROEKE (EENHEDE) Getal eenhede verkoop 2 730 7 200 320 Beginvoorraad 300 400 0 Eindvoorraad 650 270 280 Aankope (min terugsendings) 3 080 7 380 600 Geweegdegemiddelde-koste per eenheid Sien 2.1.2. R150 R500 Verkoopprys per eenheid R1 425 R310 R850 Voorraadhoudingstydperk Sien 2.1.3. 14 dae 319 dae 50

Rekeningkunde 8 DBE/November 2015 NSS VRAAG 3: MAATSKAPPY- FINANSIËLE STATE EN OUDITVERSLAG (60 punte; 35 minute) 3.1 PRIDONA BEPERK Die volgende inligting het betrekking op Pridona Beperk. Die finansiële jaar het op 30 Junie 2015 geëindig. Die onderneming gebruik die deurlopende voorraadstelsel. GEVRA: 3.1.1 Verwys na Inligting B. Bereken die korrekte netto wins na belasting vir die jaar geëindig 30 Junie 2015. Dui 'n + vir toename en 'n vir afname aan. (13) 3.1.2 Stel die Behoue-inkomste-nota op 30 Junie 2015 op. (11) 3.1.3 Stel die Balansstaat op 30 Junie 2015 op. Waar notas NIE gevra word NIE, moet bewerkings getoon word. (30) INLIGTING: A. Lys van saldo's/totale op 30 Junie 2015: BALANSSTAATREKENINGE-AFDELING Gewone aandelekapitaal R5 600 000 Behoue inkomste (1 Julie 2014) 2 700 000 Verbandlening: Custom Bank 262 200 Vaste bates 8 950 000 Handelsvoorraad 203 200 Debiteurekontrole 316 000 Voorsiening vir oninbare skulde (1 Julie 2014) 11 400 Kontant en kontantekwivalente (balanseersyfer)? SAID: Inkomstebelasting (voorlopigebelasting-betalings) 725 000 Inkomste ontvangbaar (opgeloop) 5 200 Krediteurekontrole 261 000 B. Netto wins voor belasting van R2 493 600 is bepaal VOOR die volgende inligting in berekening gebring is: (i) (ii) (iii) (iv) (v) Handelsvoorraad op 30 Junie 2015 is op R191 900 gewaardeer. Voorsiening vir oninbare skulde moet tot R9 000 aangesuiwer word. Huur vir Julie 2015, R2 800, is vooruit ontvang. 'n Jaarlikse versekeringspremie van R6 000 is vir die tydperk 1 April 2015 tot 31 Maart 2016 betaal. Die ouditeur het gevind dat die wins op die verkoop van 'n voertuig, R6 800, foutiewelik as 'n verlies getoon is. (vi) Inkomstebelasting vir die jaar beloop R750 000.

Rekeningkunde 9 DBE/November 2015 NSS C. Dividende en aandele: (i) Tussentydse dividende van R600 000 is op 31 Desember 2014 betaal. (ii) Die direkteure het op 30 Junie 2015 'n finale dividend van 22 sent per aandeel verklaar op al die aandele tot op datum uitgereik. Aandele wat op 31 Mei 2015 teruggekoop is, kwalifiseer nie vir finale dividende nie. (iii) Aandelekapitaal: 1 Julie 2014 3 000 000 aandele is uitgereik (R3 900 000) 15 Augustus 1 000 000 nuwe aandele is teen R1,70 elk 2014 (R1 700 000) uitgereik. Dit is geboekstaaf. 31 Mei 2015 20 000 aandele is teen R2,50 elk van 'n bestaande aandeelhouer (R50 000) teruggekoop. Dit is nie geboekstaaf nie. D. 'n Debiteur se debietsaldo van R1 000 in die Debiteuregrootboek moet nog na sy rekening in die Krediteuregrootboek oorgeplaas word. E. Die verbandlening van Custom Bank is op 1 April 2014 verkry. Dit sal oor 6 jaar terugbetaal word. 'n Vaste leningterugbetaling (rente uitgesluit) word aan die einde van elke maand gemaak. Die eerste maandelikse leningterugbetaling is op 30 April 2014 gedoen. Alle ander leningterugbetalings is gedoen. Rente word nie gekapitaliseer nie en is korrek geboekstaaf.

Rekeningkunde 10 DBE/November 2015 NSS 3.2 OUDITVERSLAG GEVRA: 3.2.1 Kies die korrekte woord uit dié wat tussen hakies gegee word. Gee 'n rede. Trimex Bpk. het 'n (gekwalifiseerde/ongekwalifiseerde/weerhouding-) ouditverslag ontvang. (2) 3.2.2 Verduidelik TWEE gevolge van hierdie ouditverslag vir die maatskappy en/of die HUB. (4) INLIGTING: UITTREKSEL UIT DIE VERSLAG VAN DIE ONAFHANKLIKE OUDITEURE Grondslag vir ons mening Die maatskappy se aankoopbeleid bepaal dat aankope van meer as R100 000 deur die direksie goedgekeur en deur drie kwotasies van onafhanklike verskaffers ondersteun moet word. Die maatskappy het in die verslagjaar twee voertuie teen 'n koste van R900 000 aangekoop. Dit is deur die HUB goedgekeur sonder verwysing na die direksie. Slegs een kwotasie is ontvang. Ouditmening As gevolg van die belangrikheid van hierdie kwessie kon ons nie voldoende ouditbewyse verkry as grondslag vir 'n mening nie. Gevolglik spreek ons geen mening uit oor die finansiële state van Trimex Bpk. vir die jaar geëindig 30 Junie 2015 nie. Devi & Meyiwa Vennote, GR (SA) 60

Rekeningkunde 11 DBE/November 2015 NSS VRAAG 4: KONTANTVLOEISTAAT EN VERTOLKING (65 punte; 40 minute) 4.1 BEGRIPPE Gee EEN term vir elk van die volgende beskrywings deur 'n term uit die lys hieronder te kies. Skryf slegs die term langs die vraagnommer (4.1.1 4.1.4) in die ANTWOORDEBOEK neer. direksieverslag; Balansstaat; aandeelhouer; direkteur; interne ouditeur; Kontantvloeistaat; onafhanklike ouditeur 4.1.1 'n Persoon wat deur 'n maatskappy aangestel word om die finansiële beheerstelsels na te gaan en die bestuur daaroor raad te gee (1) 4.1.2 Die persoon wat deur die aandeelhouers aangestel is en 'n onpartydige mening oor die finansiële state van 'n maatskappy uitspreek (1) 4.1.3 'n Persoon wat aangestel word om 'n maatskappy te bestuur en wat besluite neem om die gladde bedryf daarvan te verseker (1) 4.1.4 Die finansiële staat wat die finansiële posisie van 'n besigheid op 'n spesifieke datum toon (1) 4.2 SENZO BPK. Die inligting hieronder het betrekking op Senzo Bpk. GEVRA: 4.2.1 Bereken die volgende syfers wat op die Kontantvloeistaat sal verskyn: Inkomstebelasting betaal (5) Opbrengs uit verkoop van vaste bates (drawaarde) (5) Netto verandering in kontant en kontantekwivalente. Dui aan of dit 'n netto invloei of netto uitvloei van kontant is. (5) 4.2.2 Voltooi die afdeling van die Kontantvloeistaat vir kontantgevolge van finansieringsaktiwiteite. (12) 4.2.3 Bereken die volgende vir die finansiële jaar geëindig 28 Februarie 2015. Vuurproefverhouding (4) Opbrengs op aandeelhouersbelang (OOAB) (Gebruik gemiddelde aandeelhouersbelang in jou berekening.) (5) Netto batewaarde (NBW) per aandeel (3)

