DE VLAAMSE WOONRAAD STRATEGISCHE ADVIESRAAD WERKPROGRAMMA 2009 2010 1
1. INLEIDING De Vlaamse Woonraad wordt formeel opgericht door het besluit van de Vlaamse regering van 19 juli 2007. In dit besluit worden de leden aangewezen die voor vier jaar in de Raad zetelen. De eerste werkperiode ( 2007-2008 ) is grotendeels verkennend geweest: wat zijn de verwachtingen, welke opdrachten kunnen worden vervuld en op welke wijze kan dit optimaal worden georganiseerd. Tijdens de periode 2007-2008 werden diverse adviezen geformuleerd. De adviezen werden verstrekt op vraag van de Vlaamse regering naar aanleiding van nieuwe regelgeving. Er wordt vastgesteld dat de adviezen in de eindfase van het besluitvormingsproces worden aangevraagd. Deze werkwijze is in het licht van de strategische adviesverlening niet optimaal. Mede daarom wordt gestreefd naar een meer proactieve aanpak, waarbij tijdens het lopende proces van de besluitvorming een standpunt of advies kenbaar wordt gemaakt. Op die manier kan tijdig en waar nuttig rekening worden gehouden met de standpunten of de reflecties vanuit het middenveld en deskundigen. Een vooraf gepland programma of een werkplanning kadert in dit opzet. In de werkplanning 2009-2010 wordt vooreerst aandacht besteed aan de advisering van de beleidsdocumenten die door de nieuwe bewindsploeg zullen worden opgemaakt. Daarnaast wenst de Raad een aantal bijzondere thema s op te volgen, nader te onderzoeken en hierover een standpunt in te nemen. Onder meer de evaluatie van het sociale huurregime en de private huurmarkt zijn twee onderwerpen die de Vlaamse Woonraad in de komende periode verder wenst te belichten. Uiteraard kan de Vlaamse Woonraad niet voorbij aan het Belgisch EU-voorzitterschap in 2010. Ook in dit kader is een rol weggelegd voor de Raad. Verder wenst de Vlaamse woonraad een aantal informatiesessies op te zetten, met het oog op het verduidelijken en uitklaren van een aantal onderwerpen, zoals bijvoorbeeld de financiering van de sociale huisvesting. Een open werking gericht op het opvolgen van relevante thema s, colloquia en studies over de woonsituatie in Vlaanderen als daarbuiten, staat eveneens voorop. Verder staat de optimalisering en de evaluatie van de werking van de Vlaamse Woonraad op stapel, dit onder meer naar aanleiding van het opgestarte onderzoek naar de procesverbetering van de strategische adviesverlening. Uiteraard blijft de Vlaamse Woonraad openstaan voor specifieke vragen en opdrachten die haar worden voorgelegd. Overeenkomstig artikel 18 van het decreet van 18 juli 2003 tot regeling van de adviesraden is het werkprogramma overlegd met de Vlaamse Regering, in de persoon van de Vlaamse minster bevoegd voor wonen. De Vlaamse Woonraad kijkt in uitvoering van het werkprogramma dan ook uit naar een constructieve samenwerking met de beleidsploeg. 2
2. REGEERAKKOORD EN BELEIDSNOTA WONEN Het Vlaamse regeerakkoord en de beleidsnota Wonen 2009-2014 vormen cruciale beleidsdocumenten die binnen de termijn van de legislatuur richtinggevend zullen werken. De nieuwe inhoudelijke accenten, mogelijke andere instrumenten of organisatorische omkadering zullen worden aangekondigd. De Vlaamse Woonraad wenst de voorgestelde beleidslijnen te belichten, onder meer vanuit het perspectief van het middenveld en deskundigen, de maatschappelijke diversiteit, en de strategische keuzes naar voor gebracht door de Vlaamse Woonraad in haar memorandum. In dit verband wordt voorgesteld een reflectienota op te maken. Een constructieve benadering wordt hierbij vooropgesteld, waar de opbouwende en kritische kijk op de voorstellen wordt aangevuld met aandachtspunten of een aanzet van mogelijke alternatieven. Verwacht wordt de reflectienota af te ronden in november 2009. Tevens kan rond deze reflectienota op vraag toelichting - al dan niet in relatie met de strategische keuzes vooropgesteld in het memorandum - worden verstrekt in de bevoegde commissie van het Vlaamse Parlement. 