Kinderen op de IC Informatie voor ouders/verzorgers
Kinderen op bezoek op de Intensive Care Het is altijd confronterend als een familielid op de Intensive Care (IC) is opgenomen. Dit geldt voor volwassenen, maar zeker voor kinderen. Onzekerheid over de afloop van de opname brengt veel spanning teweeg. Voor kinderen is dit een hele spannende tijd! Kinderen willen graag weten wat er met hun dierbare familielid aan de hand is. Zij hebben maar al te goed door dat er iets gaande is maar weten niet altijd helemaal precies wat. Lange tijd was men van mening dat jonge kinderen niet in een omgeving van een IC moesten komen. Tegenwoordig weten wij dat het betrekken van een kind tijdens de opnameperiode belangrijk is voor een goede verwerking. Doel van de folder Deze informatiefolder is bedoeld voor ouders van kinderen die te maken krijgen met een opname van een familielid op de Intensive Care. Wij vertellen u in het kort hoe u uw kind kunt voorbereiden voorafgaand aan en tijdens een bezoek op de IC. Mogen kinderen op bezoek komen op de IC? Als uw kind aangeeft op bezoek te willen komen, dan is dit voor ons geen enkel probleem. Het is belangrijk een kind te laten zien en ervaren waar het familielid verblijft en wat er aan de hand is. Wij vinden wel dat het verstandig is uw kind goed voor te bereiden op wat er te zien en te horen is op onze afdeling. Uiteraard dient het bezoek van een kind altijd onder toezicht van een volwassene plaats te vinden. Als uw kind aangeeft liever niet op bezoek te willen, respecteer dit dan. Sommige kinderen vinden het niet prettig om echt te gaan zitten voor een gesprek. Zij willen wel praten, maar liever tijdens een knutselmoment of voor het slapen gaan. Dan voelen zij zich meer op hun gemak. Dit houdt overigens niet in dat u dan geen informatie moet geven over de toestand van het familielid. Pedagogische zorg De afdeling Pedagogische zorg bestaat uit een team van pedagogische hulpverleners. Zij werken samen met verschillende disciplines binnen het ziekenhuis. De pedagogische hulpverlener zorgt ervoor dat er zo min mogelijk stagnering van de ontwikkeling van het kind plaatsvindt door de gebeurtenissen binnen het ziekenhuis of op de afdeling. De pedagogische hulpverlener doet de begeleiding in samenspraak met de opvoeder(s) en ondersteunt daarnaast de opvoeder(s), zodat zij het kind ook zelf goed kunnen begeleiden tijdens het bezoek aan een familielid op de IC. p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 2
Door begeleiding van het kind wordt er voor gezorgd dat het kind de gebeurtenissen en emoties die gepaard gaan met de opname van een familielid beter kan herkennen en verwerken. De begeleiding en ondersteuning gebeurt uiteraard op het niveau van het kind. De verpleging kan contact met de pedagogische hulpverlener opnemen als u ondersteuning wenst of als u voor hen een vraag heeft. Het eerste bezoek op de IC Het eerste bezoek proberen wij in principe in combinatie met de Pedagogische zorg te plannen. In een kort gesprek kan het kind in eigen woorden vertellen wat het weet en verwacht, zodat de uitleg hierop kan worden afgestemd. In de uitleg wordt verteld hoe uw kind het familielid zal aantreffen en krijgt uw kind uitleg over de gebruikte apparatuur. De aangewezen verpleegkundige begeleidt u met uw kind tijdens het eerste bezoek, eventueel samen met de pedagogische medewerker. De verpleegkundige helpt u bij de vragen van het kind en kan wellicht een passend antwoord geven. Leg uit dat uw kind zijn dierbare mag aanraken als die behoefte er is. Gezien alle indrukken is het verstandig om het bezoek niet te lang te maken. Vaak geven kinderen zelf aan wanneer ze weg willen. Neem na uw bezoek, uw kind mee naar de familiekamer om hem/haar de mogelijkheid te bieden te reageren op wat hij/zij heeft gezien, gedacht en gevoeld. Hier is ook de mogelijkheid voor het kind om zich af te reageren door bijvoorbeeld te kleuren en/of te spelen. p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 3