Rekeningkunde 12 DBE/November 2015 NSS INLIGTING: A. Syfers uit die Balansstaat en notas: 28 FEBRUARIE 2015 28 FEBRUARIE 2014 Vaste bates (drawaarde) R4 137 700 R2 598 300 Finansiële bates (vaste deposito) 350 000 600 000 Bedryfsbates 662 300 575 500 Voorrade 322 000 345 000 Handels- en ander ontvangbare bedrae 245 000 228 000 SAID: Inkomstebelasting 6 400 Kontant en kontantekwivalente 88 900 2 500 Aandeelhouersbelang 3 439 500 2 718 000 Gewone aandelekapitaal 2 967 000 2 520 000 Behoue inkomste 472 500 198 000 Niebedryfslaste 1 200 000 500 000 Bedryfslaste 510 500 555 800 Handels- en ander betaalbare bedrae 323 000 285 000 Aandeelhouers vir dividende 187 500 108 000 SAID: Inkomstebelasting 9 800 Oortrokke bankrekening 153 000 B. Uittreksel uit die Inkomstestaat vir die jaar geëindig 28 Februarie 2015: Bruto wins R2 040 000 Waardevermindering 215 100 Bedryfswins 1 300 000 Rente-uitgawe 132 000 Netto wins voor belasting 1 175 000 Netto wins na belasting 846 000 C. Aandelekapitaal: Gemagtigde aandelekapitaal bestaan uit 800 000 gewone aandele. 150 000 nuwe, gewone aandele is op 1 Oktober 2014 uitgereik. 60 000 gewone aandele is op 1 Januarie 2015 teen 90 sent meer as die gemiddelde uitreikprys van R4,30 teruggekoop. Die aandeleregister het op 28 Februarie 2015 getoon dat 'n totaal van 690 000 aandele tot op datum uitgereik is. D. Vaste bates: Addisionele eiendom is vir R2 100 000 gekoop. Geen ander vaste bates is aangekoop nie. Toerusting is teen drawaarde verkoop.

Rekeningkunde 13 DBE/November 2015 NSS 4.3 DON BPK. EN KEY BPK. Jy het R50 000 om in 'n genoteerde maatskappy te belê. Jy besluit om op twee maatskappye in dieselfde bedryf te fokus. LET WEL: Wanneer jy die vrae hieronder beantwoord, vergelyk die gegewe inligting en haal die toepaslike finansiële aanwysers van beide maatskappye (persentasies, verhoudings en/of bedrae) aan. GEVRA: 4.3.1 Lewer kommentaar op die waarde van die twee maatskappye se aandele op die Johannesburgse Sekuriteitebeurs (JSE). Verduidelik hoe dit jou keuse van 'n maatskappy sal beïnvloed. (6) 4.3.2 Vergelyk en lewer kommentaar op die dividendbetalingsbeleid van die twee maatskappye. (6) 4.3.3 Lewer kommentaar op die graad van risiko en hefboomeffek. Verduidelik hoe dit jou keuse van 'n maatskappy sal beïnvloed. (6) 4.3.4 Behalwe vir die punte wat hierbo genoem is, watter ander faktore sal jy oorweeg voordat jy besluit in watter maatskappy jy gaan belê? Verduidelik TWEE punte. (4) INLIGTING: DON BPK. KEY BPK. Bedryfsverhouding 4,3 : 1 1,5 : 1 Vuurproefverhouding 2,8 : 1 0,8 : 1 Voorraadomsetsnelheid 4 keer 6 keer Voorraadhoudingstydperk 90 dae 62 dae Gemiddelde debiteure-invorderingstydperk 54 dae 26 dae Gemiddelde krediteurebetalingstydperk 59 dae 62 dae Skuld-ekwiteit-verhouding 0,3 : 1 1,6 : 1 Opbrengs op totale kapitaal aangewend (OOTKA) 15,6% 10,2% Opbrengs op aandeelhouersbelang (OOAB) 17,2% 9,1% Verdienste per aandeel (VPA) 420 sent 980 sent Dividend per aandeel (DPA) 360 sent 490 sent Netto batewaarde per aandeel (NBA) 310 sent 750 sent Markprys van aandele op JSE 400 sent 645 sent Rentekoers op lenings 11,5% 11,5% 65

Rekeningkunde 14 DBE/November 2015 NSS LAAT HIERDIE BLADSY BLANKO

Rekeningkunde 15 DBE/November 2015 NSS VRAAG 5: KONTANTBEGROTING EN GEPROJEKTEERDE INKOMSTESTAAT (50 punte; 30 minute) 5.1 BRUCE HANDELAARS Benny Bruce is die eienaar van Bruce Handelaars. Jy word voorsien van inligting vir twee maande. GEVRA: Voltooi die Kontantbegroting vir November en Desember 2015. Sekere bedrae is namens jou ingevul. (25) INLIGTING: A. Uittreksel uit die Geprojekteerde Inkomstestaat: NOVEMBER 2015 DESEMBER 2015 Verkope R1 050 000 R997 500 Koste van verkope 600 000 570 000 Kommissie-inkomste 7 000 8 000 Diverse uitgawes 22 500? Waardevermindering 2 200 2 200 Lone en salarisse? 256 000 Oninbare skulde 19 500 34 125 Advertensies 0 11 000 Korting toegestaan 20 475 18 900 Rente-uitgawe (9% p.j.) 3 780 3 510 B. ADDISIONELE INLIGTING: (i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) (viii) (ix) Kontantverkope beloop 40% van alle verkope. 'n Winsopslag van 75% op kosprys word gehandhaaf. Voorraad word in dieselfde maand as verkope vervang. 20% van alle voorraad word kontant aangekoop. Alle krediteure word binne 30 dae ten volle betaal (in die maand wat op die aankope volg). Kommissie word een maand nadat dit verdien is, ontvang. Daar word begroot dat kommissie met R1 000 per maand sal toeneem. Diverse uitgawes bestaan slegs uit kontantitems. Dit sal na verwagting elke maand met 8% verminder. Lone en salarisse vir Desember 2015 sluit 'n bonus van R40 000 vir die bestuurder in. 'n Loon- en salarisverhoging van 8% vir alle werknemers sal vanaf 1 Desember 2015 toegepas word. Advertensies sal vanaf 1 Desember op die eerste dag van elke maand in 'n koerant verskyn. Betaling om drie advertensies te dek sal op 15 November ten volle gedoen word. Die rentekoers is 9% p.j. Rente word nie gekapitaliseer nie en word maandeliks betaal. 'n Deel van die lening sal op 30 November 2015 terugbetaal word.

