WERKGROEP KERKVERNIEUWING Verslag van de 4 de vergadering van 28 december 2005 op ontdekkingstocht in de Sint-Anna-kerk Aanwezig: Herman AUGUSTYNS, Annemie VAN PASSEN, Marie-Louise BUSSENS, Kristien LUST, Leo MARYNISSEN, Johan THIBAUT, Elke de RUIJTER, Dirk MARIS, Rita MORTIER, Hilda SAS, Guy STAPPAERTS, Erik BALBAERT, Tom CALLEBAUT (YOTb) en Pieter HAESBROECK (YOTb) Verontschuldigd: Juliaan DE CUYPER en Veerle GODEFROIT We startten deze laatste bijeenkomst onder de begeleiding van YOTb met een lekkere lasagne en een hemels nagerecht en gingen daarna stipt op tijd over tot de orde van de dag. Na de verwelkoming en de goedkeuring van het vorige verslag gingen we eerst naar de Sint-Anna-kerk want dat gebouw was het onderwerp van deze avond. Iedereen liet de ruimte tot zich komen en inventariseerde voor zichzelf de kwaliteiten en de tekorten van het kerkgebouw. Daarna keerden we terug rond de tafel en werkten we in kleine groepjes aan een evaluatie van de bestaande toestand én werkten we aan een concreet voorstel om de inrichting aan te passen aan de eerder uitgewerkte visie, missie én eigenheid van onze parochie én aan de eerder geformuleerde wildste dromen. Dit alles tracht ik als volgt samen te vatten: Kwaliteiten van het kerkgebouw - Hoogte (vooraan 9m70, achteraan 7m30) - hellende vloer met goede zichtbaarheid - modern - sober - overzichtelijk zonder steunpilaren die het zicht belemmeren - iedereen ziet iedereen - flexibel in te richten en aan te passen aan de activiteiten - grote open ruimte (39m diep incl hoogkoor en 40m breed) - mooi licht door de vele glasramen - hoogkoor met mogelijkheden (11m breed en 9m diep) - buitenruimte is in te richten als park met oog op overgang buiten-binnen en andersom Tekorten van het kerkgebouw - grijs en grauw - duister en somber - hellende vloer doet denken aan theaterzaal en leidt tot passiviteit en belemmert flexibiliteit bij herschikking stoelen - ongemakkelijke stoelen - de inkomdeuren zijn een donker vlak en lijken wel uitgesneden in de wand van glasramen - enorme breedte die gevoel van leegte geeft (40m breed) - killig - betonnerig - gesloten naar buiten toe - te grote ruimte als er weinig mensen aanwezig zijn (doet verloren lopen ) - te groot plafond - hoge grauwe muren (7m30 tot 9m70 hoog) - hele donkere hoek aan de klokkentoren de ontdekking van de hemel is een project rond kerkvernieuwing op Linkeroever p. 1
Beschrijving van de verschillende voorstellen tot herinrichting: Groep 1: PLAN: BESCHRIJVING: 1= smalle lichtstraat in het dak die de kromming van de muur volgt. Eventueel is deze lichtstraat te verduisteren met oog op projectie overdag. 2 = hele sobere open trap tegen de achterwand die de kromming van de muur volgt vanop het hoogkoor en tot op de zolder van de kerk (cfr. Jacobsladder waarop Jacob de engelen zag op en neer wandelen tussen de aarde en de hemel) Door het samenspel van lichtstraat en trap ontstaat een schaduwspel op de gebogen achterwand. 3= doorzichtig en wegschuifbaar scherm om de sacrale ruimte effectief af te schermen van de rest van de kerk. Daardoor kan deze ruimte gebruikt worden als weekkapel, doopruimte, opbaren van een overledene, uitreiken van communie, enz. Deze doorzichtige schermen kunnen, dichtgeschoven, ook dienst doen als projectiescherm. 4= verzonken stapstenen als doorgang en overgang tussen kerk en sacrale ruimte 5= lichtrivier in het inkomportaal en de kerk, bestaande uit glazen panelen in de grond waarover kan gewandeld worden en waaronder LED s 1 kunnen aangestoken worden in alle mogelijk kleuren of combinaties om het tijdstip in het jaar of het bijzondere van een bepaalde viering of activiteit te ondersteunen. Het is de Schelde/stromend water dat van buitenuit naar binnen wordt doorgetrokken. 1 LED = light emitted diode: levensduur = 120.000 uur of 13 jaar lang dag en nacht aan een stuk verlicht, zeer laag stroomverbruik, laagspanning, vandalismebestendig, enz de ontdekking van de hemel is een project rond kerkvernieuwing op Linkeroever p. 2