Tips voor het contact met uw kind(eren) als hun ouder ernstig ziek is en op de Intensive Care ligt Wees open en eerlijk Stem de informatie af op het ontwikkelingsniveau van het kind. Kinderen hebben een rijke fantasie en hebben vaak hun eigen interpretatie van gebeurtenissen. Probeer onbedoelde geheimzinnigheid te vermijden en betrek uw kind zoveel mogelijk bij de situatie. Wees eerlijk tegen het kind, ook als u niet weet welke kant het op zal gaan. Probeer iets te zeggen wat het kind begrijpt en geruststelt. Bijvoorbeeld Papa is erg ziek, maar de dokters doen alles om hem weer beter te maken. Geef antwoord op vragen Kinderen zijn open en vertellen wat ze zien. Waarschijnlijk moet u meerdere keren vertellen en herhalen wat er aan de hand is. Herhalen is belangrijk en geeft herkenning voor het kind. Geef uitleg over de ziekte en de situatie van de ouder Het is belangrijk om te vertellen dat een familielid ziek is, doordat iets in het lichaam niet goed werkt of stuk is. Dokters en verpleegkundigen zullen hun best doen en uiteraard proberen de patiënt beter te maken. Houd informatie concreet en simpel. Alle informatie moet begrijpelijk zijn. Vertel wat je ziet bijvoorbeeld de buisjes/slangetjes die aan de patiënt vastzitten en waar deze voor zijn. Doe dit samen met de verpleegkundige. Hij of zij kan u hier goed in begeleiden. Als het niet goed gaat met het familielid, bespreek dit dan ook. Probeer uit te leggen wat emotionele reacties kunnen zijn Toon of benoem uw eigen emoties als verdriet, angst maar ook boosheid als daar aanleiding voor is. Bijvoorbeeld mama of papa moet even huilen of ik ben zo verdrietig/boos of bang over wat er is gebeurd. U hoeft uw eigen reacties niet te verbergen. Leer uw kind dat dit normaal is en dat het juist goed is om emoties te hebben bij een ingrijpende gebeurtenis. Luister en kijk naar uw kind Kinderen voelen zich gehoord wanneer naar ze geluisterd wordt en als ze begrepen worden. Praten met kinderen betekent vooral: luisteren naar kinderen. Soms zijn kinderen nog te jong om te vertellen hoe het met ze gaat; ze laten dat vaak met hun gedrag zien. Als kinderen zich anders gaan gedragen, kan dat een signaal zijn dat ze ergens mee zitten. Weer in bed plassen, spijbelen of weglopen zijn duidelijke signalen. Soms zijn veranderingen in het gedrag niet zo duidelijk. Blijf daarom goed kijken naar uw kind. p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 4
Respecteer de wensen van uw kind Als kinderen aangeven iets spannend te vinden maak dit dan bespreekbaar en zorg ervoor dat u samen met uw kind bekijkt hoe het minder spannend gemaakt kan worden. Ga kinderen niet dwingen maar probeer uw kind mee te laten denken en samen afspraken te maken. Vast ritme Regelmaat en een vast ritme geven kinderen rust, voorspelbaarheid en veiligheid. Wanneer er problemen in het gezin zijn, geeft het kinderen een vertrouwd gevoel wanneer sommige dingen gewoon doorgaan. Zoals huiswerk maken, naar de sportclub gaan of andere leuke dingen doen. Betrek