Rekeningkunde 16 DBE/November 2015 NSS 5.2 SLEEPEZI BEDDENS (EDMS.) BPK. Jy word voorsien van inligting vir twee maande geëindig 31 Oktober 2015. Die onderneming verkoop een tipe bed. GEVRA: 5.2.1 Bereken die persentasie verhoging in die bedrag wat vir salarisse en lone vir Oktober 2015 begroot is. Behoort die werknemers hiermee tevrede te wees? Verduidelik. (3) 5.2.2 Die finansiële direkteur is tevrede met die werk wat die boekhouer en die interne ouditeur doen. Identifiseer 'n uitgawe wat aandui dat hy reg is. Verduidelik jou antwoord. (3) 5.2.3 'n Mededinger, BB Beddens, wat slegs vir kontant verkoop, het op 1 Oktober 2015 'n winkel in die omgewing oopgemaak. Lewer kommentaar op hoe die nuwe mededinger die verkope van Sleepezi Beddens beïnvloed het. Verskaf syfers. Verduidelik hoe Sleepezi Beddens op hierdie probleem gereageer het. Verskaf DRIE punte. Verskaf syfers. (4) (9) 5.2.4 Kontantsaldo's: Lewer kommentaar op die kontantsaldo's. Verskaf syfers. Verduidelik hoe die direkteure die kontantsaldo's in die toekoms kan verbeter Verduidelik TWEE punte. (2) (4)

Rekeningkunde 17 DBE/November 2015 NSS INLIGTING: A. Verwagte verkope, koste van verkope en aflewerings: Die onderneming begroot om 300 beddens per maand te verkoop. Die kosprys van elke bed is R3 000 en die verkoopprys is R5 000. Geen korting word toegestaan nie. Die voorraad beddens word in die maand van verkope vervang. Verskaffers word in die maand van aankope betaal. Die onderneming gebruik Kaap Afleweringsdienste om die beddens aan elke kliënt af te lewer. B. Uittreksel uit die Kontantbegroting: SEPTEMBER 2015 OKTOBER 2015 BEGROOT WERKLIK BEGROOT WERKLIK Kontantsurplus (tekort) vir maand 110 000 125 000 120 000 (440 000) Kontant aan begin van maand 105 000 105 000 215 000 230 000 Kontant aan einde van maand 215 000 230 000 335 000 (210 000) C. Uittreksel uit die Geprojekteerde Inkomstestaat: SEPTEMBER 2015 OKTOBER 2015 BEGROOT WERKLIK BEGROOT WERKLIK Getal beddens verkoop 300 beddens 320 beddens 300 beddens 240 beddens Kontantverkope 1 200 000 1 280 000 1 200 000 300 000 Kredietverkope 300 000 320 000 300 000 900 000 Totale verkope 1 500 000 1 600 000 1 500 000 1 200 000 Koste van verkope (900 000) (960 000) (900 000) (720 000) Bruto wins 600 000 640 000 600 000 480 000 Bedryfsuitgawes (313 000) (323 000) (407 600) (374 960) Direkteursfooie 80 000 80 000 80 000 36 000 Salarisse en lone 30 000 30 000 31 800 31 800 Advertensies 10 000 10 000 10 000 40 000 Afleweringskoste (Kaap Afleweringsdienste) 150 000 160 000 150 000 168 000 Ouditfooie 0 0 90 000 50 000 Huuruitgawe 28 000 28 000 30 800 34 160 Diverse uitgawes 15 000 15 000 15 000 15 000 Bedryfswins 287 000 317 000 192 400 105 040 50

Rekeningkunde 18 DBE/November 2015 NSS VRAAG 6: KOSTEBEREKENING (35 punte; 20 minute) 6.1 SNAZZY HANDSAKKE Die inligting hieronder het betrekking op die finansiële jaar geëindig 30 September 2015. Die onderneming vervaardig een tipe handsak. GEVRA: Stel die Produksiekostestaat op 30 September 2015 op. Toon ALLE bewerkings. (21) INLIGTING: A. Syfers wat op 30 September 2015 deur die boekhouer verskaf is: R Administrasiekoste 380 000 Direkte materiaalkoste 976 000 Direkte arbeidskoste 755 000 Fabrieksbokoste 442 080 Verkoops- en verspreidingskoste 219 200 Goedere-in-bewerking: 1 Oktober 2014 74 000 30 September 2015? Totale koste van produksie van klaarprodukte 2 187 500 B. 'n Interne oudit het die volgende uitgewys: Beskadigde grondstof ter waarde van R17 000, wat aan die verskaffer teruggestuur is, is in die berekening van die direkte materiaalkoste uitgelaat. Die fabrieksbokoste-totaal het die volle bedrag van R62 400 vir huuruitgawe ingesluit. Slegs 2 / 3 van hierdie uitgawe moet aan die fabriek toegewys word. Die res moet gelykop tussen die kantoor en verkoopsafdeling verdeel word. Die salaris van 'n fabrieksvoorman wat met verlof is, is nie geboekstaaf nie. Besonderhede van sy salaris is soos volg: Aftrekking vir SAID: LBS R2 560 Aftrekking vir pensioenfonds en WVF? Netto salaris R8 320 Die werkgewersbydrae vir pensioenfonds en WVF beloop R1 920. Die onderneming dra op 'n rand-vir-rand-basis by.

Rekeningkunde 19 DBE/November 2015 NSS 6.2 HEALTHY LIFESTYLE KOOKWARE Hierdie onderneming vervaardig emaljepotte. GEVRA: 6.2.1 Bereken die volgende vir die finansiële jaar geëindig 31 Augustus 2015: Veranderlike koste per eenheid Gelykbreekpunt (3) (5) 6.2.2 Verduidelik waarom die eienaar oor die gelykbreekpunt en die vlak van vervaardiging bekommerd moet wees. Verskaf TWEE punte. Verskaf syfers. (4) 6.2.3 Identifiseer EEN ander probleem met betrekking tot hierdie onderneming. Verskaf syfer(s). (2) INLIGTING: EMALJEPOTTE 2015 2014 Getal eenhede vervaardig en verkoop 27 000 32 000 Totale vaste koste R2 850 000 R2 660 000 Totale veranderlike koste R2 160 000 R2 080 000 Verkoopprys per eenheid R175 R160 Verkoopprys van mededinger R170 R130 Gelykbreekpunt in getal eenhede? 28 000 Totale verkope R4 725 000 R4 960 000 35 TOTAAL: 300

SENTRUMNOMMER EKSAMENNOMMER NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT REKENINGKUNDE GRAAD 12 NOVEMBER 2015 SPESIALE ANTWOORDEBOEK VRAAG PUNT PARAAF MOD. 1 2 3 4 5 6 TOTAAL Hierdie antwoordeboek bestaan uit 15 bladsye.