3. BIJZONDERE THEMA S evaluatie huurregime sociale huisvesting Het sociale huurregime heeft de afgelopen jaren sterke wijzigingen ondergaan. Door het decreet van 15 december 2006 zijn in de Vlaamse wooncode een aantal nieuwe voorwaarden, modaliteiten en instrumenten opgenomen. Deze werden verder uitgewerkt in het besluit van 12 oktober 2007, het zogenaamde kaderbesluit voor de sociale huur. Een evaluatie van het huurregime wordt aangekondigd in de desbetreffende beslissing van de Vlaamse regering. In de Vlaamse Woonraad zetelen diverse vertegenwoordigers van het middenveld die betrokken zijn op de sociale huur. Mede in dit licht wenst de Vlaamse Woonraad mee te werken aan de voorgenomen evaluatie. De betrokken vertegenwoordigers werden in juni 2009 gevraagd hun elementen van evaluatie over te maken aan het departement RWO die op vraag van de bevoegde minister de evaluatie moet coördineren. De Vlaamse Woonraad stelt in dit verband voor om op hoofdlijnen een algemene evaluatienota op te maken en het sociale huurregime algemeen te evalueren in relatie met het vooropgezette beleidsopzet. Hierbij kan de insteek van de diverse betrokken 3
vertegenwoordigers inhoudelijk worden aangewend. Daarnaast kunnen de inzichten vanuit de deskundigen en andere leden voor de nodige aanvulling zorgen. Hierbij gaat aandacht uit naar diverse facetten van het sociale huurbeleid. Welke verbeteringen worden op het terrein ervaren, en waar kunnen verbeterpunten worden aangebracht. Tevens kan een aanzet worden gegeven in welke richting het sociale huurregime in de toekomst kan evolueren. In dit kader is aangewezen de nodige afspraken te maken met het departement RWO die als betrokken administratie aangeduid is om de concrete modaliteiten van het sociale huurregime te evalueren. Zo kan de evaluatie op hoofdlijnen worden ingebracht in de algemene evaluatie van het departement RWO, en kan ze richtinggevend werken. De oefening is medio 2009 opgestart. Het geheel zal worden afgerond begin 2010. de private huur Heel wat doelgroepen zijn voor hun huisvesting aangewezen op de private huurmarkt. De private huurmarkt vervult dan ook een belangrijke functie. Bijgevolg is het noodzakelijk hieromtrent een visie te ontwikkelen en een gericht beleid te kunnen voeren. De private huurmarkt wordt meer en meer gekenmerkt door het toenemend zwakkere sociaaleconomische profiel van haar bewoners. Doelgroepen die geen eigen woning kunnen verwerven, en die niet ( of nog niet) terecht kunnen binnen de sociale huisvesting, doen een beroep op de private huurmarkt. Daarenboven heeft onderzoek aangetoond dat de problematiek van de betaalbaarheid en de kwaliteit van het wonen binnen dit segment van de woonmarkt het meest in het gedrang komt. Mede daarom is een ruime beleidsaandacht voor de private huurmarkt van belang. De Vlaamse Woonraad wenst bij te dragen aan het vormen van een gedragen beleidsvisie over de private huurmarkt. In eerder verstrekte adviezen heeft de Vlaamse Woonraad aangegeven dat het wenselijk is te evolueren naar een fundamentele gelijkwaardigheid tussen de segmenten van de woonmarkt, op voorwaarde dat de woonzekerheid, de woonkwaliteit en de betaalbaarheid gegarandeerd kan worden. Dit verdient verdere uitdieping en uitwerking. Daarnaast staat het formuleren van een aanzet van mogelijke voorstellen voorop, en deze voorstellen dienen te worden getoetst aan de inzichten van het middenveld en deskundigen. Hierbij kan het onderzoek van het Kenniscentrum Wonen als vertrekbasis fungeren, aangevuld met de bevindingen van de betrokkenen uit de sector. De aanpak van dit thema wordt voorzien in de lente van 2010. Afronding kan worden gepland medio 2010. 4