bekenden erbij Eis niet van uzelf dat u als ouder alles alleen moet kunnen. Schakel zo nodig anderen in. Mensen die vertrouwd zijn voor uw kind(eren) en waarbij ze zich op hun gemak voelen. Informeer school / Kinderdagverblijf / Buitenschoolse Opvang Het is belangrijk om de school (en/of Kinderdagverblijf/Buitenschoolse Opvang) te informeren wanneer een familielid opgenomen is. Het kan zijn dat uw kind bijvoorbeeld minder goed kan opletten of ander gedrag gaat vertonen. Als de leerkracht weet wat er aan de hand is, kan hij uw kind beter opvangen. Hulp inschakelen Het is logisch dat uw kind in het begin heftig kan reageren op de hele situatie. Merkt u dat uw kind nadat de rust weer is terug gekeerd vastloopt? Dan is het verstandig om gespecialiseerde hulp in te schakelen. Bespreek uw zorgen met uw huisarts, deze kan u doorverwijzen naar professionele hulpverleningsinstanties. In het nazorggesprek zal hier ook aandacht aan worden besteed. Daarnaast hebben wij de mogelijkheid om u door te verwijzen naar de Pedagogische zorg, waar u kennis mee heeft gemaakt tijdens het verblijf van uw dierbare. Het allerbelangrijkste; laten zien dat u van uw kind houdt Welke problemen er ook zijn, voor uw kind is het belangrijkste dat u van hem houdt! Elke vader of moeder heeft een eigen manier om dat duidelijk te maken, met een knuffel, een aai, een knipoog of met lieve woordjes. Als u dat duidelijk maakt aan kinderen, iedere dag opnieuw, kunnen kinderen veel moeilijke situaties aan. p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 5
Hoe bereid ik mijn kind voor op een bezoek? Het is raadzaam om vooraf met een verpleegkundige een tijdstip af te spreken wanneer jullie langskomen. Wij proberen dit ook af te stemmen met de Pedagogische zorg, zodat wij samen uw kind kunnen voorbereiden op het eerste bezoek. Misschien vindt uw kind het fijn om een dagboekje bij te houden met een korte beschrijving van elke dag en wat het zelf deed. Ook kan het kind hier bijvoorbeeld tekeningen in maken en of foto s in plakken. Dit helpt uw kind om te begrijpen wat er aan de hand is en maakt het later gemakkelijker om te praten met de ouder over wat er allemaal gebeurd is in de tijd dat deze in het ziekenhuis lag. Een dergelijk dagboekje hebben wij ontwikkeld en zal door ons aan uw kind worden aangeboden. Vraag hier gerust naar. U zult in uw situatie verschillende, soms tegenstrijdige, adviezen krijgen van mensen uit uw omgeving. Volgt u vooral zoveel mogelijk uw eigen hart en ouderlijke intuïtie. De belevingswereld van een kind Kinderen jonger dan 2 jaar Kinderen jonger dan 2 jaar zijn heel gevoelig en bevinden zich aan het begin van de hechting met hun ouders. Ze doen alles op gevoel en kunnen dingen nog niet goed begrijpen en vragen. Als de prille hechtingsband tussen ouder(s) en kind wordt verbroken zien we vaak dat kinderen een zoekend gedrag gaan vertonen: ze huilen meer en lijken iets kwijt te zijn. Als u zelf gespannen bent, reageert een baby/peuter daar direct op en hebt u kans dat kinderen op die manier ook last hebben van een opname op de IC of het (tijdelijke) verlies van een dierbare. Wat kunt u als ouder(s) doen: Til uw kind op ooghoogte bij het bezoeken van uw dierbare. De verpleegkundige kan u hierbij helpen door bijvoorbeeld ook het bed in de laagste stand te zetten. U kunt herinneringen vastleggen door bijvoorbeeld een foto te maken, een dagboek bij te houden of om samen een herinneringsdoosje te maken (op de afdeling aanwezig). Het jonge kind (2-5 