Rekeningkunde 2 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek VRAAG 1 1.1 BANKVERSOENING EN INTERNE BEHEER 1.1.1 Bereken die korrekte banksaldo op 30 Junie 2015. Kontantontvangstejoernaal Kontantbetalingsjoernaal (slegs syfers) (slegs syfers) 87 220 74 860 Banksaldo op 30 Junie 2015: 1.1.2 Bankversoeningstaat op 30 Junie 2015 13 1.1.3 Verwys na Inligting E. Identifiseer TWEE verskillende probleme met bewyse. Gee raad vir ELKE probleem. PROBLEEM MET BEWYSE RAAD 8 6

Rekeningkunde 3 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 1.2 DEBITEURE-OUDERDOMSONTLEDING 1.2.1 As die interne ouditeur, watter kommer sal jy oor Susan se posbeskrywing hê? Verduidelik. 2 1.2.2 Identifiseer TWEE debiteure wat hulle kredietlimiete kan laat verhoog. 2 1.2.3 Verduidelik DRIE verskillende probleme soos aangegee in die Debiteure-ouderdomsontleding. Gee bewyse. Verduideliking van probleem met bewyse Probleem 1 Probleem 2 Probleem 3 9 TOTALE PUNTE 40

Rekeningkunde 4 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek VRAAG 2 2.1 VOORRAADWAARDASIE 2.1.1 Verduidelik die verskil tussen die deurlopende voorraadstelsel en die periodieke voorraadstelsel. 2.1.2 Bereken die waarde van die voorraad voorhande op 28 Februarie 2015 deur die geweegdegemiddelde-metode te gebruik. 2 2.1.3 Bereken hoe lank (in dae) dit sal neem om die eindvoorraad van 650 baadjies te verkoop. Gebruik die eindvoorraad in jou berekening. 9 2.1.4 Bereken die waarde van die eindvoorraad deur die EIEU-metode te gebruik. 5 Gee EEN rede ten gunste van 'n verandering na die EIEU-metode. 6 Gee EEN rede teen 'n verandering na die EIEU-metode. 4

Rekeningkunde 5 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 2.2 INTERNE BEHEER 2.2.1 Bereken die getal hemde wat gesteel is. Gee TWEE punte van advies. 9 2.2.2 Produk Kommentaar op die voorraadhoudingstydperk en gee syfers Verduideliking van hoe dit die onderneming sal raak Baadjies Hemde Denimbroeke 9 2.2.3 Josy is onseker of sy die regte pryse vir haar produkte vra. Gee haar advies oor ELKE produk. Haal syfers aan. Produk Raad met syfers Baadjies Hemde Denimbroeke 6 TOTALE PUNTE 50

Rekeningkunde 6 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek VRAAG 3 3.1 PRIDONA BEPERK 3.1.1 Berekening van die korrekte netto wins na belasting Foutiewe netto wins 2 493 600 Korrekte netto wins voor belasting Inkomstebelasting Netto wins na belasting 13 3.1.2 BEHOUE-INKOMSTE-NOTA OP 30 JUNIE 2015 Saldo aan begin van jaar 2 700 000 Dividende Saldo aan einde van jaar 11

Rekeningkunde 7 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 3.1.3 PRIDONA BEPERK BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 2015 BATES NIEBEDRYFSBATES 8 950 000 Vaste bates teen drawaarde 8 950 000 BEDRYFSBATES Voorraad Handels- en ander ontvangbare bedrae Kontant en kontantekwivalente TOTALE BATES EKWITEIT EN LASTE GEWONE AANDEELHOUERSEKWITEIT Gewone aandelekapitaal 5 572 000 Behoue inkomste NIEBEDRYFSLASTE BEDRYFSLASTE Handels- en ander betaalbare bedrae TOTALE EKWITEIT EN LASTE 30

Rekeningkunde 8 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 3.2 OUDITVERSLAG 3.2.1 Kies die korrekte woord uit dié wat tussen hakies gegee word. Gee 'n rede. 2 3.2.2 Verduidelik TWEE gevolge van hierdie ouditverslag vir die maatskappy en/of die HUB. 4 TOTALE PUNTE 60

Rekeningkunde 9 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek VRAAG 4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4 4.2 SENZO BPK. 4.2.1 Bereken inkomstebelasting betaal. 5 Bereken opbrengs uit verkoop van vaste bates (drawaarde). 5 Bereken netto verandering in kontant en kontantekwivalente. Dui aan of dit 'n netto invloei of 'n netto uitvloei van kontant is. 5 4.2.2 KONTANTGEVOLGE VAN FINANSIERINGS- AKTIWITEITE 12

Rekeningkunde 10 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 4.2.3 Bereken die vuurproefverhouding vir 2015. 4 Bereken die opbrengs op aandeelhouersbelang (OOAB) vir 2015. (Gebruik gemiddelde aandeelhouersbelang in jou berekening.) 5 Bereken die netto batewaarde (NBW) per aandeel vir 2015. 3 4.3 DON BPK. EN KEY BPK. 4.3.1 Lewer kommentaar op die waarde van die twee maatskappye se aandele op die Johannesburgse Sekuriteitebeurs (JSE). Verduidelik hoe dit jou keuse van 'n maatskappy sal beïnvloed. 6

Rekeningkunde 11 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 4.3.2 Vergelyk en lewer kommentaar op die dividendbetalingsbeleid van die twee maatskappye. 6 4.3.3 Lewer kommentaar op die graad van risiko en hefboomeffek. Verduidelik hoe dit jou keuse van 'n maatskappy sal beïnvloed. 6 4.3.4 Behalwe vir die punte wat hierbo genoem is, watter ander faktore sal jy oorweeg voordat jy besluit in watter maatskappy jy gaan belê? Verduidelik TWEE punte. TOTALE PUNTE 4 65

Rekeningkunde 12 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek VRAAG 5 5.1 BRUCE HANDELAARS KONTANTBEGROTING VIR NOVEMBER EN DESEMBER 2015 KONTANTBEGROTING NOVEMBER 2015 DESEMBER 2015 R R KONTANTONTVANGSTE: Kontantverkope 399 000 Kontant van debiteure 536 025 597 975 Kommissie-inkomste Totale ontvangste KONTANTBETALINGS: Kontantaankope van voorraad Betalings aan krediteure 520 000 Diverse uitgawes 22 500 114 000 Totale betalings 935 280 874 210 Surplus (tekort) 26 745 Beginsaldo van bank (56 000) Eindsaldo van bank (29 255) 25 5.2 SLEEPEZI BEDDENS (EDMS.) BPK. 5.2.1 Bereken die persentasie verhoging in die bedrag wat vir salarisse en lone vir Oktober 2015 begroot is. Behoort die werknemers hiermee tevrede te wees? Verduidelik. 3