Buiten gaat deze lichtrivier over in een echte waterpartij met een brug erover aan de inkom. De vijver in het grasveld wordt gevoed met het regenwater van het dak van de kerk. 6= hoogkoor ( steen in de rivier van licht ) met een eenvoudig altaar op. Eventueel kan dit op wieltjes gezet worden zodat het kan weggereden worden naar een andere plaats (bijv. bij concert) 7= lichtkoepel boven het altaar waardoor dit het middelpunt wordt van de kerkruimte. Rondom deze koepel kunnen ook spots bevestigd worden voor een goede en heldere verlichting van het middelpunt waar het (mobiele) hoogkoor wordt geïnstalleerd. 8= de banken/stoelen worden in krinkels (concentrische cirkels) rond het altaar geplaatst 9= de gesloten binnendeuren aan de inkom worden vervangen door glazen deuren waarin het patroon en de kleur van de glasramen wordt voortgezet. 10= in de meest duistere hoek van de kerk worden drie of vier levensbomen geplaatst: echte boomstammen die reiken van de vloer tot aan het plafond en waaraan nog kruinen vastzitten. Aan één van deze bomen wordt het beeld van Sint-Anna-ten-Drieën bevestigd als verwijzing naar het vroegere bedevaartsoord. De andere boomstammen dienen als valven van het parochiale reilen en zeilen met aanduiding van de gedoopte kinderen, de overledenen, de eerste communicanten, de plechtige communicanten, jubilarissen, jarigen, enz Eventueel kan van dit gedeelte een natuurlijk biotoop gemaakt worden met zand en bladeren op de vloer, al dan niet op het ritme van de seizoenen. Dit kan nog aangevuld worden met een plaats om kaarsen te branden, een muur van zand (een plexyglazen wand met écht zand van sintanneke tussen) waarop intenties, overwegingen en berichtjes aan andere bezoekers worden achtergelaten op post-its, 11= buitenpark: de groene ruimte rond de kerk wordt omgetoverd in een parkje met de mogelijkheid voor het houden van vieringen in openlucht. Uiteraard is hierin ook de vijver en de rivier in terug te vinden die doorlopen in de kerk. 12= de stenen vloer in de kerk wordt vervangen door een warme houten vloer 13= bedekken van de bakstenen muur met effen tapijten/gobbelins om de akoestiek te verbeteren TIPS tot optimalisering: - vijf toegangspaden voorzien in de krinkels gezette banken/stoelen met het oog op een vlotte doorstroming - hellend vloervlak afschaffen en kiezen voor een volledige platte, horizontale houten vloer - laat de lichtrivier meanderen door de kerk of maak er een labyrint van zoals gebruikelijk was bij heel oude kerken. - Zet de levensbomen buiten de kerk en maak lichtstroken in de bakstenen muren zodat ze van binnenuit zichtbaar zijn en er van buiten naar binnen kan gekeken worden. - Zet op de centrale lichtkoepel een hoge lantaarn in gekleurd glas zodat er binnen gefilterd licht binnen valt en verlicht deze lantaarn s avonds zodat het een baken wordt voor de omgeving. - Denk goed na of de trap (jacobsladder) links of rechts begint want het schaduw spel zal compleet anders zijn. de ontdekking van de hemel is een project rond kerkvernieuwing op Linkeroever p. 3
Groep 2: PLAN: BESCHRIJVING: 1= glazen inkijkruimte aan de inkom plaatsen waardoor de kerk ook zichtbaar is wanneer ze afgesloten is. 2= centrale lichtkoepel 3= lichtkoepel op het hoogkoor dat ook dienst doet als weekkapel 4= wegschuifbare afscherming van het hoogkoor dat dienst doet als multifunctionele ruimte en waar ook het altaar blijft staan. Het altaar is echter een tafel en kan gemakkelijk verplaatst worden. 5= de huidige weekkapel wordt een onthaal- en ontmoetingsruimte waar ook zaken kunnen tentoon gesteld worden. TIPS tot optimalisering: - altaar als tafel, gecombineerd met bijzettafels - de kerk blijft toe en de weekkapel wordt zoveel mogelijk open gesteld. - Breek de bakstenen wand af tussen kerk en weekkapel om vanuit de weekkapel inkijk te hebben op de kerk, ook als deze gesloten is. - Doe alle banken in de kerk weg en gebruik de kerk ook als monumentale ruimte met één groot ding (kunstwerk)erin. - Gebruik van losse verplaatsbare stoelen die worden genomen door elke bezoeker zodat er geen lege plaatsen meer zijn. de ontdekking van de hemel is een project rond kerkvernieuwing op Linkeroever p. 4
- Groep 3: PLAN: BESCHRIJVING: 1= altaar blijft centraal vooraan staan 2= lichtkoepel in het dak die zo geplaatst is dat hij een lichtkrans geeft op de gebogen achterwand én op het hoogkoor. 3= waterelement waarin ook een doopvont haar plaats heeft 4= centraal middenpad dat mogelijks geaccentueerd wordt met een andere vloerbekleding (bijv. tapijt) 5= de gesloten binneninkomdeuren worden vervangen door glazen deuren zodat er doorzicht is van buiten naar binnen en andersom. 6= lees- en bezinningshoek met wandkasten met boeken die ter plekken kunnen doorgenomen worden in één van de zeteltjes, gezellig met staande leeslampen e.d.m. Deze ruimte wordt niet echt afgescheiden van de rest van de kerk door een wand. TIPS tot optimalisering: - info- en bezinningshoekje in het voorportaal aan de inkom van de kerk - licht in de vloer van het middenpad brengen zodat er een lichtend pad ontstaat - verrijdbaar podium dat verplaatsbaar en dus flexibel is. de ontdekking van de hemel is een project rond kerkvernieuwing op Linkeroever p. 5