4. EU-VOORZITTERSCHAP In 2010 neemt België mede het voorzitterschap van de EU op. In dit verband kunnen mogelijke onderwerpen op (informele) ministerraden worden aangebracht. Vanuit de Vlaamse Woonraad is ter voorbereiding een aantal thema s aangekaart. Deze zijn relevant voor het beleidsdomein Wonen en kennen een internationale draagwijdte of impact. Deze onderwerpen kunnen mogelijk op de agenda worden geplaatst. Naargelang de uiteindelijk weerhouden onderwerpen is de Vlaamse Woonraad steeds bereid om mee te werken aan het bespreken of uitdiepen van deze onderwerpen, onder meer vanuit de betrokkenheid op het terrein. Zo kunnen reflecties of standpunten worden geformuleerd, en kan meegedacht worden over mogelijke voorstellen van aanpak van een aantal overstijgende, gemeenschappelijke problemen (bv energie-efficiënte woningen ). Specifiek met betrekking tot de stedelijke problematiek, een onderwerp dat is aangebracht door de andere gewesten, kan eveneens een algemene standpuntbepaling worden ontwikkeld. Hier staan een adequate probleemformulering en een aanzet van aanpak centraal, onder meer aangaande de concentratie van zwakkere doelgroepen, het kwaliteitsgebrek van het ondersegment van de woonmarkt, de sociale uitsluiting edm. Algemeen zal de Vlaamse Woonraad de besprekingen in dit kader en het verloop van de internationale ontwikkelingen inhoudelijk opvolgen, weliswaar vanuit de tweede lijn. Ook hier is het aangewezen nog verder de nodige afspraken te maken met de bevoegde Vlaamse minister en de betrokken beleidsinstanties. Wat deze aangelegenheid betreft, voltrekt één en ander zich vanaf medio 2009. Maar het meewerken aan de vooropgezette onderwerpen vindt eerder zijn beslag in 2010. 5. INFORMATIE EN VORMINGSINITIATIEVEN financiering sociale huisvesting De mechanismen voor de financiering van de sociale huisvesting zijn niet steeds voor elkeen volledig duidelijk. Ook intern in de Vlaamse Woonraad is dit het geval. Mede daarom wenst de raad een infosessie te wijden aan dit onderwerp. Op die manier wordt tevens bijgedragen tot een betere kennis van de gehanteerde financieel instrumentarium binnen het Vlaamse woonbeleid. De financiering zal worden toegelicht door experts van de VMSW. Deze toelichting wordt niet opengesteld voor andere geïnteresseerden of voor de administratieve entiteiten binnen het beleidsdomein Wonen. 5
De uiteenzetting is gepland begin september 2009. monitoring en meetinstrument Wonen Het is van belang de effecten van het gevoerde beleid te kunnen nagaan. In welke mate is een beleidsinstrument op het terrein effectief, en slaagt het erin het beleidsopzet waar te maken? In dit verband werkt het Steunpunt Wonen en Ruimte aan een monitoring- en meetsysteem dat een meer systematische meting, opvolging en evaluatie van de effecten moet toelaten. Dit onderzoek zit momenteel in een eindfase. In het najaar 2009 ( vermoedelijk november of december ) wordt een toelichting voor de Vlaamse Woonraad georganiseerd. Ook hier wordt in eerste instantie gemikt op een interne uiteenzetting. externe vormings- en infosessies De Vlaamse Woonraad kan als overkoepelende instantie van het middenveld en deskundigen een bijdrage leveren aan de vorming van de visie over de toepassing van de instrumenten of relevante beleidsonderwerpen. In dit verband is het voor de Vlaamse Woonraad aangewezen in te gaan op externe uitnodigingen die mede vorm kunnen geven aan de visie, of die de standpunten en de strategische adviesverlening kunnen duiden. De Vlaamse Woonraad zal dan ook op vraag van derden meewerken aan publieke debatten, vormings- of informatiemomenten. In dit verband wordt onder meer gedacht aan een bijdrage aan het Woonforum-2010 georganiseerd door de VMSW. Hier kan een eerste round-up worden verstrekt over de strategische adviesverlening binnen het beleidsveld Wonen, de werking, en de resultaten van de Vlaamse Woonraad. 