UIT LOGEREN GING
Ik heb me zo verschrikkelijk alleen en klein gevoeld FRANS. 58 JAAR Frans is als 12-jarige jongen naarjongenshuis Valkenheide gegaan. Hij heeft daar gewoond en op school gezeten tot zijn 17e. Zijn diploma Its was tevens zijn 'ticket out. Dat ging echter niet zomaar, vertelt Frans: *Ik moest van iedereen, alle groepsleiders, leraren.de concierge en zelfs de directeur een handtekening hebben. Van iedereen moest ik toestemming krijgen om weg te mogen. We spreken Frans in zijn Rotterdamse woning, dicht bij het Feyenoord-stadion, waar hij ons met zijn vrouw ontvangt. Hij vertelt uitgebreid over hun kind, dat aan een vorm van autisme lijdt en niet meer thuis kan wonen. Dat roept veel oud zeer op bij Frans, ook al ziet hij dat de situatie heel anders is dan vroeger. Hij heeft soms moeite om de dingen uit het verleden op te halen. Het doet hem nog steeds veel. Frans weet goed waarom hij in Valkenheide terechtkwam. Ik was een losgeslagen jongetje. Zwierf over straat en haalde rottigheid uit. Dat bleek overigens een reactie te zijn op een verschrikkelijk geheim, dat Frans met zich meedroeg en waar hij met niemand over kon praten: hij werd seksueel misbruikt. 'Het was een politieman in burger. Eigenlijk heb ik altijd het besef gehad dat ik niets tegen hem kon doen. Later werd hij opeens overge plaatst. 'Dan weet je zeker dat je er alleen voor staatf Ondanks de signalen die hij afgaf, heeft niemand in zijn omgeving geweten of willen weten wat er aan de hand was. Op school niet, en later ook niet in het observatiehuis in Rotterdam, waar hij op zijn 8e jaar vanwege zijn 'lastige1 gedrag een keer per week heen moest. Frans is er later achter gekomen dat ook zijn oudere zusje misbruikt is, in haar geval door iemand uit de familie. Daar werd niets aan gedaan. *Dan weet je zeker dat je er alleen voor staat.* Frans groeide op in een gezin met nog twee broers en een ouder zusje. Hij vertelt niet veel over zijn ouders of zijn thuissituatie. Hij leefde veel op straat en had geen edit contact met zijn ouders. 'Ik trok me weinig van ze aan, omdat ze niets deden aan mijn probleem. Het wekelijks verblijf in het observatiehuis Het Baken in Rotterdam leverde geen resultaten op. *Ze vroegen zich af wat er met me aan de hand was, maar wat kwam emit: Frans is een fantast en een leugenaar.' Hij ging weer
naar huis en er gebeurde eigenlijk niets. Toen was er een voogd die mij weleens opzocht. Maar ook met hem heb ik nooit vertrouwelijk gepraat. Ik vond hem wel aardig, maar mijn geheim aan hem vertellen, dat wilde ik niet. Toen Frans twaalf jaar was, vertoefde hij een maand in het Haagse Veer (hoofdbureau van politie). Hij verbleef daar met nog twee kinderen en vier volwassenen in een gemeenschapscel. *Ik herinner me dat de grote mensen homoseksuele handelingen met elkaar verrichten. Frans klaagde daarover, hij was bang, maar er werd niets met zijn klacht gedaan. *Er werd gewoon ontkend dat ik met volwassenen in een cel had gezeten!, De kinderrechter besloot, in een open gesprek met Frans, dat het zo niet langer ging. *Ik had veel respect voor meneer Opstal, een wijze man. Hij vertelde mij dat het zo echt niet meer verder kon. Ik was het eigenlijk wel met hem eens en had ook het gevoel dat hij het beste met mij voor had. Dat ik naar Valkenheide moest, was vanwege de discipline die daar is en om mijn diploma te halen. Het was dus meteen duidelijk wat ik daar ging doen en wanneer ik weer weg kon: als ik een diploma had. Frans werd door zijn vader naar Valkenheide gebracht. Die vond het verschrikkelijk om zijn zoon weg te brengen; hi; uiilde. Voor Frans was het moeilijk, hij kon zijn vader niet helpen. Me; : r was Tcnlijk ook wel spannend om naar een nieuwe plek te gaan hij niet meer gezien vanaf dat moment. fje ni( houden; je. n en je kop meer voor1 Als eerste ging Frans naar een 'isolatiepavil : mplex waarje moest wachten tot er plaats was in een van d,- :! I schrok ontzettend van de omgeving, de discipline en het u. -uen v;i:! persoonlijk contact. 'Je moest gewoon luisteren en je kop houden; je stelde ineens niets meer voor. Na een korte periode kwam Frans in een groep met vijftien jongens tussen de 12 en 14 jaar. Op zo n groep werkten twee a drie man groepsleiding. De meeste groepsleiding woonde op het terrein. Zo herinnert Frans zich Joop Corneille, die in hetzelfde paviljoen woonde met zijn vrouw en kinderen. 'Hij probeerde echt een huiselijke sfeer te maken voor de jongens. Ome Joop verdient volgens Frans een ereplaats. Toen hij wegging, voelden we ons echt verlaten door hem. Hij vertelde ons dat hij zijn ideaal wilde realiseren, werken met probleemjongens in een clubhuis. In het begin droegen we nog uniformen met een grote V op de borst. Toen dat werd afgeschaft kregen we kleren die uit de mode waren en restpartijen. Zie je het voor je: een jochie van 14 jaar met een kostuum aan! Valkenheide was protestant. De jongens gingen elke dag naar de kerk. De discipline in Valkenheide was groot. Er werd met straffe hand leiding gegeven. Dat was ook wel goed, zegt Frans. Maar je voelt ook dat jouw mening 10