jaar) Kinderen beginnen met fantaseren als ze ongeveer twee jaar oud zijn. Dat begint met het inbeelden van papa of mama als ze er niet zijn. Kinderen fantaseren vooral omdat ze nog weinig kennis hebben van hoe de wereld werkelijk werkt. Op punten waar kennis en inzicht tekort schieten, vullen ze de missende elementen aan met hun fantasie. Kinderen hebben in deze fase een magisch denken: alles leeft, sneeuwwitje wordt wakker gekust door de prins en Sinterklaas gaat nooit dood. Hoe kan een kind dan begrijpen dat er iemand ernstig of levensbedreigend ziek is? Tussen de 3 en 4 jaar leert een kind dat echte beelden en beelden uit de fantasie niet hetzelfde zijn. Tot die tijd kan hij werkelijkheid en fantasie niet van elkaar scheiden. p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 6
Wat kunt u als ouder doen: U kunt meegaan in de fantasie van uw kind, maar voorkom dat u de fantasie van uw kind groter maakt. Wees helder en duidelijk over ziek zijn en eventueel de dood. Vertel concreet vertaald naar het niveau van uw kind, wat er gebeurt als ze iemand moeten missen of als er iemand dood gaat. Hoe moeilijk dat ook is, herhaal dit steeds als uw kind daarom vraagt: houdt dit onderwerp bespreekbaar. Wanneer iemand overlijdt, is het belangrijk om verwarring bij het kind te voorkomen. Door uitspraken zoals: mama gaat slapen, kan een kind bij het naar bed gaan denken: wie gaat slapen, die gaat dood! Tevens kan een kind op deze leeftijd denken dat alles wat er gebeurt, veroorzaakt wordt door hem. Dit kan leiden tot onterechte schuldgevoelen, bijvoorbeeld omdat een kind denkt dat papa zich pijn deed omdat het kind dat stiekem wenste. Vertel zoveel mogelijk op het niveau van uw kind wat het kan verwachten. Denk hierbij aan de apparatuur aan het bed, de piepende geluiden van de machines. Til uw kind op ooghoogte of laat het naast het bed staan en contact maken met zijn familielid. Maak gemis bespreekbaar, bouw rituelen en gewoonten in. Dit draagt bij aan het gevoel van veiligheid. Betrek kinderen erbij door ze op hun eigen manier een steentje bij te laten dragen. Leg herinneringen samen vast Kinderen van 6 t/m 12 jaar Tijdens deze levensjaren leert een kind steeds meer om zijn gedrag af te stemmen op de situatie. Doordat het kind de fantasie beter kan onderdrukken, ontwikkelt zich een betere kijk op de realiteit. Kinderen willen steeds meer weten. Ze vragen veel en kunnen daarin een groot beroep doen op hun omgeving. Ze leren lezen, schrijven, rekenen en hun wereld wordt steeds groter. Ze gaan inzien dat ieder gedrag een gevolg heeft. Daarnaast begrijpen kinderen steeds meer van verlies en de dood. Ze ontdekken dat dingen definitief kunnen zijn. Ze willen steeds meer onderzoeken en daar hoort de betekenis van verlies of dood ook bij. Wat kunt u als ouder doen: Vertel uw kind in duidelijke, begrijpelijke taal wat er gebeurt en wat het te zien krijgt bij een bezoek op de IC. Hierbij kunt u eventueel bijgestaan worden door een medewerker van de Pedagogische zorg. De voorkeur gaat er naar uit dat één persoon de uitleg geeft, omdat de kans anders groot is dat het kind verschillende verhalen hoort en het niet meer begrijpt. U moet proberen om zo eerlijk mogelijk antwoord te geven op vragen. Als uw kind een vraag stelt, kunt u uw kind vragen: Wat denk je zelf? Hierop kunt u als ouder weer inspelen en ontdekt u wát er bij uw kind leeft. Het is belangrijk dat u daar eerlijk in bent. Zeg ook als u het antwoord niet weet. Als uw kind vragen zelf beantwoordt vanuit fantasieën, kan dit onnodig tot angst leiden. Neem de tijd om juist op die momenten de vragen van uw kind te p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 7