Rekeningkunde 13 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 5.2.2 Die finansiële direkteur is tevrede met die werk wat die boekhouer en interne ouditeur doen. Identifiseer 'n uitgawe wat aandui dat hy reg is. Verduidelik jou antwoord. 5.2.3 Lewer kommentaar op hoe die nuwe mededinger die verkope van Sleepezi Beddens beïnvloed het. Verskaf syfers. 3 Verduidelik hoe Sleepezi Beddens op hierdie probleem gereageer het. Verskaf DRIE punte. Verskaf syfers. Punt 1 Punt 2 Punt 3 5.2.4 Lewer kommentaar op die kontantsaldo's. Verskaf syfers. 13 Verduidelik hoe die direkteure die kontantsaldo's in die toekoms kan verbeter. Verduidelik TWEE punte. TOTALE PUNTE 6 50

Rekeningkunde 14 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek VRAAG 6 6.1 SNAZZY HANDSAKKE PRODUKSIEKOSTESTAAT OP 30 SEPTEMBER 2015 R Primêre koste Produksiekoste Totale koste van produksie 21 6.2 HEALTHY LIFESTYLE KOOKWARE 6.2.1 Bereken die veranderlike koste per eenheid vir 2015. 3 Bereken die gelykbreekpunt vir 2015. 5

Rekeningkunde 15 DBE/November 2015 NSS Antwoordeboek 6.2.2 Verduidelik waarom die eienaar oor die gelykbreekpunt en die vlak van vervaardiging bekommerd moet wees. Verskaf TWEE punte. Verskaf syfers. Punt 1 Punt 2 4 6.2.3 Identifiseer EEN ander probleem met betrekking tot hierdie onderneming. Verskaf syfer(s). 2 TOTALE PUNTE 35 TOTAAL: 300

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12 REKENINGKUNDE NOVEMBER 2015 MEMORANDUM PUNTE: 300 NASIENBEGINSELS: 1. Strafpunte vir vreemde items is slegs van toepassing indien 'n kandidaat nie punte op 'n ander plek in die vraag vir daardie item verloor het nie (geen vreemde items strafpunte vir misplaaste items nie). Geen dubbele penalisering toegepas nie. 2. Strafpunte vir plasing of swak aanbieding (bv. Besonderhede) is van toepassing slegs indien die kandidaat punte verdien het vir die bedrae. 3. Volpunte vir korrekte antwoord. Indien antwoord foutief is, merk die bewerkings wat voorsien is. 4. Indien 'n vooraansuiweringsyfer as 'n finale syfer getoon word, ken die bewerkingspunt toe vir daardie syfer (nie die metodepunt vir die antwoord nie). 5. Tensy anders getoon, moet die positiewe of negatiewe effek van enige syfer in ag geneem word om die punt toe te ken. Indien geen + of teken of hakie voorsien is nie, aanvaar dat die syfer positief is. 6. Waar aangedui word, ken deelpunte toe om die kwaliteit van antwoorde van kandidate te differensieer. 7. Hierdie memorandum is nie vir publieke verspreiding nie omdat sekere items as foutief mag voorkom. Die aanpassings is gemaak as gevolg van nuanse in sekere vrae. 8. Waar strafpunte toegepas word, kan die punte vir daardie afdeling van die vraag nie as 'n negatiewe syfer getoon word nie. 9. Waar metodepunte toegeken word vir bewerkings moet merker die redelikheid van die bewerking ondersoek en ten minste een deel van die antwoord moet korrek wees voor die punte toegeken word. 10. Waar metodepunte toegeken word, maak seker dat die kandidate nie volpunte toegeken word vir enige item wat gedeeltelik foutief is nie. 11. Wees versigtig vir kandidate wat geldige alternatiewe antwoorde buite die nasienriglyn verskaf 12. Kodes: f = vreemde items; p = plasing/aanbieding. Hierdie memorandum bestaan uit 15 bladsye.

Rekeningkunde 2 DBE/November 2015 NSS Memorandum VRAAG 1 1.1 BANKVERSOENING EN INTERNE BEHEER 1.1.1 Bereken die korrekte banksaldo op 30 Junie 2015. Kontantontvangstejoernaal (slegs syfers) *OF 7 900 in KOJ & 9 700 in KBJ Beide noodsaalik: 2 punte Kontantbetalingsjoernaal (slegs syfers) 87 220 74 860 21 000 * 1 800 10 500 8 960: 3 marks 8 750 / 6 710 / 2 460: 2 marks 6 500 2 250 Vreemde items -1 (maks -2) 210 118 720 85 620 Banksaldo op 30 Junie 2015: 33 100 2 metode punte sien KOJ totaal sien KBJ totaal 2 300 + 118 720 85 620 = 30 800 een deel korrek OF 2 300 + 87 220 74 860 + 21 000 + 10 500 1 800 6 500 2 250 210 = 30 800 13 1.1.2 Bankversoeningstaat op 30 Junie 2015 Alternatief Debiet Krediet Saldo per bankstaat R20 400 Balanseer syfer Kan Dt / Kt wees R 20 400 Krediteer uitstaande deposito 18 500 18 500 Debiteer uitstaande tjeks Kan tekens gebruik Nr. 962 (4 500) R 4 500 Nr. 982 (2 200) 2 200 Nr. 986 (1 400) 1 400 Saldo per Bankrekening 30 800 30 800 Sien 1.1.1 bo 38 900 38 900-1 foutive / geen besonderhede (maks -2) Vreemde items -1 (maks -2) Vir 2-kolom metode sonder Debiet en Krediet aangedui, aanvaar links = debiet en regs = krediet Vir 2-kolom metode met gebruik van hakies, moet nie hakies/negatiewe in enige kolom aanvaar nie 8 1.1.3 Verwys na Inligting E. Identifiseer TWEE aparte probleme met bewyse uit die inligting. Gee raad vir ELKE probleem. PROBLEEM MET BEWYSE Diefstal/Bedrog/Fout/Gebrek aan interne beheer maatreëls. Sommige van die kontantstrokies (R7 000) is nie gedeponeer / geboekstaaf nie Probleem Bewyse Syfers nie nodig nie Omrol van geld / Gebrek aan interne beheer maatreëls. Die deposito verskyn baie later na die kontant ontvang is (15 dae). Probleem Bewyse Syfers nie nodig nie RAAD Kontrolleer dat die totale van die kontantstrokies ooreenstem met die depositostrokie. Spesifieke raad benodig gebasseer op bewyse Kontant ontvang moet onmiddellik gedeponeer word. / Verkoopspersoon moet nie kontant deponeer nie / Verdeling van pligte. Spesifieke raad benodig gebaseer op bewyse 6