6. BETROKKEN EN OPEN WERKING De Vlaamse Woonraad streeft naar een open werking gericht op het opvolgen van relevante ontwikkelingen, studies en colloquia op het vlak van wonen, zowel binnen als buiten Vlaanderen. Een verbreding van de werking wordt als noodzakelijk beschouwd om het eigen beleidsdomein of de eigen territoriale grenzen te kunnen overstijgen. Uitwisseling van informatie, het opvolgen van studies, en het bijwonen van belangrijke congressen dragen bij tot een gedegen kennisopbouw en meer geïntegreerde inzichten. Op die manier wordt gegarandeerd dat de Vlaamse Woonraad op de hoogte blijft, en kunnen de 6
eigen inzichten of deskundigheid worden getoetst aan andere ervaringen. Dit dient te resulteren in een meerwaarde voor de strategische adviesverlening. In dit kader zal de Vlaamse Woonraad onder meer contacten leggen met andere raden of instanties die op het beleidsdomein Wonen actief zijn. Hier zal niet enkel worden samengewerkt met een aantal Vlaamse strategische adviesraden, die raakvlakken hebben met het beleidsdomein Wonen zoals de strategische adviesraden Ruimtelijke Ordening en Welzijn. Ook wordt geopteerd voor het leggen van de nodige contacten met gelijkaardige adviserende instanties in de andere gewesten, of in het buitenland ( bijvoorbeeld met de VROM in Nederland). Belangrijke studiedagen of colloquia zullen eveneens worden bijgewoond of opgevolgd. 7. OPTIMALISERING EN EVALUATIE WERKING Evaluatie strategisch adviesstelsel Momenteel wordt door het Steunpunt Bestuurlijk Organisatie Vlaanderen op vraag van de Vlaamse regering een onderzoek gevoerd naar de strategische adviesverlening in Vlaanderen. In dit onderzoek wenst men onder meer na te gaan hoe het proces van de strategische adviesverlening verloopt en op welke wijze de adviezen kunnen bijdragen tot een verbeterd beleid. In het verlengde van dit onderzoek wordt een toolbox ontwikkeld die een zelfevaluatie door de strategische raden toelaat. De Vlaamse Woonraad heeft haar medewerking aan het onderzoeksproject verleend. In dit verband wenst de Raad het onderzoek en de toolbox te benutten om de eigen werking te evalueren en te verbeteren. De evaluatie van de werking van de Vlaamse Woonraad wordt voorzien in de eerste helft van 2010. De evaluatie kan tevens voor de beleidsmakers nuttige informatie opleveren. ontwerpbesluit ter vervanging leden Meerdere leden die oorspronkelijk zijn aangewezen in het besluit van 19 juli 2007 hebben hun ontslag ingediend, doorgaans omwille van een gewijzigde werksituatie. Deze leden zijn nog niet vervangen en nieuwe leden dienen door de Vlaamse regering te worden aangeduid. Met het oog op de continuïteit is het aangewezen deze situatie recht te zetten. In dit kader zal de Vlaamse Woonraad na consultatie een ontwerpbesluit voorbereiden dat voorziet in de vervanging van de leden. Dit ontwerp zal via de minister bevoegd voor Wonen worden voorgelegd aan de Vlaamse regering. 7