Uit dit alles kunnen we volgende principes distilleren voor het herinrichtingsproject: - transparante inkomruimte of portaal die past bij de kerk en de verbinding maakt tussen binnen en buiten, die de nieuwsgierigheid opwekt - onthaalruimte die open is, informeert, waar iemand aanwezig is en beschikbaar is voor diegene die op zoek is naar informatie, een babbel, enz - bezinningsruimte - licht / transparantie (cfr. koepels, lichtstroken, muren doorbreken, glazen wanden, ) - blikvanger (iets dat treft in zijn eenvoud zoals lichtkoepel op het dak die s avonds verlicht is, lichtrivier in de kerk, trap naar de hemel/zolder/jacobsladder, monumentaliteit, - semi-afgesloten hoogkoor als sacrale ruimte - meer kleur - meer beweging / parkoers / (ontdekkings-)tocht - donkere hoek aan de klokkentoren invullen (cfr. levensbomen, bezinningshoek, ) - nood aan richting (horizontaal / verticaal) - geluid / achtergrondmuziek / stilte - polyvalentie i.v.m. gebruik van de ruimte, het meubilair, interactief (bijv. stoel zelf pakken en zetten en terugzetten), maar geen polyvalentie i.v.m. gebruik van licht en geluid? quid praktische taken die polyvalentie met zich brengen?) - geen open plein, geen grote leegte We stelden vast dat we volgende discussiepunten alleszins nog moeten uitklaren: - wat is de plaats van het altaar: vooraan of centraal tussen de mensen? - is het altaar vast of mobiel? - willen we een vlakke vloer of een hellende vloer in de kerk? - stoelopstelling: op rijen, in bogen of cirkelvorm? - welke beweging willen we tijdens de viering? - welke functies willen we waar in het gebouw en hoe verdelen we deze functies ruimtelijk? - welke plekken van de kerk nemen we voor welk doel wanneer in gebruik? - hoe polyvalent willen we de inrichting? - hoe polyvalent willen we omgaan met geluid en licht (verduistering en be-/verlichting) - wat zijn onze prioriteiten bij de realisatie? (fasering van het project) - wat is de rol van de weekkapel en waar brengen we ze onder? de ontdekking van de hemel is een project rond kerkvernieuwing op Linkeroever p. 6
Daarbij mogen we ook niet voorbijgaan aan een aantal aandachtspunten die we haalden uit onze wilde dromen in het begin van het traject, namelijk: - flexibele inrichting: geborgen versus veel en alle soorten mensen - stilte versus uitbundig vieren - open kerk met onthaal - zalig zitten, goed voelen - binnen en buiten (park) is een eenheid voor bezinning én vieren - keuzevrijheid laten: geborgen of verbonden - licht - de ontdekking van de hemel - eigentijdse reclame aan de buitenkant - aangepaste kleuren en communicatie Waar we het ook nog over moeten hebben ( to do ): - de toetsing van de principes en het ruimtegebruik aan de doelgroepen die we voor ogen hebben - toetsing van het project aan de het beleidsplan geloven in een warme stad - een actieplan opstellen: een matrix met daarin de te bespreken domeinen en een tijdsas waarop we uitzetten wanneer we wat plannen te doen Algemeen: - discussiepunten klaren we verder uit - principes stellen we scherp - de principes en de grote lijnen toetsen we aan visie en missie Tot slot overliepen we de oogst van de avond (wat hielden we er van over en hoe voelden we er ons bij?) en bedenkingen: - we stellen nogmaals vast dat de vernieuwing wel degelijk gewenst is en dat we er enthousiast over zijn. - betrokkenheid en sponsorship inbouwen vanwege parochieteam, parochieraad, kerkfabriek - vergeet Lucas niet - we moeten nu actief gaan werken in de verschillende domeinen waarin de parochie actief is of wenst te zijn (zie lijst in verslag 3) - YOTb laat ons nu wel los maar is toch bereid om ons project verder op te volgen en ons bij te staan met advies via mail, telefoon edm... Volgende OPEN parochieraad: 18 januari 2006 om 20.00 uur in CC Ter Schelde waar we gedurende 1 uur toelichting zullen geven bij de stand van zaken en op interactieve manier daarover een gesprek zullen voeren met alle aanwezigen. Uiteraard zijn jullie daar ook allemaal welkom! Volgende vergadering van de volledige groep (zonder YOTb): 9 februari 2006 om 20.00 uur in de pastorij G. Burssenslaan 17 Erik Zoals je ziet, we zijn op de goede weg, zoals the man walking to the sky hiernaast! de ontdekking van de hemel is een project rond kerkvernieuwing op Linkeroever p. 7