Rekeningkunde 3 DBE/November 2015 NSS Memorandum 1.2 DEBITEURE-OUDERDOMSONTLEDING 1.2.1 As die interne ouditeur, watter kommer sal jy oor Susan se posbeskrywing hê? Verduidelik. Enige EEN geldige rede Onvoltooide / onduidelike antwoord: 1 punt Vir 2 punte: Gebrek aan verdeling van pligte affekteer interne kontrole negatief. Susan is die enigste persoon wat fakturering en ontvang van geld. Niemand kontroleer Susan se werk nie. Vir 1 punt: Verdeling van pligte / Interne kontrole 2 1.2.2 Identifiseer TWEE debiteure wat hulle kredietlimiete kan laat verhoog. Pillay Crooks -1 vir addissionele name (maks -2) 2 1.2.3 Verduidelik DRIE verskillende probleme soos aangegee in die Debiteure-ouderdomsontleding. Gee bewyse om jou antwoord te staaf. Daar moet 3 afsonderlike probleme wees d.i. Betalingstydperke + Kredietlimiete + verkope aan persone wie nie vorige skulde betaal het nie Deelpunte vir gedeeltelike / gedeeltelike korrekte antwoorde Probleem 1 Probleem 2 Probleem 3 Verduideliking van probleem met bewyse Probleem Stadige betalers / Gebrek om by die tyd terme te hou / Moontlikheid van oninbare skulde / swak interne beheer van invordering van debiteure Bewyse Spesifieke raad benodig d.i. name of syfers Sommige debiteure (37%/18%/19%) neem langer as 30/60/90 dae om hulle rekening te vereffen bv. Muller/ Vasco/ Aucamp Probleem Kredietlimiet / Hou nie by die kredietlimiet nie / swak interne beheer van kredietlimiete Bewyse Spesifieke raad benodig d.i. name of syfers Muller is R2 000 meer as die limiet Probleem Verkope word aan debiteure word toegelaat alhoewel hulle ver agterstallig is / swak beheer van verkope aan debiteure Bewyse Spesifieke raad benodig d.i. name of syfers Aucamp/ Ndlovu / Muller is toegelaat om te koop en hulle skuld is 60 / 90 dae uitstaande 9 TOTALE PUNTE 40

Rekeningkunde 4 DBE/November 2015 NSS Memorandum VRAAG 2 2.1 VOORRAADWAARDASIE 2.1.1 Verduidelik die verskil tussen die deurlopende voorraadstelsel en die periodieke voorraadstelsel. Enige geldige verskil met vergelyking Onvolledige / onduidelike verduideliking / slegs een stelsel: 1 punt Verwagte antwoorde: Deurlopende voorraadstelsel Koste van verkope word bereken wanneer verkope plaasvind Waarde van voorraad kan te alle tye bereken / geidentifiseer word (van die rekords) Koste van verkope rekening word gebruik Voorraad aangekope word as n bate beskou Periodieke voorraadstelsel Koste van verkope aan einde van finansiële periode na voorraadopname bereken Waarde van voorraad word bepaal/identifiseer met voorraadopname Aankope rekening word gebruik Voorraad aangekope word as n uitgawe beskou 2 2.1.2 Bereken die waarde van die voorraad voorhande op 28 Februarie 2015 deur die geweegdegemiddelde-metode te gebruik. Slegs 1 punt 3 punte vir beide syfers saam 346 800 + 3 686 400 [150 1 punt x 1 200 1 punt] 1 punt R4 033 200 R180 000 x 650 = = 3 853 200 (4 punte) x 650 300 + 3 230 150 indien afgetrek 3 380 (3 punte) 7 punte 1 punt = 1 140 x 650 = R741 000 een deel korrek 9 2.1.3 Bereken hoe lank (in dae) dit sal neem om die eindvoorraad van 650 baadjies te verkoop. Gebruik die eindvoorraad in jou berekening. sien 2.1.2 een deel korrek 741 000 x 365 = 86,9 of 87 dae 3 853 200 741 000 3 112 200 2 marks 4 033 200 180 000 sien 2.1.2 OF: INDIEN EENHEDE GEBRUIK IS 1 punt 2 punte 1 punt 1 metode punt 650 / 2 730 x 365 = 86,9 of 87 dae 5 2.1.4 Bereken die waarde van die eindvoorraad deur die EIEU-metode te gebruik. een deel korrek R632 400 + (140 x R1 200) = R800 400 R168 000 3 punte 6 Gee EEN rede ten gunste van 'n verandering na die EIEU-metode. Onvolledige / onduidelike rede: 1 punt Bruto wins sal hoër hierdie jaar wees omdat eindvoorraad hoër sal wees Baadjies is diskrete/duurder items / maklik om baadjies individueel te tel of te identifiseer Waarde van die baadjies verander gedurig en is teen meer onlangse/realistiese pryse gewaardeer Gee EEN rede teen 'n verandering na die EIEU-metode. Onvolledige / onduidelike rede: 1 punt Geen rede om te verander nie aangesien wins deselfde in die lang termyn sal wees. Oneties om winste te manipuleer deur die wyse van voorraadwaardering te verander. Belasting sal in eerste jaar toeneem as gevolg van hoër wins Die verandering sal vergelyking oor finansiële jare affekteer 4

Rekeningkunde 5 DBE/November 2015 NSS Memorandum 2.2 INTERNE BEHEER 2.2.1 Bereken die getal hemde wat gesteel is. 400 + 7 380 270 7 200 = 310 enige deel korrek Gee TWEE punte van advies. Enige twee geldige punte Ken deelpunte toe vir involledige antwoorde Verwagte antwoorde vir twee punte: Tel voorraad gereeld / willekeurig en kontroleer teen voorraad rekords Bestel kleiner hoeveelhede, maar meer gereeld Verbeter fisiese sekuriteit, bv. kontrole by ingang / sekuriteitkameras Eis van versekeringspolis Verwagte antwoorde vir een punt: Tel voorraad / sekuriteit kameras / Versekering 9 2.2.2 Produk Kommentaar op die voorraadhoudingstydperk en gee syfers Kommentaar Syfers Sien 2.1.3 87 dae se voorraad voorhande Baadjies wat voldoende is / 87 dae is te veel omdat die winter halfpad verby is. Te min hemde word in Hemde voorraad gehou,14 dae. Denimbroeke Te veel broeke is in voorraad om die verkope te ondersteun, 319 dae. Verduideliking van hoe dit die onderneming sal raak. Alternatiewe geldige verduideliking aanvaarbaar Moet verduidelik ie et lys nie Sal in staat wees om aan die vraag vir die winterseisoen te voldoen. Hul sal 'n tekort aan voorraad hê en sal nie aan die vraag voldoen nie / verloor klante Kan maklik gebeur dat die items nie verkoop omdat die mode verander/kontant in voorraad opgesluit. 9 2.2.3 Josy is onseker of sy die regte pryse vir haar produkte vra. Gee haar advies oor ELKE produk. Haal syfers aan. Raad met syfers Produk Enige geldige raad Syfers Raad: Behou / verhoog die prys Baadjies Syfers: Verkoop 2 730 eenhede / 80% van die voorraad verkoop/ 87 dae se voorraad voorhande sien 2.1.3 Raad: Behou / verhoog die prys [prys van R310 nie relevant vir omsetkoers nie] Hemde Syfers Verkoop 7 200 eenhede / 93% van voorraad verkoop / slegs 14 dae se voorraad voorhande Raad: Verminder die prys Denimbroeke Syfers: Slegs 320 eenhede verkoop / 53% van voorraad verkoop/ 319 dae se voorraad voorhande / 70% winsopslag / R350 bruto wins op R500 kosprys 6 TOTALE PUNTE 50