Maarsbergen Valkenheide\ niets meer voorstelt, je merkt niet meer dat er respect voor jou is. Een keer werd het hem allemaal teveel en heeft hij gedreigd met een mes. Maar dat leverde hem alleen maar een flink pak slaag en een verblijf in het isoleerpaviljoen op. Hij is dan ook nooit meer in opstand gekomen. Eigenlijk werd er niet gepraat. Je zat op school, je had corvee, je voetbalde na school of deed je huiswerk. Praten met iemand deed je gewoon niet, last staan iemand in vertrouwen nemen* Het was erg streng op Valkenheide, maar soms mocht er iets wat het gevoel van opgesloten zitten doorbrak. Hij mocht dan met een geleende fiets naar een vriend buiten Valkenheide. Als hij maar op tijd weer terug was en dat deed hij dan ook. Met de groepsleiding had Frans een redelijk goed contact. Hij heeft hun echter nooit iets verteld over zijn geheim. 'Eigenlijk werd er niet gepraat. Je zat op school, je had corvee, je voetbalde na school of deed je huiswerk. Praten met iemand deed je gewoon niet, laat staan iemand in vertrouwen nemen. 11
Frans vertelt dat de mannelijke leiding soms iets liefs wilde doen. Een jongen werd dan aangehaald of zelfs op schoot genomen. De meeste jongens vonden dat niet prettig. 'Wat ze ook wilden, ze moeten toch snappen dat jongens als ik, en zo waren er veel meer, in zo n geval meteen wantrouwend zijn! Frans kan zich niet veel herinneren van bezoek van zijn familie. Het was voor hen waarschijnlijk te ver weg. Hij mocht in principe een keer per maand naar huis, behalve als hij zich niet aan de regels had gehouden. Ook van die bezoeken aan huis kan Frans zich niet veel herinneren. Hij zat veel binnen en slenterde soms met zijn vrienden op straat. Echt stappen konden we niet, we hadden geen geld/ Als Frans na drie jaar en vier maanden teruggaat naar Rotterdam, met een Its diploma, slaat hij helemaal los. Alles wat onderdrukt is geweest, die jaren in Valkenheide, knalde er in een keer uit! Hij wordt een provo en pro testeert. Hij is fel gekant tegen alles wat met autoriteit heeft te maken. Hij had toen vrienden, die later op het slechte pad terechtkwamen. Sommigen zijn echt zware jongens geworden, vertelt K : ::luldcu ad Frans werk en toen hij verkering kreeg werd hij wat rus: > :h i Ce hij weer in Corridor ge- contact met de politie. Hij werd op 21-jarig;o bracht in Zeeland. Frans: 'Daar heb ik alles geleerd wat ik op Alles werd onder druk gezet, maar wel op sporten, keihard werken, maar ook praten, p leert Frans over zijn gelieim te praten. oeten leren. anier: hard raten.1 Daar De Corridor deed Frans goed en hij kon het vv.. Hij trouwde, had een stabiele werkkring en van het veiieden \i, i last. Pas op oudere leef- * * Adri van Montfoort, jurist, pedagoog en adviseur *Soms is macht noodzakelijk: we moeten kunnen ingrijpen! 'Als we het hebben over de macht van de hulpverlener, dan is mijn vraag: waarom is macht negatief? Het is noch positief noch negatief; het is onvermijdelijk. Als macht maar gepaard gaat met mededogen dan kan het positief gebruikt worden. Macht is er omdat we in onze samenleving een aantal normen erkennen waarvan we vinden dat die in onze opvoeding terug te vinden moeten zijn. Het bewaken van die normen, noem alleen maar dat kinderen veilig moeten kunnen opgroeien, legitimeert dat bijvoorbeeld jeugdbeschermers enige macht hebben. Trouwens, het is wel essentieel dat zowel ouders als kinderen weten waartoe jeugdzorgwerkers wel en niet bevoegd zijn en hoever dat gaat. Dat is nu niet altijd het geval. 12
tijd en na het overlijden van zijn eerste vrouw, kwamen de problemen opzetten. Ook de herinneringen aan Valkenheide en de macht van de hulpverleners. Frans werd emstig depressief en zocht weer contact met Valkenheide. *Ik wist niet precies wat ik daar te zoeken had, maar op een of andere manier bleven de ervaringen daar me achtervolgen. Ik heb me daar zo verschrikkelijk alleen en klein gevoeld. Ze lieten je niet in je waarde, namen je niet serieus en praatten niet met je. Discipline, hard werken en sporten is allemaal heel goed, laat ze maar zweten. Anders doorbreekje dat lamlendige gedrag, en dat had ik echt, niet. Maar wel iemand serieus nemen, contact maken en met hem praten! Hij heeft inmiddels een vast (mail) contact met Valkenheide, zoekt (tevergeefs) contact met groepsgenoten en blijft veel problemen houden met zijn herinneringen. 'De Corridor heb ik goed kunnen afsluiten, dat is klaar. Maar Valkenheide kan ik nog maar niet afsluiten. Daar is teveel mis gegaan. Elke keer als ik er ben, hoop ik dat ik definitief word bevrijd, maar tot nu toe is het niet gelukt/ Frans is van mening dat het allemaal niet nodig was geweest als iemand hem serieus had genomen. Dat vind ik het ergste. Dan had ik veel mensen, waaronder mijn ouders, veel verdriet kunnen besparen. 13