Dit initiatief wordt aangevat nadat de nieuwe bewindsploeg is geïnstalleerd. Op 23 oktober 2009 is ter zake het besluit door de Vlaamse Regering goedgekeurd. 8. SPECIFIEKE VRAGEN EN OPDRACHTEN Uiteraard blijft de Vlaamse Woonraad verder openstaan voor allerlei vragen vanuit de Vlaamse regering of het Vlaamse Parlement. Specifieke opdrachten zoals adviesverlening naar aanleiding van de opmaak van nieuwe regelgeving of instrumenten kunnen de Raad steeds worden voorgelegd. Ook kan worden ingegaan op de vragen van de bevoegde parlementaire commissie tot uiteenzetting of toelichting van bepaalde standpunten, adviezen. De aanpak van deze specifieke opdrachten houdt in dat de Vlaamse Woonraad soepel kan en moet inspelen op de diverse vragen en opdrachten die zich aandienen. Waar mogelijk zal worden getracht deze vooraf in te plannen, maar er wordt rekening gehouden met het feit dat dit niet steeds mogelijk zal zijn. Deze opdrachten worden dan ook worden opgenomen tussen de andere activiteiten gepland door de Vlaamse Woonraad, die laatste kunnen desgevallend ten dele herschikt worden. 9. BESLUIT De Vlaamse Woonraad stelt voor om in de komende periode 2009-2010 een aantal initiatieven op stapel te zetten, naast de aanpak van de opdrachten die vanuit de Vlaamse regering haar worden voorgelegd. De nieuwe legislatuur zal ongetwijfeld voor het Vlaamse woonbeleid andere accenten of initiatieven met zich meebrengen. Deze worden in het Vlaamse regeerakkoord en de beleidsnota uitgebreid gemotiveerd en toegelicht. De voorgenomen beleidskeuzes strategisch belichten en hierover reflecteren vanuit het maatschappelijke veld en deskundigen vormt volgens de Vlaamse Woonraad een eerste belangrijke opgave waar aandacht moet worden aan verleend. Daarnaast wenst de Vlaamse Woonraad een aantal voor het woonbeleid belangrijke onderwerpen te behandelen. De aangekondigde evaluatie van het sociale huurregime en de ontwikkeling van een visie over de private huurmarkt vormen twee thema s waarover de Vlaamse Woonraad zich wenst te buigen. Hier kan de Vlaamse Woonraad een bijdrage leveren aan de vorming van een strategische beleidsvisie, en desgevallend kunnen voorstellen worden afgetast. Verder wordt voorgesteld de Vlaamse Woonraad te betrekken in de voorbereiding en uitvoering van het Belgische EU-voorzitterschap. Hier kan worden meegewerkt aan de 8
bespreking van onderwerpen die zowel in gewestelijk als internationaal perspectief van belang zijn, zoals de stedelijke problematiek of het energie-efficiënt maken van woningen. Tevens wordt een aantal intern gerichte infosessies gepland, onder meer met betrekking tot de financiering van de sociale huisvesting. Bijkomend zal de Vlaamse Woonraad haar medewerking verlenen aan een beperkt aantal extern georganiseerde vormings- of informatiesessies. Met het oog op een maximale kennisverwerving zal de Vlaamse Woonraad een open werking nastreven. Contacten en overleg met andere gelijkaardige adviesinstanties worden uitgebouwd, studie- en vormingsdagen worden bijgewoond, relevante ontwikkelingen worden opgevolgd edm. Hierbij wordt met een open vizier naar het beleidsdomein gekeken en de focus is hierbij niet enkel gericht op Vlaanderen. Tenslotte wenst de Vlaamse Woonraad haar eigen werking te evalueren en te optimaliseren. In dit kader wordt meegewerkt aan een algemene onderzoeksopdracht vanuit de Vlaamse regering ter verbetering van de strategische adviesverlening. Via een te ontwikkelen toolbox zal een zelfevaluatie plaatsvinden, wat als basis kan fungeren voor de optimalisatie van de werking. Uiteraard blijft de Vlaamse Woonraad meewerken aan de diverse vragen en opdrachten die zowel de Vlaamse regering als het Vlaamse parlement voorleggen. Om dit te realiseren zal de Vlaamse Woonraad de nodige flexibiliteit aan de dag worden gelegd om deze opdrachten op te nemen en in te plannen tussen de andere vooropgestelde initiatieven. De Vlaamse Woonraad wenst met dit werkprogramma 2009-2010 vanuit haar eigen specifieke invalshoek constructief en in overleg mee te werken aan het Vlaamse woonbeleid, wat uiteindelijk dient te resulteren in een betere realisatie van het grondwettelijke recht op wonen. 9