beantwoorden. Door er geheimzinnig over te doen of door om het onderwerp heen te draaien, worden kinderen onzeker of bang. Betrek uw kind bij de zorg, door ze op hun eigen manier hun steentje bij te laten dragen. Leg daarom ook vooral herinneringen samen vast. Kinderen ouder dan 12 jaar Tieners willen vaak niet praten. Een tiener die niet wil praten, kunt u beter niet hiertoe dwingen. Stem af op de behoefte van uw tiener. Laat weten er altijd voor hem/haar te zijn. Een tiener die opgewerkt oogt, hoeft zich in werkelijkheid niet zo te voelen. Motiveer hem of haar tot het doorzetten/oppakken van zijn of haar dagelijkse bezigheden en de contacten met vrienden. Betrek uw kind bij de keuzes die gemaakt moeten worden. Geef hem of haar hierin een eigen aandeel en leg herinneringen samen vast. Merkt u dat uw kind zich gedurende langere periode terugtrekt uit zijn sociale contacten en school verzuimd, dan is het tijd om actie te ondernemen. Zoek hulp bij vertrouwenspersonen van uw kind of praat met uw huisarts voor het inschakelen van professionele hulp. Wat kunt u als ouder doen: Stelt u zichzelf kwetsbaar op, dat nodigt uw tiener uit om zich ook kwetsbaar op te stellen en zich beter te durven uiten naar u. Infectieziekten Als er in de omgeving van uw kind (op school, crèche, thuis etc.) infectieziekten heersen of uw kind is zelf ziek, dan verzoeken wij u dit te melden bij de verpleegkundige. In overleg bespreken we of bezoek mogelijk is. Denk hierbij aan griep, diarree, waterpokken etc. Patiënten in een ziekenhuis hebben een groter risico om van een gewone kinderziekte ernstig ziek te worden. Soms zijn extra maatregelen rondom het bezoek nodig om besmetting te voorkomen. U kunt verder helpen door uw handen goed te wassen en te desinfecteren voordat u naar de patiënt gaat. Wilt u ook andere bezoekers vragen dit te doen? Tot slot Als uw familielid de IC verlaten heeft kan het nodig zijn dat uw kind hulp krijgt om met het gebeurde om te gaan. Dit kan een geleidelijk proces zijn en kan verschillenden maanden duren. Soms kan het helpen om het onderwerp weer ter sprake te brengen zodat het kind weet dat het erover kan en mag praten. Geef ruimte voor vragen en vraag hoe het voor hem/haar was in de tijd dat de ouder op de IC lag. Als het kind nog erg jong is kan het gemakkelijker zijn om het kind zich te laten uiten door te tekenen of door middel van spel. p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 8
Als afdeling bieden wij ook een nazorggesprek aan. Hier kunt u uw kind(eren) eventueel mee naartoe nemen. Wij hopen dat wij u door middel van deze folder enkele richtlijnen hebben gegeven over hoe u uw kind zo goed mogelijk kunt begeleiden en wat u van ons kunt verwachten. Bij vragen horen wij het graag. Met vriendelijke groet, Team Intensive Care p a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 9
11-2017 1145 Geef uw mening! Deel uw ervaring over Zuyderland Medisch Centrum op www.zorgkaartnederland.nl, een onafhankelijk kwaliteitsplatform voor de zorg. Op basis van uw ervaring kunnen wij onze zorgverlening verder verbeteren. Zuyderland Medisch Centrum, locatie Sittard Intensive Care Meldpunt West 32 Telefoonnummer 088 459 3700 Kindergeneeskunde (Pedagogische Zorg) Meldpunt Oost 11 Telefoon 088-459 7883 Internet www.zuyderland.nl www.zuyderland.nl/intensivecare