Rekeningkunde 6 DBE/November 2015 NSS Memorandum VRAAG 3 3.1 PRIDONA BEPERK 3.1.1 Berekening van die korrekte netto wins na belasting Aanvaar hakies in plaas van Indien geen teken, aanvaar + Positief/Negatief uitwerking & syfer moet korrek wees Vreemde items 1 (maks -2) Foutiewe netto wins 2 493 600 Handelsvoorraadtekort Voorsiening vir oninbare skuld aansuiwering Huur inkomste Versekering 11 300 +2 400 2 800 +4 500 Verbetering van fout: Bateverkope 6 800 1 punt +13 600 Korrekte netto wins voor belasting Bewerking een deel korrek, moet omtrent R2m wees 2 500 000 Inkomstebelasting Aanvaar indien geen teken 750 000 Netto wins na belasting Bewerking, NW - belasting 1 750 000 13 3.1.2 BEHOUE-INKOMSTE-NOTA OP 30 JUNIE 2015 Saldo aan begin van jaar 2 700 000 Netto wins na belasting sien 3.1.1 1 750 000 Terugkoop van aandele 1 punt 2 punte (20 000 x R1,10 ) OF (50 000 28 000) Een deel korrek, moet negatief wees / hakies Indien R22 000 sonder hakies of negatiewe teken, gee 3 punte (22 000) Dividende Een deel korrek, moet negatief wees / hakies (1 475 600) Tussentyds 600 000 Finale (3 980 000 x 0,22 ) Een deel korrek 875 600 Saldo aan einde van jaar Bewerking een deel korrek 2 952 400 11

Rekeningkunde 7 DBE/November 2015 NSS Memorandum 3.1.3 PRIDONA BEPERK BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 2015 BATES NIEBEDRYFSBATES 8 950 000 Vaste bates teen drawaarde 8 950 000 BEDRYFSBATES TB -NBL 1 000 000 Voorraad Moet in finale kolom as 191 900 te wees om 2 punte te kry 191 900 Handels- en ander ontvangbare bedrae 316 000 1 000 + 5 200 9 000 + 4 500 Sien 3.1.1 315 000 / 321 200 / 2 punte [-11 400 +2 400] slegs 1 punt 320 200 3 punte 315 700 Bewerking, een deel korrek Kontant en kontantekwivalente Balanseersyfer 492 400 TOTALE BATES Oordrag EB + L 9 950 000 EKWITEIT EN LASTE GEWONE AANDEELHOUERSEKWITEIT Bewerking 8 524 400 Gewone aandelekapitaal 5 572 000 Behoue inkomste sien 3.1.2 2 952 400 NIEBEDRYFSLASTE 207 000 Verbandlening: Custom Bank 262 200 55 200 Enige syfer, moet afgetrek wees (4 600 x 12) 2 punte BEDRYFSLASTE Bewerking, een deel korrek Bewerking Handels- en ander betaalbare bedrae (261 000 1 000 + 2 800 sien 3.1.1) 260 000 2 punte Bewerking, een deel korrek 11 2 207 000 5 1 218 600 262 800 Huidige deel van lening sien NBL * 55 200 SAID: Inkomstebelasting (750 000 725 000 ) Bewerking, een deel korrek * 25 000 Aandeelhouers vir dividende see 3.1.2 * 875 600 TOTALE EKWITEIT EN LASTE *Items onder BL kan gekombineer word Bewerking 9 950 000 30 Vreemde items -1 (-2 maks) Uiteensetting / Verkeerde of onvoltooide besonderhede 1 (maks 2) SAID 725 000 mag nie as n bedryfsbate getoon word nie; finale saldo moet onder BL getoon word Ander misplaaste BS items is nie vreemd nie merk eenvoudig verkeerd 12

Rekeningkunde 8 DBE/November 2015 NSS Memorandum 3.2 OUDITVERSLAG 3.2.1 Kies die korrekte woord uit dié wat tussen hakies gegee word. Weerhouding Gee 'n rede vir jou antwoord. Moet verduidelik dat geen mening uitgespreek is nie / moet n rede verduidelik waarom geen mening uitgespreek is nie. Merk rede onafhanklik met woord hierbo gekies Die eksterne ouditeure het nie 'n mening uitgespreek oor die finansiële state van Trimex Bpk. Ouditeure was nie in staat om 'n mening uit te spreek nie, omdat hulle nie 'n groot gedeelte van die maatskappy se transaksie kon verifieer nie. Ouditeure was nie in staat om 'n mening uit te spreek nie, omdat daar onvoldoende bewyse was. 2 3.2.2 Verduidelik TWEE gevolge van hierdie ouditverslag vir die maatskappy en/of die HUB. Enige twee gevolge Ken deelpunte toe vir onvolledige antwoorde Antwoorde vir 2 punte: Die direkteure sal aanspreeklik gehou word. Dit is slegte publisiteit / negatiewe punt teenoor die maatskappy se beeld en die HUB Dit kan die aandeelprys en vraag na aandele beïnvloed. Die HUB/Direkteure mag dalk nie herverkies word tydens die volgende AJV nie. Aandeelhouers / beleggers sal vertroue in die direkteure / maatskappy verloor Ondersoek / Navraag in die maatskappy of die direkteure Die maatskappy kan hulle notering op die JSE verloor Die ouditeure sal meer oplettend in die toekoms optree / ouditfooie kan toeneem indien hulle meer tyd in die toekoms aan die oudit spandeer Antwoorde vir 1 punt: Die HUB sal afgedank word/ Written warning/ ondersoek/ skors 4 TOTALE PUNTE 60

Rekeningkunde 9 DBE/November 2015 NSS Memorandum VRAAG 4 4.1 4.1.1 Interne ouditeur Merk verkeerd inden meer as een antwoord vir elk 4.1.2 Onafhanklike ouditeur 4.1.3 Direkteur 4.1.4 Balansstaat 4 4.2 SENZO BPK. 4.2.1 Bereken inkomstebelasting betaal. 1 175 000 846 000 Moet beide wees 9 800 + 329 000 + 6 400 = 345 200 een deel korrek 9 800 329 000 6 400 = 345 200 Sien slegs een reël na. Tekens kan omgeruil wees maar moet konsekwent bly. Grootboekrekening kan opgestel word. Syfers kan in hakies wees. 5 Bereken opbrengs uit verkoop van vaste bates (drawaarde). 4 698 300 4 352 800 een deel korrek (2 598 300 + 2 100 000) (4 137 700+ 215 100) = 345 500 2 598 300 + 2 100 000 4 137 700-215 100 = 345 500-2 598 300-2 100 000 + 4 137 700 + 215 100 = 345 500 Sien slegs een reël na. Tekens kan omgeruil wees maar moet konsekwent bly. Grootboekrekening kan opgestel word. Syfers kan in hakies wees. 5 Bereken netto verandering in kontant en kontantekwivalente. (153 000 2 500 ) + 88 900 = 239 400 150 500 OF 1 punt 1 punt 1 punt 1 punt (88 900 2 500)+ 153 000 = 239 400 86 400 Dui aan of dit 'n netto invloei of 'n netto uitvloei van kontant is. Netto Invloei Hang af van berekening hierbo 5 4.2.2 KONTANTGEVOLGE VAN FINANSIERINGS- AKTIWITEITE Opbrengs uit die uitreik van aandele 2 967 000 + 258 000 2 520 000 Terugkoop van aandele 60 000 x R5,20 4,30 + 0,90 2 punte vir beide syfers saam Vermeerdering in niebedryfslaste (Lenings) Grootboekrekeninge se formate kan gebruik word om berekeninge aan te toon. 1 093 000 Bewerking, een deel korrek 705 000 * Eeen deel korrek.moet invloei wees (312 000) * Een deel korrek. Moet uitvloei wees 700 000 Moet invloei wees,vir 2 punte *Indien antwoord gekombineer is as n netto invloei van ken 1 metode punt op finale antwoord, nie 2 nie Indien netto effek getoon word met bewerkings, merk soos volg: 2 967 000 2 520 000 54 000 = 393 000 1 punt 1 punt 2 punte 1 metode punt 12

Rekeningkunde 10 DBE/November 2015 NSS Memorandum 4.2.3 Bereken die vuurproefverhouding vir 2015. 340 300 (662 300 322 000 ) : 510 500 0F (245 000 + 6 400 + 88 900) (2 punte) = 0,7 : 1 een deel korrek in die vorm x : 1 OF 0,67 : 1 OF 0,66 : 1 NIE 0,6 nie 4 Bereken die opbrengs op aandeelhouersbelang (OOAB) vir 2015. (Gebruik gemiddelde aandeelhouersbelang in jou berekening.) 846 000 x 100 ½ (2 718 000 + 3 439 500 ) 1 3 078 750 (3 punte) = 27,5% een deel korrek moet % wees OF 27,47% OF 27,48% Bereken die netto batewaarde (NBW) per aandeel vir 2015. Moet in Rand of sente wees 3 439 500 690 000 x 100 = 498,5 sent of R4,99 een deel korrek OF 499 sent OF 498,47 sent OF 498,48 sent 5 3 4.3 DON BPK. EN KEY BPK. 4.3.1 Lewer kommentaar op die waarde van die twee maatskappye se aandele op die Johannesburgse Sekuriteitebeurs (JSE). Verduidelik hoe dit jou keuse van 'n maatskappy sal beïnvloed. Don Bpk Key Bpk. Finansiële aanwysers of verduideliking daarvan met syfers JSE prys 400 sent > NBW 310 sent JSE prys 645 sent < NBW 750 sent Verduideliking moet keuse aandui Moet nie slegs vergelyking van JSE pryse anvaar nie 2 of niks Ek sal in Don Bpk maatskappy belê aangesien die aandele in aanvraag is OF Ek sal nie in Don Ltd belê aangesien die aandele oorwaardeer is OF Ek sal in Key Bpk belê aangesien die aandele onderwaardeer is OF Ek sal in Key Bpk maatskappy vermy aangesien die aandele laag in aanvraag is 6

Rekeningkunde 11 DBE/November 2015 NSS Memorandum 4.3.2 Vergelyk en lewer kommentaar op die dividendbetalingsbeleid van die twee maatskappye. Ken deelpunte toe vir Onvolledige antwoorde Vergelyking en kommentaar Finansiële aanwysers of Moet nie slegs vergelyking van die DPA verduideliking daarvan met anvaar nie Moet beide maatskappye noem syfers Don Bpk. Key Bpk. DPA 360 sent VPA is 420 sent OF 2 punte Verdeel 86% van die verdienste DPA 490 sent VPA 980 sent OF 2 punte Verdeel 50% van die verdienste Kan 1 punt verdien Don Bpk. verdeel 'n hoër persentasie van inkomste verdien terwyl Key Bpk. besluit het om die helfte van VPA terug te hou. OF Don Bpk. blyk sy aandeelhouers gelukkig te hou deur goeie dividend aan hulle uit te betaal; Key Bpk. blykbaar planne vir uitbreiding het (beter langtermyn voordele) / gelykmaking van dividende oor tyd. 6 4.3.3 Lewer kommentaar op die graad van risiko en hefboomeffek. Verduidelik hoe dit jou keuse van 'n maatskappy sal beïnvloed. Ken deelpunte toe vir Onvolledige antwoorde Finansiële aanwysers of verduidelikibg daarvan met syfers Moet S/E en OOTKS gebruik Vergelyking moet n keuse aandui Aanvaar geldige alternatiewe terminologie Kan 1 punt verdien Don Bpk Key Bpk SE verhouding 0,3 : 1 OOTKA 15,6% OF OOTKA > 11,5 SE verhouding 1,6 : 1 OOTKA 10,2% OF OOTKA < 11,5 Ek kies Don Bpk. aangesien finansiële risiko laag is en dit is positief gerat (OOTKA oorskry rente) OF Ek kies Don Bpk. aangesien hulle positief gerat is (OOTKA oorskry rente) maar hulle maak nie effektief gebruik van lenings nie OF Ek kies nie Key Bpk. nie aangesien daar n hoë finasiële risiko is en n negatiewe hefboom / te veel geld geleen en nie in staat om die fondse effektief te gebruik nie OF Ek kies Key Bpk. aangesien daar n hoë gebruik van lenings is en as hulle die effektiwiteit kan verbeter (OOTKA), sal wins beduidend verbeter. 4.3.4 Behalwe vir die punte wat hierbo genoem is, watter ander faktore sal jy oorweeg voordat jy besluit in watter maatskappy jy gaan belê? Verduidelik TWEE punte. Kan faktore aanbied wat hulle weggelaat het van 4.3.1 tot 4.3.3 Ken deelpunte vir ovolledige verduidelikings toe Syfers nie nodig nie Enige twee geldige antwoorde met verduideliking / syfers as verduidelikig OOAB: Don Bpk. se opbrengsv (17,2%) is baie hoër as dit van Key Bpk. (9,1%) Likiditeit: Key Bpk. het ;n beter bedryfsverhouding (1,5:1) / vuurproefverhouding (0,8:1) Voorraadomsetsnetheid: Key Bpk. bestuur voorraad meer effektief (62 dae) Gemiddelde debiteure-invorderingsperiode: Key Bpk. se invorderingsperiode is goed (26 dae) Korporatiewe maatskaplike verantwoordelikheid: Dui goeie beeld van die maatskappy aan (King Kode) Direkteure: Goeie professionele optrede bevoordeel die maatskappy e aandeelhouers Ouditverslag: Dui aan of die ouditeure enige probleme opgetel het al dan nie 4 TOTALE PUNTE 6 65